SERAT TAJUSALATIN (Bagian I)

SERAT TAJUSALATIN (Bagian I)

 

Serat Tajusalatin merupakan hasil karya sastra jawa yang berisi pelajaran moral dengan menggunakan cara pendekatan filsafat dan budaya.

Serat Tajusalatin adalah gubahan dalam bentuk tembang Jawa daripada sebuah karya sastra prosa dalam bahasa Melayu: Mahkota Segala Raja-Raja. Karya sastra ini menguraikan tata cara seorang pemimpin atau seorang raja pada khususnya.

Penggubah karya ini dalam bahasa Jawa adalah Yasadipura sekitar tahun 1799 Masehi.

Serat Tajusalatin adalah teks didaktik yang aslinya dikarang dalam bahasa Melayu oleh Imam Bukhari al-Johari, yang berisi uraian tentang kewajiban yang harus dilakukan raja-raja, hulubalang, menteri, dan rakyat semuanya. Uraiannya terutama mengenai: kewajiban tiap-tiap muslimin terhadap Allah; perbuatan baik yang dilakukan raja-raja dan alim ulama di masa dahulu; serta hukuman dan kutukan yang menimpa siapapun yang melanggar hukum agama. Semuanya dibagi atas beberapa bab, disertai penjelasan dengan ceritera ibarat.

Untuk keterangan lebih lanjut tentang versi-versi teks ini dalam bahasa Jawa, lihat deskripsi naskah MSB/L.332 dalam Behrend 1990:410-411.

Bandingkan pula ringkasan serta daftar pupuh dari versi cetak yang dimuat dalam Pratelan I:372-375. Versi Tajusalatin yang terdapat dalam naskah ini sangat mirip dengan versi cetak karangan Yasadipura, namun di tengahnya terdapat sisipan empat buah pupuh, sehingga pupuh 33 dalam versi ini sama dengan pupuh 29 edisi cetak. Naskah belum selesai, terputus di tengah uraian pupuh 33 (bab 20). Menurut mukadimah (h.lv), naskah ini mulai disalin pada hari Rabu, 5 Sura, Dal 1767, atau tahun 1255 Hijriyah (20 Maret 1839). Akan tetapi penyalin serta tempat penyalinan tidak disebutkan. Gaya corak tulisan atau paleografi dalam naskah ini cukup unik, dan perlu diteliti lebih jauh. Naskah ini pernah disalin pada zaman Cohen Stuart. Untuk salinan tersebut lihat naskah CS64.

 

Keterangan :

Bahwa atikel blog bertajuk Serat Tajusalatin ini ditulis 3 (tiga bagian. 

Setelah diakhir halaman akan diarahkan alamat situs artikel blog bagian berikutnya untuk mempermudah membaca halaman selanjutnya.

Semoga pembaca artikel blog yang Budiman menikmati dalam suasana membacanya.

Sumber Referensi :

Anyariyosaken Bab : Nistha; Madya;

utamining lampahanipun para rathu,

tuwin lampahanipun para pandhitha,

kakarangnganipun Imam Bukari.

Jarwa sekar macapat

Ingkang ngedalaken Radén : Darma Atmaja,

Rêdhakturing serat kabar Jawi Kandha

Ing Surakarta. TWEEDE DRUK

Kawedalaken ing pangecapanipun tuwan

V. ALBERT RUSCHE. & Co

Soerakarta 1922

 

 

 

TAJUSALATIN

Pupuh I

DHANDHANGGULA

Sandinning don mardawéng mamannis tan sinnebut asmanya Jeng Pangran Karya Sudarsananningréh, mangarah ring tyasséstu, kang supadya dadiya tamsil salsilah silar jyéng ngrat mangkya marmannipun manularra wiyotama, pangiketting kataséh Imam Bukari, ing Johar Darusalam,

Ngunni ngaran srat tajusalatin lirnya makuthanning para raja, jinnejer dadya wulangréh, wirayat kang rahayu, cinnitra ing radhité mannis wimbanning lék sapta wlas sawal kang sitangsu, jimmakir sangkaléng warsa, karya trustha sabdanning natha marêngi, mara kéhing kasanga.

Purwanning réh wasita ginupit carita di kang ing ela-ela, saking kitab pinangkanné, lapallé kang rinanacut sinnalinnan ing basa Jawi, maksuddé lawan murad dadya kang ing, gita sinnawung ing tembang, witning raras kang mongka padénning puji, tan lyan nugrahanning Hyang.

Kang murah ing dunya sih ing ngakir, kang mengku samuhanning pujya, kang mulya gung karathoné, tannana kang nyakuthu, kang ngakarya ing pitung lapis bantala lan akasa, kang ngamurwéng kukum kakim sipatting kagungngan tur ambagi karaton mring kang sinung sih,manungsa kang kinnarsan,

Kang manjingken rahina lan wengi, ametokken wengi lan rahinna, miwah ingkang medallaké, urip saking ing lampus lawan pati saking ing ngurip tuwin kang bagi boga,nning dasih sawegung, kadim baka sipat rahman risampunning pupujya Kang Maha Sukci, gantya Sang Nayakéng rat,

Kangjeng rasul kang mongka duta di, kang rinnilan ambadanna tunggal yé kang asipat kalihé, ubni wahyunning wahyu, amartanni ing wong sabumi, dahat kakasihing Hyang, kinnarya panutup tan lyanning Nabi pamungkas nayakanning bawana badan rohkanni, parab akyan sabita.

Ri wusnya ring sakabattiréki, catur menggala wus sinung mulya, myang sagung dasih warganné, ingkang nora winengku, ing sapangat awal lannakir, sakawan paliwarannira Kangjeng Rasul mangkana duk purwéng nulad nagaraja anenggih pandhitha siwi, jimmakir sinnengkalan,

Ping sangalikur sapar kang sasi, wuku pahang isnénning nalika nenggih kapitu mangsanné, salawé bab winuwus ingkang asma Imam Bukari, maha pandhitha tama musannip dibya nung, Imam Bukari amarna, pira-pira carita kang mupangatti, mulyanning saka paran,

Purwaning tuwuh wusana pati, salirring réh kasidanning arja, Imam Bukari dénnya mréh, sung tuwassing tumuwuh, kang waskithéng dursila juti, kang tambuh tibéng nistha, papatemahipun ing dunnya prapténg ngantaka, pan mulyéndah sorah ing kitab puniki, kusus ing para yogya.

Wusnya rumekséng wekassing pati, rahayunning tumuwuh wusana, marna sakéhing tingkahé, kang para rathu-rathu, kang kinnaryya wakil Hyang Widdhi, rumekséng jagad traya, myang saisinnipun rathu ingkang kawajibban lan amarna yogyanning kang para mantri, prawira kang suraya.

Annyatakken solahing wadya lit kang gumantung pakarti samoha, saréhning nata parbunné, lan ibarat kang luhung, kang santosa Imam Bukari, harjanning pramudita, kasidanning laku, tumuwuh prapténg ngantaka, mring rahayu mila ran Tajusalatin basa taju makutha.

Basa salatin iku narapathi, sayektinné minongka makutha, pan rathu anggon-nanggonné, mila kang para rathu, kawajibban nimpen darbénni, amasa miyarsakna, ing surasannipun sayekti antuk kamulyan dénnya saking supangatting Kangjeng Nabi, tembé manggih sampurna.

Hijrah ingkang saking Kangjeng Nabi, séwu satus tigang dasa sanga, lumampah mangkya tahunné, kuneng kitab winuwus kang kariyan Tajusalatin kaping kalih ingaranan pan kitab min aju, salatin kang kaping tiga, ingarannan kang kitab balakul muhsin ping pat sipatul wijra.

Kaping lima mikrajul muslimin kaping nemmé sipatul ngukala, hadabul ngumur malihé, lawan ahbarul muluk lawan malih bustan salatin sipatu salatinna,kitab sirul buluk lan palail muluk lawan kitab taréh; lawan kayatul mulki, thupatu salatinna.

Najatul muluk marngatul ngalin sitrul muluk sipatul kukuma, tarikul umum kitabbé, utawa sadayéku, pangarangngé Imam Bukari, ngumpullaken carita, kang sampun linuhung, upama warninning kembang, éndah-éndah pinnarnah sagung wawangngi, munggéngnging pakebonnan,

Dén sahaken mring sagung musannip upama lir bau rêkséng sekar, dénnya rumeksa isinné, buwan mrih rahayu, pamintanné Imam Bukari, nugraha saking tapa; k tanganné ngapunggung, pinnanjingken ning kang makna, myang suras mring tyasnya sagung wong ngakil balék kang kinnawruhan.

Dénné pasallé ingkang rumiyin annyatakken tingkahing manungsa, angawruhi ing ngawakké, darapon wruha iku, saking apa mulanné ngunni, kahananné kayapa, kaping kalihipun anyatakaken punnika, pratingkahé angawruhi ing Hyang Widdhi, ingkang akarya jagad,

Lawan ingkang akarya ing Nabi, Adam sarta lawan Ibu Kawa, miwah sadaya dayanné, pasal kang kaping telu, anyatakken dunnya puniki, lan uripping manungsa, pasal kaping catur, annyatakaken punika, wekasanné wong ngurip manjingnging pati, pasal kang kaping lima.

Annyatakken tingkahing para Ji, ingkang samya mong rumekséng bala, kukumah ing karatonné, pasal kaping nemmipun annyatakken panggawé ngadil wadya lit miwah ingkang, para ratu-ratu, dénné pasal kaping sapta, annyatakken pangngréhing ratu mring mantri, sarta lan bebennerran,

Pasal kaping wolu angyekténni, ratu kapir kang ngadil sadaya, pasal kaping sanganné, annyatakaken niku, wong niyaya panggawenéki, pasal kaping sadasa, angyekténni sagung, para mantri kang sampurna, darajatté kamulyan tindak nastiti, babbé kaping sawelas,

Annyataken pratingkahing carik dénné pasallé kang kaping rolas annyatakken pratingkahé, prakara wong ing ngutus babbé kaping telulas néki, amratélakaken adat ingkang para ratu, babbé kang kaping pat belas nyatakaken amulasara ing siwi, bab kaping gangsal welas,

Annyatakken angen-nagen sidik kaping nembelas annyatakken akal kang ngiman kang bérbudinné, kaping pitulassipun annyatakken pasarat nenggih, rumeksa ing Naréndra, myang sawadyannipun babbé kang kaping wolulas annyatakken ing ngélmu wirasat,

Lan nurbuwah miwah wahyu adi, kaping sangalas annyatakken samya, wirasat manungsa kabéh, pasal kaping rong puluh, annalika wong sapraja di, kang kawengku ing natha, pasal ping salikur, mratékken isining ngrat ratu siji abala warni kakalih, kapir kalawan Islam,

Ping rolikur pasal angyekténni, lomaku met becik lawan ala, pasal ping tigalikurré, annyatakkakenniku aprakara nuhonni jangji, jangkep ping salawé prah, wekassanning tutur, amrih katujon harjéng ngrat sakathahé wartanné kitab punniki, mrih mulyanning ngasmara.

 

Pupuh II

ASMARADANA

Ingkang kinondha rumiyin pasallé ingkang wiwittan ameruhaken solahé, wong tumitah ngalam dunnya, asallé saking ngapa, andikanné Kangjeng Rasul kang sapa wruh ing sarira.

Sayekti wruh ing Hyang Widdhi, pasthi ananning manungsa, kadis iku paréntahé, pan nora kawasa ora, manungsa ngawruhana, iya kang tan nedya weruh, tan wruh babarring kamulyan,

Lirring kitab ahkammudin mengkana yén nana tannya, perlu endi upamanné, angawruhi ing sarira, lan ngawruhi Hyang Suksma, sayekti wajib rumuhun angawruhi ing sarira.

Ingkang wus kasebut dalil purwa ananning manungsa, saking kodratting Hyang Mannon katartantonning kukum, dinnadékken manungsa, saking toya ingkang nganduk kang metu ing ngiga wekas,

Lawan iya ping kalih, mijil saking tulang dhadha, kang wus kocap ing wartanné, kang kitab hijadullibad subkana watangala, anitahken manungswéku duk tétéssing sacumbana.

Purwa tibanné kang manni, telannakkanni manungsa, ing patang puluh dinnanné, manni owah dadi erah, kempel anéng panggonnan prapténg malih patang puluh, dinnanné kodratting Pangéran,

Ing kawan dasa ri malih, dadi daging kempel nulya, patang puluh dina mannéh, saking kodratting Pangéran saksana pinnanjingngan eroh kalawan babalung, otot kulit sarta nikmat,

Ginnatra samya mepekki, sarat sipatting manungsa, miwah katartantohanné, lannang lan wadon ginnatra, anulya tinulissan nenggih wawatessing ngumur, cendhak dawa wus kinnarya.

Nulya tinulissan malih, rêjekinné ginnantungngan cilaka miwah begjanné, mulus ina ginnantungngan néng jro garbanning biyang, sapraptanning mangsannipun sangang wulan myang sadasa.

Miwah wolun sami, dandannan kang sinnaossan kang kocap ing kitab tassréh, sirah iku kang sinungngan saubengngé tengngah, babalung kang patang puluh, dénné kang munggéng talingngan,

Kang jaga ngerténni [8] budi, anampanni pamiyarsa, sinung pipitu ballungngé, miwah saubengnging grana, lan sapangisorrira sarta saluhurring gulu, sinung babalung cacahnya.

Nenggih tigang dasa kalih, sasaka gulu sinungngan apan pipitu balungngé, kang ingaran balung ngilam wujud namanné ika, cacah babalung pat likur, munggéng geger ula-ula.

Lan sakéhé badanniki, ginnebag babalungngira, rongngatus wolu cacahé , pinnaringngan otot samya, ingkang datanpa erah, pitungngatus telung puluh, roro kawengku jro badan,

Otot ingkang metu getih, wolungngatus pitung dasa, dénné ta cacahé kabéh, kang kawengku jronning badan ngasibé tarngi lalat otot kalawan babalung, cacahé jronning sarira.

Séwu sangangngatus nenggih, sangang puluh lan titiga, punniku gagebagganné, ing saben-saben satunggal tinnengga malaékat dadya séwu sagangngatus malaékat jronning badan,

Lawan sangang puluh katri, dénné kaol kang satengah, mung siji malaékatté, punnika kang kabubuhan rumekséng ing dandannan jro badanning manungséku, mangkana sawussing mongsa.

Metu saking ibynéki, tumurun mring ngalam dunnya, sinungngan nugraha dénné, paningal lan pamiyarsa, budi miwah wicara, pinnepekkan sadaya wus pinnaés paésan nikmat,

Pira-pira yén kawilis kannikmattanning manungsa, umadeg lawan nurippé, pinunjulling sasamanya, kang tumitah ing dunnya, mila undhangnging Jeng Rasul padha sukurra ing nikmat,

Amung kebo lawan sapi, unta kuldi kudandaka, iku kang kedhik nikmatté, pantes nora micaraha, dokur nikmatting dunnya, paparing ngira Hyang Luhur, yén manungsa wajib uga.

Éwa mangkana tan kenni, lamun pepesthénné ala, dilalah nir ihtiyarré, milanné tinnéda béda, sami-sami manungsa, kang kirang ihtiyarripun yékti kélangngan darajad,

Upama teles lan aking, pannas adhem peteng padhang, osik menneng upamanné, iku rupanné ihtiyar, kang pannas iku iya, ngilangngaken nadhemmipun pannadhem ngilangken pannas,

Menneng ngilangngan nosik osik ngilangngaken ala, ingkang ala punnika, ngilangngaken becikkipun marmanné ana ihtiyar.

Iktiyar iku pamilih, kalamun miliha ala, yekti sato papadhanné,nora kenna winnicara, marmanné pra manungsa, angimanna kang pitutur, aywa dadi satu kéwan,

Rungokna ujarring dalil yekti kapanggih sadaya, jro dalil konno rasanné, aywa pépéka dalu ya, pasthi amanggih sasar, barang solah tindak-tanduk dipun amrih karaharjan,

Éh sagungngé wong bérbudi dipunnawas ing sarira, iku kannyatahan kabéh, apan pira-pira polah, kang munggéng ing manungsa, wicarannen dipun émut dén prayitna ingt sarira.

Yén wong bodho tan ngawruhi, cacahé kang malaékat kang nganéng jro sariranné, kiraman katibinnira, amung kang kinnawruhan Jeng Rasul undhang guguru, aywa tan wruh ronning kamal.

 

Pupuh III

SINOM

Wawassen sarirannira, pan punniku nglam sahir, pakumpullan sipattolah, suméndhé ing ngalam kabir, apan tarik-tinnarik tetep-tinneteppan iku, barang saisinnira, gaib karsanning Hyang Widdhi, lamun awas sayekti manggih kamulyan,

Amung yén sampun pratéla, pangandikanné Jeng Nabi, Mukammaddinnil Mustapa, aywa cipta riya kibir, manggih sisiku pasthi, yéku tan kenna winuwus yén sira annyiptaha, punjul samanning dumadi, nerak sipat linnalékken purwannira.

Pan sira wijilling kama, lemah daging lawan getih, liwat asor liwat andhap pan sampun kocapping dalil barang kang mojud iki, kabéh kannyatahan tuhu, sennenning jamallolah, aywa ta sira mungkirri, lamunnora nastiti kaserêng sasar.

Apan ta sampun muktamad musannip Imam Bukari, tan karana siya-siya, Hyang Suksma anda[11]dosken dasih, apan ambabarêppi, ananning manungsa iku, lan sakéhing tumitah, manungsa luhur pribadi, yén dénnaku kajarah tur siya-siya.

Upama sarirannira, mannikem ing saraknéki, mulyanning manikemmira, saking cahya kang nyartanni, jroning mannikem iki, kang nora kenna winuwus jronning manikem nyata, mung cahya nrus anglimputti, jaba jero kannan kéring kasorottan,

Ing luhur miwah ing ngandhap cahya tan luput nyartanni, endi tan lamun bédaha, mung paénné manuswéki, dénné mennang madhahi, maring cahya kang angnglimput apanniku sannépa, yén mannikem iku sepi, tampa gawé dadi cangkokkingngibarat,

Saéngga dadi paéssan lingngira Imam Bukari, cahya kang anéng jro kaca, dudu kaca kang darbénni, sayekti kang ningalli, kang kang duwé cahya punniku, nanging yén tannanaha, paéssan tan wruh cahyéki, tundha béma yénna mada angalemma.

Kabéh iki kang katingal tanpaésaking purwéki,marma dadi kannyatahan yén sira yun anningngalli, ing dat kang Maha Sukci, lékkenna nétranniréku, supaya tan kasasar, aja gumingsirring yekti, pan manungsa dén émut ing telung pangkat,

Purwa Adam saking lemah sira iki saking manni, saking getih kempel lawan daging kempel ingkang dadi, liwat andhappiréki, i[12]ku pangkat kang rumuhun nuli sira tumitah, sinung nikmatting ngaurip dipun émut saking ngasor dadinnira.

Lan pira-pira kalilan daulat sajronning ngurip yén sira nora émutta, siya-siya ing ngaurip pangkat kang tengah nenggih, iku gegedhénning ngéwuh, dénné pangkat wekassan pan sira dén lebur mala, yén tan bisa ngulihken titippan,

Lamun nora sasanguwa, patinnira tanpa kardi, marmaduk maksih néng dunnya, angrakitta gawé becik yén nora duwé rakit dadi sato patinnipun cegahen nganniaya, aja drengki aja sisip dunnya iki mung sacelérétting kilat,

Imam Bukari ngandika, kempong pérot wus barindhil nanging dén busananni, ing busana abra murup lan dén balonnyo atal sakedhap lirra rasundhi, tinemennan rasanné sepa ké

Samongsa cucul busana, tanpa gawé nini-nini, sinnandhing kaliwat nistha, tanpa kusur kang ngrabénni, wong ngasih dunnya yekti, kakandhangngan tanpa kusur, dén bobodho ing sétan dénné gelem anglakonni, wruh yén dunnya aglis rusak tanpa karya.

Bonggan gawé tinnemennan ingkang pantes dén temenni, amung sampurnanning pejah, dénné gung tan dé watessi, dinnawulan warséki, langgeng tan kenna ing ngétung, ora kethéna leksan tan unning sajronning pati, aywa kadi kang kocap rathu titiga.

Raja Pirngon Raja Sadat Namrud kaping tiganéki, Sang Raja Sadat punnika, dénnira madeg narpathi, agung karatonnéki, laminné rongngéwu taun langkung dénnya misésa, wibawa tan mawa éling, pangngrasanné dudu kadadéyan kama.

Angrusak ing pirang praja, ingkang pinrah bulubekti, gedhongngé tanpa wilangngan pirang leksa pirang kethi, isi mas sosotyadi, kang samya di adi luhung, pan ratu pira-pira, annekakaken ubekti, ing patinné ajiku raga garangngan,

Dunnyanné nora dén gawa, karatonné wus dénnambil dénning pekir papariman annak putunné tan dadi, dadya wong kési-ési, malah sami amimikut ngulatti upajiwa, iku tambanné wong lali, nora montra nedya karya kabecikkan,

Imam Bukari ngandika, mertaken sojarring dalil waman yak emal miskala, daratin kaéran nenggih, ywa rathu tegesnéki, kang sapa wongngé punniku, agawé kabecik satimbangngé pan pinnanggih, nadyan semut kang cilik pinnanggih uga.

Lan malih waman yak emal nenggih miskaladaratin saranyarah tegessira, sing sapa wongngé akardi, panggawé ala bénjing, satimbangngé pan tinnemu, semut cilik punnika, agawéya pan kapanggih, pan mangkonno lire para raja.

Kang sapa ngegungken raga, dénnya paraéntahing dasih, kurang ngadil kurang marta, lali yén dadinning manni, tan prabéda purwéki, kalawan kawulannipun jer dudu malaékat yén manungsa gedhé cilik, ratu sikep apan padha saking kama.

Mangsanné ya rinnadamah, winnalik karsanning Widdhi, ratu-ratu ingkang samya, siya-siya marangdasih, sedheng jagad winnalik ratuha kéh dadi semut kawula kang ngutama, tan wennéh dadinné ugi, semut dadya anjoroganning kawula.

Tinnagih maring sadaya,manungsa kang dén ratonni, miwah kang dén kanniaya, pan nana ujarring dalil nenggih punniku dupi, wé lakumma ahlandukum éh sagung para raja, kabéha gawéya becik aywa gawé kaprihatinnaning bala.

Annemu weweléh sira, dadi piték iwén ugi, ayya nunutuh ing bénjang, manawi sira kapéngin marang sagung para Ji, kang samya dil marténg wadu, pira-pira daulat kannikmattan kang pinanggih, ambawonni kanikmattan wong sapraja.

Pan punniku istingarah, saking gungngé mulyannéki, upama manungsa rucah, kang padha agawé becik béda pamalesnéki, pan namung tikel sapuluh, yén rathu kalerêssan dénnira akarya ngadil pamalessé tikel satus kang pinanggya.

