BABAD DIPANEGARA (JILID 1)

 BABAD DIPANEGARA (JILID 1)

 

Artikel blog BABAD DIPANEGARA JILID 1, diterusake utawa dilanjutake karo artikel blog BABAD DIPANEGARA JILID 2. Artikel BABAD DIPANEGARA  1 kasusun saking :

1  PUPUH I = MIJIL

PUPUH II = KINANTHI

PUPUH III = SINOM

PUPUH IV = DHANDHANGGULA

PUPUH V = DURMA

PUPUH VI = MASKUMAMBANG

PUPUH VII = ASMARADANA

PUPUH VIII = PANGKUR

PUPUH IX = MEGATRUH

PUPUH X = GIRISA

PUPUH XI = PUCUNG

PUPUH XII = DURMA

PUPUH XIII = DHANDHANGGULA

PUPUH XIV = SINOM

PUPUH XV = ASMARADANA

PUPUH XVI = YUDAKENAKA

PUPUH XVII = MIJIL

PUPUH XVIII = KINANTHI

PUPUH XIX = SRINATA (DHANDHANGGULA)

PUPUH XX = DHANDHANGGULA

PUPUH XXI = DURMA

PUPUH XXII = ASMARADANA

PBABAD DIPANEGARA (JILID 1)

PUPUH I

M  I  J  I  L

Sun amedhar surasaning ati, atembang pamiyos, pan kinarya anglipur, aneng kitha Mendho duk kardi tan ana kaeksi, nging sihing Hyang Agung.

Mapan kathah kang karaseng galih, ing tingkah kadudon, pan mengkana ing tyas pangesthine, kaya paran solah ingsun iki, yen tan ana ugi, apura Hyang Agung.

Lara wiring pan wus sun lakoni, nging panuwun ingong, ingkang kari lan kang dhingin kabeh, kaluwarga kang ngestokken yekti, mring agama nabi, oleha pitulung.

Maring Allah kang robil alamin, lan supangat mangko, Kangjeng nabi kita lan wargane, kang sekhabat ansar kang muhajir, lan pra rasul sami, pra wali sedarum.

Muga padha oleh iman suci, padene wakingong, muga Allah ngapuraha mengko, lawan iya Jeng Nabi Lukmiyi, tingka ingsun dhingin, mapan keh kang kudu.

Awal akhir anging tan yekti, lan jeng nabi kaot, datan wonten malih ing liyane, ingkang asih ngapunten ing dasih, pangesthining ati, tan mring liyanipun.

Kaya paran baya temah nekti, dadine wakingong, yen tan ana ing sih apurane, Gusti Allah kang robilalamin, lawan kangjeng nabi, tanpa wekas tuhu.

Langkung sanget limiting tyas neki, ri sang kang palunggoh, data nana ing siang dalune, nging sihing hyang lan supangat nabi, marma karya gendhing, mrih anamur wuyung.

Kang kinarya wiwitaning gendhing, hijrah kang kinaot, Kangjeng Nabi Muhamad samangke, purwa Mekah ing Madinah mangkin, ing hijrah samangkin, sewu kalih atus.

Kawan dasa wolu ing mangkyeki, sangkalannya mangko, pan ing Jawa lumrahe wong akeh, sewu pitung atus skeet iki, sanga langkung neki, windu sengareku.

Pan kulawu alip kang lumaris, je tahunnya mangko, mapan khaji ing wulan tanggale, kaping wolu Jume’ah nujoni, dina kurang luwih, apura den agung.

Kang pinurwa karsane kang nulis, Tanah Jawa mangko, nging ginancar carita yektine, kang tan prelu mapan den langkungi, mrih enggal dumugi, mring kalifan rasul.

Tanah Jawi nagri Majapahit, Brawijaya katong, kang pinurwa nging wekasan bae, duk jenenge kang kaping pat neki, mapan Tanah Jawi, langkung arjanipun.

Lan keringan mring prangmuka sami, Brawijaya katong, langkung adil lan paramartane, nging cacade maksih Buda yekti, garwanya yu luwih, putri Cempa iku.

Ratu Darapati parabneki, wus peputra mangko, Raden Jaran Panoleh namane, pan tinanem anengk Madureki, lawan ana malih, putranya sang prabu.

Arya Dilah ingkang ibu yekti, putrid buta mangko, larasati nenggih jejuluke, ing kayangan buta mangunteki, nging dyah Larasati, kang warna yu punjul.

Arya Dilah karsane sang aji, wus tinanem mangko, ing Palembang kang dadya ratune, suwarnane praja Tanah Jawi, ingkang agung iki, tinaneman sampun.

Ingkang putra Brawijaya sami, marmanya sang katong, kineringan mring prangmuka kabeh, sugih donyya garwa myang putraneki, bala becik-becik, myang ambek sang prabu.

Kapandhitannya klangkung awehing, trus tingal sang katong, enenggna sang Brawijaya, nagri Cempa wau kang winuning, Sri Nalendra iki, mapan sampun sepuh.

Tiga putra kang jalu sawiji, bayun sang dyah sinom, Darawati kang dadya garwane, Brawijaya nateng Maospait, arinya sang dewi, dyah Sujinah ayu.

Sampun krama mapan angsal sarif, ginuron mring katong, dadya Islam nateng Cempa mangke, sawadyanya sampun Islam sami, parabnya sang sarip, Ibrahim puniku.

Pan punika wutah Islam ing Jawi Mangkana cinator, dyah Sujinah wus patutan mangke, lan sang Sarip mapan jalu kalih, kang sepuh nameki, Sayid Rahmat iku.

Sayid Rahman mapan arineki, sang sarit winuwos, dereng lega anenggih ing tyasa yen tan islam ratu Mahapahit, mengkana nulyamit, mring kang rayi sampun.

Lajeng kesah maulana sang Sarip, nanedha Hyang Manon, Tanah Jawa anenggih Islame, pan wus sinung wangsiting Hyang Widi, kelamun sang Sarip, tan lali lan iku.

Nging kang putra benjing den lilani, Sang Sarip ta mangke, lajeng dating kondur mring Cempane, dumugekken gennya mangunteki, langkung mati ragi, lan salin jejuluk.

Sarip Maulana Mahribi ki, wus lami winuwos, ingkang putra kalih dewasane, nuhun pamit mring kang ibu nuli yun padis sudarmi, wus linilan iku.

Sayid kalih nulya mangkat aglis, saking Cempa mangko, pan kalunta sang Sayid lampahe, tanya-tanya pan tan angsal warti, mangkana ningali, teja ngadeg iku.

Mapan sundhul marang ing wiyati, Sayid kalih mangko, wus anduga kang rama tejane, pan Mancingan prenahe dumeling, dadya Sayid kalih, mring Mancingan rawuh.

Sarip Maulanah wus udani, mring kang putra mangko, kalih samya nusul prapta age, neng ngarsane kang rama tur bekti, ngusweng pada kalih, ingaras kaembun.

Lon ngandika Sarip mring kang siwi, lungguh anakingong nulya lenggah sang Sayid kalihe, sampn katur ing saweling neki, ingkang ibu uni, Sarip mesem muwus.

Lah ta uwis kaki ywa pinikir, ibunira mangko, ingkang prelu karsaning Hyang kiye, ingsun Jebeng nora den lilani, nglesamken ing Jawi, nging sira nak ingsun.

Kang linilan marang ing Hyang Widi, wus ta Jebeng mangko, ngwulaha mring Majapahit, samargane sira Jebeng benjing, Jawa Islam neki, sira marganipun.

Wus ta Jebeng mangkata tumuli, anjujuga mangko, mring wakira ratu iku bae, Darawati islamena dhingin, kalih atur bekti, wus lengser sing ayun.

Tan winarna marga sampun prapti, Majapahit mangko, gya ngandika mring kang uwa mangke, Ratu Darawati sampun panggih, sang Sayid kekalih, wus karsa Hyang Agung.

