SERAT SEKAR JINARWI
Tresna'a ing liyan kaya denen nrisnani marang awake dhewe
Sang Begawan Sentanu dewa tuwin kusumaning ayu Dewi Setyawati ngeparengaken kondur dewi Amba dhateng negari Kasipura, awit sampun kapacangaken kaliyan Prabu Salwa. Konduripun kinurmatan mawi upacarane nagri tuwin pasangone emas picis raja brana pirang-pirang bedati bebasane bandha tinawu kaya banyu mili.
Sasampunipun tinampi dening ingkang rama prabu Dharmamuka sang dewi jumeneng nampi sembahe Prabu Citragada, raden Citrawirya tuwin raden Dewa brata makaten satriya Hastina ngluhuraken drajade wanita damel cingak ingkang samya tumingal.
Wauta prabu Salwa dupi ningali prayagung Hastina sami kondur malik grembyang atine katon wulu, Dewi Amba tinolak kinarya sarana lebure negara Hastina. Ing pangajap supaya Dewi Amba ngoyak anungka lampahe Dewa brata kersaha rabi.
Nitih kreta kencana Dewi Amba anungka lampahe sang Dewa Brata , sang dewi mandap saking titihan Dewa Brata ngaturaken pambage makaten wedaling wicara :
Dewa brata : " Wilujeng lampahipun sang dewi, punapa ta darunane anungka lampah kula ."
Amba : " Iya Raden rahayu lakuku, mung wae aku nandhang kawirangan amarga tininggal mlayu dening calon garwaku Prabu Salwa, gelem ora gelem raden kudu dadi lintune, tresnaha ing liyang kaya dene nrisnani awakmu dhewe , tresna iku jare saka kulina."
Dewa brata : " Nuwun sewu, thukulipun katresnan punika boten sarana kalatih kakulinakaken, sabab katresnan punika sakjawine nalar milanipun ibu boten mangertos sababipun tresna marang putrane.
Tiyang boten saged tresna dhateng asanes sabab kaling2an Aku, rewesipun inggih amung dhateng Aku tiyang sanes boten kaduman. Sagede nipisake rasa Aku amung kanthi nyawang thok tanpa panacad tanpa pangalem boten dipun regani pamikir ingkang mikantukake kaperluane si Aku."
Amba :" Iya iku dewi Amba yen Raden Dewa brata ora mangkono, jejere satriya kudu gelem tumindak kautaman sarana aweh pitulungan ati kang rontang-ranting iki.
Gedhe ganjarane wong duwe niyat becik besuke ing kanane manggih swarga mulya."
Dewa brata : " Nindakake kautaman sarana dipun niyati punika ngandelake rasa Aku, sanadyan dedana sidekah dinasaran pamrih tampi piwales yen boten ing donya benjang ing delahan menawi sampun pejah mangkono saking kandeling rasa Aku, sanadyan ing jamane pati kaentho-entho kaya ing donya punika nami Panggayuh.
Kawuningana panggayuh punika mesthi ngajeng2 wohing pandamel, dene pangajeng-ajeng punika medal saking karep, dene karep punika sejatine Aku.
Tiyang nindakake kautaman punika tanpa niyat, sarta boten kraos lan boten rumaos bilih panindakipun punika pandamel utami. Kados dene biyung nesepi susu anakipun boten niyat damel kautaman namun naluri sarta boten karasa yen punika pandamel utami.
Tiyang ingkang kraos lan rumaos suci punika sanes tiyang suci, tiyang suci satuhu punika boten kraos lan boten rumaos yen awake punika suci, kawruhana sang dewi kula brahmacari."
Amba : " Raden ngaku jejere Brahmana, ana ngendhi dununging asihmu jare brahmana iku papan dununge rasa welas lan rasa asih."