Mila Kangjeng Rasullulah, nalika sinniwéng dasih, angrakit karatonadya, sagung sakabat para Ji, samya sumiwéng ngarsi, tuwin sakabat gegedhug kang sakawan tan tebah, pan sarwi ngukum-ukummi, tanpa wilis umat kang nangkil sadaya.

Sabubarré sinnéwaka, Jeng Rasul mring kebon naglis dénna angundhuh sekar, sarwi dén kandhut pribadi, lawan kurmanniréki, pinnaringken garwannipun ingkang minongka nipkah, turriku wakil sayekti, nora montra ngegungngaken kang sarira.

Utawi kang para natha, lilullai pilngalami, wawayanganning Pangéran sajroning ngalam punniki, lilulahi pilarli, wawayangnganning Hyang Ngagung, sajronning bumi ika, yén sikara nora adil sayektinné dadi wawayangnganné sétan,

Éh sagungnging para raja, kang mashur Imam Bukari, dén padha sukurring suksma, réhning kinarya sisilih, malah teteppa ugi, paparing ngira Hyang Ngagung, kamulyan lan kagungngan lawan ayywa anglakonni, ingkang dudu laku lalakonning raja.

Utawi panggawé ika, dinum ing tigang prakawis saprakara para raja, saprakara para mantri, tan kenna liru kardi, sadumman marang wadya gung, dénné karyaning raja, sarupa lan para nabi, angadilli asung mupangat sadaya.

Aywo wah sipatting rahman lawan aywa malatti, marang kawulanning Ngalah, ratu marmanné sinulih, rumeksa karyannéki, aywa kaliru ing pandum dursila ywa ginannanjar, tinatrappan lawan adil dén pariksa ala becikking kawula.

Kang akéh karyanné mapan ganjaranné dén kadukki, kang kedhik karyannéki, ywa kaduk ganjarannéki, temah angrusak adil yénna ngungungnging ngapunggung, yén putus sinnangkirna, iku panggawenning ngéblis kang dipun prih ratu padha kasasarra.

Laliya ing karyannira, aja parêksi bérbudi, wruh ingkang panggawé sétan sipunggung kang anjurungngi, ratu lilussayatin tegessé lapal punniku, ratu iku dadiya, iya wawayangngané éblis aywa kongsi dadi wawayangnganning ngalah.

Mengkonno karêpping sétan lan karyanning ratu nenggih, angreksa arta bétakmal lan angngreksa annak yatin lawan aja ngrasanni, dunnya kurang saking séwu, dénning bobotting ngemas aja kurang patang tail yén micara sorring patang tail nistha.

Yén nistha dén mindengngenna, kekembangnging ngapes nenggih, suda darajatté mapan ilang mulyaning Narpathi, pan ratu wus pinnilih, ing samasa méng tumuwuh, utama ngundhakkenna, darajat aywa mlonglongngi, sidhang siring tannah ajam tannah Ngarab,

Ngatassangin tanah Ngarab tanah ajam bawah angin aywa tinggal ing watara, sapa tut pantes dén kokki, barang pakartinnéki, saulah bawanning ratu, ratu ing tannah Arab lan ratu ing bawah angin yén lisningnga nir supangat rasullolah.

Nanging wajib udamamah, ing pitung kalawan sipir, ngélmu palak palakiyah, sagungnging para narpathi, wruha salirring kardi, wirasat punniku perlu, kagungngan para raja, ri sedhengngira sinniwi, milih wadya nyiptaha ngélmu wirasat,

Kalawan ngélmu wiyapat aywa mang-mang maring dasih, mamantes bobotting karya, sayekti yogya tinnarik sang kang para musannip wisarasat ngélmunning ratu, ingkang wus kalampahan Imam Sapingi ngyekténni, nora kenna gothang kang manjing wirasat.

Karyanné mantri punnika, ing sabennari ywa lali, wruha pakéwuhing praja, salirring kang menneng osik wruha purwanning osik lan purwanning menneng iku, apa kang dadi sarat upama panassing genni, saéngganné ratu malaratti praja.

Para mantri apikirra, katurring Sri Narapathi, sayogya angrarapuwa, kalawan atur kang mannis supaya nutting kapti; nnira kang ngamrih rahayu, asreppé sanagara, aywa keras turriréki, atur keras iku nangékaken napas,

Yén tan kenna ingaturran kang wus tétéla yén sisip para mantri samadaya, dén rêmpeg tinggallen aglis aywa sira tunggonni, ratu kang mangkono iku, wus la batin sétan nora kenna dén parêkki, anadénné sadumman karyanning wadya.

Angabekti ing Naréndra, wediya ing para mantri, sumingkir panggawé salah, marêkki panggawé becik aywa ngadonna-donni, adonna-don mring wong ngagung, gawé rêksanning praja, kunneng pasal kang winnarni, kaping kalih dén awas babbé kang wuntat.

 

Pupuh IV

PANGKUR

Réh kapindo kang ing ngucap kang muktamad dénning Imam Bukari, wusnya wruh ing badannipun énggal angawruhana, ing Pangéran kadim baka sipattipun haka arjallapangaja, kagungngan Kang Maha Suci.

Kang andadékaken marang, Nabi Adam mongka angulbasarri, bapakkanning manungséku, sayekti Nabi Adam angulroki sayektinné Kangjeng Rasul bapakkanning roh sadaya, murwéng ngalam sahir kabir.

Mongka toh jalinning rahsa, kang waskitha mukmin kang sampun mukmin mongka toh jalinning rasul wingit ingkang mangkana, dénné pekir  Bokari pamintannipun kayapa yén pinnanggiya, pinnardi lan akal langip,

Éh sayogyaha mardiya, ampuhing tyas aywa kalawan langngip supayannira annemu, sampurnanning kasidan mongka sapa kang nora wruh badannipun,

Sayekti nora tumeka, aywa ngamungngaken akal kang langip dattira pattiréku, wawassen gonning nyata, yén wus nemu dennajrih titining rasul pekir Bokari wasiyat dén éling ing dalil kadis,

Ingkang minongka balabar, man ngarapa napsahu bil panai, wakad ngarapa rabbahu, bil bakai punnika, tegessipun sapa wruh ing ngawakkipun yén bénjing punnika sirna, sayekti wruh ing Hyang Widdhi.

Lamun langgeng datan rusak kadim ajal miwah kadil abadi, purwanning roh duk winnangun mijil saking dattolah, roh ing Kangjeng Mustapa pan babonnipun nulya kang Nabi sadaya, saking rasul gonning mijil,

Nulya rohing para raja, nulya kang roh sagungnging para wali, kabéh saking cahya rasul nulya kang roh sadaya, marma dipun éling sagung ratu-ratu, mulya luhur purwannira, éman lamun nora adil,

Élingnga purwanning kana, wus pinnilih rohé ginnawé dhingin kinarya mulya ing dangu, béda lan rohing tumat sabongsa lan rohing Nabi aruruntung, kayapa yén malébékka, dadi nampik sihing Widdhi.

Ing pati nora sumringah, lamun ratu tan émut karyannéki, kang émutting karyannipun luwih saking ing dunnya, kannikmattan kamulyan kagungngannipun ratu iku pan rinneksa, saking purwanning dumadi.

Yén annyambat amiminta, annedya anutuggi karsanéki, mring ngumat kang dudu ratu, ingkang pinrih sinnambat iku ratu lali yén tinnitah ratu, pannedyanné jaluk arja, sajatinné jaluk miskin,

Imam Bukari ngandika, ratu iku tinnitah anéng bumi, padha abekti yéng ratu, éh sakéhé wong dunnya, ratu iku apan minnongka dhudhukun sabarang kang nandhang lara, kabéh prihatinning ngati.

Wajib gubella ing raja, iku bisa nampurnaken prihatin ujer wus bubuwannipun among isinning jagad ujer parêk iku lan Kang Maha Luhur, lirring badal kang sarira, sinnambattanning prihatin,

Yén ratu anyanyambatta, wring wong cilik dadi buwana balik ingkang ngasor dadi luhur, yekti sira duraka, lan ratunné lali yén tinnitah ratu, angajarraken malarat nyangkrahi dadalan pati.

Yogya sami amardiya, ing ngaurip pan wus pacangngan pati, dénnya wus nampanni wahyu, ing budi gonning nyata, budi iku ihtiyar busannanipun yén sira milih kang ngala, pan dadi wahyunning ngéblis,

Apansitting Pangéran nor adoh date kalawan budi, wruha yén Alahmukitun anglimputti sadaya, ing kawula ngélmunné lan kodrattipun kadya upamanning iwak kang anéng sajronning warih.

Ujudding minna apana, ingkang pisah metu jabanning warih, kang sayekti minna iku, anéng sajronning toya, lamunnana kang metu jabanning bannyu iku pépéka balasar, kasasar kenna bilahi.

Wus dadi bojanning sétan saking nora weruh sarirannéki, lan nora weruh ing bannyu,marma dadi mangkana, kurang pamituhu andikanning rasul miwah dalil kang muktamat padha agawéya becik,

Nyegaha panggawé ala, pan mangkonno andikanné Jang Nabi, iku dadalan rahayu, urippé prapténg pejah, nora ana sangsayannira tumuwuh, dunnya iku pan dadarran papasar upamanné

Kang adol atuku samya, maring pasar kang tunna lan kang bathi, ing pati adoh tinnemu, marma aywa pépéka, nedya bathi supayanné nemu luput wong bérbudi wong bériman lumuh tunna kudu bathi.

Pamituhunning wawarta, ingkang dhawuh saking andika Nabi, paréntah Samyang guguru, miwah angliwattana, tata sarak sakarêppé aywa luput kang marsudi mrih tumeka, Kangjeng Rasul anjurungngi.

Purwéng duta Nabi Adam wekasanning duta pan Kangjeng Nabi, tur pinnilih Jennengngipun sami-sami kalipah, luhur dhéwé menggah ing serajattipun.

Kang luhur darajattira, Abu Bakar Ngumar Ngusman lan Ngali, apan mung papat puniku, gegedhug waliyollah, nora mulya suminggaha saking iku, kang amrih wruh ing kasidan mumuriya kang sayekti.

Pekir Bokari wawarta, samana kitab tatan biul hapilin tannah ajam ana ratu, aran Prabu Sahriya, langkung dénning gagah prakosa dibya nung, angngréh para raja-raja, tanpa lawanning ngajurit.

Sri Maha Prabu Sahriya, sugih wadya agung karatonnéki, langkung dénning kumalungkung, asih karêp mring dunnya pira-pira bulu bekti ingkang rawuh, sektinné Prabu Sahriya, anging pépéka ing batin,

Dénnya angréh para raja, supé marang sama saméng dumadi, dénnya gung karatonnipun nuju sawiji dinna, Sang Ngaprabu Sahriya ngundhangngi sampun wadya sakuswa wahana, mring jawi kitha abaris,

Undhang samya papaéssan nganggé anggé kaprabonning ngajurit kikirap arsa andulu, untabbing bala kuswa, jalu éstri sagung punggawa gung ngagung, untabbé tanpa wilangngan kawula bala ngadili.

Tedhak Sang Prabu Sahriya, tan pétungngan kadya robbing jaladri, atata kang baris sagung, jejel ing ngara-ara, busannaning wadya lir prawata tunu, praptanné Prabu Sahriya, sukéng  tyas mulatting dasih.

Kannan kéring wuri ngarsa, sarta ingkang busannaning wadya Sri, gagaman sajuru-juru, wau Prabu Sahriya, ginnarêbeg ing punggawa agung ngagung, Sang Natha munggéng turongga, anggung mawanggungnging baris,

Ngandika marang punggawa, ngendi ana para ratu nimbangngi, gedhénné karatonningsun lan gungngé wadyanning wang, sapa wanni angalap karatonningsun ing samengko sapanongga, bobotting prang lawan mami.

Sang Prabu arsa tumedhak mring tatarub ing ngayap pra dipathi, ana pekir miskin rawuh, busana tatamballan kulu-kulu keluwuk ulatté sebut praptanné ngulukki salam nanging nora dén sahurri.

Nyandhak kendhalinning kuda, pan ing ngandheg lampahé sang Narpathi, punggawa cingak andulu, kéré ngendi marganya, ala temen batur kang baris punniku, wong mengkono kongsi prapta, ing ngarsanning Narapathi.

Dénné nora dén babayang, iku akéh prawira para mantri, kang nindhihi barissipun éh iya pijer apa, Sri Bupathi langkung duka sarwi muwus éh sidir wis tanpa ngrasa, wanni parêk lawan mami.

Lah ta apa karyannira, punang derwis alon dénnya nahurri, sarwi nyandhak bahunnipun tinnelungken Sang Natha, binnisikkan asung warta karyannipun malakul maot panningwang, amundhut nyawanniré

Dupi miyarsa Naréndra, pan gumeter dharodhok matur aris yén kénging amba umatur, mangké yén mantuk ingwang, mring kadhatonsakarsannira ing ngriku, kawula arsa memekas maring annak amba é

Kalawan narsa nannedha, apurané sagungnging bala sami, kang wonten sak mannahipun margi saking kawula, pan kongsiya annedha apurannipun malakul maot angngucap éh tan kenna kosambatti.

Ing mengko iki kéwala, pijer apa sira duk wingngi uni, liwat saking kumprung pengngung, cubluk datanpa nalar, lagi mengkono éling salawas lawasmu, katungkul ulah wibawa, lali lamun ana pati.

Wus tinnarik nulya tiba, saking kuda sang Prabu wus ngemasi, gégér oter kang wadya gung, lamun ratunné pejah, bilulungngan swaranning tangis gumuruh, tanbuh-tanbuh solahira, baris bubar anglut tangis,

Pan kadi kiyamat suhra, samya tunjang tinunjang langkung ngajrih, musna tannana kadulu, wau kang mindha-mindha, Sang Ngaprabu Sahriya karatonnipun nagaranné wus dénnalap maring pekir liyan nagri.

Marma rasul undhang ngundhang, dén prayitna tan wurung nemu pati, yén éling manungsa iku, ing pati pan utama, sinung mulya ing Hyang sabab élingngipun kang sinung pakéwuhira, iya sabab saking lali.

Aywa na mungkirring warta, wonten dalil pakngalun limayurid utawi Alah Maha Gung, gawé sakarsannira, sayogyanné manungsa samya mituhu, barang karsanning Pangéran kang wus kocap jronning dalil,

Miwah kadis rasulollah, poma-poma mituhuwa sayekti, karana sagungnging ngélmu, kang sah catur makripat noranana liya marga saking rasul kang nedya mulya kamulyan waspada prapténg sayekti.

 

Pupuh V

KINANTHI

Kinanthi bab kaping telu, annyatakken sayekti, tingkah kang ngawassing dunnya, uripping manungsa iki, wruha panujunning nugraha, kang awas wruh ing pamilih.

Kang urippanning dunnyéku, tan kenna yén ginugonni, sapa ingkang nedya waras sapisan ning dunnya iki, tan wandé amanggih papa, karan dunnya puniki.

Lir wisma munggéng marga gung, palérénnan wong lumaris nanging ta pinajang pajang, rinna rênga ing sarwadi, miwah gungnging pasugata, kang darbé wisma naossi.

Destun temen kumprung pengngung, karasan lérénning margi, tur iku duwékking liyan dudu sira kang duwénni, pijer karasannéng marga, tinundhung tan wurung mulih.

Yén mulih nora sesangngu, kayapa solahiréki, wekassanné duka cipta, sayektinné sothal-sathil sedih tinnagih ing ngutang, pan sira duk sinung urip,

Sinung kamurahan agung, titippan dén rumakti, durjana ing badannira, tinungkullaken ing ngéblis linnaléken saking hawa, nepsunné kang dén ubungngi.

Aywan ati balilu, pan dadi kuthanning éblis dunnya iku pan jalarran mungguh manungsa bérbudi, gonning ngarip lawan makrup kaollé Imam Bukari, gonning wong agawé ngamal gedhé cilik ala becik utama kang margi dunnya, kawruhing dandanan pasthi.

Kang datan margéng dunnyéku, malaékat lawan ejim nora katémpéllan coba, darajattipunning bénjing, sayekti luhur manungsa, miwah pahalanniré

Ingkang kya wus jisimmalus marma tan mindhak ing bénjing, ing mangké kang misih wadhag nenggih alussé ing bénjing, luwih saking malaékat mulyané pan luhur jalmi.

Karana kang dunnya mashur, mungguh wong kang ahli budi, dadi pancaddan kamulyan dadi pancaddan bilahi, mungguh kang cekak budinya, dunnya iku bilaé

Éh éling ngéling dén émut kaollé Imam Bukari, dunnya iku kadi rahsanning bapa kang munggéng sulbi, lan rasa kang munggéng biyang, duk misih annéng rahmanni.

Mongsa ta wandéya metu, pacampuhing rahsa kalih, ing nalika dadi warna, lairring kang jabang bayi, prapta ing jaman wasitah, tan wus awekassan kubri.

Anapon kang bijaksanung, kakin saéngga bérbudi, annelassaken dadalan kang luwih adohdén rukti, kang luwih éwuh dén jongka, supaya dadi lestari.

Wong ngurip prihatin sangu, sangu kang ginnawa mulih, nora tolih dukking marga, daulat dén ati-yati, titippan umur dén rêksa, kang yogya sangunné

Upama wong kenna pengngung, kerasanning datteng margi, tontonnen kéhing daulat tan mikir dangunné mulih, sengsem abotté mrih arta, nepsunné dén karatonni.

Sétanné kang ambibingngung, ambubungah narik sisip karêm kamulyanning dunnya, aywa kongsi sangu mulih, katungkul anutting hawa, dadiya kanthinning ngéblis,

Kutama kang ngamrih luhur, méngotan karêmming margi, kang pinrihatinken mapan jagad kang tang owah gingsir, langgeng kang parlu rinnasa, titinné angennya puri.

Aywa ta kenna ing kumprung, pépéka tan wruh ing wésthi, nutting sasar ambelasar, mangsanné nikmat winniris wong bingngung nora kadumman kariha ngemut dariji.

Nunutuh pijer katungkul kadunnyan kang dén karêmmi, kasép nora ngalap warta, duk anéng dunnyanniréki, temah ageng duka cipta, dadi réréwangngannéblis,

Sayekti dunnya punniku, lir wong wadon sundellanjing, yén wong bérbudi tannarsa, amengku wong sundellanji, kang dén bobodho kéwala, si penggung kudu ngawin,

Sawusnya denningkah bésuk nora wurung balénjanni, wonglodhog kang balasarran nora kenna dén tambanni, destun pengungngé kang ningkah, kaya norana pinilih.

Apan manungsa sawus sinung, ihtiyar dénning Hyang Widdhi, pagénné amilih ala, tan welas badanniréki, éh éling éling wong dunnya pan samya angati-yati.

Pasal kaping pat winuwus nyatakken wekassing ngurip myang nalika maottira, wonten dalil kulunapsin daikatul maottira, sagung wak-kawakkanniki.

Kabéh angrasanni lampus miwah ta ing kaol malih, pan kulumman ngalaé pan miwah wayabkaan nenggih, lawan wajahu rabbika, lawan malih taduljalali.

Walikram panjawabbipun sagungnging sawiji-wiji, iku kabéh padha rusak amung dattira Hyang Widdhi, langgeng datan kenna rusak sipat jalal kang duwé

Miwah kang mulya Maha Gung, apan ing dunnya punniki, dhinnapur kang rong prakara, sawiji manungsa nenggih, kang bodho iku cilaka, paparingngira Hyang Widdhi.

Tambuh mring ihtiyarripun sihing dunnya nora éling, kapindho manungsa ingkang, bérbudi begja sayekti, dénnya wruh kang batal rusak wruh kang langgeng nora gingsir.

Dadya wan ing tindakkipun lawan tindakking sayekti, awéwéka barangkarya, ana pantes dén karêmmi, ana ora kang binuwang, pan wahyu punniku budi.

Ihtiyar busannanipun lamun tan busana pesthi, barang karya tanpa dadya, kang musannip wanti-wanti, dén wruh satrunning ngakérat lawan kanthinning ngaurip,

Pan innama amwalakum waoladukum anenggih, ngaduwullakum punnika, tegessé artanniréki, tuwin lawan annakkira, pan dadi satru ing ngakir.

Dadi witnah yén tan wruh, ing tindak nampik amilih, dadi kanthi yén waspada, rakit pannampik pamilih, mila sagungnging kukuma, semut dénnya masiyatti.

Wisarannen kang satuhu, dénnawas nampik amilih, kang yogya dadya dandannan ing ngawal kang prapténg ngakir, supayanné sampurnaha, wéh mulya tindak kang mannis.

 

Pupuh VI

DHANDHANGGULA

Saking kitab tanbihul hapilin pasal kaping lima winnarnaha, nyatakaken darajatté, kang para ratu-ratu, purwannipun kang Maha Sukci, akarya Nabi Adam siti kang cinnampur, lolokongngé bumi mekah, lan ing taip dadya tapel kang kinnardi, sisilihing kalipah.

Malaékat samya amaonni, aturrira pannangur kawula, kang dadya kalipahé asor Adam punniku, asallipun saking nging siti, pan luhur asal amba, kinnarsakna patit babadal kalipattolah, purwa luhur pan tuwan karsakken dhingin pun Adam sepuh amba.

Kodratting Hyang tan kenna pinanci, tapel adam pinnanjingngan nyawa, nurbuwahing karatonné, cendhakké kang winuwus roroncénné datan pinnikir, wedallé babu kawa, maksih néng swarga gung, kinnarya rupak kéwala, muhung gunnénéng kusniya malébérri, dénnira madheg natha.

Nenggih séwu limangngatus warsi, jronning kitab kisasul ambiya, Jeng Nabi Adam jenengngé, cacahing annak putu, amung ingkang dipun ratonni. Sadaya pitung leksa, babarring nak putu, buyut canggah saturunnya, wewengkonnya ing kusniya malébarri, nagri wus sinung rahmat,

Samya suka kang dipun ratonni, wadya anak putunné sadaya, kéh suka saking artanné, nikmat daulattagung,lan penggawé kang becik-becik drajat lan papangannan sadaya rahayu, wong sawiji nora nana, duka cipta; ingukummaken lannadil tannana kasangsaya.

Kangjeng Nabi pan apandhé wesi, angambillapi saking naraka, tinnawa ping séwu kéhé, kang mongka dhaharripun saking tapak asta pribadi, ajeggé anéng dunnya, déréng dhahar tuwuk lan déréng micara suka, ing nalika mangkana jengngira Nabi, angngangé kukumellan,

Yén pinnarêk enggonné kang sepi, wadya anak putunné sadaya, ing sabennari praptanné, prasamya atur-ratur, dhadhaharran kalawan malih, busana adi mulya, warna-warna katur, nanging kang rama tannarsa, éca kéndel nalika iku prihatin, putra samya turrira.

Rama Prabu paran karsannéki, punnapa kang ardayanning cipta amba yun wruha artinné, kang rama ngandika rum wruhannira sunniki dhingngin duk kinnarya kalipak, néng langit kapitu, nuju ana dosanning wang, tinurunken neng kusniya malabérri, dadi wong ngalam dunnya.