Teka gampil Ratu Darawati, manjing Islam mangko, sampun katur mring Brawijayane, gya ngandikan ri sang Sarip kalih, prapta ngarsa aji, sang nata nebdarum.

Gya dinangu ri nang Sarip kalih, mring prenatal mangko, ing wong Islam tanapi tekade, sampun katur ing sedaya sami, esmu remen aji, nanging jrih satuhu.

Mapan ajrih kalamun ngowahi, mring agama mangko, ing kang sampun lumampah lamine, dadya nata  angandika aris, marang Sarip kalih, ya wus padha iku.

Ing tekade agama Islami, lawan Buda mangko, nanging kari prenatane bae, tata krama iya ingkang lahir, wus tan ngapa iki, anging wekas ingsun.

Sarupane wong ing Majapahit, kang gelem amomor, mring agama Islam sarupane, iya Jebeng ingsun tan maleri, nging saseneng neki, aja meksa iku.

Dene Jebeng ya ingsun pribadi, pirang bara mangko, dene tekad pan wus padha bae, Brawijaya mapan langkung asih, marang sarip kalih, tinariman sampun.

Sarip Rahmat angsal putraneki, Harya Teja mangko, pan ing Tuban nenggih negarine, tilarane putra mapan kalih kang nem wau iki, wilatikta juluk.

Pan sampun jumeneng ing Tubin, ingkang rayi mangko, Sarip Rahmat wus pinaring mangke, ingkang putra sang nata pribadi, pan sinungan kasih, kalih mring sang prabu.

Sayid Rahmad Sunan Makdum iki, Sayid Rahman mangko, Sunan Iskak nenggih jejuluke, mapan kalih wus sinung nagari, Sunan Makdum iki ing Ngampel kang sinung.

Sunan Iskak pan sinung ing Giri, sekaliyan mangko, wus linilan mantuk dhewe-dhewe, sampun samya karya masjid sami, lawan wulang santri, pan wus kathah iku.

Ingkang Islam wong ing Tanah Jawi, mangkana cinatur, Sunan Ngampel sekawan putrane, ingkang jalu mapan tiga iki, wus linilan sami, nama sunan iku.

Sunan Ngudung nulya arineki, Sunang Bonang iku, Sunan Gunung Jati warujune, kang wuragil mapan iku estri, katiga wus alim, lan sinungan sampun.

Kang panggenan karya mulang santri, Sunang Gunung mangko, mapan kendur mring Cempa karsane, pan kinarya pusaka nagari, gantya kang winarni, ing Giri winuwus.

Kanjeng Suna wus kersaning widi, sampun seda mangko, mapan nuju kang garwa wawrate, pitung wulan sareng babar neki, sang retna ngemasi, konduran puniku.

Putra jalu mapaan dadya yatim, wus pinundhut mangko, marang kang wa Kanjeng Sunan Ngampel, ginadhuhken mring Nyai Gung Grisik, tan winarna iki, nging dewasanipun.

Wus jumeneng nenggih Sunan Giri, langkung alim ngelmu, lawan laku tan ana timbange, iya sagung wali Tanah Jawa, dadya paraneki, Prabu Sadmateku.

Sunan Bonang nenggih paraneki, Nokrokesumeku, enengena pra wali lampahe, wilatikta Tuban kang winarni, kalih putraneki, ingkang sepuh jalu.

Raden Sahid kang rayi pawestri, wrenanya yu mangko, nging den Sahid kelangkung dhugale, wis tinundhung mring kang rama nuli, kesah Raden Sahid, kang rayi winuwus.

Dewi Rasawwulan angulati, mring kang raka mangko, tan kapanggih dadya kalutane, sang kusuma lajeng mangunteki, neng tengah wanadri, tapa ngidang iku.

Datan kenging tumingal mring jalmi, lumajeng sang sinom, kawarnaha den Sahid ta mangko, mapan begal amejahi margi, mangkana winarni, mapan kapinuju.

Ingkang langkung kanjeng sunan iki, wus karsa Hyang Manon, pan amawas jeng sunan ageme, jungkat cundrik mapan emas sami, lawan lampah nekti, esmu manis kalbu.

Sunan Bonang nging kalih kang ngiring, den Sahid wus anon, gya cinegat jeng sunan lampahe, wus apanggih neng ngandhap uringin, Raden asru angling, lan modine iku.

Eh ta endi golekira mantri, lan cismu ta mangko, ngong anggone lan srebanmu kuwe, kulambine wus sisan mulangkring, ingong dadya santri, mesem jeng sinuhun.

Lon anebda bagus ta sireki, karya conto mring ngong, lamun sira remen mring donyane, wurinira ngadek iku ugi, ana emas neki, sak aren puniku.

Papah uwit myang uwohe reki, mirah lan jumerot, lah tamara gus dulunen kuwi, sareng noleh sira Raden Sahid, njenger aningali, kolang-kaling runtuh.

Dadya pecah aneng ngarsaneki, gumerlapan sagong, mirah intene ngarsane kabeh, Raden Sahid metonggong tan angling, jeng sunan nabda ris, lah ambilen iku.

Nora kurang ing sakarsaneki, den Sahit us amot, nulya agya nungkemi padane, sarta nangis nuhun apuraki, lan tur pati urip, mesem jeng sinuhun.

Yen mengkono pa sira nglakoni, marang karsaningong, pan sumangga Raden ing ature, gya pinendhem sira Raden Sahid, neng ngandhap uringin, wus tinilar iku.

Kawarnaha Sang Dyah Rarasasi, sampun lama mangko, nggennya tapa neng tengah wanane, nora siram ing salamineki, mangkya sang retna di, arsa siram iku.

Marang sendhang sendhang ing wanadri, sangandhaping kayon, pan wit asem ngaubi sendhange, dadya lukar sang dyah tanpa tapih, mangkana winarni, kang tapa neng kayu.

Kanjeng Sarip Maulana Mahribi, mapan wus wespaos, sebarange sang retna ing mangke, tuhu data nana nguciwani, dadya kanjeng Sarip, metu lakenipun.

Sampun medhar tyasira sang Sarip, nulya matek sampun, ing ngelmu raga metu mulyane, campuh rasa mangkana sang dewi, tembe temen yekti, rasa lir puniku.

Ing tyasira mapan lir ngemasi, wus karsa Hyang Manon, lajeng wawrat sang retna ing mangke, bungkur ingkang prembayunnya kalih, samya sekaleki, geng padharanipun.

Pan mangkana tyasnya sang dewi, ana apa ingong, dene kaya mengkene rasane, awakingsun yen anaha jalmi, ana sun takoni, lir peteng wak ingsun.

Nulya sang dyah awas aningali, ing toya sang sinom, mapan Ana iya wangane, pan wong lanang wus akakikaki, jenggotira putih, mangkana sang ayu.

Langkung runtik mring wong kaki-kaki, gya mentas sang sinom, datan sinjang kelangkung wirange, mapan sanget sang retna ngujari, sira wong punapi, teka aneng ngriku.

Baya sira ingkang nyidreng resmi, marang awakingong, nora suka lila ingsun kiye, mapan ora ana liya maning wong kang aneng ngriki, pan ming sireku.

Lah ta mara mudhuna kaki, sang wiku duk anon, mring runtike sang retna ing mangke, dadya sanget mirangnya sang Sarip, gya dakarireki, anulya binubut.

Mapan sampun karsaning Hyang Widi, ingkang Dakar mangko, dadya braja sangkuhku mulane, dene tilas labet wus tan keksi, Raden lir pawestri, anglir lanang dudu.

Ingkang sangkuh sinengkelang nuli, megleng-megleng tinon, nulya tedhak sang Sarip nulya ge, sampun rawuh ngarsaning sang putri, sang dyah meksih runtik, sru pamuwusipun.