Dewa Brata : " Sihing Brahmana dumunung ana ing Sih Sejati yaiku watak asih marang sagung dumadi sanadyan wujud kutu2 walang ataga sapanunggale, uga ora bedak2ake sakabehing panembah kang ateges piyandhel tumrah anane hyang wisesa jati.
sakabehing tindak-tanduk andhedasar rasa panarima nalangsa pasrah sumarah ing purbaning kawasa , tegese eling urip amung sadrema nglakoni kawulane Hyang Sukma. Sing kadunungan Sih sejati mesthi suci suwung budine, ora ana kahanan kang bisa ambanda rasane ati, pakartine muhung ambabar kajaten .
Manawa Sang dewi kesdu andhahar atur kula mugi purun kagarwa dening adhikula Raden Wicitrawirya utawi Citragada. Awit rayi kula kesinungan sih samadi. Watake tansah rumeksa tata tentreme sapadha-padha, ambeg susila anor raga, adil paramarta, tindak-tanduk prasaja, lila legawa empan murakabi sapadha-padha.Ingkono dununge laku bekti ya pangorbanan tegese panandhang kang mujudake lelabuhan. Dene Sih samadi watake mujudake rasa Asmara, ya iku rasa birahi kang mujudake rasa welas jalu lan wanita.
Mula jejere rasa welas iku tukul saka lelabuhan , Dununge lelabuhan iku saka panandhang kang wijine tukul saka rasa panganggep pengaji-aji tumrape jalu wanita utawa sebalike wanita marang jalu. Anggone netepi wajibing urip dadi tetimbangan utawa pancer lan wadah wijine babrayan kang mbabarake drajade kamanungsan. Dadi empan mapane rasa Katresnan marang sapadha-padhane tumitah minangka tandha asor luhure budine manungsa.
Menawi Sang Dewi boten kersa ndhahar atur kula, punika pedang keparenga ngejur awak Dewa brata"
Amba : " Dhuh raden, wis dadi tekadku ora karo raden kaplalah dumugine pejah, boten saged ing donya mugi tuggal ing swarga loka
Saksana Raden Dewa brata menthang jemparing kagem anggiri-giri Kusumane ayu Dewi Amba murih cabara ing niyat, makaten pangandhikanipun :
Dewa Brata : " Sang Dewi , keparenga eling sejatine lanang lan wadhon amung mustika jisime, sejatine sukma ora lanang ora wadhon. Saupami tekan ing pati ora nemu padhang patine tanpa sedya isih gondheli pepaes donya kang wujud kekarepan yaiku asmara.
Iki kene tembung swarga basane wong jawa dudu basane manca, sing sapa ora kombal kambul dening bungah susah, ati kang tentrem yaiku swarga. Takupamakna wong mikul dhawet rengeng-rengeng numpak bendhi brebes mili iku ibarate wong numpak bendhi kelingan ditagih utang klakon katekan nerakane susahe kepati, beda wong mikul dawet kepayon laris katekan swargane bisa rengeng-renteng
Swarga dudu panggonan dudu rasa kanikmatan tumrape Dewa Brata Swarga iku katentreman kang sejati nunggal marang Kang Maha Sejati."
Boten mundur sajangkah Dewi Amba kepara laju lampahe, nyaketi pucuking warastra katempelke dhadha, broll riwene Sang Dewa Brata mijil kados dineres. Boten kanyono-nyono mrucut ponang warastra nemahi dhadhane Dewi Amba pejah kapisanan..
Kunarpa muksa saking pandulu amung ninggal swara :
Amba ( kumara ) : " Banget panarimaku kakang mas Dewa brata dadi lantaran marak sowan ngayunane pangeran, wus dadi kreteging ati ora bakal bali ana ing tepet suci manawa ora gadheng rentheng2 lawan kakang mas Dewa Brata. Kakang mas Dewa Brata bakal taktunggu ana wiwara bukur pengarip-arip manawa besuk ing perang gedhe kang kaping papat aran Bharatayuda Jaya binangun, bakal tandhing lawan Senapati wanodya ing kono kakang bakal takanthi manjing tepet suci."
Wasana manawi wonten ukara ingkang boten mranani dhiri, kula nyuwun agunging pangaksami.
(Serat Sekar Jinarwi dening Sri Harto Jati)