Angratonni anak putu mami, marmanningsun nora duwé suka, ingsun cegah sapatutté, bok thompa karyanningsun angratonni ing sira iki, yén kaluputtanning wang, tan pariksa ingsun yakti annemu duduka, baya-baya ingsun dén dhunnaken malih, maring bumi kasapta.

Kaya apa yén kongsi ya mami, angekéhenna suka ing driya, miwah pamicara juwéh, ilang sennenning ratu, murwattipun tannana kari, mangkana nabi Adam, milihi prasunu, kang pantes dadi kalipah, piniliyan pannamung antuk kakalih, putra kang bijaksana.

Kang ngatuwa nenggih Nabi Esis pinarinngngan nurbuwah sinrahan darajat kannabéhanné, kang anom Kayumutu, Nabi Esis kang dén paringngi, kitan amurukkenna, marang manuswéku, Kayumutu pinnaringngan pan sinrahan karaton baurêkséki, marang isinné jagad,

Nabi Adam angangkat putréki, Kayumutu ingadegken raja, sinrahan adil kukummé rumeksa isinnipun kang tinnatahan ing bumi, pangarêpan manungsa, Prabu Kayumutu, éh éling ngéling wong dunnya, nora nana gedhénné pakéwuhiku, nurbuwah lan kukumah.

Nurbuwah pan witting para Nabi, mituturri mring sakéhing ngumat murih sah lan pakéwuhé, lawan kukumah iku, karyanning kang para Narpathi, para Nabi kang ngiras samya madeg rathu, Nabi Adam Nabi Musa, Nabi Yusup Nabi Dawud lan putréki, nenggih Nabi Suléman,

Miwah Jeng Nabi Mukammadinnil Mustapa ngiras karaton nadya, rong prakara ing karyanné, dhihin kannabénnipun, anekakken pitutur wajib pindha karatonnira, iya samya perlu, pituturring wadya samya, supayanné para rathu wuri-wuri, padha anuttiruwa.

Para nabi lan para Narpathi,undha usukké pakaryannira, sotya roro upamanné, malih samya jininnipun luwih akéh reganné kalih, karo wajib rinneksa, éh kang para ratu, Imam Bukari wasiyat dén prayitna luwih gung pakéwuh iki, Nabi lan para Natha.

Tedhakking ngayat mashurring dalil éling ngéling sagungnging wong dunnya, poma abektiya dénné, marang kang Maha Luhur, kapindhonné mring Kangjeng Nabi, kaping tiga bektiya, maring para ratu, kalipahing rasullullah, bekti ratu prasasat sira ngabekti, ing Kangjeng Rasullullah.

Éh wong dunnya wajibbing ngaurip anurutta paréntahing raja, nurut rasul papadhanné, antuk supangattipun nanging aja sira lakonni, yén ratu ngannihaya, lali tindakkipun sayekti sira mungkirra, nora dosa naming metuha dénnaglis saking nagrinné

Nanging wenang uga anurutti, ngandikanné ratu ngannihaya, aja nurut penggawénné, yén uga nota turut medhottaken sirah sayekti, yén tinnitah kalipah, pakéwuh tinurut iku rusakking nagara, lamun ratu tan kandel ing balanéki, pindha barang pakarya.

Karantonné nenggih, kang tinurut saking para iman pinnaido pandulunné, dudu karyaning ratu, lali lamun wakil Hyang Widdhi, mutahken getihira, tan nujonni kukum iku ratu satrunning Hyang nora arus pasthi nemu nora becik rusak jagaddé rêngka.

Yén getih wutah kelawan adil nora dadi rêngkanning praja, yén wutah luput adillé, pan gegedhénning ngéwuh, lawan gegedhénning bilahi, anggerré getih wutah, pan ora dén étung, wong ngagung lan wong urakkan wutahing rah pasthi annyarangngi bumi, utama sinninggahan,

Lamun ora ambédken nenggih, antaranné becik lawan ala, duraka karo karonné, dosa gung pangréh luput ingkang rinnéh doso gung sami, marma Bukari Imam amredi pitutur, kang wong bérbudi sadaya, ngawruhana pakartinning para Nabi, myang pakartinning raja.

Miwah pakartinning para wali, ingkang samya angiras Naréndra, yogya kinnawruhan kabéh, supayanné annemu, pari polah ingkang lestari, pan iku sadarajat ing réh kang tiniru, tutular murwat darajat nadyan rasul punniku Nabi sinnelir, yén ana tindak yogya.

Ingkang sami kaliwat ing ngunni, ngunni- unni sakéhing saréngat kang pantes dén misihaké, kunneng malih winuwus malar dadi ngibarat sami, duk Kangjeng Nabi Musa, ingadekken ratu, anéng ing Mesir nagara, kinumpulken manungsa jro nagri Mesir, tinniban ing paré

Pan rong pangkat paréntahiréki, kang sapangkat kannabéyannira, kang sapangkat karatonné, apanning jaman iku, nagri bétal Mukadas nenggih, kang tinut dadi kéblating saréngattipun nenggih Masjiddilakessa, ing punniku méh rinusak ing wong kapir, nama Sang Ngamalakah.

Prabu Nabi Musa angundhangngi, umat siyaga kaprabonning prang, éh wong Mesir sadayanné, rong prakara lakumu, karo wajib sira  lakonni, dhingin kannabénning wang, lan karatonningsun wong bongga karatonning wang, lawan mungkir ing Nabi saréngat mami, iku sah pinaténnan,

Tan pitungngan balané Jeng Nabi, ngadeggaken sénapathi rolas binubuwan kang sijinné, wadya rong ngatus séwu lan rong puluh éwu wong siji, sénapathi rowelas sami balannipun siji sénapathi tuwa, pamungkassing bicara sor-sorran Patih, Séh Nakit namannira.

Iku ingkang angembanni jangji, ing ganjaran kalawan siyasat Séh Nakib pamugarinné, Yusak Papatihipun budhallira wadya Jeng Nabi, kadi jagad prakempa, gonjing prabatarug nglurug mring Betal Mukadas saha bala lannang wadon gedhé cilik tumut magutting ngaprang.

Ing punniku lampahé Jeng Nabi, datannarsa amawi wahana, dharat salami lamine, lamun kalanning dalu, punggawanné samya naossi, pasanggrahan tannarsa, pangandikannipun éh wong pekir aja susah, luwih gedhé ing panggawénnira iki, angarêppakennaprang.

Ingsun datannarsa ngérégonni, angingiras panggawéyannira, kang maring ingngingsun dhéwé, mannawa sudabésuk otottira tempuhing jurit akéh karinget medal saking karsanningsun, sok agawé pasanggrahan dukking marga ingsun tan bisa nengngerri, sudanné ing prangngira.

Ingsun néndra kalanné ing margi, lan santosanné ing tyas kéwala, aja kongsi dadi gawé, malah dhadhamparringsun iya ora arsa nglungguhi, yén durung tempuhing para raja.

Ing rong prakara timbangngé sami obahing pedhang; obahing kalam yéku gunggungngin panggawé, mungguhing ratu-ratu, nora ana ingkang ngluwihi, saking oabhing pedhang, lawan kalammipun nanging pedhangngipun nora, bisa ngobahaken ing kalampunniki, amung kalam kang bisa.

Ngobahaken ing pedhang sayekti, panggawénning pedhang saking kalam anglakokaken lakunné, pedhang darma lumaku, saking kalam purwa lumaris kalam bisa lumampah, lan pribadinnipun Imam Bukari wasiyat éling ngéling para ratu dipun éling, dén wruh gawénning karya.

Kalannira Nabi Musa nenggih, karatonné tigang dasa warsa, lan sangang warsa punjullé, Kangjeng Nabi tannayun angliwatti wong bani Srail pungawa sabendinna dhaharran sarêng lan abdi, sajeggé pan mangkana.

Imam Bukari pitutur malih, Nabi Yusup duk madeg Naréndra, iya Mesir kadhatonné, nanging jaman kang kantun Nabi Musa; Yusup rumiyin antara pira-pira, kang jumeneng ratu, nabi Yusup jenengngira, ing nalika sinniwéng kang pra Dipathi, munggéng dhampar mutyara.

Munggéng ngarsa para kukumadi, lan ngulama pungawa kinnarya, kadang sawelas cacahé, kanan kéring génnipun pan sadaya wus dadya Nabi, angiras hulu balang, ngira Nabi Yusup saben anggitik nagara, kapir mungsuh para kadang kang nindakki, syuh sagung kapir bongga.

Sawelas pisan kadang Jeng Nabi, kadigdayanné sami apetak lir gunung guntur swaranné, ya dénné prennah buyut iku saking Nabi Ibrahim sadaya sinnarita, lamun bébéttipun Nabi Brahim pinnaringngan bisa petak kadi angrubuhna langit tannana nimbangngana.

Ing nalika iku Kangjeng Nabi, gerah wonda tinnom imbuh warna, lir wulan prapténg bangunné, ora kenna cinnatur, ing pekikké Jengngira Nabi, saparo ngalam donnya, kabagussannipun Nabi Yusup kang ginnanjar, saparonné dinum sagung manungséki, marma kalintang-lintang.

Wadya balanné tannana agring, samangsané séwaka tumingngal marang cahyanné ratunné, waluya sakittipun miwah rama ibunniréki, dahat tan saged pisah, ing saharinnipun tuhu kakasihing suksma, duk punniku pungawa samya wot sari, gusti punnapa marma.

Sarira dalem langkung angnglentih, punnapa kang wiyadinning driya, gung wadya onneng driyanné, yun wruh purwakannipun Kangjeng Nabi ngandika aris éh sagung balanning wang, wruhannira iku, kang dadi kuwatirring wang, iya saking gedhénné ing karya mami, dadi kalipattolah.

Pitulas warsa ngong madeg aji, durung ingsun amarêggi pangan iya saking sadinnanné, mannawa kang katempuh, kabéh wong kang ngratu ing mami, siji anaha kang sak katempuhan ingsun mannawa na kurang mangngan wong sawiji sajronning karaton mami, tiwas ingsun katempuh.

Manungsa jro nagri Mesir iki, yén sun ora ngawakki priyongga, mariksa ing sadinnanné, mung ngandellaken ingsun pangayunnan bésuk éh Yusup karatonnira, dukking dunnya apa wus sira lakonni, tata titi pariksa.

Endi silih kang sira kawruhi, suker gampangngé karatonnira, paran sahurringsun tembé, dénné ta raganningsun iya ora mider pribadi, bok ana tan kawruhan jro karaton ingsun marma sun bélanni lapa, amung roti gandum sadinna sawiji, wadya dheku sadaya.

Ika yakti ratat kala nabi, Dawud pinnarêk pangkat karatyan sinniwaka ing wadyanné, paréntahé awéh kukum mring sakéhé balanniréki, sarwi madhepping kéblat ngadheg Nabi Dawud ing madyanning pangimannan salat kalig rêkangat salam anuli, nenedha ing Pangéran,

Ya ilaihi kang ngamaha succi, kang aparing ing karaton amba, kinnon bau rêksa kabéh, marang kawulannipun amba nedha kalalna malih, rijeki saking tuwan ing sadintennipun darapon ingkang katedha, sampun kongsi pamedalling kang nagari, mannawa siya-siya.

Tinarima pandonganning Nabi, katedhakkan pinnaringngan ayat mukjijat ing pakartinné, dhawuh ingkang pamuruk tangannira iku, wesi iku dadi malam ing nalika sawissé dadi kulambi, pulih malih wesinya.

Wus mangkana pakartinning Nabi, kasubbu mintara pirang praja, jabirah dawud lokanné, jabirah iku uruh, uruh wesi dadi kulambi, kathah kang amilala, sagung para ratu, miwab balanné kang samya, kinnalambén wesi karyanné pribadi, prajurit hulu balang.

Pan punnika dadi dhaharnéki, wonten malih ika yakti kitab Ihlakul Mursalin ranné, duk kala jennengngipun Kangjeng Nabi Sulémannadi, karatonné misésa, ing saisinnipun bantala miwah akasa, sorring langit kang ana luhurring bumi, kawengku sadayanya.

Nadyan mégamendhung lawan angin pan angratu Jeng Nabi Suléman mangkana ing nalikanné, sinniwéng para ratu, ratunning kang sarwa kumelip sakutu walang taga, sumiwi tan kantun miwah kang bala manungsa, tan pétungngan Jeng Nabi akon akardi, kendhil gedhé

Kira-kira kendhil kang sawiji, amotta beras sapuluh unta, aywa kurang satakerré, angliwet saben ésuk, Bupati pra ratu, undhang samya bekta pinggan emas kang mongka ajangngé bukti, munggéng ing pannangkillan,

Kendhillé séwu sadinna ping kalih, kang kinarya ingonning wong séba, pametunné nagaranné, kinnarya ingonnipun dénné dhaharripun pribadi, pan saking tapak tangan gonning ngannam wakul ing ngutus adol mring pasar, sapa yunné kang dadi dhahar Jeng Nabi, yén dhahar angupaya.

Pekir miskin ingngajakkan bukti, nora dhahar yén ora manggiya, pekir miskin pambukanné, antara siyammipun ing nalika malih Jeng Nabi, Suléman duk pinnarak dhadhampar jumerut sarwi sinnongsongngan méga, dhadhamparré rinnarom padénning ngangin luhurré

Ingayapping ratu-ratunning jin miwah sagung lelembat sadaya, tuwin bala manungsanné, kinnalang dénning mendhung, rinna wengi mega mayungngi, wadya kang anéng dharat sadaya samya hub wong sawiji nora kenna, dénning panas ameng-ngameng Kangjeng Nabi, ngambah ing tanah Arab,

Praténg paminggir Mekah nagari, ana pekir satunggal kang mulat sarwi alon pangungunné, oalah Kang Maha Gung, luwih temen kang dén paringngi, kagungngan lan kamulyan mring putranné Dawud Nabi Suléman miyarsa, sru ngandika éh angin udhunna mami, sun temonnanné

Pekir miskin angrasanni mami, dyan lumarap sengkudding maruta, dhadhampar binnekta ngémpér, uluk salam Sang Prabu, sinnahurran Jeng Nabi aris éh pekir miskin sapa ingkang, sira wuwus mau, pekir alon wuwussira, amba muwus kagungannira Hyang Widdhi, nikmat lawan kagungngan,

Kang sinungken ing tuwan punniki, angluwihi ing karaton tuwan Nabi aris timballanné, éh pekir sira iku, yén ngucappa subkannalahi, lailaha ilelah, prapténg tegessipun ing jaman kapaténnira, tikel séwu lan kamukténnira bénjing, sayekti mukti sira.

Tinimbang lan muktinningsun iki, nanging dunnya iki nuli rusak yén tan benner pratikellé, ing jaman langgeng tutug gitik terus mukmin kang mukmin kunneng kang cinnarita, kalipah kang ngagung, ratunning para ambiya, kang nurring ngrat lalakonné Kangjeng Nabi, rasul karatonnira.

Pira-pira karatonné réki, mashur saking pirang-pirang pangkat kang kawengku karatonné, sinung wisésa umum wakilling Hyang pupuh, badhéndhali kang sapontha, sapanthanné sakabat nama Ki Kalid prawira wijilling prang.

 

Pupuh VII

MIJIL

Duk papara nalika Kajeng Nabi, amangun kaprabon saha wadya sawég ing gawé, tapa wilis balannira Nabi, Kalid lawan Ngali. Sénapathinnipun,

Yénna pisah wadya umat Nabi, saking panthan roro, kinnarsakaken sagung barissé, sowang sowang pan samantri-mantri, mangkana Jeng Nabi, wau budhallipun,

Angluruggi mring kapir kang mungkir, ing ngagama kaot kadya robbing hérnawa balanné, busana sri kadya parwatagni, mangkana Jeng Nabi, nyimpang lampahipun,

Mung Bagéndha Ngumar kang tutwuri, kang putra tinninjo, Sithi Pathimah wonten gerahé, wadya gung tannana ngudannenni, lampahé Jeng Nabi, prapténg wismannipun,

Ingkang putra tinnebah kang kori, wruh umatur alon tuwan tedhak wontentarécéngngé, rasul ngandika iya mung siji, pamannira iki, Ngumar ingkang milu.

Iya apata sira idinni, miluwa maring jro, Sithi Pathimah alon aturré, kadi punnapa kéngingnga manjing, paman Numar ugi, dé amba pukulun,

Botenna nganggé wastra kakalih, pan namung sawiyos éwed angén kula nutuppaké, katutupna sirah ngandhap kéksi, ngandhap dén tutuppi, ing nginggil kadulu.

Kangjeng Rasul serbanné nulya glis nguncalken maring jro, iku nini tutuppena agé, wus cinnandhak mring putra nulya glis sigra ngancaranni, kang rama tumaduk,

Lawan Bagéndha Ngumar tan kari, sapraptanniréng jro, Kangjeng Rasul lon timballanné, éh putréngsun Yakur rétungénni, amratupu adi, pagénné siré

Tanpa lémék dénnira aguling, kang putra wot sinnom saking boten darbé lélémékké, marma amba sakit kang dadya wit saking tan ambukti, sampun tigang dalu.

Miwah rama tan anginum warih, nipkahipun towong, putra tuwan inggih pangluruggé, Kangjeng Rasul mésem ngandika ris iya annak mami, dermi Hyang Kang Ngagung.

Angasihi wong sabar bilahi, lanning coba momot laku iku tannana timbangngé, ingsun iki pan tinnitah Nabi, kalipahing bumi, ingutus pitutur.

Sayektinné ingsun kang ngakardi, nak ingsun darapon sinungngan sabar ing dunnyanné, iku nini kapatén dadi wit malarat saiki, bésuk tikel sé

Yainnallaha amangassabirin lapal kang mangkono, pan kakullah sarta lan sabarré, dénnarila ing kukummullahi, duka cipta mangkin manggih tikel sé

Ngawruhana wong kang sinung urip ing sabar darapon amanggiha kamulyan ing tembé, lulurinnen lalakonning Nabi, tuwin para wali, miwah ratu-ratu.

Cacak rasul kang jisim rokanni, prandénné mengkono, ngati-yati barang pratingkahé, kunnvng ingkang tinnepéng palupi, sédanné Jeng Nabi, kang gumantya Prabu.

Amir Mukminnin Bubakar Sidik kalipah kaprabon anglestarékaken paréntahé, Kangjeng Nabi kang Muhkamaddinnil Mustapa sakéhing, nabi ratu-ratu.

Ing nalika angukum-ukummi, wasiyat kaprabon lungguh annéng pangkat kalipahé, sagung nayaka aglar sumiwi, tuwin mantri-mantri, kang geppé lestantun,

Sawussira Abubakar Sidik sinniwéng kaprabon sabubarré annamur lampahé, adol sinjang mring pasar pribadi, nipkah dén luluri,marang garwannipun,

Kaunningan marang para mantri, yén laku mangkono, samya matur éh sangga gentinné, rasullulah nayakanning bumi, lampah tuwan ugi punnika tanpa tut,

Tan santosa kramanning Narpathi, dol sinjang ngamomor, ing kalipah asor darajatté, Sultan Bubakar Didik nahurri, benner sira sami, ing karatonningsun,

Ingkang wajib panningsun lakonni, réh maring kaprabon nipkah iki pan padha wajibbé, pan duraka yén tinggallen siji, sapa kang nempuhi, mungguh nipkah ingsun,

Dadya sagung nayaka ngruktenni, nipkah kang maring jro, saben ari agilir lebunné, saking arta bétakmal kang manjing, Sultan Bukakarri, ing pakon kalakon yén nistha atindakké prabunné, yekti nora santosa nglampahi, barang pakartinning, kang mungguh ing ratu.

Ing nalika méh sédanniréki, Abubakar kathong, wawasiyat nimballi putranné, putra nama Ngabdul Rahman prapti, kinén sadéya glis pakebonnannipun,

Anggénnipun annannem pribadi, kurma kang sakebon, kinnén angreksa nenggih putranné, marma kinnén annebasna aglis bétakmal artéki, punnika sinnahur.

Kunnvng ika yatduk sédannéki, Abubakar kathong, kang gumantya kalipahhollahé, Sayit Ngumar Amirul Mukminnin lalakonné sami, punnika cinnatur.

Bagéndha Ngumar nalika minggih, ing pangkat karaton sakabat kang mantri prawirandhér, apan sarwi angukum ukummi, balannira pikir, atur nipkahipun,

Ing Bagéndha Ngumar tanna tampi, angandika alon ingsun iki dadya kalipahé, angratonni Madinnah nagari, myang sakanan kéring, kang praja gung ngagung.

Myang sakéhé kang manutting Nabi, sagung para kathong, nanging ingsun aminta sukanné, skabéhé bala-bala mami, nipkah ingsun mangkin maring garwanningsun,

Iku ingsun awakki pribadi, tapak astanning ngong, aja dadi karyanning wadya kéh, sawussingsun sinniwakéng dasih, angukum ukummi, lunga andonningsun,

Ing kubur baka ngiring ing wukir, ing kana saenggon adoh kiwa iya pangonnanné, ngong gawé bata ing saben ari, aywa na kuwatir, ingsun lérén wektu.

Sadadinné winadé kang dadi, nipkah mring wadon pan mangkana Ngumar lalakonné, kunneng sédanné Ngusma gumanti, kalipattollahi, wasiyatting rasul,

Sayit Ngusman Amiril Mukminnin kalipah kaprabon ing nalika sinniwéng balanné, ing pangkat prabu amaréntahi, sakéhing pakarti, ing kratonnipun,

Ing nalika Jumungah ngunggahi, néng mimbar amaos muji ing Hyang Suksma lan Rasullé, sasampunné sarwi angundhangngi, wong kang  anéng masjid dasih ing Hyang Luhur.

Padha kawruhana ing sréki, ingkang luwih abot panggawé loro abot kabéhé, kang sawiji pangawé Narpathi, lan nipkahing rabi, karo luwih é

Nora kenna gothang kang sawiji, mungguhing kaprabon amicara kabéh pratingkahé, suker gampangngé pakéwuh sami, liruwa prakawis liwat duraka gung.

Nipkahé rabi yén tan nglakonni, pan iya mangkonno, kadi ngapasun angrangkep gawé, endi nipkah endi paréntahi, liwat saking langip dé ing ngong wus sepuh.

Sayidinna Ngali miyarsa glis andika mangkonno, wus dénnalar sarta pungawanné, saben ari punggawa ngrukténni, lawan Bagéndha Li, sarêng katurripun,

Nipkahipun ahli bét Sang Ngaji, umatur darapon nungkul lan ing réh karatonné, aywa ta mikir nipkahing rabi, asung sun pakarti, ing karatonné

Saking arta bétakmal kang manjing. Supaya ywa éwoh, santosa abarang pakartinné, ing kalipah angukum ukummi, wisayanning bumi, pan ing Ngusman Prabu.

Wus mangkana nalika parêkking, ngajalling Sang Kathong, pakebonnan tanduranné dhéwé, tinnebasken kinnarya nahuri, nipkah dukking ngunni,kang ngagung kapungkur.

