Sengkuni
(Basa Jawa)
Sengkuni utawa Sakuni iku patih ing Ngastina. Sengkuni putrane Prabu Kiswara/Suwala/ Suprala. Sedulure ana papat, yaiku Prabu Gandara, Dewi Gendari, Harya Sarabasata, Harya Gajaksa.
Sesebutan liyane kajaba Seng¬kuni, Harya Suman, Trigan¬talpati, Suwalaputra. Sengkuni mapan ing Plasajenar. Gar-wane Sengkuni nama Dewi Sukesti. Peputra Arya Antisura, Arya Surabasah, Ian Dewi Antiwati. Dewi Antiwati dadi garwane Patih Udawa, pepatih ing Dwarawati.
Miturut crita, Sengkuni iku panjalmane Bathara Dwapara, dewa pangrusak, mungsuhe kautaman. Mula sengkuni iku watake culika, licik, drengki, srei, murang tata, waton sulaya, Ian seneng laku cidra.
Nom-noman Sengkuni aran Trigantalpati, satriya sing bagus. Wujude dadi elek, cangkeme mewek, marga disuwek¬suwek dening Patih Gandamana. Wektu samana padha-padha suwita ing Ngastina. Sengkuni kepengin dadi patih. Patih Gandamana, patihe Prabu Pandhu, dipaeka (difitnah) dening Sengkuni. Gandamana ing jeblungake sumur, dikrutuk gegaman Ian watu, banjur diurugi. Gandamana ora mati, males lava marang Sengkuni, banjur dijuwing-juwing kuwandhane.
Nalika Dewi Gendari dadi prameswarine Prabu Dhestarata, Sengkuni dadi patihe. Kalungguhane patih langgeng nganti jumenenge Prabu Duryudana (putrane Dhestarata karo Gendari). Kanthi rekadayane Sengkuni, Kurawa tansah kepengin nyimakake Pandhawa.
Ing Bharatayuda, kabeh senapati wis gugur (Bhisma, Karna, Durna, Salya), Duryudana bingung, nggetuni lelakone mung amarga kena pambujuke patihe ya Sengkuni. Sengkuni maju perang, nglepasake panah dadi ula maewu-ewu. Akeh para prajurit Pandhawa mati kacokot ula. Janaka mateg aji maruta, angin tumiyup nyingkirake ula-ula mau. Sengkuni pancen sekti, ora empan kabeh sanjata. Janaka kalah. Wrekudara bingung kabeh kadigdayane, aji-ajine ora bi: a mateni Sengkuni.
Kresna minangka titising Wisnu mangerti apa sebabe. Kabeh awake Sengkuni tau dilaburi lenga tala mula ora empan senjata. Dena sing ora kelaburan mung papan buwangane. Sawise mangerti pengapesane, Werkudara enggal nyandhak Sengkuni, diwalik awake, dalan buwangane disuwek nganggo kudu Pancanaka. Sengkuni mati sanalika.
Wosing budi pekerti :
1. Ngundhuh wohing pakarti. Sing biasa tumindak ala bakal nemoni ala, sing nandur kabecikan bakal ngundhuh kabecikan. Mula padha-padha tumindak, ayo padha tumindak sing becik, aja kaya Sengkuni.
2. Aja seneng mitenah, wekasane mung gawe bubrah.
3. Singkirana tumindak culika, licik, drengki, srei, murang tata, waton sulaya, Ian seneng laku cidra!
4. Sing tumindak ala bakal cilaka. -Tumindak becik kang bakal mulya.
Sifat Singekuni Marang Pandawa Lima
Tumbak cucukan, tukang adu-adu, tukang pitenah, tukang reseh lan sak panunggalane Sengkuni, marang Kurawa lan Pandawa Lima ing cerita wayang mahabharata berbahasa jawa sifat sengkuni marang Pandawa kang dadi salah sijining penyebab musuhani antara Pendawa Lima lan Kurawa. Kepiye kelanjutan crita kasebut monggo katuran nyimak sakjengkape.
Loro-lorone ing versi Mahabharata ugo pewayangan jawi, Sengkuni iku penasehate Duryudana, pimpinan saka para Kurawa. Macem-macem jinis kang cidra lan cunning kang mbukak kanggo marga njupuk nyisihaken saka Pandawa
Ing pepérangan pisanan saka Mahabharata utawa Adiparwa, Sengkuni nggawe geni ing Jatugreha, sing endi para Pandawa nginep. Nanging Pandawa lan ibune, yaiku Dewi Kunti wis oncat saka pati. Ing wayang jawa nuduhake, acara iki dikenal minangka Bale Sigala-Gala.
Usaha sing paling sukses dilakoni Sengkuni yaiku ngrebut Kratoning Indraprastha saka tangan para Pandawa liwat sifa licik e kalawan manfaatake Kurawa. Crita iki sing ing bagéyan liya saka Mahabharata, disebut Sabhaparwa.
Kedadean iki disebabake para Pandawa Duryudana mbangun Indraprastha luwih gagah saka Hastinapura. Ing saran Sengkuni, uga diundang Pandawa kanggo mriksani Hastinapura. Ing wektu iki Sengkuni nduweni rencana awon marang Pandawa Lima. Piyambakipun ngatur kanggo mbasmi para Pandawa. Singkat cerita Dewi Drupadi ambruk ing tangan Duryudana.
Drupadi krungu diremehake, Gendari ibu saka Kurawa katon kanggo mbatalake kabeh. Pandawa mulih lan njaluk kamardikan sing pada bali. Amarga wagol, Duryudana wadul kang rama, Drestarastra, kanggo ngidini nantang Pandawa Lima sepisan maneh. Mergo iku Drestarastra ora wani nolak panjaluk saka anak emas iku.
Ana wektu kaloro iki, asor Pandawa ing tangan Sengkuni. Minangka paukuman, padha kudu manggon kanggo 12 taun ing ngngalas, lan dipun estreni dening wadi kanggo taun ing negara. Yen disguises menyang metu, padha kudu mbaleni kanggo 12 taun supaya manggen ing ngalas.
Imajiner Nuswantoro