Mara kaki ilangena iki, tan tarina ingong, wong wus tuwa teka salah gawe, dene jenggotireku wus putih, yen tapa sireki, tapane kepahung.

Wong wus tuwa banget nora mikir, weh wiranging uwong, mara ta lah kepriye sun kiye, sang Pandhita mesem ngendika ris, aja runtik nini, wus karsa Hyang Agung.

Dene sira ambeka mring mami, ya wus bener mangko, yekti kena tan ana wong maneh, anging sira mangke sun tuturi, mapan iya mami, tan estri tan jalu.

Mara ta lah delengen ta mami, gya lukar sang wiku, sang dyah retna waspada tingale, mapan langkung kadhuwungireki, keh ngujar-ujari, langkung jrih sang ayu.

Atur bekti nuwun apureki, sang wiku nabda lon, iya uwis tan ngapa ta kuwe, mapan ingsun iki kang sayekti, wus tan kedhah kedhih, anging braja sangkuh.

Sang dyah ayu mangrep atur neki, nuwun tulung ingong, waluyane puniku yektose, langkung wiring ing tyas kawuleki, wawrat tan salaki, mesem jeng sang wiku.

Ya mengko yan ana sihing Widi, sang retna turnya lon, sampun ngantos medal ing margane, pan kawula dereng darbe laki, ngandika sang yogi, mungkura sireku.

Lan merema gya mungkur sang dewi, wus kinetek mangko, anglir ngundang pitik panguwuhe, nulya ana pitulung Hyang Widi, mijil jabang bayi, mapan margi nglambung.

Tinadhahan ing nyamping Yogi, kang warna mencorong, mapan jalu sang wiku wuwuse, lah meleka tampanana iki, anakira mijil, wus melek sang ayu.

Lah ta enya anakira iki, sang retna turnya lon, mapan kula dereng laki mangke, yen darbeya anak kados pundi, sawusira angling, sang retna lumayu.

Dadya kewran ing tyasnya sang Sarip, wong tapaha mangko, gawa bayi kelangkung rubeda, nulya enget ing nala sang Sarip, kalamun ing dhingin, darbe pawong karuh.

Kyai Ageng ing Tarub duk dhingin, gya tedak sang wiku, marang Tarup titipken putrane, pan ginembol ing pambektaneki, mapan aneng margi, pirsa wartanipun.

Pan wus seda Kyai Geng ing mangkin, pitung dinanipun, dadya Sarip jujuk kuburane, sampun prapta Nyai Geng winarni, kelangkung prihatin, seda kakungipun.

Nyai Ageng dereng darbe siwi, mila kelangkung, rudatine dalu supenane, mapan panggih lan kang raka yekti, kinen anuweni, iya marang kubur.

Sareng enjang Nyi Ageng lumaris, iya marang kubur, tan antara sampun prapta age, nulya panggih lan sang wiku jati, Nyai Geng nungkemi, sang wiku nabda rum.

Lah menenga sun weh putra yekti, tampanana mangko, mapan lanang iya kauwarmane, Kidang Tlengkas iya lawan iki, sangkuh wasiating, gya musna sang wiku.

Nyai Ageng langkung suka neki, darbe putra mangko, gya binekta kondur tumulya ge, prapta Tarub Nyi Geng tumuli, wuwung bengkung iki, lan wawajah sampun.

Tan winarna solahnya sakehing, dyan dawasa sampun, karemannya saba wana bae, datan pisah lawan sangkuh neki, Nyi Ageng malangi, nging Raden tan purun.

Malah asring sare neng wanadri, pinggir sendhang mangko, langkung kiwarah aden enggene, pan dilalah ana widodari, samya siram iki, kathah tunggilipun.

Mapan sampun karsaning Hyang Widi, widadari mangko, tan uninga dhimateng Rahaden, gya cinolong sandhangnya sawiji, kang becik pribadi, nuju lurahupun.

Nulya kondur Rahaden aglis, bekta sandhang mangko, ngumpetake neng dhasar parine, nulya wangsul Rahaden tumuli, bekta sandhang jawi, Raden sampun rawuh.

Nanging dhelik ingkang widadari, tan udani mangko, sampun tutug gennya siram kabeh, nulya mentas sagung widadari, nging dyah Nawangsasi, ical sandhangipun.

Samya mabur ingkang widadari, nanging sang dyah sinom, nora bias dadya kungkum bae, sabab ical kang sandhangan sami, langkung kawlas asih, Sang Dya Nawangsantun.

Lon ngandika sapa kang nulungi, weh sandhang maringong, lamun anom sun aku kadange, lamun tuwa sun aku sudarmi, Raden wus miyarsi, api agya rawuh.

Apan api kagyat atanya ris, nilakrama ingong, jengandika punapa westane, pan wanodya kungkum jroning warih, lan kenging punapi, ngandika sang ayu.

Gih kawula mapan widadari, wus tinilar mangko, marang kanca adusku westane, pan sandhangan kula katut sami, krerangkut wong dugi, wus binekta mabur.

Raden Kidang Tlangkas nabda aris, paran karsa mangko, tan prayogi neng warih dangune, sang dyah retna alon anabda ris, inggih yen upami, wonten kang tetulung.

Welas asung sandhangan mring mami, lamun anom mangko, mapan kula aken kadang bae, lamun sepuh ngong aken sudarwi, mesem Raden angling, pan tanggel wong ayu.

Tiyang jalu kadang lan pawestri, tur meksih samya nom, lamun pareng lan karsanah angger, pan kawula meksih jaka yekti, sampun tanggel gusti, abdekena ingsun.

Dangu kendel sang retna tan angling, mangkana tyasipun, paran baya polah ingsun kiye, yen nuruta ingsun tatapih, baya wus pinasthi, karsaning Hyang Agung.

Kudu ingsun kinen mawwikrami, lan maneh tyas ingong, kudu asih ingsun mring wong kuwe, Raden Kidang Tlangkas ngling malih, paran karsa gusti, kadadosanipun.

Sang dyah ayu besengut pan sarwi, tumungkul lingnya lon, lamun sudi punapa karsane, angger wonten kang welas tulung sih, mesem Raden angling, kantuna wong ayu.

Pan sekedhap kula mantuk gusti, ngambil sinjangi ngong, nulya dhelik sedhela Rahaden, sawetara api enggal prapti, wus sinungkem aglis, sagung busaneku.

Sang dyah retna angandika aris, kesaha sang anom, pan kawula arsa sinjang mangke, mesem Raden apan sarya angling, kesah dhateng pundi, yun ngladosi ulun.

Myang angiwa sang dyah sarya angling, gething temen ingong, yen wong lanang ora tegan kuwe, apan dadak sun lunga mring ngendi, mapan arsa tapih, sadhela katengsun.

Tan derana Raden ing tyas neki, nulya tumut mangko, malbeng toya tan winarna lire, sampun carem nulya mentas kalih, wus busana sami, pinondhong sang ayu.

Tan suwala Sang Dyah Nawangsasi, gya binekta mangko, kondur maring ing Tarub nulya ge, kawarnahe Nyai Ageng iki, langkung ngarsi-arsi, mring kang putra itu.

Pepajangan mapan wus rinakit, tan pantara rawuh, Raden Kidang Telangkas ta mangke, lan kang garwa kanthen asta neki, Nyai Geng ningali, langkung tyase meru.

Nyai Ageng nulya melajengi, mring kang putra mangko, ingkang mantu rinangkul nulya ge, wus binekta lungguh, aneng panti, Rahaden tan tebih, wus datan cinatur.

Pan wus lama Nyai Geng ngemasi, Rahaden ta mangko, wus jumeneng Kyai Geng Tarube, Nawangwulan sampun darbe siwi, wanodya yu luwih, Nawangsih kang juluk.