 

Pupuh VIII

PANGKUR

Sédanné Narpathi Ngusman Sayiddinna Ngali kang gumantya Ji, lestari wasiyattipun Rasul nayakanning ngrat Bagéndha Li mituhu karatonnipun pangréhé ing raja-raja, neteppi saréngat Nabi.

Langkung ngardayanning driya, saking luwih éwuh karyanning ngaji, dénné tan kenna kaliru, tinempuhan sajagad Prabu Sayiddina Ngali gung mangun kung.

Barubuh ing tyas wiyoga, Sang Ngamiril Mukminnin Sayid Ngali, dénnya gunggungnging pakéwuh, réhning kalipattollah, dadya Sultan Ngali mung galepung jagung, sagegem ing saben siyang, kang dhinnahar datan luwih.

Ngunni jenenggé kang rama, wus kinnarya surayanning ngajurit karbu prakosa dibya nung, marma Ibnu Suraya, dukking ngriku déréng gering nganning kalbu. Ing mangkya madeg kalipah, gengnging tyas ngunnandikanni.

Ing nalika sinniwaka Sultan Kabir Mukminnin Sayid Ngali, ing pangkat kaprabonnipun aglar para suraya, kukuma gungngulama jamhur ing ngayun ahli abat lan kutabah, datan sah ngabyantara Ji.

Anuduh kretinning jagad Sultan Kabir Mukminnin Sayid Ngali, agung papantarran Prabu, kaprabon kang minulya, tanbihul pilin pakartinning rasul kusus tan kontapping wadya, tur kabir ingkang mahmudin,

Legawa tur parimarma,ing ngling Sultan Mahmudin Johral Karim Tabingut sahagyannipun kapihim sannityasa, subkanalah rahmanni kagungngannipun marma mumuritan rawat Sultan Sayiddinna Ngali.

[48]Tan hér kang pekir tahniya, kawotting tyas busana angebekki, sumaringah sabiyantu, bayanning morring sabda, sangsayanning wiwéka taman kacukup lok midagdéng bumintara, Sultan Sayiddinna Ngali.

Ing saben ari Jumungah, kang galepung jagung sagegem nenggih, munggéngnging tabut jumerut kinunci cinnirénnan munggéng natarring masjid langkung ngakukuh, para sakabat turrira, tuwan kalipattollahi.

Punnapa pakarya tuwan kang galepung jagung sakojong iki, tuwan wadhahi barukut kinunci cinnirénnan ingkang tabut jumerut langkung ngakukuh, sinten kang purun nyolongnga, ing kagungngan

Lan sinten kang kapénginna, dhahar dalem punnika tan marêggi, Sayiddinna Ngali Prabu, alon wijilling sabda, nora nana manpangat kang ngambil iku, nanging ingsun wedi uga, mring atmajanningsun kalih.

Kasan Kusén bokmannawa, angungkabbi isinné dén salinni, kang ngana rahsanné iku, palimarma maring wang, pan mangkana dhaharré salaminnipun saéngga prapténg ngantaka, kaollé Imam Bukari.

Éh wong dunnya kawruhana, lalakonné Narpathi para wali,pakaryanning ratu-ratu, kang ngamayu ing jagad mangkonno pan luluri saking rahayu, kuneng malih winursita, ika yatting Narapathi.

Ingkang kadhaton Bahkedad Sultan Ngumar Ibbenu Ngabdul Ngajid ing mongka kataman rahayu, ngadil saha legawa, luwih luhur darajatté ratu iku, kang sinniwi ing Bahgedah marmanné dadi palupi.

Narpathi Ibnu Suléman Sultan Ngumar Ibbenu Ngabdul Ngajid ing nalika madeg prabu, anggenténni kang rama, miwah éyang titilar dunnyannira gung, awit saking buyut canggah, dunnya kang anéng jro puri.

Mangkana duk paparéntah Sultan Ngumar Ibbenu Ngabdul Ngajid amepak wadya bala gung, pekir miskin kasiyan pan pinnarnah saenggonning prenahipun Sang Prabu miyossing jaba, lan sagarwa putrané

Wontenning prenah satunggal garwa putra wisma jawinning puri, mangkana paréntahipun pekir miskin sadaya, kinnén jarah saisinning jro kadhaton nulya wadya sanagara, kinnén jarah jronning puri.

Nanging pedhang lan musakap sarwa niji mung iku dén wangenni, gumuruh maring kadhatun ngambil sasuka-suka,pekir miskin sasukanné mondhong mikul angindhit amanggul samya, tuwin wadya sanagari.

Sadinna-dinna gumerah, angusungngi dunnya sadalem puri, wus mangkana telassipun para mantri turrira, paran marma pratingkah tuwan punniku, ambuwang arta sosotya, punnapa boten mubadir.

Ing jaman wit urip tuwan lanning jaman pati tuwan ning bénjing, dénnya garwa putra putu, dunnya suwung jro pura, boten sepen sakadar watawissipun caossanné kang dinnahar, rayat sajronning puri.

Patih Akmak aturrira, déréng wonten kadi tuwan punniki, éyang paduka myang buyut samya asimpen arta, Sultan Ngumar Ngabdul Ngajid ngandika rum éh Patih Ahmak kayapa, sira kuwatir ing mami.

Ingsun kinnarya kalipah, temen-temen kakasihing Hyang Widdhi, yén maksih ginnanjar umur, misih maeg Naréndra, mokal nora dénningonnana punniku, sapa ngan panganning raja, saking rahmanning Hyang Widdhi.

Yénning ngong kurang wicara, iya ana kang ingsun kawedénni, rong prakara ratu iku, ingkang sawiji mulya, kang sawiji cilaka adeggé ratu, iku dén pasangngi dosa, sinungkwo durakané

Apan karsanning Hyang Suksma, ing pangéwannéwan kang gegedhiggi, ing jaman kapaténnipun pinnasang raja-raja, kéhing ngala lan sakéh duraka muput kinnarya sirahing bala, kapalanning dubilahi.

Iku pinnasangnging raja, apan nora pinnasangngi wong cilik pangébattébat wong dulu, iya siksanning raja, dénné ingkang kinnarya luwih mulya gung, pangéram-méram wong mulat iya pinnasang narpathi.

Ganjarranné ana-ana, timbangnganné liyanning para Nabi, amung ganjaranning ratu, éram kang wong umiyat ngapénginni ing jaman kapaténnipun nora kenna tinniruwa, yén nora para Nrapathi.

Iku kang ginnawé mulya, mila ingsun ajrih kapati-pati, nora bisa tiruwéngsun karatonniréng bapa, miwah karatonné éyang lawan buyut wus padha trah pamicara, ingsun niki misih langip,

Pan ratu-ratunning ngala, kang kapindho ratu-ratunning becik pan panggawé ala iku, awit kirang wicara, saking bodho kang narik panggawé luput saking bérbudi wicara, annarik panggawé becik,

Andheku Kya Patih Ahmak wus mangkana antara lami-lami, suka sugih wadyannipun tan ana kukurangngan wong sawiji apan nora ana iku, miwah ingkang duka cipta, mutabar dunnya jro puri.

Dadya sagung wadyannira, amicara lan sagung mantri-mantri, tuwin punggawa gung ngagung, saking saking bathinné kathah, awit saking wedallé dunnya kadhatun wong cilik luwih sadaya, kang sinandhang kang binukti.

Samya kakarya sidekah, angingonni kang séba ing Narpathi, Ki Patih nampanni iku, sadinna patang dirham ingaturken marang wau Sang Ngaprabu, ingolah sajronning pura, padharanné Sri Bupathi.

Winnolan sidekahira, lawan tapak astannira Narpathi, saking dénnira nanandur, angiras saben dinna, dhahar lawan mantri punggawa gung-ngagung, tan kirang wong sajro pura, rayatté Sang Nathéng Ngajid,

Imam Bukari wasiyat éh wong dunnya éling-ngéling dénnéling, tuwin sagung ratu-ratu, dén samya ngawruhana, saking lila darajatté dadi luhur, narima purwanning mulya, kaollé Imam Bukari.

Éh umat ingkang tinnitah, anénning dunnya kakasihinh Hyang Widdhi, tegessé wong dadi ratu, iku kakasihing Hyang, kang wus kocap ing kitab adakul muluk arêp ana makna sarak ing sapuluh prakaré

Darapon padha manggiha, ratu ing iku kamulyanning dumadi, salamet saking rahayu, ing dunnya ing ngakérat supayanné dadiya ratu satuhu, aywo wah prapténg antaka, dénné ta ingkang rumiyin,

Ratu iku arêppana, akil balék lawan kang bisa malih, ambédakaken punniku, ing becik lawan ala, ing karaton supaya nemu rahayu, kapindhonné arêppana, ratu iku ingkang ngalim,

Kang luhur bangsanning ika, ingkang saged mamaca anunulis lan ngulatti ahli ngélmu, supaya kang winnaca, bisa nimba lakunning carita iku, wruha rasanning carita, kang dadi tepa palupi.

Pan polah wong kunna-kunna, iku dadi pitutur wuri-wuri, dadi misilling pamuwus, dénné kang kaping tiga, arêp bisa milih wadya punggawa gung, ingkang bisa pamicara, micarakaken pakarti.

Pakarti karatonning kang, pang ngréh ingkang tumiba wong sabumi, dénné ping sakawannipun arêp alussing sabda, sarta ingkang apekik suwartannipun kang sedhep ing pamicara, aywa kongsi annyenyengit,

Sarta wasis ing ngasmara, pan kalebu iku panggawé becik aywa saradag sarudug ing kamulyanning raja, aja rongéh solah pamicarannipun anglungsurraken darajat wong rongéh iku nyenyengngit,

Yén ratu anyenyengngitta, ngilangngaken iya cahyaning bumi, padédésan padha kusut yekti dadi ngalam dadi ayat saulah pratingkahipun éh wong dunnya aywa karya, ratu ingkang anyenyenggngit,

Ngupayaha ratu ingkang, parêk ati wuwuh kuwungnging bumi, tulus kang sarwa tinnandur, bumi pan nora sarang, lamun ratu kinnasihan ing wadya gung, bumi pan ayem sadaya, kalikang mili lestari.

Nora gempal pipinggiran jurang gunung tan ana angngléngsérri, pan ratu upaminnipun roh annéng jronning badan yén rongéha yekti rusak badannipun mila tan kenna pépéka, pan ratu erohing bumi.

Lawan sarat kaping lima, ratu iku aywa péndhék astéki, arêp luhur astannipun tegessé péndhék asta, aywa kumet dadi péndhék astannipun ratu kang loma balaba, iku luhur astané

Aywa ngunnek-unnek driya, ing wektunné pangunnek-unnek sirik kasarimpet karyannipun temah tumindak nistha, apan dadi ngalamat tiwassing ratu, tiwas iku karusakkan ilang sinnommé.

 

Pupuh IX

SINOM

Sarat kaping nem punnika, éh sagung para Narpathi, anglulusna kabecikkan ing wadya kang gawé becik aywa ngowah-owahi, sayekti jaman pakéwuh, yén sugih wadya bisa, ngluluri agawé becik iku dadi tondho agungnging karatyan,

Dénné sarat kaping sapta, ratu arêp pasthi, prawiraha ing ngayuda, saulah bawanning jurit apan kang para mantri, aturut bawanning ratu, yén ratu sabarring tyas balanné datan pakardi, dénné sarat kaping wolu winursita.

Angira-ira ing dhahar sudannen kasukannéki, adoh wahyunné wong suka, kagubet prayétnanéki, lawan dén sawatawis yén asaré aywa kaduk punnika gawé suda, kawaskitanning Narpathi, wong ngubungngi annédra iku pépé

Lawan sarat kaping sanga, aywa juwéh ing pawéstri, aja kerêp amicara, iya kalawan pawéstri, pan lulus kang sayekti, sakéhé wong wadon iku, tetep budinné kurang, nora kenna dadi misil aywa angung lulungguhan lan wano=nodya.

Lan awya kusut punnika, papaéssan saben ari, lawan aja ararasan nalikannira abukti, sayekti anglebetti, lamun kurang budinnipun sarat kaping sadasa, aywa gawé ratu éstri, utamanné ratu iku ingkang

Nanging ana wennang uga, yén ana ratu ngemassi, tan darbé atmaja lannang, atmajanné mung pawéstri, yén ora duwé ahli, satengngah kang bongsa luhur, karana nora kenna, asor bébétting Narpathi, marmannipun wadon-wadon ginnawé

Aywa kongsi kasusahan rayatté wong sanagari, nanging ratu wadon iya, nora kenna yén sinniwi, pangarêppanning mantri, saéngga kalawan tutup wadana lan sarura, mung astanné kakalih, yén wadana mung sangandhapping plarabban,

Nalika ari Jumungah, ratu wajib angimanni, lawan wajibbé malih, ing kala mongsa akumpul lan sagung wadyannira, kikirap rakitting jurit ratu wadon nora kenna akikirap.

Pan akathak nisthannira, adeggé ratu pawéstri, nora kenna yén parétah, karungngu wong lannang siji, sarat padha pawéstri, kang ngundha timballannipun apa lamun becikka, agawé ratu pawéstri, Allah ora gawé bébétting wong ala.

Payanbaian yakunna, Imam lan lairran nenggih, wamukapiyan punnika, tegessé yogéng Narpathi, kerêppa dén tingalli, mring mantri punggawannipun aywa anggung annamar, surêm prabanning nagari, utamanné ratu ngédhéng ngénggar-ré

Papaés sarta lan bala, kikirap angrakit jurit miwah kakerappan kuda, lan ameng ngameng jemparing, amrih pedhang mrih bangkit lan amrih sukéng wadya gung, lawan ari Jumungah, papaéssé sawadyéki, mémba salat dén amrih anut saréngat,

Pasal kaping nem winnarna, annyataken kukum ngadil tegessé ngadil punnika, benner sabarang pakarti, benner sabarang angling, benner barang tindakkipun lan annutting paréntah, kang saking andika Nabi, ratu ngadil ngamallé ngebekki jagad,

Wonten Pandhita satunggal prihati kapati-pati, nenedha ing Hyang Widdhi, asanget panekungngipun supé ing dhahar néndra, amung pannedhanniréki, para ratu kabéh kang padha adilla.

Aywa na kang nganniaya, emannen ganjarannéki, pupunjul lan ngalam donnya ratu badalling Hyang Widdhi owella liya nenggih, ing jagad kinnarya pupunjul bésuk yén kabennerran ing jaman patinniréki, buh tikellé lan mulyanning ngalam dunnya.

Mila Séh Pulél punnika,ing saben ari annangis nennedhakken para raja, dén weruh dén padha adil yén kalipattollahi, méh rohkanni jisimmipun nikmat miwah kagungngan ing ngawal kalawan nakir, wus kinumpullaken dénning para raja.

Saratting ratu utama, kukuh marang para mantri, punggawa prawirannira, tan kenna ing songga runggi, temen-temen sayekti, aywa anglinnyokki wadu,kang ngamrih kaluluttan dudu karyanning Narpathi, ratu yogya amarasenna wong ngédan,

Yén ana wadya kang ala, supaya manggih becik waluya sektinning raja, lamun ora dosa pathi, lan ora angrusuhi, ing ing paréntah amrih bingngung, yén ana kang mangkana, dohna antaranning bumi, lawan aja lumaku kang sinnengngittan,

Sinnengngittan marang bala, sangratu iku nglakonni,kang mengkonno nora kenna, ratu pan namongnging dasih, pantaran kang mrih budi, darajat ingkang linuhur, maklum kalawan sabar, nanging ywa nyabarri ngadil nistha madya utama dipun waskitha.

Pan prakosanning Naréndra, punniku kalawan-nadil mapan-napessing naréndra, punniku atinggal-ladil tannarséng para budi, tan mulya karatonnipun ratu kang satrunning Hyang, iya lilussayatinni, nora arus yén nerak adilling praja.

Ratu adoh saking ngiya, antarannira Hyang Widdhi, ratu parêk saking ngiya, iku antaranning ngéblis pan ora angukuhi, supangat saking rahayu, adil punniku mulya, ing kaprabon kang sayekti, poma-poma dén énget kang para raja.

Pan wajib akarya ihsan sagung kang para Narpathi, ihsanniku kabecikkan angger-anggerring ngaurip adil lan gawé becik ing manungsa teteppipun yén ora mengkonnowa, sayekti punniku iblis lamun ratu annerakking rong prakara.

Iya pan dudu Naréndra, ratu gagawéyan éblis suker papawong sapraja, awit aberring Narpathi,kennabinné gung ngéblis benggang susilanning ratu, dén mémélik ing sétan akéh ingkang dén karêmmi, nagri arja kawarassan sanagara.

Awit darajatting raja, mangkana Imam Bukari, wiyat wonten Naréndra, pari paksa minggah kaji, tan kénging dénnaturri, mantri punggawa gung, marmanné minggah, kapéngin ganjarran kaji, prapténg marga kapethuk maring Pandhitha.

Sang Pandhita atatannya, éh Sang Prabu maring pundi, Sang Naréndra lon sahurnya, kawularsa munggah kaji, ambalangkung kapéngin wong kaji ganjarrannipun Sang Pandhitha lingngira, punnapa boten ngawruhi, pakennira ing panggawéhanning raja.

Pakennira wus pamittan punnapi wus dén lilanni, maring wadya sanagara, kabéh kang sira ratonni, lamun durung ngapamit sayekti atinggal perlu, pijer amburu iya, kautamannira urip lamun durung karêksa ing wajibbira.

Duraka manggih duduka, pan sira wakilling Widdhi, lan ratu eroh ing jagad nagara iku pan jisim lamun eroh punniku, benggang ngalan jisimmipun punnapi boya rusak yén eroh atinggal jisim lah dén éng[59]gal muliya kadhatonnira.

Yén sira amrih ganjaran ingkang luwih saking kaji, kabéh kaduwék ing sira, yén benner karatonnéki, yén sira angadilli, marang kang wadya bala gung miwah n sira angadilli, marang kang wadya bala gung miwah yén angapura, maring bala kang asisip mung sapisan padha kaji ping sawidak,

Wus kocap ing dalem kitab sembayangnging ratu : ngadil iya lagi sarêkangat punniku wus angluwihi, lan salatté wong cilik rêkangat ta kaping séwu, kongkullan kang sapisan luwih ganjaranning kaji, lamun ratu agawéya kabecikkan,

Iya ing dalem sadinnané, iku pan uwus madhanni, lan ngamallé wong sajagad kabéh ingkang dén ratonni, isiya para wali, sajronning karatonnipun pan wus ginnawé padha, lan ratu agawé becik mung sadinna méndah silamun mindengnga.

Pan ujarring para imam pandhita ingkang musannip nora kudu kajat jakat ratu iku lamunnadil pan ratu nora wajib jakat wajib adillipun yén wong asimpen arta, yén benner amupangatti, ngawal-lakir yén benner karya santosa.

Yén luput pratikellira, iku inbgkang bilaénni, marmanné wong karêm arta, dén becik dén ngati-yati, supaya dadi kanthi, aywa kongsi dadi satru, éh sagung para raja, dén wruh kamulanniréki, lamun ratu akarya adil sapisan,

Sami lan wong salat sunnat sawidak rêkangatnéki, yén mungguh kocapping sarak ing tembé tannana malih, ing bale ngaras nenggih, samohanning para rathu, nadyan silih mukminna, yén wong kang dudu Narpathi, nora kenna marêpekki bale ngaras,

Tannana ingkang winnennang,lenggah mimbar mutyaradi, papatiking nawa rêtna, liyanné para Narpathi, tannana kang ngungkulli, gonning nikmat rasullahu, éh sagung raja-raja, dén samya neteppi ngadil singgahana panganniayanning wadya.

Dadi niayéng sarira, ambuwang karatonnadi, yén ora asih ing bala, lawang nikmat anginnebbi, rêksannen kang sayekti, tan kenna pépéka ratu, aywa ngugung dursila, wesiasatten lan adil ana lire ingkang panten tinambannan,

Supaya wong sugih ika, aywa ngungkulli wong miskin kang dadi wong ngagung samya, aywa niyat angungkulli, marang para wong cilik dén ajrih adilling ratu, kabéh padha éngetta, marang sarira pribadi, pan mangkonno labetté ratu utama.

Kang kocap ing dalem kitab ila hilakussalatin wong mamakedah punnika, awit saking kurang budi, tinutup benner néki, dénning Hyang dadya akumprung, sinnandhingngan cilaka, lan nepsu sumimpang ngidin kang mangkana mongka talutuh ing praja.

Lawan malih kang mupakat kitab adangus salatin pan ora kuwasa ora, para ratu angawruhi, pratingkah jro nagari, ing saulah bawannipun para mantri prawira, ing rêmpit miwah prajurit ing punggawa gemah rusakking praja.

Imam Bukari mupakat lan sagung para musanip ingkang angrusak nagara, telung prakara winnarni, dénné ingkiang sawiji, amepetti pawarta yu,kang mungguh raja-raja, dénné ta kang kaping kalih, gedhékaken marang bébétting wong ala.

Yén durung kalawan burhan yén wong ngandhap wijil néki, yén ora putussing wéka, trus pamicara bérbudi, yén ora mengkonéki, aywa géginnawé agung, lamun durung prawira, bébét iku anglabetti,pan wong ala durung wruh ing becik ala.

Dénné warna kaping tiga, yén bulu cumbu Narpathi, apitenah nora katrap punniku angrusak bumi, ngéman dén sihi, kongsul wahyunning Hyang Ngagung, wong siji kang dén éman ambuwang wong sanagari, ora lila subkannahu watangala.

Imam Bukari anggubah, tri prakara dén maksuddi, kang dhingin nyimpenni arta,kang yogya katur Narpathi, pan ratu tan udanni, inggih jronning nagaréku, yén tan saking punggawa, pira-pira jro nagari, wong ngabekti dursila lawan maksiyat,

Wong bidengngah lan duraka, pasék mungkir wong bilahi, yén ora dén aturri pawarta ratu tan weruh, iya sapa maturra, apura dadi bilahi, pan tétéla wong pitenah iku dadra.

Dénné ping kalih punnika, wau kang ngakarya mantri, lamun bébétté wong ala, bongsa andhap saking cilik sayektinné ing wésthi, dadi saluman-salumun sabab kirang wicara, mila mamak andeng kénni, durung ngreti pratingkah batal lan karam,

Nadyan silih angretiya, luamah dén karatonni, sabab duryatting wong ala, kurang pamicaranéki, yén dén kathik sang ngaji, kéh susah kang bongsa luhur, kang putus émengnging tyas nimpen daya upayéki, nagri rusak kaollé para Pandhitha.