Mapan lagya lumingling sang dewi, mangkana winuwos, Nawangwulan arsa mring sendhange, lon ngandika ki omah sireki, poma wekas mami, ywa ngungkabi iku.

Marang oleh ingsun adang iki, lan tunggua mangko, anakira ni Nawangsih kuwe, ingsun arsa sedhela masuhi, marang sendhang mami, dyah sampun lumaku.

Kyai Ageng wus karsaning Widi, salah karya mengko, pan mengkana nenggih ing ciptaning, kaya apa lehnya adang iki, sun ayun udani, tan kaduga ingsun.

Nanging pari sak lumbung puniki, nora kalong-kalong, selawase pinangan wong akeh, nulya ingkang tutup den ungkabi, mapan wus kaeksi, saelas puniku.

Dadya jejer ki Ageng ningali, wus winangsul gupoh, tan pantara sang dyah rawuh mangke, lawan Tanya ki omah sireki, nora salah kardi, ki Ageng nabda rum.

Yayi nora nulya den tiliki, kang las meksih wutoh, dadya runtik sang dyah ris sabdane, dene cidra ki omah sireki, lah ta iya uwis, kang pari tinutu.

Dipun garap mapan kadya jalmi, tan lama mangko, ingkang lumbung katingal dhasare, nulya sang dyah awas aningali, lamun agemeki, sadaya neng ngriku.

Dadya sang dyah runtik tan sipi, mring Kyai Geng mangko, gya rinasuk lawan sru sabdane, nyata sira ki omah nyidrani, marang ingsun iki, wus kariya iku.

Iya lamun anakira nangis, gawekena, panggon, lan ngobonga merang ketan bae, ingkang wulung mesthi ingsun prapti, lan iya maning, yen laki anakmu.

Sun undangen pesthi ingsun prapti, ki Ageng duk anom, mapan sanget runtike garwane, sru mangrepa lawan ngasihasih, sang dyah den prepeki, lan arsa sinambut.

Nawangwulan anulya nyidrani, gya musnaha mangko, karya geni ki Ageng ing mangke, lajeng jetung nora kena angling, kelangkung wlas neki, mring kang putra niku.

Gya pinupus wus karsaning Widi, kinarya lelakon, nanging ngestoken welinge, saben sang dyah Nawangsari nangis, ingunggahken nuli, kendel tangisipun.

Henengena Tarub kang winarni, Sunan Bonang mangke, pan wus lama enget pendhemane, nulya arsa wau den luwari, pan nulya lumaris, prapta prenahipun.

Bekta sobat wus dhinudhuk nuli, mengkana pan sampun, Radyan Sahid dadya kunarpane, nanging sampun kersaning Hyang Widi, wutuh kang jasmani, nora bosok iku.

Nanging kantun balung awak kulit, gya binekta sampun, marang Ngampel wus ingaturake, mring kang rama Sunan Ngampel Gadhing, nulya den bayoni, Sunan Giri rawuh.

Pan samya tumut ambayoni, pra wali sedarum, nulya Allah ana pitulunge, pan pramana kang dhateng rumiyin, nulya napas neki, keteg medal sampun.

Ingkang rama lan kang ibu prapti, lan kang rayi mangko, Rasawulan pan sareng praptane, saking wana jujuk Ngampel Gadhing, pan pinuju sami, pepekan sedarum.

Saya ageng napasnya kang mijil, pra wali sedarum mapan samya anyingiri mangke, nulya bayu sampun dhateng sami, den Sahid wus nglilir, pan lir nendra dangu.

Nulya lungguh kinepang pra wali, Raden pungon-pungon, sampun pepak kang pra wali kabeh, nulya ngujung mring kang para wali, tanampi sudarmi, sekaliyan sampun.

Rasawulan anulya nungkemi, mring kang raka mangko, mapan anglir supena ta mangke, sedayanya gawokan ati wiyadi, langkung elok neki, sadaya pan ngungun.

Pan sedaya karkatnya den Sahid, pan waluya sampun, nanging kantun kang lesune bae, Sunan Makdum angandika aris, kabeh anak mami, ngestokna sedarum.

Ya si Sahid ingsun jejuluki, Seh Melaya mangko, pan sadaya ngestreni ature, Kangjeng Sunan angandika aris, mumpung pepak sami, iya anak ingsun.

Wilatikta anakira kalih, ingsun pundhut mangko, ki Malaya ingsun dhaupake, lawan putraningsun kang wuragil, nini Rasasasi, dhaupe karsengsun.

Lawa iya ji Jebeng ing Giri, nulya ningkah sampun, ingestrenan para wali kabeh, nulya luwar sagung kang pra wali, sowang-sowang sami, mengkana cinatur.

Seh Melaya dereng lega galih, nulya pemit mangko, mring kang rayi yun lelana mangke, sampun mangkat saking Ngampel Gadhing, turut ing kekisik, kendel grageh iku.

Mati ragi aneng pinggir kali, lan sendheyan kayon, mapan gelinggang sinendheyan mangke, sampun lama nulya tuwuh iki, kang gelinggang jati, ngaubi ngrembuyung.

Kangjeng Sunan Bonang kang winarni, alelana mangko, mapan nuju prapta ing grerageh, aningali na wong mati ragi, aneng pinggir kali, lan sendheyan iku.

Dangu-dangu tan supe kang rayi, gya pinarak sampun, Seh Melaya lagya nendra mangke, wus ginugah lah tangia yayi, kagyat aningali, yen kang raka rawuh.

Nulya ngaras pada anungkemi, Jeng Sunan ling alon, wus lungguha Jebeng sira mangke, aranira iya sun wuwuhi, dene Jagakali, wus arana iku.

Sunan Kalijaga patut yayi, lan maneh riningong, wus ta sisan dhukuhana kiye, ingsun yayi ingkang angrewangi, lan rabinireki sun undange iku.

Tan lenggana nenggih Sunan Kali, Sunan Bonang mangko, wus utusan dhumateng ing Ngampel, animbali dhumateng kang rayi, lawan nuwun iki, lan kang rama iku.

Tan winarna mapan sampun prapti, kang dhukuh wus dados, Sunan Gunung Jati kang garapke, Sunan Bonang sampun kondur nuli, winarna wus lami, nggenira neng ngriku.

Sunan Kali wus putra sawiji, jalu pan kinaot, ingkang warna myang kasutapane, jinulukan jeng sinuhun adi, nengna kang winarni, Majapahit Prabu.

Wonten putranira kang sawiji, langkung kawlas ayon, putri Wandhan anenggih ibune, pinaraban den Bondhan Surati, sang nata wus uning, yen ginadhang Jawata gung.

 

PUPUH II

K I N A N T H I

Mangkana kangjeng sang Prabu, mapan wus uningeng gaib, lamun karsaning Hyang Sukma, kang putra Raden Surati, dadya wiji Tanah Jawa, datan kaselan benjing.

Panenggih turun-tumurun, ing Jawa ingkang darbeni, nanging kang putra punika, sagung kang para narpati, datan liya turunira, Rahaden Bondhan Surati.

Ngantos dugi akhir besuk, nora liya kang darbeni, iya ratu Tanah Jawa, mengkana karsa sang aji, ingkang putra ginadhuhna, marang pandhita kang lewih.

Pan wus padhang tingalipun, Sang Brawijaya narpati, marang karsaning Hyang Sukma, yen Tarub ingkang madhahi, mangkana nulya ngandika, Kyai Ageng sampun prapti.

Ing ngarsanira Sang Prabu, Brawijaya ngandika ris, marma Jebeng Tarupira, ing mengko ingsun timbali, iya arsa titip ingwang, mring putraningsun Surati.

Mangsa bodhoa sireku, predinen amangun teki, lan yen pareng lan sira, temokna anakireki, ingsun pracaya ing sira, Ki Ageng matur wotsari.