Jawalut duryati ika, biirti pangissawilin tegessé lapal punnika, kontal begjanning Narpathi, lawan daulatnéki, sabab angagungkenniku, karya nayakéng praja, wong ngasor kawijilnéki, saiyatté tanpa ngélmu konthong sétan,

Kaping tiga kang ginubah, tegessé ratu nurutti, paliwara kang niyaya, punniku dén karêmenni, tur cekak kurang budi, temah kecit wahyunnipun yén kotrah witaradya sayektinné anglabetti, trahing ala sayekti labetté

Kasugihanning Naréndra, apan sugih wong ngabecik bérbudi alus wicara, pangupaya lawan suci, wruhing bab dalil kadis sayekti nora kaliru, ing panggawénning sétan ambubungah lawan singkir, singkir iku pindha mujijat karamat.

Yén wong tanpa ngélmu tapa, apuwasa pati genni, mongka duwé panguwasa, iku kuwasanning ngéblis iku dadi lan singkir, karamat mangunnah dudu, ngedohken wahyunning Hyang, yén ratu karêmming singkir, nora wurung lamunna garanné

Kunneng pasal kaping sapta, anyatekaken pakarti, adilling kang para raja, kitab sipatusalatin ingucappaken nenggih, parlunning kang para ratu, agunem lan pandhitha, hudamamah ahli ngélmi, supayanné musawarat wadya-wadya.

Karana sagung pandhitha, yén mungguh kang ahli batin yekti sasakanning jagad yén mungguh kang ahli lahir, sasakanning nagari, kakimmiku tegessipun sagungnging wicaksana, sujana miwah bérbudi, wong micara iku sasakanning praja.

Yén tannana kang mangkana, sajronning nagara abis pan iku nagara cela, inna pamicaranéki, sayekti kang kinnathik wong loba mamak tur punggung, bidengah lan maksiyat wong ngasor bangsanné sami, sayektinné cacah cucah.

Tindakké acela wendhah, ajeggé samennir, adillé pating barisak sarang derajatting bumi, tannanangi sik-isik wisma kebon kebonnipun nangkoda kang sasanga, tannana sudagar kedhik sapanedya ngambah praja tanpa marta.

Bokmannawa gung pitennah, tannana pamicaréki, dé[64]nning sawungnging nagara, tannana kang ahli budi, ahli nalar bérbudi, kang trus pamicarannipun asring kang mawa tindak wruhing ngala lawan becik yén tannana mangkono kuthanning sétan,

Akéh-akéh wong babarang, kaluwihan lawan singkir, dhangngan tur dénnela-ela, tan wruh pakartinning ngéblis mila Imam Bukari, éh sagungnging ratu-ratu, dén wruh panggawé nistha, iku mengakaken sisib panggawé kang utama mengakken rahmat,

Apan undhakking darajat ing wahyu kang dadi margi, sagung panggawé utama, kaluhurranning Narpathi, panggawé nistha nenggih, darajat wahyu linungsur, apes wekassan rusak tunna bet pan ora bathi, ngajarraken malarat tinnagih utang.

Utangngé mungguhing raja, iya kang kocapping dalil tinnagih  ing wong sajagad ing jaman kapaténnéki, papa naraka nenggih, tindak nistha tegessipun swarga tindak utama, awit pamicaranéki, laku nistha awit kirang pamicara.

Muktamat kang para imam pan wahyu punniku budi, budi busana ihtiyar, kalamun condhong mring becik tetep wahyunniréki, yén condhong mring ala mumuk dadi wahyunning sétan awit budinné pribadi, ala becik badanné dhéwé kang murwa.

Yogya sagung raja raja, mardiya ing ahli budi, baurêksa ahlul imam karana wong saganari, katempuh ing Narpathi, supaya wadya bala gung, aywa na manggih sasar, pamardinning Narapathi, marma wajib ratu angathik pandhitha.

Kang sidik ing pamicara, mring wadya kang mantri-mantri, nayaka malah sami, mamalangngan punniku, mamak loba myang ngedak kalamun tan ana nagri, wong mangkana yekti rêged adillira.

Dadi wadya sanagara, tindakking réh saha pait dennya lumuh amicara, lan sagung kang ahli budi, myang sagung pandhithéki, sétan kang samya nununtun marang ing nepsu hawa, sasarré wong sanagari, wonten imam ginupit mongka lepiyan,

Wonten ratu parawira, ahlulliman tur bérbudi, prayitna ing saniskara, nama Prabu Harum Rasid apanning saben ari, annimballi punggawa gung, angaturri pandhitha, wonten pandhitha satunggil lagi prapta winnisudhéng Naranatha.

Pangandikanné ngrarêpa, Maha Prabu Harun Rasid pan O… Ah.. éya Séh Kinna, amba amiminta kang sih, pamuruk saking awit pangulah mungguhing ratu, barang sagadug amba, nedha barkat sangngayogi, aturripun sarwi mésem Sang pandhitha.

Éh Sang Prabu kadi apa, tuwan jumenneng Narpathi, apan sampun pinnaringngan dénnira kang Maha Suci, apanning ratu pasthi, duk déréng diwasannipun ngangkat kinnarya raja, punniku pinnaring ngélmi, ngélmu siidik kadi Sayid Abubakar.

Malah amba kang nenedha, ing barkat tuwan Sang Ngaji, ngélmu ingkang kawaskitham lan tuwan dunurraénni, ngélmu pangrupa nenggih, pan wus sinnaringken ratu, kang kadi Sayid Ngumar, lan kula nenedha malih ngélmu ihsan kadi Sayiddinna Ngusman,

Lan amba malih nenedha, ing paduka Sri Bupathi, ngélmu ngadil lan prawira, suraya amangun jurit kang kadi Sayid Ngali, apan sagung para ratu, dukmisih roh binnakal sampun dénnisénni-sénni, lamun datan makatenna Sri Naré

Lamun boten makatenna, punnapa ginnawé ngéblis alon aturré Naréndra, saking sawab sang ngayogi, nanging barkat sang yogi, kawula aminta wuwuh, mugi-mugi wontenna, supangat tuwan sayekti, sigra matur wau Sang Maha Pandhitha.

Inggih ing tigang prakara, katur ing tuwan Sang Ngaji, kang dhingin nartabét takmal pedhang ingkang kaping kalih, eréh ingkang kaping tri, wasiyat amba punniku, dénné artabét takmal wéwéhenna mring wong miskin dimén aywa amamaling ambébégal,

Karana tembé ngayunnan yén ratu kéh wadyanéki, kang samya manjing naraka, iku tiwassing Narpathi, ratu kinnén bélanni, yén ana kawula matur, mila samya kasasar, amba tiwas nyandhang bukti, inggih dénning Sang Ratu kirang pariksa.

Saking kurang ngupa jiwa, nipkah dhateng annak rabi, lamun ana kang mangkana, awit cukengnging Narpathi, dénné pedhang punniki, pedhangngenna doséng lampus lan manungsa kang bongga, jronning karatonniréki, kaping katri nenggih punniku saréngat,

Yén ana mopo ing sarak ratu kang tinundhes bénjing, yén ana bedhah ngagama, liwar amrih ngélmu gaip yén sarak dén wudanni, nuli pedhangngen dén gupuh, éh aywa na pépéka, botté kang para Narpathi, ratu iku upama udan lan toya.

Sagungnging para nayaka, punniku upama kali, klamun sirahé buthak ilinné kali tan wenning, yén sirahipun wenning, kang kali mili punniku, yékti wenning sadaya, dénné sagungnging wong cilik kang angombé kang adus anut sadaya.

Yén ratu wenning punnika, sajagad kang dén ratonni, sayekti wenning sadaya, ratu babonning sabumi, yén ana jro nagari, akéh wong ala punniku, pasthi retune ala, lamun akéh wong ngabecik sayektinné punniku ratunné

Nora kenna pépérangngan sajronning kang dén ratonni, ratu ala mélu ala, ratu becik mélu becik tan kenna muring-muring ngruntikki sarirannipun saking tanpa micara, iku tiwassing Narpathi, angungungngi ing nepsunné kang luamah.

Lan aja amburu ingkang, lirikken dén amatitis nadyan ketek jro puri, lamuna garanné letuh, wong cilik salang tunjang, nipkahé kurang mring rabi, sayektinné akéh wong agawé

Karana kéh upa jiwa, binnendung dénning narpathi, amrih kebekking jro pura, punniku ratunning ngéblis dunhya tan dadi kanthi, kang mangkonno dadi satru, ratu lali Pangéran poma-poma Sri Bupathi, dén waskitha panungkulling iblis lannat,

Sawussira cacarita, dadya musna Sang Maha Yekti, kari dénnya bawa rasa, sira Prabu Harun Rasid lan sagung para mantri,nayaka punggawannipun lawan patih satunggal ngubasa namanniréki, kang ginnunnem lestarinning guladrawa.

 

Pupuh X

DHANDHANGGULA

Tannantara Sultan Harun Rasid sawussira dénnya pagunnemman lawan sagung nayakanné, lunga kalanning dalu, lawan patihira tutwuri, umaturring Pandhitha, Séh Pullé punniku, putranné Pandhitha Hiyal Ki Séh ika siyang ratri ngabekti, ing dalu atilawat,

Dupi prapta Prabu Harus Rasid jawinning gedhong duk amiyarsa, tilawatté Ki Séh Pulél kang winaca anuju, pakartinné ala lan becik Sang Natha angandika, mring Papatihipun éh Patih ingkang winnaca, Ki Séh ika wus miwurukken ing mami, ingsun isih kémuttan,

Payo manjing nyuwun wuruk malih, kiya Patih nulya nembah lawang, kéndel tannya Ki Séh Pulél sapa kang ngarsa masuk lawanna pakaryanniréki, Kya Patih aturrira, mangsuk nuwun wuruk Séh nulya matenni damar, apan sarwi amengakaken ing kori, Prabu dyan gurawallan,

Menjing gedhong lawan Kyana Patih, jawab asta Ki Séh sarwi maca, Subkannalahi wiyossé, patannyannira arum iya apa pratingkahiki, réwang ngong sasalamman tangannya lus empuk tatkala manjing nagara, liwat pannas pan pakéwuh angluwihi, Séh Pulél malih mojar.

Éh Sang Ratu sampun tuwan pikir, suker gampangngé karaton tuwan tan wandé annempuh tembé, kabéh wadya bala gung, pira-pira éwu lan kethi, miwah saleksa dhuta, kang kekel punniku, ing ngisorré kraton tuwan ing bennerré luputté kang dén ratonni, tan wurung pinnariksa.

Sultan Harun Rasid sru angangngis anungkemmi padanning Pandhitha, sarta Kya Patih aturré, Séh Kinna tuwanningsun putra tuwan Sri Narapathi, sumongga ing paduka, lerêssing ngawiku, Séh Pulél anulya duka, anudingngi éh aman baya siréki, lawan wong sanagara.

Kang maténni ratu Harus Rasid Kyana Patih langkung tangissira, Sang Prabu pangadikanné, mennengnga ta karuhun apa sira Patih wus ngarti, pangandikanné ika, nganggo amanniku, Kyana Patih matur nembah, déréng dugi rapa paduka dénnya ngling, nganggo aman punnika.

Angling malih Prabu Harun Rasid tegessé Patih aman punnika, Raja Pirngon Papatihé, dadinné sira iku, kaya Patihing Banni Srail ingsunniki minnongka, Raja Pirngonnipun Rêkyana Patih anjola, sarwi mantuk tanna dangu prapta malih, sarwi anggotong emas,

Kathahipun nenggih séwu tail angrarêpa matur Sang Pandhitha, punniku donnya kawitté, mas kawinné pun biyung, Nyai Kalwan tatkala laki, sri kawinnipun emas tail kaping séwu, punika mangké katurra, ing paduka Séh Pulél ngandika aris aturna ratunnira.

Éh Sang Ratu andika tampanni, wonten warissé malih sungngenna, marang kang ahli warissé, luwihé saking iku, balanjakna maring wong miskin Sri Naréndra gya tedhak jawat asta kondur, lawan Rêkya Apatya, prapténg pura karya tindak ngati-yati, titi pangréhing jagad,

Wonten hikayatting ratu malih, Sultan Bahgedad nama Suléman Ibnu Ngabdul Malik ranné, mashur karatonnipun ahlul iman neteppi adil agung karatonnira, bumintara kasub kaonnang-ngonangnging jagad bondha bandhu para surayanning jurit tangngéh kang

Sri Soléman Ibnu Ngabdul Malik ing nalika asaré supenna, awor para Pandhitha kéh, adhadharran anutug miwah para ngulama sami, kukam ahlul iman pandhitha gung ngagung, tur sarwi abawa rasa, sawungunné Sang Prabu nulya prihatin asiyam tigang dinna.

Apan wonten pandhitha satunggil jro nagrinné ika pinundhuttan dhadharran adi-yadinné, dhaharring pandhitéku, ing ngaturran galepung sangir, praptanning patang dinna, pati genninnipun sanget luwénning Naréndra, nulya buka riyaya galepung sangngir, Sang Natha ngungunning tyas,

Pan tannana rasanning kang sangir, gawok marang sabarring pandhitha, dénné salami-laminné, kang dhinnahar mung ngiku, datan montra-montra nyegerri, sigra wau Naréndra, sacumbana lulut nutug lawan sorinnira, wus mangkana pan wawrat sang raja putri, wusnya ngalaman lama.

Babar putra jalu turra pekik kalis lara sawusnya diwasa, Ngumar Ngadul Ngajid ranné, alus pambekkannipun anglabetti galepung sangir, kang saking Sang Pandhitha, mangkana winuwus sasédannira kang rama, madeg Prabu Ngumar Ibnu Ngabdul Ngajid luwih karatonnira.

Kang wus kocap ing Bahdad rumiyin ratu kang buwang arta jro pura, binnalén malih tuturré, duk saking ramannipun purwa saking galepung sangir, tuturré kang pinanjang, darajatté luhur, tannana kang nimbangngana, Sultan Ngumar ya Ibnu Ngabdul Ngajid solah parêkking suksma.

Wus tétéla Sultan Ngabdul Ngajid ambek santa paramarténg wadya, santosa doh kadunnyanné, kaollé param gung, Sultan Ngumar Ibnu Dul Ngajid cahyanné kadya surya, tengngangé dinulu, angebekki sabuwana, satengngahé kitab nama ngumarsanni, ngumar kapindho ika.

Ngumar sabat maninnah prajéki, ngumar punniku nagri Bahgedad Ibnu Ngabdul Ngajud ranné,mangkya malih winuwus lalakonné jennengngiréki, mangkana duk utussan mawi surattipun katurring natha Pandhitha, kang paparab Sultan Séh Kasan Basarri, anuwun pamejang.

Pratingkah kang utaméng Narpathi, supayanné kéngingnga angulah, ing praja mrih kamulyanné, darapon wuwuh-wuwuh, arjannipun kang buji-bumi, supaya supangatta, wulang-wulangngipun riwunnya nupikséng serat amangsulli Sultan Séh Kasan Basarri, prapténg nagri, bahgedad,

Annak Prabu wruhanta sayekti, kang sarira dudu Sayid Ngumar, langkung awrat karatonné, mannawi tan kacakup tutuladda pangréhing bumi, éwa mangkana uga, lamun annak prabu, temen-temen angarsakna, pan sun bapa aminnarabal ngalamin mugi kalampahan.

Wus mangkana Sultan Ngabdul Ngajid Bagéndha Ngumar ingkang tinulad pangréhing kaprabon dénné, saulah bawannipun anninnitik ngayeng-ngayengngi, bok ana kukurangngan jro karatonnipun siyang dalu Naranatha, andalenjet siyang dalu angulatti, wong kurang sandhang pangan,

Nanging rahayu kaprabonnéki, nora ana wadya kukurangngan su[73]ka sugih sawadyanné, mangkana duk winuwus Sultan Ngumar Ibnu Dul Ngajid ing nalika sinnéba, ing punggawannipun nuju jagaddé paillan sinnagotrah wadya sajronning prajéki, barêng warêg lan kurang.

Bulu bekti pira-pira nagri, kang binnagi munggéng pannangkillan Sang Pandhitha sakadarré, iku ginnawé sangu, angingonni sagung kang nangkil mangkana katamuwan pekir anjajaluk nanging derwis saking Ngarab langkung dénnya angurmatti dén pasrahi, milu ambagi arta.

Tur mualap rad ahli budi, mila Naréndra langkung pracaya, timut sabarang pangréhé, datan sawaléng kayun sakarsanné darma nginggahi, lair batinné rênna, tan méngéng sarambut legawa trussing wardaya, ing nalika Ki Pekir duk arsa mulih, pamit marang Naré

Angandika Sultan Ngabdul Ngajid éh Sang Pekir Ngarab sakayunta, branamba ing skayunné, punnapa karsannipun sinungngenna wong pekir miskin ingkang liyan nagara, pan sakatoggipun mungguh kawulanning Ngalah, ingkang wonten ing ngriki kula ratonni, kadi-kadi tan ana.

Kukurangngan ing sandhang lan bukti, yén wontenna ingkang duka cipta, kula bélanni solahé, pasrahna mring Hyang Ngagung, amba darmi juru ambagi, Sang pekir aturrira, punnika satuhu, angandika nara dipa, boten lamis padatan karana rai, kawula wus annondha.

Angandika malih Sri Bupathi, lamun tuwan Sang Pekir pracaya, kawula nedha donganné, tulussa sih Hyang Ngagung, ing sarayat wong sanagari, kang kawajibban amba, amongnging sakayun kang mungguh sor-sorré ika, kukumming Hyang kamotting karaton mami, mugi dén apuraha.

Saking bidengngah pasék lan sirik sigra pekir ika junjung asta, mendhuwur lan andonganné, nangis panjeléhipun sarwi mulat pingirring langit madhep maring ing kéblat wijilling pamuwus ya Allah rahmanudunya, ya ilahi kang ngagung kang Maha Suci, kawula annenedha.

Mulyakenna Sultan Ngabdul Ngajid kang nuhonni ing paréntah tuwan tur kang ngasih ing balanné, tétéla boten amung, buru alem karana rai, tuwan sungnga nugraha, ing ratu punniku, déréng tutug pujinnira, gumeledheg méga agung agungkulli, saluhurring wong sé

Tedhak aging gumaleger riris genjotting kang bantala asmara. Kilat abarêng jumebrét dhedhet sakala tedhuh, byar sumilak padhang wus prapti, wadya gung kang séwaka, kagyat duk andulu, wedananné ratunnira, pindha surya sirnanning pepeteng ngunni, sarêng tinganning cahya.

Sarta wau tiba ngarsanéki, nulya pecah ing jro isi surat apan mengkonno unninné, nenggih adasiréAU, minnallahi ngajijilkarim il Sultanu Ngumar, neng[75]gih Ibnu Ngabdul Ngajiji Bahdaddi balad ya innahu nenggih kuruminnannarri, tegessé kang punnika.

Surat dhawuh saking Hyang Kang Luwih, maring Sultan dil baladdi Bahdad Ngumar Ibnu Dul Ngajiddé, pinnaring mardika wus saking ngapi naraka nenggih, mulya karatonnira, ing dunnya ing lampus suka tyassing wadya-wadya, sarêng sujud ing ngarsanning Narapathi, kang pindha pekir musna.

Kunnengnging kang wus dadya palupi, lepiyanning para  raja-raja myang jaman-najam wus dénné, kunneng malih winuwus wonten ratu nagri Saburi, Sri Abu Ngali Ilyas bisikkanning ratu, bérbudi prawira tama, langkung titi ing tata alinggih, wiréng prang wicaksana.

Sih ing wadya myang kadang warga sih, miwah sama-samanning Naréndra, legawéng pari bawanné, tyas rêmbugnya lus-tulus annorraga ing sami-sami, lan ana jronning praja, ing Saburi agung, pandhitha wankithéng tindak lepas budi méngo kamulyanning margi, éh Abu Ngali Dipak,

Ing ngaturran marang Narapathi, Séh Abu Ngali Dipak wus prapta, jronning pura byantaranné, prabu naossi babut prang wadanni umési sari, Sang Natha angrerêpa, mring Sang Pandhithéku, éh ya tuwan Séhé Kinna, amba ayun nunuhun pamulang yekti, ing sapa manggih tuwan,

Séh Bu Ngali Dipak ngandika ris éh Sang Ratu Abu Ngali Ilyas punnapa tuwan  sayektén jawab pata[76]kén ulun kang punnika tan-nangéndranni, lamun tuwan anjawab ing sual satuhu, yekti kawula sung warta, ingkang sidik tur kanggo ngawal lan ngakir, Sang Prabu angandika.

Inggih sa Allah ta mugi-mugi, amba kongangnga anglampahana, pawarta yu sakathahé, Sang Pandhitha amuwus punnapa ta tuwan sayekti, asih maringnging arta, lan éstri punniku, Sultan Abu Ngali Ilyas angandika sarwi dres waspanné mijil ya tuwan Séhé

Inggih amba satuhuné asih, amarang éstri miwah marang arta, Maha Pandhitha delingngé, tuwan asih punniku, dénné boten ambangkat kardi, menggahing satru tuwan tan neggulang kéwuh, ing jaman kepaténnira, miwah inggih ing jaman uni punniki, tetep tan dadi ré

Punndi marganning tuwan kasihi, boten pisan yén bangkatta karya, mindhak angrubeddi baé, sajronning ngaprang ngamuk miwah sajronning sakaratil maot sampun tétéla, malah dadi satru, Sang Natha Bu Ngali Ilyas asru nangis tobatting kang Maha Suci, sampun kadawan-dawan,

Sapunika apura rumiyin inggih saking déréng amicara, ing bab kang punnika dénné, cekak budi satuhu, Sang Pandhitha wuwusnya malih, ambuwang sihing suksma, embuh dén palaur, sanadyan silih asiha, sawetara aywa kongsi lali maring, wajibbé ing karatyan,

Pan wajibbé ratu anuhonni, pakonning Hyang nutting rasullullah, nagri Saburiki gedhé, lali karyanning ratu, pijer asih tengu kemerki, gurêm tan dadi bahan amumurung laku, angogodha mring kamulyan yata obah bumi genjot-genjong ganjing, dé natha sru udrasa.

Tinnarima niyatté kang becik wus mangkana malih wonten kojah, saking ratu gedhé-gedhé, wus tétéla luhur, darajaddé kang wus ngungkulli, ing para raja-raja, iku kang winuwus kang kocap sajronning kitab sakathahé kahanan panggawé becik awit saking Pandhitha.

Lepassing tindak mulyanning pati, iya awit saking ingkang ing pandhitha myang ratu kaluhurranné, mangkana kang cinatur, wonten ratu Prabu Ismangil Ibnu Jeng Sultan Ahmad Saépurijallun ajeg adil palimarma, saben wulan nagaranné dén ubengngi, wajib kang linampahan,

Saking pracaya wiwéka kapti, datan namung ngaturri niyaka, miwah ing mantri-mantriné, mannawa jrihiréku, bottinaken jronning pati, paranta sahurring wang, tinudingnga ingsun sikil kiwa mring malékat dénné ingsun ambahu rêksa ing bumi, tan wruh pijer pépé

Dadya saben miyos angubengngi, ing nagara sarwi undhang-ngundhang, nora towang sawulanné, mangkana undhangngipun Sultannadi PrabuIsmangil wadya kang kamot samya, jro ka[78]dhatonning sing sapa anganniyaya, mring siji wong sasat anniyayéng mami, sayekti satrunning wang.