Inggih sendika pukulun, nanging pangestu dewaji mugi ta kelampahana, sang nata ngandika aris, ingsun aweh pratandha, keris ran Ki Gunung Geni.

Anging Jebeng wokasingsun, sira aja walang ati, mulang muruk anakira, iya marang Ki Surati, Sang Wiku matur sandika, langkung tyas sagunung siwi.

Wus linilan nulya mundur, ambekta Raden Surati, datan winarna ing marga, Tarub mapan sampun prapti, Nawangsih methuk kang rama, langkung bungah tyas sang dewi.

Lamun ingkang rama rawuh, lawan angsal lare iki, sang pandhita nulya lenggah, tan tebih Raden Surati, sang Retna nulya sareyan, aneng pangkoning sudarmi.

Sarya atetanya arum, iku rama rare ngendi, sang pandhita angandika, iya kakangira iki, selawase ingsun tilar, iya kulup neng negari.

Iki ngong parani iku, anaha rewangireku, saya bungah tyas sang retna, nreka lamun kadang nyekti, lajeng ngrangkul dhateng radian, kang rama suka ningali.

Solahe putrane reku, Dyah Nawangsih tanya aris, lan liyangan pangkonira, sira kakang ana ngendi, iya selawase ika, Raden mesem ngandika ris.

Ngawula marang sang Prabu, yayi ratu Majapahit, sang retna aris ngandika, kakang aja sira bali, data nana rewangingwang, mesem dan Bondhan Surati.

Kalamun tan bali ingsun, sapa yayi kang ngingoni, sang retna aris ngandika, iya si rama kang ngingoni, iya kalamun mengkana, wus yayi ingsun tan bali.

Mesem sang Pandhita dulu, mring solahe putraneki, cinarita sampun lama, Rahaden Bondhan Surati, aneng dhekah Tarup ika, tan pisah lawan sang dewi.

Ing siyang kalawan dalu, Sang Pandhita kang winarni, aneng pegangan kewala, kang neng wisma putraneki, nanging angintun kewala, saben siang mring sudarmi.

Winarna wus lama sampun, Rahaden Bondhan Surati, mengkana sampun diwasa, tanapi Dyah Retnaningsih, samya nusul mring pagagan, wus prapta agaran sang yogi.

Den Bondhan alon turipun, yen pareng karsa sang yogi, kawula anggentosana, atengga pegagan iki, kalawan ayun uninga, inggih ing raosing sakit.

Sang Pandhita ngandika rum, ya wus bener anak mami, sira sinangun tapa, wus mangsane sira kaki, kalamun oleh sarira, angling sang retna Nawangsih.

Iya kakang ingsun melu, aneng ing kene ta mami, Raden alon ngandika, aja yayi tan prayoga, wong wadon aneng pagagan, lawan sapa kang ngingoni.

Iya yayi maring ingsun, kelawan menawa yayi, ana wong kang calunthangan, nora wurung yayi, pasthi ataker ludira, lan tan becik sawang neki.

Ingkang dadi karsaningsun, ing saben dina ta yayi, sira prapta angirima, iya marang ingsun yayi, iku ugi kang prayoga, Ki Ageng mesem nabda ris.

Ya bener kakangireku, payo nini padha mulih, pan sampun nurut sang retna, mapan nulya kondur sami, Raden kari neng pegagan, saben dina sang dyah prapti.

Ngintun mring sang raka iku, anggendhong sumbul pribadi, lawan nyangking janganira, tan suka ginawa cethi, kawarna mapan wus lama, Raden neng pegagan iki.

Sangsaya diwasanipun, atanapi sang retna di, wus katingal warnanira, tan wingwang kang ibu yekti, tuhu yen ayu utama, sang retna dewi Nawangsih.

Lelewanya karya wuyung, tuhu lamun jungkar angin, gandrung manis salewanya, kaya wirangrong mantesi, pasaja lamun ngendika, ulat lindri tan patya ngling.

Raden Surati yen dulu, wau dhumateng kang rayi, ing tyas tanpaja muga yen kang rayi mentas ngirim, sapungkurira mangkana, ngengleng-ngengleng den Surati.

Lama-lama Raden sampun, pan nora saged nyabili, dadya wedhar karsanira, mangkana sang dyah winarni, apan nuju ngintun ika, kang ngiring inya sawiji.

Sang dyah mapan gendhong sumbul, lawan nyangking janganeki, prapta dyah anulya lenggah, neng ngersanya den Surati, lan seleh gendhonganira, dyan Surati ngandika ris.

Awan temen ariningsun, iya olehira ngirim, payo yayi padha mangan, ngelak temen ingsun yayi, sang retna aris aturnya, kakang mangana pribadi.

Marmane awan katingsun, si rama kang ngajak bukti, dadya wareg ingsun kakang, mesem Rahaden Surati, alon rinangkul sang retna, Raden lon ngandika aris.

Kangen temen yayi ingsun, nginepa kene sawengi, dyah Nawangsih lon ngandika, yen mengkono kakang mami, ingsun tutur mring si rama, kakang ingsun mulih dhingin.

Raden mesem ngandika rum, aja nganggo tutur yayi, banjur nginepa kewala, sang retna aris nahuri, kakang wedi ingsun uga, marang ing si rama yekti.

Kakang mangana rumuhun, Raden mesem sarya angling, nora mangan ingsun dewa, yen tan kaliyan sireki, dhuh mas mirahku bendara, sang retna garjiteng ati.

Kang manah langkung kumepyur, mengkana asthining galih, paran baya polah ingwang, si kakang owah lir nguni, pangemeke marang ingwang, sarta lan pangucap neki.

Teka gila atiningsun, apa lali marang mami, yen ingsun kadange nyata, mengkana Raden Surati, sang retna nulya ingaras, tangkis gelunging tan polih.

Raden medhar karsanipun, anulya nguwah panepi, katingal kang payudara, lir daru gebyarireki, wentis gilig kengis nulya, gumebyar lir pendhah thathit.

Rahaden sangsaya limut, sang dyah sanget miwal kapti, mengkana anulya uwal, lumajeng Sang Dyah Nawangsih, wudhar gelung kasemekan, sebit wus datan tinolih.

Langkung dyah gumeteripun, riwe lir tinuras iki, ni emban kagyat tumulya, niba tangi anututi, Raden Bondhan saulihnya, anulya niba aguling.

Dyah prapta pinggiring dhukuh, lenggah sangandhap waringin, angentosi embanira, ing nala sang dyah asandi, estu welas mring kang raka, marma kendel sang retnadi.

Praptanya ni emban iku, mapan sarya niba tangi, mesem sang retna ngandika, wus ta biyang payo mulih, ingsun ngenteni mring sira, nulya kondur Dyah Nawangsih.

Datan miyos dalemipun, kang rama kangjeng sang Yogi, jujuk dalemnya priyongga, menawa tinanya iki, ewet sang retna aturnya, mengkana ing wados neki.

Prapta dalem sang retna yu, lajeng sare sang retnati, kagagas marang kang raka, kelangkung getunireki, marang solahe kang raka, sang retna dewi Nawangsih.

Ngantos tigang dinten iku, sang retna mapan tan ngirim, mangkana jeng sang pandhita, sampun kaduga kang galih, mring solahe ingkang putra, anulya dipun timbali.

Sang retna mapan wus rawuh, ing ngarsane sang ayogi, sang pandhita ris ngandika, paran marmanya ta nini, sira kongsi telung dina, sun dulu nora na ngirim.

Iya mring kakangireku, paran kang dadya wiyadi, sang dyah tumungkul kewala, datan saged matur yekti, nging kumembeng ingkang waspa, sang pandhita wus kadugi.

Yen Raden Surati iku, salah karya mring sang dewi, mangkana jeng sang pandhita, esmu kewran ingkang galih, angur baya sun pajara, dimena padhang kang ati.