Lan sapa kang denniyayi sami, wong sawiji nora tur unningnga, marang jennengngingsun dhéwé, pan iku satrunningsun iya nganniyaya ing mami, warata saben wulan undhang dhawuhipun paréng miyossan Naréndra, duk samana wong gamelling Sri Bupathi, mampirring pakebonnan,

Sanget kasattan ngambil kerai, mung sawiji tanna tembungngira, iya marang kang ngaduwé, dadyéwuh manahipun yén katurra mung timun siji, lamun nora katurra, ajrih undhangngipun nadyan timun siji pama, yén tan nembung sayekti niyaya ugi, yénnora umaturra.

Sembrana undhang yekti bilai, dadya kumpul wong sapakarangngan miwah pinnituwanné, rêmbug katur Sang Prabu, dadya medal jalu lan éstri,manjer ing sinjang pethak pinggirring lulurung, wongngé pan sujud sadaya dadya kéndel baris kang lumakyéng ngrsi, punggawa tur unningnga.

Wonten darbéatur ing Narpathi, wus ingirid marang ing punggawa binekta katur prabunné, dennangu atirripun abdi dalem gamel satunggil manjing kebon kawula, sarwi ngambil timun satinggil lajeng pinnangan tanpa tembung milamba matur ing gusti, kakandhang nganniaya.

Mundhut aparran kéndel Sang Ngaji, tedhak saking ing panggénnannira, akubeng magersarinné, andhendheng baris tepung, sagungnging kang nayaka mantri, ngandika mring ngayunnan atémbak supenuh, gamel siji tinnimballan kenna terka ngandika Prabu Ismangil éh gamel apa sira.

Tan katekan marang ngundhang mami, kang wus mashur iya saben tanggal kang kalebu karaton mami, kabéh yekti misrawas ing paréntah ingsun ponnang gamel siji turnya, inggih myarsa ing pangundhang Narapathi, saking kasattan amba.

Mila mendhet ing timun satunggil langkung dukannira Sri Naréndra, bang latu-latu jajanné, pagénné ya si kumprung, pengngung cubluk tan duwé budi, dé wus wruh lamun ingwang, kalipattullahu, tur kang kabubuhanning wang, bau rêksa marang isinning sabumi, mung sira kang gagampang.

Juru gedhong tinnimballan prapti, Sultan Nadi Ismangil ngandika, marang juru gedhong kabéh, apata sira durung, iya saben wiyossan mami, annedhakken balonja, mring wong gamel iku, ponnang gedhong matur nembah, inggih saben pitung dinna wong satunggil inggih saben nangkattan,

Duka malih Kangjeng Nadi, Malikul Karim Pannata Dinnan Séh Purijal andikanné, apata nora ingsun annyampetti tur anutuggi, ing kakarêppannira, dinnar kaping pitu, iya ing dalem sadinna, wong sawiji wong sapuluh malah luwih, pagénné

Teka ngrusak ing naga[80]ra mami, lanna ngrusak ing kaprabonning wang, kang mashur ing salawassé, mungguh karatonningsun sira wanni-wanni ngrégonni, kang munni jronning ngundhang, amecat siréku, marangnging karatonning wang, dyan cinnekel darijinné dén gecekki,  wong gamel pinendhangngan,

Sakancanné salurahé sami, dosanné ora éling sung warah, kumprung pengngungngé kancanné, jirap pinggir marga gung, papenthangngan wong gamel sami, Sang Natha bayar dinnar, séwu ingkang sinung, kang nambelli karyannira, wadya gamel sajronning papara nenggih, ngayengngi kuthannira.

Jronning kitab ahbarus salatin wajibbing ratu anuhonnana, ing sarak rasul pasthinné, lan aja tinggal iku, sakathahé sunatting Nabi, daraponna wuwuha, mannis madana anderajatti, wring wadya sanagara.

Wadya asih pasamohan jurit angasorraken ratu kang ana, jronning aprang lawannanné, saking supangat rasul temen-temen kang anglabetti, yén nana jro nagara, bibngah ing sila dur, angrusa agama sarak glis tundhungngen wetokna jabanning tamping, yén mopo paté

Kang mangkonno iku pan sayekti, kang ngrusak kaprabonning natha, tétéla nganniyayanné, mring nagara kang mashur, ratu-ratu iku pan wakil kang mangkonno wong mamak songar ing Hyang Luhur, sayogyanné para raja, kudu asih marang wong ngulah saréngi, papagerring nagara.

Apan ratu iku wus pinnasthi, jinnennengngaken dadi kalipah, amongnging wadya sakabéh, ing darajat wus sinung, kaluhurranning kang para Ji, sinungngan wicaksana, ébah pan wus sinung, nora na andhedhepaha, mrih dén alem marang samanning ngaurip yén mangkonnoha rusak.

Lawan sayogya ing ratu adil marang bala kinu lawisudha, dén sarta tata kramanné, kang annom balannipun ingkang pantes binnasan adhi, ingkang panten kinnakang, kakang basannipun uwa kaki apa paman pan wus kocap kitab sipatusalatin iku luhurring raja.

Kukuhing praja kalawan taklim gonjingnging praja ngéndhangken sarak ambakuha kenna sihé, pira-pira praja gung, ingkang ana ing bawah angin prawira tur kéringngan kekes kang makéwuh, saking supangatting sarak, kunneng wonten kojah ngujar jamhur kakim pandhitha ngraga suksma.

Wonten ratu tatakén satunggil ya Séh Kinna punnapa wontenna, ratu ingkang luwih dhéwé, saking samanning ratu, ujar jamhur kakim naurri, ratu kang luwih ika, kang agawé laku, kabecikkan ing ngawakkan apa dénné akonning balanniréki, saréh annata praja.

Para ratu ingkang mamak sami, nora pariksa mring wong niaya, iku kang luwih mamakké, nora amicaréku, lamun praja ing ngala becik saking titahing raja, rusak arjannipun solahé dadi ngalamat saisinning bumi tan lyan nora pathi, bawanning becik ala.

Pan wonten Séh pariksa ing ngunni, nama Turap Ibnu Ngabdis Salam duk Sayid Ngumar lakunné, ingkang sipatulahu, mijil saking kadhatonnéki, ing wingngi karsannira, namar ing wadya gung, lajeng maring jawi kitha, anningngalli sorring kayon ana genni, punniku pinnarannan,

Wong papasar marang jro nagari, kawengngen maksih jaban nagara, wong wadon telu annakké, annangis jaluk sekulkakendhillé pinnajer genni, nanging tan darbé beras ingisénnan watu, annakké nangis katiga, pan kaluwén menneng dénnarêmmi, dénnya ngaliwet padhas,

Wong wadon ngucap sarwi annangis éya Allah tuwan amalessa, ing ratu ingkang mengkonné, amukti ing kadhatun dénné iya nora ngawruhi, mring kawulanning Ngallah, kang lingip kalangkung, lali lamun kawajibban ratu iku angreksa isinning bumi, ywa kongsi duka cipta.

Sultan Ngumar ing Madinah iki, dénnya ngenggonni karatonnéya, Kangjeng Rasul wasiyatté, teka téga kalangkung, amung gugu ujarring mantri, tan wruh ing becik ala, ing ngarinnipun Bagéndha Ngumar miyarsa, uluk salam pangandikannira aris wong ngendi sira baya.

Annauhurri wong padésan ma[83]mi, apa pasar mring jronning Madinnah, mila néng ngriki kapengngén annak mannira telu, padha nangis anjaluk nasi, malah-malah mannira, aluwé kalangkung, mennengngé annak mannira, dénné ingsun katon angedhukka kendhil tur ing jro isi padhas,

Bagéndha Ngumar ngandika malih, apa sira ngidénni maring wang, sun arsa maronno dhéwé, wong wadon ika muwus lamun ana agawé becik yekti ngidénni ingwang, Sayid Ngumar muwus arsa wruh tennayannira, dupi parêk pawéstri ika ngingsirri, kumapyarring tyassira.

Apa tuwan punniki Sang Ngaji, dénné kumepyar mannah kawula, duk tuwan parêk ing ngenggén punniya Ngumar téngsun kalipatu Madinnah mami, wong wadon aturrira, kawula duk wau, mring tuwan angundhat-tundhat saking sanget duka cipta luwé mami, lawan annak kawula.

Sayid Ngumar angandika malih, lah mennengnga ing kénné sadhéla, nulya kondur sapraptanné, kadhaton ngambil gandum wus galepung kalawan daging, winadhahan sakala, Sayid Ngumar wangsul kalawan dirham sadasa, annéng marga ingkang nganglang aningalli, yén retune gagawa.

Gineténnan amba gentossanné, milanné dalu-dalu, Sayid Ngumar ngandika malih, lah aja sira gawaha pan ningsun durung, kabottan lagyana karya, supayanné énggala dosa mami, luputtingsun sirnaha.

Luputtingsun niki kurang titi, pariksa marang isinning praja, kawulanning Ngallah kabéh, jronning jajahanningsun ingkang ana karaton mami, ingsun kang kawajibban among ing sakayun aywa kurang nyandhang mangan yén anaha wong duka cipta prihatin sun tiwas kennéng dosa.

Wong kang luwé asanget prihatin ajéng jéréh matur ing Hyang Suksma, ingsun kang dénnaryrraké, di gung karatonningsun nora montra-montra ngrawatti, mring kawulanning Ngallah, kang langip punniku, wus lajeng Bagéndha Ngumar, wong kang ngangnglang sadaya wus kinnon bali, marang sajronning kitha.

Sultan Ngumar prapta gén pawéstri, sinungngaken daging lan gandumnya, miwah mas limang taillé, wong ngika langkung ngungun annak samya dipun gugahi, katiga parêng nedha, sami tuwuhkkipun sakawan lan biyangngira, sami tuwuk lan tampi mas limang tail andonga mring Pangéran,

Ya ilahi kang ngamaha suci, tuwan apuraha Sang Sultan Ngumar, ingkang mulya karatonné, pariksa ing wadya gung, angawakki parikséng dasih, lah tuwan angganjarra, kalipattullahu, kang ngasih marma ing bala, ya rahmanu aminnarabil ngalamin lah tuwan tarimaha.

Lah punniku sagung kang para Ji, lalakonné Jeng Bagéndha Ngumar, kang utama kaprabonné, mumuri Kangjeng Rasul wonten malih ratu utami, [85] nagarinnipun Ngsam dibya ambek sadu, santamarta sih ing wadya, dénnya amrih lulussé karatonnéki, ing dunnya iing ngakérat,

Kannikmatannira nora gempil prapténg jaman langgeng kang sinnedya, Sang Prabu Maliyul Saléh, lampahé datan namung, ngatur ingkang nayaka mantri, dénnya rumekséng praja, ngawakki annamur, ing siyang dalu lélédhang, malah-malah wus karêksa prajanéki, suka sugih gung wadya.

Wong ngumbara kang kadi punnapanni kang ngadagang layar marang Ngesam miwah kang musapir kabéh, Sang Natha saben dalu, pan wuhara kang dén ngangnglangngi, gonning baita dagang, bok tinlagung laku, lajeng marang pakuburran bok manawa ana wong sanget prihatin dadagan mring ngastana.

Nulya lajeng angangnglang mring masjid pekir ingkang samya angumbara, pasthi ing masjid jujuggé, méh jam satengngah telu, Prabu ing Sam anjogging masjid ana wong angumbara, ajrih anjaluk saking nagara Basarah, turu masjid ing Ngesam langkung amiskin adhem krukup kalasa.

Saking sanget miskin tanpa jarik kaku tyassé mulat masjid Ngesam luwih pélag rêrênggané, yén dénnétung ngalangkung, ajénnajén sapuluh kethi, jronning masjid kéwala, si miskin angungun dunnya méh tanpa ajiya, suwé-suwé si miskin amurung-muring, dénné nora kayaha.

Sugih ing Hyang dén paringken iki, maru ratu Ngerum kliwat liwat kagungngan lan darajatté, kang kaya awakkingsun liwat miskin kapati-pati, parandénné tannana, ngawruhi maringsun éh Allah boten kadiya, yénna paring kaluhurran angliwatti, éya rahmanu dunnya.

Kasih tuwan ratu sak punniki, dénné boten anganggé pariksa, maring isinning jagaddé, wonten kang wong jangjaluk teka boten dipun kawruhi, kambah wong duka cipta, jro nagarinnipun nora ngarah dén lalarra, pijer mukti wibawa anéng jro puri,lan sagung parisuka.

Apan ratu kang mangkéné iki, bésuk dadak pinnaringngan swarga, dénné nora wruh gawénné, pijer kumprung adigung, sarwi ngrintih dénnira nangngis kekemullé kalasa, asrep tanpa kantuk Sultanning Sam duk miyarsa, sadangunné solahé kang dipun intip tyasnya kadisinnendhal,

Mring jro pura angambil jajarik telung kebar lan angambil emas patang ngatus tail kéhé, medal saking kadhatun amranggulli kang ngangnglang sami, wruh lamun ratunnira, ambopong amanggul wadya kang ngangnglang tur sembah, lah punnapa kang tuwan panggul punniki, kawula gentossannya.

Prabu ing Sam angandika aris teka sira tutugna angangnglang, iki karyanningsun dhéwé, nadyan nabotsun puwung, dimén ilang ing dosa mami, supayanné mayarsa, kaluputtanning[87]sun dénné kongsi angresula, wong musapir masjid ing nagara mami, suwé nora kawruhan,

Iya iku kang ingsun paranni, Sang Natha prapta lampahé nulya, mas jarik dénnuncullaken si miskin gyat jumbul lagya sanget dénnira angrintih, ulon-ulon katiban ing sinjang kumabrug ana buntelanné emas ginnappan si miskin adhem kang ngati, menneng pangrintihira.

Wus barukut kemullé si miskin sarwi emassé ginnaweé bantal telung kanthong gedhé-gedhé, Sang Natha prapta uluk salam kagyat pekir nahurri, tuwan punniku raja, saéstu pinunjul mugi Allah amalessa, ing pakarti tuwan kang parikséng cilik utama kawajibban,

Angandika aris Sri Bupathi, pawong sannak mannira ngumbara, ngunni ngong pirsa kojahé, lalakonné Jeng Rasul ana uga asih ing pekir, asih wong mara désa, ngumbara jajaluk ingajak lenggah satata, sepinning wong ingajak sarêngngan bukti, lan rasul undhang-ngundhang.

Para ratu ing sawuri mami, sapa nedya tulus dadi raja, ing ngurip prapténg kapatén iki lalakonnipun rumeksa amarang wong miskin anuli wéwéhana, dimén nuli cukup mariya papariman kacukuppan kang sinnandhang kang binukti, agung pamalessing Hyang.

Yén awéwéh marang wong kang sugih, tur katrinni malah uju[88]bbriya, luamah ing panggawénné, nora dadi pitulung, wong wus kelar kang dén wéwéhi lan kawulanning Ngallah, kang nemu pakéwuh kang annandhang akang annandhang duka cipta, warassenna piyarannen wong prihatin barang kaprihatinnan,

Nemu wales nikmat kang linuwih, wong kang nora simpen sandhang pangan tinulung asru donganné, tinnarima méng Hyang Luhur, lawan aja sikaréng budi, yén wong kinnanniaya, kabul dongannipun akéh pekir béla raja, wong malarat abéla nayaka mantri, malah béla nagara.

Wonten ratu Basarah linuwih, gagah prakosa kuwanénning prang, nanging akedhig adillé, akéh kasukannipun duk semana Sri Narapathi, akénning kajinnemman prasamya atugur, ing lawang sakéthéng papat angundhangngi wong liwat awira-wiri, kang maring jronning kitha.

Wong kang manjing pinundhuttan sami, pada sadirham yénnora sok-sokkan ingandheg paturranné, datan sinung malebu, yén wong medal saking nagari, amung satengah dirham pupundhuttannipun mangkana nagri Basarah, ana uwong malarat kaworran miskin Ki Emong naminnira.

Borah-baréhé mungkul dadi siji, kang ginnawé buburuh mring pasar, sabarang dén worottaké, salaminné mung iku, ingkang dadi wetunning bukti, mangkana katowaongngan Ki Emong punniku, arêmbag lan rabinni[80]ra, lunga andon duburuh lakunning kuldi, maeing wijinning kitha.

Rabinnipun kinnén nunggang kuldi, Ki Mong nuntun lumaku néng ngarsa, prapta ing patugurranné, kajinnemman punniku, kang makuwon lawang sademi, Ki Emong pinundhuttan undhang saking ratu, wong metu satengah dirham pan Ki Emong sasambatté ander willi, tutur malarattira.

Annak luruh alim dika linggih, kula boten mangan kalih dinna, datan wonten patukonné, milakésah buburuh, anuttaken lakunning kuldi, marang jawinning kitha, sugal kang ngatugur, nora kenna asasambat sira ngrungu banget undhangngé Sang Ngaji, endi satengngah dirham,

Angrarêpa Ki Mong kudu bali, mulih marang sajronning nagara, wong tugur samya ujarré, yén sira iku wangsul pan wus ngancik lawang sademi, dadi kenna sadirham Ki Emong angrungu, dheleg-dheleg tanpa ngucapmileg-mileg langkung dénnira prihatin apa dén nesokkenna.

Banjur satengah dirham yén bali,mring nagara pan kenna sadirham dadi ngungun joto baé, kasaru kéh langkung, wong ngadagang mring jro nagari, padha sok-sokkan dirham wong tugur agugup dénnira nampanni dirham pan Ki Emong suwé tan dén talikurri, katungkul kéh wong dagang.

Lunga nurut wangsul mring nagari, kang ngatugur tannana unningnga, nora antara suwénné, wusnya wong dagang laju, pan kélingngan wong tugur [90] sami, Ki Emong katingallan lampahira wangsul binuru sigra kacandhak kuldinnira sinnendhal Ki Mong ginnitik wanni-wanni annerak,

Ingkang wus dhawuh undhang Sang Ngaji, ingarannan wong wanni paréntah, kuldinné dipunréréwéng, tinugel buntuttipun kuldi jolani mong kang ngéstri, tiba ginnawé jola, wetengnganné runtuh, Nyai Mong nangis alara, miwah anon lakinné dipun gitikki, langkung prihatinnira.

Kajinnemman sadaya abengngis lah lunga aluluruwa dirham bojomu iku sun gadhé, iya tebussen bésuk ingsun wedi undhang Sang Ngaji, Ki Emong sigra késah,mring nagara wangsul marêkki para nayaka, nedha kukum tinutur solahiréki, duk anéng patugurran,

Ginnebuggan néng lawang sademi, nanging khukummé sagung punggawa, Basarah mupakat kabéh, pan nora kukum ingarannan doséng narpathi, wanni nerak paréntah, malah sira perung, kongsi ya  katur Sang Natha, nora antuk malah nemuwa bilai, jer sira nerak undhang.

Nanging Ki Mong anglabuhi pati, nadyan katurra marang Naréndra, matiya sarta rabinné, dadya kang punggawa gung, hulu balang nayaka mantri, Ki Emong tinuruttan katurring Sang Prabu, Sulthan Basarah sinnéba, wus dinnangu katur sasolahiréki, annari mring nayaka.

Aturripun kang nayaka mantri, yén punniku dipun apuntenna, aber sawingkingngé, préntah kang wus dhumawuh, kathah purumin mikan bénjing, dadya wau Naréndra, nurut aturripun Ki Mong sampun dhinnawuhan wus lungaha nora pinnerung siréki, pan uwis nemu begja.

Yata Ki Mong kalangkung prihatin angupaya dinnar nora bisa, ginnawé nebus rabinné, prihatin kangennipun marang rabi tur wangngati, langkungnging duka cipta, tambuh solahipun annangngis gya junjung asta, ya ilahi kang ngakarya bumi langit kang nora kikilappan,

Tingkah jro munni jabanning munni, kaunningan pakartinning jagad wonten rathu kang mengkéné, siya-siya kalangkung, datan kenna dén prasabenni, pan namung buru arta, makan darahipun ngadeggaken patugurran ngalap darah marang wadyanné pribadi, lah tuwan adillana.

Niyayanné narpathi punniki, sapa sinten amba jalukkana, liya saking tuwab dhéwé, wakil tuwan punniku, boten pantes angreksa sabumi, malah angalap darah, saking wadyannipun anjeléh pannangngissira, lah walessen ratthu sikara punniki, ajur ing tyas kawula.

Dyan Ki Emong miyarsa swara ris saking éba: Emong énggal metuwa, saking jro nagara kénné, tinnarima sira wus pandongan ta mring Hyang Kang Luwih, samengko iki iya, dhawuhken babendhu, marang Sang Rajéng Basarah, samantrinné kabéh sanagara iki, katut tingkahing ra

Dyan lumayu Ki Emong wus prapti, jawi kitha miyarsa kang swara, amung sapisan jumebrét nolih Ki Emong sampun jronning kitha sampun winnalik tumpes wong sajro kitha, kinnelem ing bannyu, irêng ingkang katingngallan ngombak kombak umobbé ngijab-bijabbi, luluh wong sajro kitha.

Malah ing mangké taksih katawis patilassan kitha ing Basarah, nadya rawi rêng bannyunné, duk ratu kenna bendu, anggagawa wong sanagari, mila Jeng rasullullah, sanget undhangngipun kaol ittaku donga An Almalumi; walaoka nakafirin tegessé kang punnika.

Padha wediya éh umat mami, mring donganné wong kinnanniaya, nadyan wong kapir yektinné, tinnarima punniku, nora nganggo gedhé lan cilik sipat aduwé endhas jagul lawan rathu, sajronning pitennah padha, ing kukummé mila dénna ngatiyati, kaol Bukari Imam,

Pratandhanné sagung para Ji, nora kenna sélak saking bala, sabarang ing pakartinné, tan kenna api sadu, sasolhé kudu ngawruhi, niyasat ing dursila, angganjar kang anut barang réh ing kabecikkan nora wruha katempun ingkang para Ji, tan kenna ngungkurrênna.

 

Pupuh XI

JURU DEMUNG

Wonten gantyanning nalirah, kaol saking Kiyai Jeng Musannip Imam Bukari kang sinung, iklas kawicaksannan wonten nagri agung kéh jajahannipun apanjang-punjung prayoga, nagri loh pasir awukir.

Anengguh nagari Ngérak nanging manggih cilaka wussalami, singa ingkang madeg Prabu, anéng nagari Ngérak sedhih saking dursilanné kang wadya gung, yén rahinna kéh bébégal yén dalu prahara maling.

Sebrot tan nutil-lutillan seselerran nadyan sajronning masjid ing ngari Jumungahipun kéh bodhik-bodhik ilang, nadyan tasbéh pan nora kenna katungkul yén dalu anggung wurahan tannana wong metu ngising.