Mesem ngandika sang wiku, iya sira sun tuturi, sayektine kakangira, iya ki Bondhan Surati, iku putra Majalengka, kinen momong maring mami.

Iya sira anakingsun, neng kene kang den ngengeri, wus dadya karsaning nata, kinen manggihken sireki, ing mangko paran karsanya, sira wus ingsun pajari.

Lan pesthi karsa Hyang Agung, yen iku jodhonireki, sang retna sareng miyarsa, marang sabdaning sudarmi, saya wuwuh wirangira, solahaya kang katon dhingin.

Mring kang rama runtikipun, dadya tumungkul sang dewi, nanging katara ing ulat, kang rama yen den rengoni, kang rinasa wirangira, solahe kang katon dhingin.

Dene lir kadang satuhu, nora nganggo taha yekti, salaminya pan mengkana, mila wirangnya sang dewi, lamun Raden pacangannya, tan pisah ing siang ratri.

Mring kang rama runtikipun, sang retna runtikireki, ki Ageng suka tyasira, kelamun kang putra runtik, anulya aris ngandika, wus kramaa sira nini.

Mapan ta wus mangsanipun, turuten tutur sun gusti, ya mung iku pesthinira, kang dadi jodonireki, ing awal akhir kapanggya, sira lan kakangireki.

Lan tan ana liyanipun, mung iku wijining Jawi, wus pinasthi karsaning Hyang, lamun sira kang madhahi, turun temurun ing benjing, nora kaselanan iki.

Nanging iku pasthinipun, kakangira ki Surati, marmanya akeh rinasa, wiring kang kelakon dhingin, mapan wus tan dadi ngapa, nging estokna tutur mami.

Sareng mirsa sang retna yu, ing wirayating sudarmi, dadya ical wirangira, solahe kang katon dhingin, nulya kondur sang kusuma, mring dalemira pribadi.

Lampahira gandrung-gandrung, sang wiku miyat ing siwi, langkung amanah mrawata, ni emban gya den timbali, kang ngiring ing mulanira, prapteng ngarsa atur bekti.

Sang pandhita ngandika rum, mring ni emban atanya ris, sira pajara den weca, paran polahe nak mami, ing nguni sira tut wuntut, ni emban matur wotsari.

Nuwun pangapunten ulun, pun patik datan udani, lawan prapta lajeng nendra, aneng sawijining kori, sang retna lawan kang raka, lenggah aneng dalem gusti.

Sareng amba tangi turu, anging putra tuwan sepi, langkung tyas gusti kawula, nulya lumajeng nututi, putra tuwan tan kapanggya, pinarak ngandhap waringin.

Sareng pandhita mesem muwus, paran polahe kang kari, ni emban matur wotsekar, putra tuwan den Surati, pan sare mujung kewala, kados langkung sekel neki.

Antawis amba pukulun, kang dhahar punika meksih, mapan gelar wonten panggenan, tilas tataning pakardi, mila sanget tyas kawula, lan nerka wonten prekawis.

Mila lumajeng pukulun, kepareng tyas tan sinipi, nututi putra paduka, kepanggih lenggah sang dewi, aneng sangandhaping gurda, lan esmu sungkawa yekti.

Sareng praptamba pukulun, sang retna atanya ris, ana apa buri kana, mekaten tur amba gusti, pan datan wonten punapa, nging rakanta den Surati.

Kados langkung sekelipun, antawis mujung aguling, putranta mesem ngandika, lah uwis ja dinawa piker, menawa si rama wikan, si kakang nek diseneni.

Wis ta biyang payo mantuk, aja sira ngetarani, mesakake ya si kakang, sang wiku mesem wus uning, marang ature ni emban, sang pandhita ngandika ris.

Emban muliha sireku, sun nusul mring ki Surati, iya marang ing pagagan, sang pandhita gya lumaris, ni emban dhedhes sang retna, kawarna Raden Surati.

Ingkang lagya magung wuyung, nging sang dyah kang aneng galih, ngantos jangkep pitung dina, Raden tan dhahar lan guling, nging gandrung marang sang retna.

Dadya gandrung kapirangu, mirangrong Raden Surati, sebarang ingkang katingal, gunung jurang parang ngiring, wana kayon memanukan, pan wus tan ana kaeksi.

Buron kali tan kadulu, nging sang dyah kang nglimputi, mengkana ciptaning driya, Rahaden Bondhan Surati, patemahe babaya, yen ingsun nora kepanggih.

Lan nimas lesmining santun, tan wurung pun kakang gusti, ngameda tanpa wekasan, wurung kapandhitan mami, sapa baya kang welasa, yen dede dika wong kuning.

Paran baya marginipun, kang abdi panggih lan gusti, dhuh mas mirah jiwaningwang, emuta sira wong kuning, lamun duwe ponakawan, neng pegagan kawlas asih.

Langkung liwung tyas den sunu, mring sang retna dyah Nawangsih, ing siyang dalu mangkana, nging sang retna kang den esthi, tumancepa neng wardaya, kumanthil-kanthil neng alis.

Marma barang kang kadulu, tan lyan sang dyah Retnaningsih, semana meh tanpa jiwa, sira Rahaden Surati, marlupa ingkang sarira, sendheyan wit nagasari.

Dhuh mas mirah pepujanku, mengkana esthining galih, sapa kang duwe bendera, wong kuning kang Sawangsasi, bias weh rujiting driya, nging abdi Bondhan Surati.

Paran temahe wak ingsun, lir lara kembanging pati, kang pati-pati pantaran, yen tan sihing Hyang Widi, angur baya den banjura, tan bisa wit nandhang sakit.

Muga ta kangjeng sang wiku, welasan mring awak mami, sapa yogya nambanana, yen dede dika wong kuning, susutya neng pagulingan, lajeng nendra den Surati.

Sang pandhita sampun rawuh, ing dhepoke den Surati, jumeneng neng palataran, sang wiku dangu anganti, ing wijilira kang putra, adangu datan kaeksi.

Ki Ageng lajeng lumebu, marang dalemnyya kang siwi, sepi tan ana katingal, wau den Bondhan Surati, pesareyan ora ana, kadi wus tinilar lami.

Sang pandhita mesem kalbu, mangkana ing tyas sang yogi marag ngendi paranira, putraningsun ki Surati, baya banget prihatinnya, sang wiku lajeng ngulati.

Pagagan datan katemu, pakebonan tan kapanggih, marang sendhang pasiraman, makana Raden Surati, kapanggih nendra ing lawang, sare ngandhap nagasari.

Sang pandhita wus andulu, mring putra Raden Surati, salira sawang kunarpa, langkung ngres ing tyas sang Yogi, nanging radian lagya nendra, tan uninga kang rama prapti.

Kepati nendra den sunu, sendheyan wit nagasari, langkung lupa kang salira, mengkana sang maha yekti, lungguh aneng sandhingira, langkung tyasira sang yogi.

Mengkana osiking kalbu, yen sun gugah anak mami, menawa kaget ki putra, tilase tan nendra lami, kongsi nglayung kang wedana, kang putra alon sinandhing.

Wus dangu Raden awungu, tumingal kang rama prapti, lenggah aneng sandhingira, tur bekti Raden Surati, rinangkul mring sang pandhita, ingaras embun sang siwi.

Sarya angandika arum, adhuh nyawa anak mami, wus aja dinawa-dawa, kulup lehira prihatin, mapan ingsun wus uninga, kang dadya kingkinireki.

Marma prapta kaki ingsun, ngluwari kinglinireki, tan prabeda arinira, sun duga pribadi, wus ta payo mulih nyawa, esmu isin den Surati.

Tur sembah Raden tumungkul, nanging tyas sagunung siwi, mesem sang raja pandhita, non ing tyas kang putra sandi, sang wiku malih ngandika, wis ta kaki payo mulih.

Tan lenggana Raden sunu, tur sembah nulya tut wuri, lumampah aneng wuntatnya, sang pandhita munggeng ngarsi, kang manah marwata suta, Rahaden Bondhan Surati.

Henengena kang lumaku, kawarna Dyah Retnaningsih, saundurira sing ngarsi, nira ri sang wiku Jati, nging wirangira kaetang, neng tepas mujung sang dewi.

Tanpa dhahar sang retna yu, kang kaesthi solah neki, kanihaya kangjeng rama, tanpa jarwa kang sayekti, ingsun temah kawirangan, ing salami-lamineki.

Alah ta dene si anu, bisa temen karya sandi, selawase tan ketara, dene nadya kadang yekti, waspada sebarang ingwang, iya sidi pangan sugih.

Paran baya tambahipun, kinarnya ngilangken isin, tan bisaa temu ingwang, kalawan wong ika maning, mengkana osiking nala, sang retna dewi Nawangsih.

Ni Emban kaku tyasipun, nunggoni mring sang retnadi, tan dhahar datan ngandika, esmu ngelih lawan arip, dadya turon anglungsur, lir bulus angrem kaeksi.

Ayun matur mring sang arum, ni emban sanget denya jrih, dadya tinengga kewala, kawarnaha jeng sang yogi, wus prapta neng dhepokira, lan Raden Bondhan Surati.

Sang pandhita ngandika rum, mring Raden Bondhan Surati, lah kulup sira kariya, sun nari arinireki, mesem nembah Raden Bondhan, sang wiku nulya lumaris.

Mring dalemnya sang dyah ingrum, kagyat si emban ningali, mring rawuhe sang pandhita, nulya matur marang gusti, pukulun rama paduku, rawuh tumedhak ing mariki.

Sang retnaning dyah tumurun, saking jroning tilam sari, amenthuk dhateng kang rama, semu lingsem sang retnadi, sang pandhita nulya lenggah, sang retna sampun ngabekti.

Ngusweng suku sang palunggoh, sang pandhita ngandika ris, rara wus sira lungguha, dyan lenggah sang mindha ratih, sang wiku malih ngandika, marmaning sun prapta ngriki.

Nutukaken karsaningsun, sira akrama nini, tan ana ingkang prayoga, kang pantes sira ngengeri, tumeka donya ngakherat, mung iku paningal mami.

Lan wus karsaning Hyang Agung, pinesthi jodhonireki, tan ana liyaning nyawa, nging kakangira Surati, ingkang dadya karsaningwang, paran mengko sira nini.

Sang retnaning dyah umatur, alon dhumateng sudarmi, ya rama sakarsanira, ingsun darma anglakoni, nanging ta penjaluk ingwang, tekane si ibu dhingin.

Mapan sun rama ayun weruh, wernane si ibu yekti, sang pandhita duk miyarsa, mring panuhun ingkang siwi, esmu kewran ing tyasira, supe dhingin wus wineling.

Mengkana enget sang wiku, yen ing dhingin wus wineling, wau dhumateng kang garwa, mengkana welingereki, ya ki omah anakira, yen ana jodhoning benjing.

Ya sira ngundanga mring sun, pan ingsun ayun udani, ing lakine anakira, wus pesthi ingsun gya prapti, mengkana jeng sang pandhita, mring kang putra ngandika ris.

Ya bener nini karepmu, ingsun meh kelalen yekti, iya marang ibonira, payo marang sanggar nini, ngundang marang ibonira, menawa Allah marengi.

Sang pandhita gya tumurun, tedhak marang sanggar nuli, sang retna mapan tut wuntat, emban satunggal kang ngiring, prapta sanggar sang pandhita, nenuhun marang Hyang Widi.

Sarya ngobong merang iku, pari ketan wulung iki, aneng palataran sanggar, sang pandhita lan kang siwi, aneng ing sajroning sanggar, sarta nenuhun Hyang Widi.

Nawangwulan praptanipun, kagyat retna Nawangsari, sapraptane kukus merang, ketan wulung ing tyas neki, ki omah ngundang mring ingwang, baya leh jodho nak mami.

Dyah Nawangwulan tumurun, saking kayangan ireki, ing ngiring sagung widadara, tan dangu prapta sang dewi, aneng ing sanggar langgatan, nging angin ganda rumiyin.

Sang pandhita tyasnya gumyur, myat angin ngidit ganda mrik, wus duga lamun kang garwa, badhe ingkang andhatengi, angga tyas mantuk taruna, Nawangwulan nulya prapta.

Sang pandhita tyasnya gupuh, arsa pinondhong sang dewi, saking oneng salaminya, marma supe mring kang siwi, nginggati dyah Nawangwulan, ki omah ayun punapi.

Prapta sun kene satuhu, ayun wruh mring ni Nawangsih, tan kangen marang wong cidra, mesem ngandika sang yogi, ya wus nora nimas dewa, den gedhe apura yayi.

Saking ta kelalen ingsun, alawas nora kepanggih, wus yayi payo lenggaha, anakira ni Nawangsih, ayun ngabekti mring sira, Nawangwulan nulya linggih.

Sang pandhita ngandika rum, Retnaningsih anak mami, iya iku ibunira, sang retna nulya ngabekti, rinangkul nungkemi pada, esmu waspada sang dewi.

Dene lami tan kapangguh, langkung tyas dyah Nawangsasi, pinupus purbaning sukma, mangkana ngandika aris, dhuh Nawangsih anak ingwang, wus lungguha sira nini.

Sawusnya tata alungguh, dyah Nawangwulan tanya ris, ki omah wonten punapa, dene angundang mring mami, sang pandhita lon ngandika, marmane sun undang yayi.

Ing mengko putranireku, iya ni rara Nawangsih, yen sarju kalawan sira, ayun sun kramakken ugi, mapan wus ana jodhonya, iya putra Majapahit.

Kang dadya teleng tyas ingsun, westa den Bondhan Surati, dyah Nawangwulan ngandika, ya ki omah sun methuki, pan iku wijining Jawa, kang kinarsakken Hyang Widi.

Malih ngandika sang ayu, marang dyah retna Nawangsih, paran nini karsanira, sang retna matur ngabekti, ya ibu sakarsanira, pan ingsun darma nglakoni.

Lamun wus dadi karepmu, kelawan si rama yekti, ingsun anarah kewala, Nawangwulan mesem angling, ya ki omah mantunira, ing mengko ana ing ngendi.

Mapan ingsun ayun weruh, marang den Bondhan Surati, ki omah sira undanga, mengko ta ana ing ngendi, sang wiku mesem ngandika, ngong tinggal neng dhepok mami.

Emban miyanga sireku, timbalana anak mami, iya ki Bondhan KeJawan, tan pantara nulya prapti, neng ngarsane sang pandhita, manembak Raden Surati.

Sang wiku alon nabda rum, kaki marma sun timbali, ibonira iku prapta, ayun wruh warnanireki, mara sira ngabektiya, tur sembah Raden Surati.

Dyah Nawangwulan nabda rum, ya kaki Bondhan Surati, ingsun titip arenira, den gedhe apura kaki, marang kaluputanira, iya ni rara Nawangsih.

Sira ugung anakingsun, iya sawetara kaki, lawan maneh welasane, rare adoh lawan mami, tur sembah nuhun den Bondhan, Nawangwulan angling malih.

Retnaningsih putraningsun, poma ywa sumaleng kapti, sakarsane kakangira, kumembeng wespa sang dewi, tumungkul denira lenggah, tan matur limiting galih.

Dadya nungkemi sang ayu,  ing pangkon sarwi anangis, maras bok tinilar musna, dereng tutug kangeneki, dyah Nawangwulan semana, kumembeng wespanireki.

Wekasan ngandika arum, Nawangsih nakingsun gusti, wus aja sira karuna, pupusen kelamun tekdir, mapan ingun nora kena, yen tiru manungsa yekti.