Maling satus barêngngira, tigangngatus malah ana kang luwih, kongsi jangkep gangsallatus ratunné sedhih dénnua, nora kanggo paréntah miwah pitutur, dadya patinning Naréndra, saking sangetté

Nalika iku Madinnah, kang jumenneng pan kalipattullahi, Bagéndha Ngusman punniku, mentas sédanné Ngumar, dadya kang pranayaka Ngérak samya tur, unninga marang Jeng Ngusman Bagéndha Ngusman anuding.

Putranné Bagéndha Ngumar, kang tinnannem anéng Ngerak nulya glis ingaterraken wadya gung, saking nagri Madinnah, putra Ngumar néng Ngérak wus madeg Rathu, suyut kang para nayaka, punggawa satriya mantri.

Prawira ném putra Ngumar, bagus sarta putus sakéhing ngélmi, kramanning wiwéka putus pasang graihita limpad, wus micara ing ngélmu wong made[94]ga Prabu, nanging nagara ing Ngérak déréng mantun dursilé

Putra Ngumar Sultan Jiyad ing nalika énjing miyos tinnangkil anglar nayaka gung-ngagung, punggawa hulu balabang, andhér penuh tébak ngarsanniréng Prabu, Sri Bupathi paparétah, angelar jembarring masjid,

Ingkang kinnarya Jumungah, kira-kira amotta wong sakethi, malah dén kapara langkung, tanna lami wus dadya, ing ngundhangngan keriggan jumungahipun ajana wong kari wisma, jinnarah tur dén paté

Tatkalannira jumungah, Sultan Jiyad akudbah angimanni, mangkana salaminnipun prandénné jro nagara, durung mari dursila bégal mamandung, nanging yén nari Jumungah, jro kitha pepak néng masjid,

Sultan Jiyad amariksa, mring punggawa aturripun pan maksih, dursila wadya mamandung, nuju ari Jumungah, Sultan Jiyad sawussing kudbah tumurun angimanni bakda salat lawangnging masjid kinunci.

Wong siji tan sinung medal paparétah mring pra nayaka mantri, tuwin kang wadya bala gung, Sultan Jiyad ngandika, éh wong Ngérak rungunnen parétah ingsun sira wus ngiman ken  padha, saking jronning pitung dinna punniki, aywa na wong  metu dalu, sawussing bakda ngisa, yén anaha kang annerak undhangngingsun paté

Sanadyan lanang wadonna, gedhé cilik aywa na temu bengngi, wus pasthi paréntah ingsun iku sun gawé lunnas gumarumung kang matur sandikannipun nulya dén wenganni lawang, sadaya wus kinnén mijil,

Wuwusen ing dalunnira, Sultan Jiyad ngrasuk kaprabon jurit milih wadyannira amung, ingkang ginnawa ngangnglang, kawan dasa dharat amung Sang Ngaprabu, nitih turongga paperang, lor kitha kang dén ngangnglangngi.

Kapethuk wong ngamamara, tigangatus lagi arsa mamaling, tinnakon wong ngapa iku, wong maling nora nyana, lamun ingkang ngangnglang iku Sangnga Prabu, ingandheg kéndel sadaya, pagénné sira mamaling.

Yén sira kurang pangan dénné nora nunuwunning Sang Ngaji, pan arta béttakmal agung, saossan wong malarat sira arsa angambil kratonningsun wanni annerak paréntah, wong limangatus samya jrih.

Kawruhan yén rathunnira, langkung ngungun tannana bisa angling, Sutan Jiyad langkung bendu, sebrak annarik pedhang,pinnedhangngan tumpes maling limangngatus tinnigassan murdannira, sawiji tannana kari.

Gembungngé sinéléh samya, praptanning margi sirahé nanging, binnekta mring ngalun-nalun, nulya kalangan rinna, ing dalunné malih SangNatha angidul manggih wong nedya mamara, tigangngatus dén tumpessi.

Gegembung tinnilar marga, anggalasah sirah binnekta sami, sadaya mring ngalun-nalun mangkana wusé abekkan Sultan Jiyad anggung angangnglangngi dalu sanadyan dudu malingnga, miwah wong nguyuh angising.

Yén katemu anéng jaba, pinggir lurung pinnedhang dén paténni, kekes ajrih wong mamandung, dénnira Sultan Jiyad yénna ngikal pedhangngé angin-nagung, keras tarampil acukat tatag trangginnas tur wanni.

Dhasarré weweton Ngarab wus wiwéka utama ing ngajurit anom prakoswa dibya nung, pekik sampun kaorjat prawiréng prang saking jumantara kasun kerêng tan kenna tinnerak wawalerré amaté

Prapténg dalu kaping tiga, lunga ngétan Sang Prabu amranggulli, wonten kang wong adol wedhus kadalon samiyarsa, undhang sanget tan kenna wong metu dalu, dadya kéndel anéng marga, sipeng sangandhap waringngin,

Kaunningngan mring Sang Natha, wus dinnangu aturré wong ngagrimi, saking dhusun sadé wedhus mila sipengnging marga, mirsa undhang dadya sipeng ing lulurung, sajabanning pager dhadhah, énjing lajeng mring nagari.

Sang Prabu Jiyad ngandika, iya benner aturrira ing mami, nanging ingsun iki ratu, tan kenna mindho sabda, koluhul kak wakalamuhu sadikun tegessé dalil punnika, pangandikanning Hyang Widdhi.

Temen lamun angandika, lan wus benner pangandikanning Hyang Widdhi, ratu iku wakillipun pan dadi wawayangngan ing Pangéran sagung para ratu-ratu, yénnana mindhonni sabda, rêngka darajatting bumi.

Méndah wong nagara Ngérak pannacaddé mring ingsun angennénni, kang wus ngrungu undhangngingsun wruh toggé ing tyassing wang, dadi padha gagampang paréntah ingsun yén kenna dén gagampang, ing tembé paréntah mami.

Tannana dén rungu ika yekti rusak iya karaton mami, yén rusak kaprabonningsun panningsun nemu dosa, iya dénné gawé jagad ara-uru, bawur saébahing praja, yekti nora dén gugonni.

Padha lemu wong dursila, dadi gagah; wong benner kuru aking, padha sedhih mannahipun sagung wong amicara, kang durjana kang kumprung pengngung andarung, milanné dadi surjana, iku saking kurang budi.

Yén nulaha pamicara, pagénné ya teka kudu mamaling, bok iya sasawah iku, adagang angawula, nora kurang kamurahan kang dhumawah, upa jiwa kang kipkah, sipenggung dén dhadhung ngidlis,

Sawussira ngunnandika, Sultan Jiyad ngejeppi amaténni, sakéhé kang adhol wedhus sirahé tinnigassan wus binnekta sadaya mring ngalun-nalun gagembung maksih dén tilar, tunggil lan wedhussiré

Sangsaya sru lékking praja, Sultan Jiyad tannarsa angoncatti, pangandika kang wus dhawuh, kerêng amara asta, kekes kabéh akéh maling padha sukur, kalung tasbéh dinna-dinna, ajerih wingwrin lan sepi.

Praptannira tigang dinna, patang dinna cinna[98]cah kang ngemassi, séwu sawidak gungngipun wewah dinna awewah, sanggén enggén gagembung pinggir marga gung, pan sirah pating kalarah, undhang tan kenna dén ambil,

Mring sanak wong tuwannira, yekti dén lud sadaya wedi giris gagembung pating galundhung, papathah ting galéthak éstu lamun pangéwan-néwan satuhu, dadi tamsilling durjana, mangkana Sr Narapathi.

Nuju ing ngari Jumungah, minggah mimbar akudbah angimanni, sabakdannira agupuh, kinnon angunci lawang, wong sawiji tannana sinungngen metu, kethén aleksana samana, sipat lannang gedhé cilik,

Sagung nayaka ngabdikan hulu balang satriya para mantri, jejel ing ngarsa Sang Prabu, atap kang wadya bala, Sultan Jiyad minggah ing mimbar aluhur, dénnira arsa paréntah, mrih kapyarsa wawadyé

Éh éh kawulanning Ngallah, wong ing Ngérak kabéh kang sun karatonni, rungunnen paréntahingsun iku panggawénning wang, apa kurang sajronning siyasattingsun yén padha wanni nerakka, wuwuh luwih saking iki.

Karana ngedohken ningwang, ingkang ngala marêkkaken kang becik yén ta mari kang ngamanggih dosa ingsun tiwas kinnarya kalipah, ginéndhongngan dosa mami.

Dosanné waong sanagara, kurang saking pambaurêksa mami, ing mangko paréntah ingsun poma-poma pacuwan sarupanné kang manuk karatonningsun dén sayékti piyarsakna, éh éling-ngéling dénné

Aja na wongkancing lawang, lawang jaba aja na dén innebbi, aja na kang ngunci iku, sakéhé sisimpennan kang arupa kothak pethi, kepék tumbu, garobog gedhong sadaya, kabéh aywa na dén kunci.

Yén nana wong kamalingngan pira jinné panningsun kang ngilénni, malah sun tikel telu, lan duwékké kang ngilang, ingsun robbi sajronning tetempuh ingsun éh poma wong nagri Ngérak aywa na kang maling sari.

Kang wus dhawuh kang wus dhawuh undhangnging wang, sapa nerak angajarraken pati, lan kapindho warung-warung, aja na kukut padha, ing dodollan kabéh maksih ya néng warung, sadaya kang wadya-wadya, gumer sandika turné

Minnengngan kori gya medal sarupanné dénné ta Sri Bupathi, parêng nayak gung ngagung, angiring mring jro pura, adhadharran sarêng tunggil Sang Ngaprabu, mangkana ing pitung dinna, antara dhawuhiré

Undhangngé Sang Nganaréndra, saben pitung dinna atur upaksi, ing punniku tannana prakarannipun rahayu wong sanagara, tannana wartanning maling.

Ngutil annyeler annayap ing punniku rahayu jro nagari, samya kekes ajrihipun dénné ta Sang Naréndta, tuju janji tannarsa ngoncatti wu[100]wus pan wus pirang-pirang dinna, tannana walang ngasisik.

Dodollan dalu dén tilar tannana kang suda cacahé sami, sore wutuh ésuk wutuh, siji tannana ilang, wus mangkana sagung nayaka gung ngagung, saben sapta ri tur priksa, mulyanné ingkang nagari.

Tannana warta kang ngala, saben-saben punggawatur upaksi, amung pawarta rahayu, katur ing ratunnira, Sultan Jiyad asrep duk miyarsa atur, mulyanné nagarinnira, medallaken dana mintir.

Mangkana kang cinnarita, wonten anakking rondha éstri yatin ni rondho arsa mamantu, annak éstri punnika, suwengngi pun cinolong ing sanakkipun tur tunggal tatongga wisma, ni rondha langkung prihatin,

Sengkang pangaji rong samas wolung ngatus réyal gungnging pangaji, angundang santanannipun kang samya tuwa-tuwa, nedha rêmbag apa katur Sang Ngaprabu ajrih yénnora katurra, sanget undhangnging Narpathi.

Dadya katurring Naréndra, sinupatan temenné pinnét maling, sumonggéng karsa satuhu, tan purun matur dora, Sultan Jiyad sigra dénnira amundhut tikel telu tinempuhan sukéng tyas kang anampé

Mangkana ari Jumungah, Sultan Jiyad minggah mimbar, sarwi pedhangngé tinnarik,

Asru dénnya undhang-undhang, éh wong Ngérak kabéh kang sun ratonni, wetokkenna maling iku, ingkang malingngi marang, bibi rondha suweng rêga wolungngatus lamunnora pinnanggiha, iku ing adinna iki.

Éh éh wong nagara Ngérak apa arêp mati sadinna iki, sinamberring pedhang ingsun wong kethén leksana sira, nora gawer pedhang siji bapé gempur, sagungnging wadya miyarsa, kekes samya wedi giris,

Dadi tatonga punnika, kang unningnga samya jawil jinnawil katurring punggawannipun lajeng katur Sang Natha, wus cinnekel kang nyolong suweng punniku, winnesi asta sakala, tinnatrappan lawan adil,

Wusnnya mangkana binuka, lawang masjid sadaya kinnén mijil lestari arja praja gung, Sultan Jiyad sinnéba, dangu marang pra nayaka gung ngagung, aturring punggawannira, pukulun Sri Narapathi.

Wonten bumi kang tampingngan tapel wates siti Basarah gusti, punnika dadya marga gung, saking wong dagang dharat ing pawarti kathah songga runggénnipun Sultan Jiyad angandika, payo cacakken tumuli.

Nyebarra brana wastra, ingkang samya pépénni raja pénni, miwah ma rêtna di luhung, tinggalen ing dalan wong sawiji poma aywa na kang tunggu, watessan bumi Basarah, sigra lampahira nuli.

Punggawa annyebar dunnya, prapténg marga kagungngan Narapathi, binuwang ing pinggir marga gung, wunnya lajeng dén tilar, rêtna wastra sotya mas tinnilar mantuk antara ing pitung dinna, pinariksa wutuk maksih.

Tannana cicir satunggal ing nganténken ing pitung dinna malih pinnariksa misih wutuh, tetep sampun kaojat Sultan Jiyad aluhur darajattipun takut pra monca Naréndra, dursila doh wedi giris,

Ajar padha kapelajar, wong kang nembah genni padha angili, sagung bobotoh kabutuh, asukur dadi salat limang waktu ajrih kawistarê Prabu, durjana sagung dursila akéh manjing marbot modin,

Wus mangkana paparéntah, Sultan Jiyad ambedhah gedhong aglis tinnampénning punggawa gung, ingkang mong kaprabéya, wana gunung kang kinnén akarya dhukuh, prabéya saking jro pura, arta bétakmal kang mijil,

Anggili andinna-dinna, pra Dipati kang samya anninitik alas-salas gunung-gunung, kang pantes dadi désa, kang sayogya kenna kaunggahan bannyu, kang pakolih wong sasawah, sigra dénnira ngyasanni.

Prabéyanné ginnantungngan dadya kapiyarsa liyan nagari, akathah kang samya rawuh, ingkang ngamilih papan ana pantes dadi dhukuh isi satus rongatus isi wong samas kawot sabobotting bumi.

Kang pantes kawot wong dhomas miwah séwuhan boboting bumi, ingkang séket pitung puluh, papantessé binubak amisuwur mring monca nagri gung ngagung,kang prapta nagari Ngérak kang miskin anedya sugih.

Wong kang kurang sandhang pangan adhudhukuh wana ing Ngérak dadi, cukup sandhang pangannipun anak putu tumangkar, tangkar samya awisma dadya sadhukuh, marmanné dadi raharja, nagara Ngérak mewahi.

Dadinning mulya raharja, Sultan Jiyad pinunjul ing para Ji, kekes parang muka takut dénnya jrih kaungkullan ing susila sudibya kaprabonnipun utama agelar dana, siyasatté

Sawussira lama-lama, kathah dadi dhukuh pinggir wanadri, lan tepinning gunung-gunung, tannana kang maluwa, ing wana gung dadi désa agung-agung, mangkana kang cinnarita, Sultan Jiyad nandhang sakit,

Sakit lumpuh sukunnira, pra nayakannira samya prihatin annekakken dhukun-dhukun prapta samya turrira, gerah dalem yén amrih waluyannipun karyaha wadhah inumman saking siti dén seseppi.

Katur ing Sri Maharaja, Sultan Jiyad nulya kén angulatti, manawa na désa suwung, amendhet sitinnira, kang kinnarya wadhah inumman Sang Prabu, téko lamun amanggiha, ing lemah désa kang sepi.

Dadya sagungnging punggawa, ngutus samya ngulatti désa sepi, darapon énggalla iku, waluyanné Sang Natha, dénnya gerah lumpuh wus dungkap sataun nanging dutanning punggawa, lami ngupaya tan manggih.

Ing désa kang suwung ika, dadya katur marang Rêkyana Patih, dhusun samya wutuh-wutuh, gemah-gemah raharja, dyan umarêk sagung nayaka gung-ngagung la apatih mring jro pura, umatur ring Sri Bupathi.

Prapténg byantara Naréndra, aturrira nayaka lan apatih, tannana tuk dhusun kang suwung, ingkang badhé usadha, yén wontenna lilah paduka pukulun inggih akarya sakedhap anyuwungken désa siji.

Amrih énggal waluyaha, gerah dalem duk miyarsa Sang Ngaji, Kyana Patih aturipun asru dénnya ngandika, yén mengkoné iku ujarring kang dhukun nora waras laranning wang, yénnara usada siti.

Lemah désa sasuwung ngika, dadak gawé nyuwungken désa siji, yekti sun palaur lampus lawan nyuwungken désa, nora kudu waras nging kaprabonningsun aja kongsi dadi nistha, lingsem tinudingngan mami.

Sikil kiwa mring malékat sawussira ngandika Sri Bupathi, lan sagung nayakannipun waras dadak sakala parmanning Hyang usada antepping kalbu, sukéng tyas sagung nayaka, mulyanné Sang Bupathi.

Amiyossaken sidekah, saking pura andinna-dinna mintir, bingngar kuwungnging praja gung, duk gerahing Naréndra, nagri Ngérak béla lir kang pradapa lum ing mangkya Natha waluya, kadya sinnom rinengga sri.

 

Pupuh XII

SINOM

Mangkana Sri Maharaja, Sultan Jiyad angundhangngi, marang sa[105]gung hulubalang, punggawa satriya mantri, kinnén nglampahken sami, caraka mring dhusun-dhusun désa kang dadi annyar, miwah désa kang wus lami, akarya alulurung nyawidak cengkal,

Lawan samya akaryaha, made geng tepinning margi,lawan lurung terussan marang désa kang sawiji, padha karyaha kali, satirahing lurung-lurung, sadaya pinnaringngan prabéya saking jro puri, saben-saben iya lalakon sadinna.

Sinnungngan wade sannépa, pura siji angiderri, hér kembang ing kéring kannan jembang-jembangngan marapit wisma doh magersari, rinnakit sakuwu-kuwu, lajurran babanjengngan ing ngadeggan masjid alit linnimputtan piranti tunggal warastra.

Sawussira lama-lama, samekta rêngganning margi,undhang Sang Sri Maharaja, arsa wruh untabbing dasih, mring jawi kitha mijil lajeng mring wana buburu, dinnar pirang gotonngan balonja wong turut mami, ingkang samya kamarganninglampahira.

Budhallé saking jro kitha, wadya gung datanpa wilis wadya kang wahana kuda, tigang leksa munggéng ngarsi, ingkang wahana ésthi, saleksa ing wurinnipun sanuk mémréng blegdaba, unta kuldi lan karêndhi, kang ngadharat akethén yutan aleksan,

Yén tinonton busana bra, lir wimbuh ingkang wiyatti, sirêp suratting baskara, kawistaréng lintang riris Sultan Jiyad nupéksi, kanan kéring ngarsa pungkur, untabbé wadyanira, sukéng tyas sukurring Widdhi, agung maos subkanahu watangala.

Sanget undhangnging mring bala, siyasat sajronning janji, sapa kang ngrampas wong désa, cangkem karut pala dadi, yén ora lawan idin ingundhangken ukummipun tanganné kang ginnecak pinrih ajur kang dariji, wus musuwur sadaya kang wadya-wadya.

Sapraptannira ing wana, masanggrahan Sru Bupathi, tan cinnatur laminnira, Sultan Jiyad néng wanadri, suka dénnya ningalli, arjanning kang dhusun-dhusun beberêg dinna-dinna, wonten panguncangnging Widdhi, Sultan Jiyad kapisah lan wadyannira.

Amung lan turanggannira, amikul towok pribadi, kalautting pagunungngan wonten désa geng satunggil ing kana kéring kali, ing ngarsa babawanna gung, wukir ing wurinnira, arêsik sitinné wedhi, gunungngipun isi pajatén punnika.

Wisma séwu luwih malah, isinné désa sawiji, anurut kali sarwéndah, dhukuh iku annyar dadi, saking papan prayogi, mila kathah wismannipun tegal pomahan wiyar, tinnannemman sebu sami, satanjengngé katéla timun semongka.

Samya jati wismannira, payon jati pager jati, ginnebyog dhadhah ing jaba, sawisma salawang kori, saben wisma wong siji, lumrah samya ngrangkep lumbung, lesung pawon gedhoggan kandhangngé pra samya jati, Sri Naréndra kasasar kasaryan mulat,

Ésmu salah manjing désa, nuju wismanning patinggi, pinanggihan bale jaba, Sang Natha tatannya aris sinten-ningkang darbénni, désa langkung arjannipun naurri kang tinnannyan tumut dhateng Kiyapatih, pamedallé mung kélang tebu sarêmbat, Sang Natha ngungun miyarsa, pangunandikanning malih, Si Apatih iki cidra, kurang tumemenning mami, désa seménné iki, ana dinnar patangngatus patut pametunnira, mongsa rêkasaha ugi, maksih énnak apajegga dinnar samas,

Sang Natha mundhut inumman pinnerêsken tebu nuli, kang duwé omah tannyana,lamunniku Sri Bupathi, dénné datanpa kanthi, pinnanggiyan cara senuk ngatak malih Sang Natha, dénné suwé Ki Patinggi, dénnira sasuguh perêssan rossan,

Ki Patinggi nolih wisma, éh rubiyah dénnagelis génnira amerês rossan kasattan Ki Bagus iki, kasasar semunéki, pisah lan bendarannipun Jeng Gusti Prabu Ngérak ameng-ngamengnging wanadri, Ni Rubiyah saurré

Ki omah wonten punnapa, gonningsun merês punniki, tebu limang lonjor telas pan durung ngoléh sacangkir, saben-sabenné iki, amerês salonjor iku, tadhahé limang gelas tebu limang lonjor iki, ingsun perês suwé tannantuk sagelas,

Bok ki dayoh ingkang mawa daulattira akedhik saben kang katurring kitha, ing gusti Rêkyana Patih, saben tebu sawiji, limang gelas antukkipun iki tebu lilima, sagelas pan nora oleh, Sultan Jiyad miyarsa graiténg driya.

Mangkana andikannira, tegessé ingsun punniki, tetep cegahing Naréndra, nora santosa mring Patih, lawan cegah tan sipi, nedya ngundhakken pametu, suda ingkang maonah, darajatté kocar-kacir, dénné iki ingsun surung paparé

Lagiacipta kéwala, semunné dhendhanning Widdhi, méndah baya kalakonna, Sultan Jiyad lajeng pamit pan nora angenté

Maring kang amerês tebu, mérang marang Pangéran nyéngklak kuda cinnamethi, Sultan Jiyad pannyanderré tilar bala.

Tan kongsi mring pasanggrahan lajeng kondur mring nagari, praptanning kadhatonnira, lajeng mring gedhong pannepin tobattira tan sipi, marang Hyang Kang Maha Luhur nora malih cuiptaha, maido wetunning bumi, lawannora nedya ngundhakken pamedal,

Wadya gung kang anéng wana, srang-srangngan samya prihatin icallé Sri Maharaja, wus wus lami nora prapti, mantri kang tengga puri, mring Patih ngaturri weruh, kalamun Sri Naréndra, pribadi kondur mring puri, sarawuhé manjing gedhong pamidakkan,

Sigra Kya Patih tengngara, budhallé sagung kang baris sigra-sigra lampahira, sajronning kitha wus prapta, lajeng Rêkyana Patih, makajeng ngalun-nalun cipta manggih duduka, apa wadinné Sang Ngaji, kondur marang nagara atilar bala.

Lan sagung mantri nayaka, praptanné saking wanadri, kukuwu poncaniti, makajengngan boten mantuk mring wisma sowang-sowang, Sultan Jiyad sigra mijil saking kalwat annimballi Kiyapatya.

Lan sagung kang pranayaka, keridding Rêkyana Patih, prapténg byantara Naréndra, mésem ngandika Narpathi, wruhannira Apatih, sayektiné raganningsun karêngon sawatara, marang Hyang Kang Maha Sukci, witté ingsun maido ing lakunnira.

Maido wetunning désa, tinutur solahing ngunni, duk kasasarring padésan nuju désanné Ki Patih, purwa malah mekassi, Kyana Patih langkung ngungun Sang Natha sru ngandika éling-ngélingnga dénnaling, aja sira kuwatir sudanning arta.

Lawan aja bungah sira, undhakké artanniréki, nora kenna pépékaha, mungguh jenengnging Narpathi, apa dénné Papatih, sawahyu kalawan ratu, sagung mantri nayaka, sawahyu kalawan Patih, sayogyanné wruha ing wau punnika.

Sajronning karatonnira, rahayu isinning bumi,lan saisinné sadaya, tinnempuhaken Narpathi, yén ratu duwé pikir, tan saréh ing ngundhakkipun arta kang manjing pura, iku niyaya ing bumi, lanniyaya marang manungsa sadaya.

Teteppé kang para raja, aja aturut wong cilik kuwatir sudanning arta, suda wahyunning Narpathi, ilang darajatnéki, sihing Hyang satengah kongsul batin wus ingucullan, pangandellira Hyang Widdhi pan mengkono dén prayitna para raja.

Kuneng kang sampun utama, Sultan Jiyad angungkulli, darajatting para raja, kang kadi tepa palupi, ratu sawuri-wuri, wonten malih kang winuwus ratu agung utama, ing kitab adangul amri, ratu luwih nama Sultan Abu Jakpar.

Ing nalika sinniwaka, ing sagung wadya para Ji, tuwin wadya pra nayaka, punggawa satriya mantri, pannarsa amaténni, mring siji kawulannipun nulya waonten soprapta, Mubarah naminniréki, Séh Mubarak Séh Pulél kang darbé

Sultan Bu Jakpar ngandika, punnapa aturriréki Séh Mubarak aturrira, tuwan-narsa manténni, yén déréng apa titis sedheng saking tatrappipun sanadyan wus katrappa, utama apuranéki, wonten kadis kautamanning Naré

Ing bénjing néng pangayunnan wonten swara saking gaib kang dadi gegedhé ika, mulya nikmatting para Ji, ngapura dosa pati, angesokki niyattipun maring kang duwé gugat liwat pamalessing Widdhi, yata mésem ngandika Sultan Bu Jakpar.

Inggih manira, punika kang dosa pati nanging mannira nenedha, pitutur ingkang sayekti, utamanning para Ji, Ki Séh Mubara[111]k turripun inggih ta Sang Naréndra, singgahana amaténni, dipun-némut yén badan jasmanni tuwan,

Apan dédé rasullullah, baanné badan rokanni, paran dénné yén binnéka, momot boten andukanni, éling yén manungséki, wong kang serêngngen punniku, yekti manggih duduka, awake marang Hyang Widdhi, barang tingkah solah iku wawalessan.

Wonten kitab kang amarah, najatul muluk naméki, duk jamanné Nabi Musa, wonten iblis kang sumiwi, maring ing Kangjeng Nambi, pun-niblis nembah umatu, éh nabining Pangéran punnapa tuwan karsanni, ngélmunning Hyang kang ginnadhuh dénning sétan,

Anenggih tigang prakara, kang ginnadhuh dénning ngiblis gumujeng Jeng Nabi Musa, sun-narsa angrungu ugi, nembah matur pun-niblis punnika pan agemmipun sampun tuwan duduka, nenggih maring wang sawiji, najan benner lamun kakathahen duka.

Kawula kang angsal papan nadyan benner dadi sipip dipun nedya angapura, punnika kawula ajrih, dén kedhik tur patitis sabobot lan dosannipun utama kang apura, sétan konca kula sami, wong kang sabar punnika ingkang ngunjara.

Lan malih dipun prayitna, sampun nedya mindakanni, maring wong wadon punnika, dénné kaping tigannéki, sampun tuwan ngukuhi, luluwihanning ngartéku, tegessé kumettika, kang dadi kuthanning ngblis ngéca-éca sétan sami babarissan,

Tigang prakawis puunika, kang dadi agemming ngiblis kapanggih pundi-pundiya, punik adi, mésem Sri Narapathi, Sultan Bu Jakpar angrungu, kojahé Séh Mubarak Séh Mubarak matur malih, lan malihé utamanning para raja.

Arêp saolaha gagah, anrappaken ukummadil yén kennaha dén bat-tembat anggrog kaprabonnéki, ratu anrappi adil akathah ganjarannipun lagi niyat kéwala, nedya ngadilli mring dasih, ganjarrané sami lan adegging salat,

Wonten kojah ratu dibya, kinnasiyanning Hyang Widdhi, kasub lokking pramudita, Sultan Ibnu Ngabdul Ngajid cinnatur wali-wali, dadi lepiyanning ratu, ing nalika sinnéba, ing wadya para Narpathi, miwah sagung nayaka pramonca radya.

Sadangunné sinniwaka, Sang Ngaprabu anjennengngi, nayaka kang paliwara, juru nrapken kukum adil Jeng Sultan Ngabdul Ngajid sayah kondur mring kadhatun pinnethuk para garwa, miwah kaputra pawéstri, duk alenggah made gung arsa ané

Wonten dakwa kalangkungngan wau duk wontenning jawi, Sang Natha sampun ngadhatyan nanging pun gugat bek pati, nedha katur tumuli, pariwara sigra matur, pun gugat kalangkungan anunuwun pangandika Ji, ing sakarsa punnapa inggih mantukka.

Inggih sinnemayan bénjing, ngandika Sri Narapathi, lah mengko konnen ngantiya, ing konno paséban jawi, ingsun narsa aguling, lagi sanget arippingsunsang Prabu Nulya minggah, ing made arsa aguling, duk nglagéyéh putranné éstri tur sembah.

Nyandhak sukunné kang rama, Rama Prabu sampun guling, déréng telas karya tuwan wonten kawulanning Widdhi, punnika nyuwun adil tuwan kén ngantossi iku, yekti susah punnika, jrih ing tuwan tur prihatin yekti rama rinnengngon dénning Hyang Suksma.

Praptanning ngajal paduka, rubed ing sakarat bénjing, dadi duka nalongsa, tur tuwan damel pribadi, nyunyuwé mring wong cilik kang wonten prakarannipun tur tuwan kawajibban angluwarraken prihatin yata kagyat Naréndra ngungun miyarsa.

Aturring putra wanudya, kumembeng waspanya mijil, Sang Natha maréntahi, mring juru kan mancas padu, nayaka kang mranata, pinnedhot kalawan adil sawussira kondur malih Naraditha.

Nutugken dénnira néndra, Séh Mubarak turriréki, maring Sultan Abu Jakpar, punnika Sri Narapathi, kakandhangngan utami, ing nganggé palupinnipun tampilling kalakuhan ondhé-ondhé ing para Ji, boten kénging ratu atilar upama.

Luput benner kinnawruhan upama kang ngunni-unni, nadyan Kangjeng Rasullullah, yén wonten upama becik misih ing nganggé ugi, tilas upama rahayu, sétan sok amiroga, ratu dén-nojok-kojokki, aywa nganggo pratingkah kang kunna-kunna.

Ginnéndéng marangnging sasar, dén wiwitti saking becik darapon nuli rahabba, wekasanné dén alanni, jer oléh untung yekti, sétan godha kanthi raku, angradon babarrira, yén ratu suci tur adil minggring-minggring sétan angambah nagara.

Lagi muncul palarassan lir tikus amburu kucing, mara amiyat pragalba, wong sabar maklum kinnéring, lan wonten kocap malih, ing jro kitab sirul muluk aja kéh kalangennan angluwihi sangking wangkid tinunggulken iku panggawénning sétan,

Tannantuk ing para yogya, sakéhing para Narpathi, kang ngekéhaken kasukan mung ngélingnga marang adil lan ngedohana ugi, saking hawa nepsunnipun yén wong angugung hawa, gugur dénnya ulah adil ing rahayu tindak aja kacampurran,

Wonten malih undhang-undhang, ing kitab maratungadlin wajibbing kang para raja, yén micara aywa bengngis balikken dén-namanis sung-sungngen lejarring semu, utamanning Naréndra, dén sarta kalawan ngélmi, paparéntah tan kenna tumpang so tata.

Karana wus angandika, Jeng Nabi Mukamaddinnil Mustapa kang Rasullullah, utamanning umat mami, sagungnging kang para Ji, kang nga[115]sih balannipun dénné kang luwih nistha, umattingsun kang para Ji, kang kemléra nora asih maring bala.

Lan sayogya para raja, tambuh pamujinning dasih, nyudaken kaprayitnan artinning wong kang ngamuji, amung tigang prakawis pépéka pakolihipun apan tigang prakara, wong amuji maring Gusti, saprakara iya ana kalannira.

Panunulakking kadukan ana kang karana rai, ana kala saking loba, dénné mungguhing Narpathi, utamanning sakalir, pawartanning dasihipun amriha kanyatahan solah bawanning prajéki, aja amung aturré ingkang dinuta.

Dinuta ngayengngi praja, lamun ngaturken pawarti, sayekti nedya utama, ratu namur angayengngi, yén nora mengkonnéki, akaryaha juru-juru, amrih kabar santosa, bok wong ala ngaku becik wong mangkonno iku marêkkaken pinah.

Angedohaken raharja, pra ratu kang dhingin-dhingin dalu pra samya anuksma, ngayengngi praja pribadi, ingkang dén nudannénni, panggawé balik punniku, ana wong nganiaya, temen-temen karya drengki, paran dénné angaku kinnanniyaya.

Karana awarna-warna, ing wong kang nemu pakarti, awit saking loba mamak paran dénné nemu becik ratu wajib ngawruhi, panggawé mengkonno iku, pan teluhing nagara, dursila andedrengkénni, wong panastén iku sétan anyuriga.

Kocap wajibbing Naréndra, jro kitab adabusalatin arêp ambagi punnika, jronning sadinna sawengi, pinnarat pambagi, dénné kang sadummannipun angabekti ing Ngallah, dénné kang sadumman malih, tata-tata kaprabon tindakking praja.

Mariksa ing paribawa, rahayu pakéwuh néki, alang ujurring prakara, ninimballi wong bérbudi, pamicara wong ahli, juru mamancassing laku, angembat ngingerrika, lan wong alim anunulis sapadhanné anéndra miwah adhahar.

Mriksa wong kinnanniaya, miwah kang nganniayéka, dénné ta ingkang sadumman ameng-ngamengngan turanggi, ameng-ngameng jemparing, léssan lan turongga iku, ingadu kakerappan nenandur angrerêsikki, kang sadumman mariksa juru tampingngan, obah osikking wong désa udan terangnging prakawis apa ingkang dadi sabab dénné sadummanné malih, anacahaken sami, sagung gagaman prang pupuh, sagungnging kang gagaman sarta prajurittiréki, bokmanawa ana suker kasakittan,

Wus kocap sajronning kitab nengguh ahbarul maliki, yén ratu amangun yuda, aywa angamuk pribadi, anneteggan baris aja ngrucat umbul-lumbul aywa ambuwang kendhang, teteg saéngga ngemassi, supayanné punniku aywa angrusak,

Iya kaprabonning raja, karana rohing wadyéki, gumantung kalawan-niya, rohing gusti kang jennengngi, tegessé ratu nenggih, nyawanning wadya bala gung, lawan becikking bala, sajronning amangun jurit, pan gumantung néng kaurippanning raja.

Lan wajibbing para raja, yekti aywa makéwuhi, bala kang kaprihatinnan yogya mrih marma rudatin suka bungahing dasih, awusana saking ratu lengkyéh karya asuka, aywa akarya prihatin pan dosa gung bubuh prihatinning wadya.

Apan ratu kawajibban angluwarraken prihatin amongsa saisinning praja, mongka wajibbing Narpathi, élingngan barang kardi, utamanné sarwa émut sakéhing pinniyarsa, sarta wadya kang kinnathik wong ngélingngan becikkaken barang karya.

Panggawé kang luwih ala, barang karya sarwa lali, yéku angrusak lampah, tangéh minggaha basuki, labanné nora éling, anggung gumingsirring tuhu, kéh owahing ngupaya, ing ngadil datan lestari, papanning ngrat akuwur jagaddé rêksa.

Lan malih wajibbing ratu, yén-narsannira aguling, akarya apa gulingngan warni pat miwah ta katri, sarat kreppa angalih, saking pagulingngannipun karan ing Naréndra, akéh ingkang makéwuhi, luwih akéh wiwilangnganning pitennah.

Pasal ping wolu punnika, annyatakken ratu kapir, kang sami ngadil sadaya, tuhunné carita ngunni, kaya para ratu kapir, dénné sami ngadillipun iya padha prayoga, rumekséng jagaddé sami, lan rumeksa marang ngisinné

Lan kuwasa agawé arja,mulyanné kang bumi-bumi, énnak suka sugih samya, manungsa kang dén ratonni, bisa bédakken sami, ala lan becik punniku, réhing rumekséng jagad rahayunné wadya néki, nadyan kapir kang becik dadya lepiyan,

Méndah silih ratu Islam nglakokna pratingkah becik dénnira rumekséng bala, dénning wuwuha ngluwihi, sinung darajatnéki, paribawannira luhur, apan Jeng Rasullullah, amundhut tepa palupi, kapir Islam pra ratu kunna-kunna.

Kadis wanna wulidda, wijamanni mulkiki ngadli, punniku kang pangandika, Jeng Rasul nayakéng bumi, tegessé awak mami, ingannakaken katéngsun apan duk lairring wang, nuju jaman ratu adil – ratu adil Sri Maha Prabu Nusirwan,

Kang kocap ing dalem kitab nenggih tarikul umami, antara ing kalih warsa, babarré andika Nabi, Prabu Nusirwanngadil ing nalika sédannipun mennangngi kalih warsa, Jeng Rasul Mukammaddinnil lami-lami wahyuning nayakanning ngrat,

Diwasa dhawuhing rahmat madeg kalipattullahi, jaratté Prabu Nusirwan dhinudhuk ing Kangjeng Nabi, susupénné kakalih, punnika ingkang pinundhut dénning Jeng Rasullullah, susupé punnika ciri, nistha madya utamanning para raja.

Misuwur sampun tétéla, Sang Prabu Nusirwan ngadil adil pragya rumekséng rat wus dadi tepa palupi, snadyan ratu kapir, sayekti wajib tinniru, réhning rumekséng ngalam Jang Nabi wus apupuji, ing ngadillé Sri Maha Prabu Nusirwan,

Wus kocap ing dalem kitab nenggih tarikul umami, nadyan ta ratu kapirra, yén najeg dénnya ngadil, marang sagungnging dasih, sayekti pédah tinniru, amimbuh ing kamulyan mangkana ingkang winnarni, duk jenengngé sang ngadil Prabu Nusirwan,

Ing nalika sinniwaka, ing wadya kang para Aji, nayaka pra monca radya, mangkona ana wong prapti, mradata amradondi, kang dadya wit milannipun ana wong annennebas pomahan saking ngenggénni, lawan sagung pakarangnganné

Bur manuk ingkang tinnebas kang annebad angenggonni, annon papethéttannira, kedah samya dénnowahi, tan rêmen patut néki, tilassé ingkang rumuhun ing gelih prennahira, pethéttan samya dénnelih, pinnuruturran winnangun patutté

Sangandhapping puputerran ana pendhemman massadi, sosotya inten lan mirah, encéh wawadhahé sami, yén ginunggungngan yekti, pangaji sayuta langkung, kagyat ingkang annebas sigra dénnira sung warti, marang iya kang annebassaken omah.

Kakang mannira sung warta, wau mannira muterri, ngelih-elih pepethéttan pan mannira patut malih, wonten emas kaéksi, ing ngencéh wawadhahipun langkung dénning akathah, miwah inten mirah sami, malah langkung saking pangaji sayuta.

Kakang punnapa andika, kang duwé simpennan dhingin kang nebasken sahurrira, kula boten nyinyimpenni, wus begjannira adhi, kang anebas saurripun kul boten annebas kang wonten sajronning bumi, sayektiinné punika darbék andika.

Kang annebasken saurnya, pan dédé punniku adhi, bennerré duwék andika, mungguh wong nenebas adhi, yé sampun dén picissi, isiya gajah nem éwu, begjanné kang annebas kula botenna ngawruhi, kang annebas saurré dédé

Duk kawula jangji nebas boten jangji jronning bumi, mung kang katon katingallan kakang sajabanning bumi, dangu dénnya pradondi, tannana gelem angaku, nekakken pinnituwa, sannakké kinén bennerri, pan mangkénné iku bebennerranning wang.

Yén padha pradondi sira, tannana purun ngakonni, iku kagungnganning natha, aturna marang kang ngaji, iku pathi kawajib sakéhé arta kang masgul wajib katur Naréndra, anulya sami lumaris annak putu kinnérig angusung emas,

Sapraptanning panangkillan anuju mijil tinnangkil Sri Maha Prabu Nusirwan kagyat dénnira ningalli, kinné mariksa sami, purwa munglabukannipun katur sasolahira, miwitti malah mekassi, milannipun dadya katur Paduké

Adangu diya-dinniya, pradondi ingkang ngakenni, sayekti kagungngan tuwan nunggil betakmal Sang Ngaji, lerês katurring tuwan ngandika Nursiwan ngadil apanningsun nora ngratonni pendheman,

Amung manungsané padha, kabéh kang ingsun ratonni, nora odhep pependhemman iku dudu bala mami, lamun mangusa ugi, barang solah tingkahipun mung iku kawajibban angawruhi angadilli, ingsun nora babala pendheman emas,

Sagung nayaka katurrira, lerêssing pangandika Ji, nanging ta arta punnika, teteppé ingkang darbénni, wontenning paduka Ji, ing karsa sinten tinuduh, punnika kang darbéya, ngandika Nursiwan ngadil pariksannen apa karo duwé annak,

Aturré ingkang annebas punnika anakké éstri, kang nebassaken punnika, jalu annakkipun nenggih, ngandika Sri Bupathi, panggihenna laré iku, padha bebésannana, laré iku yén wus panggih, emas iku kabéh padha gawakenna.

Annakkira karo padha, kang sun tuduh andarbénni, mas iku kabéh lan sotya, kang duwé ya rare kalih, padha annakiréki, kalihé pra samya sujud sumungkem nekem sirah, ing kisma ngabyantara Ji, bubar sagung tinninggil Prabu Nursiwan,

Wongkang nemu pependhemman sapraptanning wisma sami, lajeng mangkat bébésannan pakonnira Sri Bupathi, samya sukanné kalih, gung munpangattira Prabu, sagung mas papanggihan pinnaringken rare kalih, suka sugih lawan adilling Naré

Wonten malih winursita, jro kitab balakul muhsin duk jamanné ratu dibya, Jeng Sultan Makmunurrasid ing nalika sinniwi, mring wadya nayakannipun amaossaken arta, Sultan Makmunurrasidin ratu ngadil ing patinné

Wutuh tannana kapisah, bumi tan wanni merpekki, sanadyan silih kapirra, yén ratu punniku ngadil agung nikmatting pati, kawibawannira punjul saking karaton dunnya, yén Islam adilla nenggih, nora kenna dénnitung gungnging kamulyan,

Wonten malih ginupita, kitab ahbarul maliki, duk jamanné ratu Cinna, ing nalika nandhang sakit sakitté sakit tuli, langkung prihatin Sang Prabu, lami tannarsa dhahar, miwah asaré ing latri, sariranné atemah gagra kusika.

Kadya kontal kamarutan wadya tannana udanni, gerahé Sang Sri Narédra, kang pra nayaka sawiji, datan wruh kang dadya wit purwa gerahira Prabu, sadaya makajangngan asaos marang jro puri, ingandikan prapta ing ngarsa Naré

Aturré kang pra nayaka, paran gerah Sri Bupathi, punnapa kang dadi purwa, mila risak sariréki, ngandika Sri Bupathi, lara angger laranningsun laranné tan ngapaha, nanging prihatinning ngati, laranningsun lara tunna pamiyarsa.

Apa tanduk ciptaha, dénné tanna ngrungu mami, yénnana mawi prakara, ing sakéhé wadya mami, punggawa matur sami, yén makaten Sang Ngaprabu, paduka pitayaha, ing sagung konca Bupathi, barang tingkah obah osikking nagara.

Inggih paduka pasrahna, ing ngabdi kang pra Dipathi, yén wonten abdi Naréndra, ingkang amawi prakawis miwah kang nyuwun adil sagung ingkang para padu, sampunna ing punggawa, inggih kang tuwan pasrahi, sru ngandika sira Sang Prabu ing Cinna.

Yén bésuk néng pangayunnan papariksanning Hyang Widdhi, mongsa kenna asasambat prasédhé punggawa mami, nora liwat wak mami, papariksanning Hyang Luhur, barang solahing wadya, kabéh kang ingsun ratonni, nora nana jer mung ngingsun kawajibban,

Pariksa sadinna-dinna, suker gampangngé wadyéki, apa kang dadi santosa, suka rênnaning wdya lit sayekti ngong lakonni, ingkang dadi sabab iku, kéndel sagung nayaka, Sang Natha ngandika malih, éh nayaka pirsakna timballanning wang.

Karnanningsun tan miyarsa, netra ngong misih udanni, dadi yénnana prakara, kabéh tulissan sami, sarta dérahen sami, kalawan ibarattipun witting dadi prakara, katurra ing ngarsa mami, tur sandika sagung nayaka pradata.

Wus kasebut kawigdan wicaksana tur bérbudi, pragya sanniskaréng praja, gung maklum martannira dil turra sih maring dasih, Sang Prabu Cinna pinunjulh sagung para raja, ingkang sawarsa ngluwihi, ngulattan Imam Bukari kitabnya,

Myang kaluhurranning ngaprang, sayekti Imam Bukari, kang pratistha wus agubah, miwah mulyanning para Ji, mungguh maring Hyang Widdhi, Mukamad sampun sinnebut sagungnging pra pandhitha,  tetepping Imam Bukari, kang ngakarya mamannissing ngulah praja.

 

 

 

Bersambung

SERAT TAJUSALATIN (Bagian II)

KLIK DISINI :

https://syehhakediri.blogspot.com/2023/09/serat-tajusalatin-bagian-ii.html

https://syehhakediri.blogspot.com/2023/09/serat-tajusalatin-bagian-ii.html

Imajier Nuswantoro