Wus kariya nakingsun, den atut apalakrami, atenapi kaki sira, iya ki Bondhan Surati, estokna pitutur ingwang, kaki ingsun pamitan mulih.

Ki omah kariya ingsun, pamit mapan arsa mulih, sang pandhita lon ngandika, bok aja mulih tumuli, tunggonana anakira, anaha kang pitung bengi.

Melerok dyah Nawangingrum, sang pandhita amrepegi, ayun cinandhak kang garwa, Nawangwulan wus udani, marang karsane kang raka, ayun ngrusak taman sari.

Nulya musna sang retnayu, mapan karya gena sami, ajentung raja pandhita, adangu tan kena angling, Nawangsih niba kantaka, mengkana Raden Surati.

Kang rayi cinandhak sampun, pinondhong sang pindha ratih, nanging tan emut sang retna, binekta kondur tumuli, mring dalemira priyongga, sinarekken jinem wangi.

Sang pandhita meksih kantun, neng sanggar tan kena angling, kelangkung limiting driya, nging kang garwa aneng ati, Nawangwulana kaniaya, aweh lara nora mati.

Dya Retnaningsih winuwus, sinungkeman mring Surati, dhuh gusti sira wunguwa, tolehen pun kakang yayi, dyah emut purwa duksina, ngusap sri nata sang dewi.

 

PUPUH III

S  I  N  O  M

Pupungun sang dyah kusuma, adangu tan kena angling, nging kang ibu aneng driya, mangkana Raden Surati, tansah mangarih-arih, dhuh masmirah jiwaningsun, kadawa-dawa, tolehen pun kakang gusti, ngestupada sadaya lamun kanggeya.

Baya yang yang nging kumala, pupujan retnadi luwih, piturun saking ing swarga, tumedhak ing Tarup gusti, icala kang wiyadi, sapanen kang abdi masku, mirah krana punapa, tan sotah miyating dasih, tingalana gusti.

Gusti abdi tanpa dosa, para ta den pitambuh, dhuh angger angandikaha, sapanen pun kakang gusti, kadya matur ing tulis tanana timbanging wuwus, mas mirah tur kawula, agya lega tyasing abdi, satemahe ing mangke angsal duduka.

Duk kawula neng pepagan, limiting tyas lir ngemasi, ing mangke angsal usaha, temahe den pitambeti, mirah tan wedi gusti, pun kakang saestu lampus, mesem ratna juwita, sarya angandika aris, gething temen aku wong sugih wicara.

Byar padhang tyasnya den Bondhan, tenapai dyah Retnaningsih, mring ibu ilang onengnya, pinupus kersaning Widi, nulya tumangkep nuli, langit lan buntala sampun, supe ing sekalihnya, katemben uninga resmi, wedhar karsa pan anglir manggih kumala.

Gengira sagunung adam, pinangku sang mindha ratih, tan pegat kinuswa-kurwa, nulya ingemban sang dewi, mring patirtan tumuli, wus sasotya kalihipun, samya salin busana, ni emban ingkang ngLadosi, sawusira anjenger niba buhinya.

Kelangkung pandung ni emban, ningali kang warna kalih, angladosi dalu siyang, prandene jomblong ningali, marang kang warna kalih, tuhu kalamun piturun, nulya kekanthen asta, lir Komajaya lan Ratih, marang sanggar ayun sowan sudarmi.

Mangkana jeng sang pandhita, meksih aneng sanggar neki, samusnaning ingkang garwa, retna Nawangwulan iki, langkung tyasnya sang yogi, tan kondur mring dhepokipun, aneng sanggar kewala, Nawangwulan kang aneng ati, pan kawarna praptane putra kalihnya.

Sareng katinggal pan agya, ingawe mring jeng sang yogi, dadya ical tyas mring garwa, sukanon mring saribit kalih, kalih samya ngabekti, marang ing sudarma sampun, sawusnya tata lenggah, sang pandhita ngandika ris, mring den Bondhan dhuh Surati anak ingwang.

Ing benjing sapungkur ingwang, sira gumanti ing kami, den mengkel amangun tapa, aja sira salah kardi, tolehen ingkang kari, ing saturunira besuk, wus pinasthi dening Hyang, tanah Jawa kang darbeni, nora liya pan among saturunira.

Iku kulup wruhanira, meh ana karsaning Widi, ramanira Brawijaya, wus telas lelakoneki, rusaking Majapahit, agama Buda nak ingsun, salin agama Islam, dene ingkang anyalini, ing agama yaiku dudu wong liya.

Mapan putrane priyongga, iya kadangmu pribadi, kulup kang ana Palembang, kang kinarsakaken Hyang Widi, kang pra wali ngembani, sirnane ramanireku, marma sira sun wekas, aja sira salah kardi, ing rusake Negara ing Majalengka.

Tumungkula ing atapa, poma aja walang ati, ing sirnane ramakira, apan wus kersaning Widi, turun ping patku benjing, ing Demak keratonipun, nuli Pajang gumantya, nging turun Pengging, yen wus iku ing Mentaram turun ira.

Nging iku tanana liya, iya wiji Majapahit, nging turunira priyongga, kang tumeka jaman akhir, tanana kang anyalini, poma kulup wekas ingsun, suwunen mring Hyang Sukma, tetepe keraton Jawi, marma mangko aja sira salah karya.

Tumungkula ing atapa, nging kurang ping lima kaki, kenane keraton Jawa, wus pasthi sira duweni, tanana maningmaning, kang kinarsaken Hyang Agung, nging ugere atapa, pan tiga sastranya kaki, iku kulup wernane ingkang aksara.

Mapan zehad aranira, tegese iku ta kaki, tan ayun mulat ing liya, nanging dhiri kang kaeksi, kang ehe teges neki nyinggahi uni sedarum, ingkang wal tegesira, tinggal donya nora nolih, mapan ana ngandikane Hyang Sukma.

Muhamad kekasih ingwang, sira sun turunken niki, iya marang ngalam donya, mapan telu wekas mami, sira wurukena iki, ya marang umat ireku, mengkene ya Muhamad, aturuwa lamun arip, amangana kalamun luwe ta sira.

Nanging ta den sawetara, asahuwat lawan rabi, nanging yen banget kangennya, iku marganira eling, iya marang ing kami, kelawan umatireku, selamet ya Muhamad, jeng nabi sujud tumuli, neng ngarsane iya Rabil ngalamina.

Bondhan Surati nak ingwang, ana wekas ingsun maning, iya ugering atapa, aksara setha den eling, iki wernane kaki, alip iku tegesipun, tan payun kawoworan, tingal kang sejati, dhirinira yekti suwung kewala.

Datan darbe apa-apa, lam jalalah teges seki, endi kadudu kagungan, iya dhirinira kaki, miwah ingkang kaeksi, katingal laku sedarum, tan sepi datting sukma, mengkana anggepe tapi, kang lam tapi wus sirna sebarangira.

Suwung tan ana katingal, nanging wujuding Hyang Widi, iku den prayitna, aja mengeng tingal neki, lamun iku kasliring, dadya batal tapanipun, dhuh kaki den prayitna, tegese ehe puniki, pan idayat idayat iku nugrahan.

Marma Jebeng sira bisa, ningali wujud dolahi, iku pratondha nugrahan, oleh karilaning Widi, barang solehireki, ingkang musna meneng iku, sayektine ku drema, bisa panapa sireki, yen derbeya pan sira darbe punapa.

Nanging poma ku den awas, aja kamomoran kaki, kalamun kamomoran, iku wujud setan iki, mim awal tegesneki, tan ana estining kalbu, liyaning pati ingkang, mulih mring iskikhayati, aneng donya pan iku dolan kiwala.

Aksara kha tegesira, anging khak kang kaeksi, iya khak ira Hyang Sukma, pangucap paningal neki, pangambu pamiyarsi tanpayun liyan sukmeku, tan arsa kamomoran, anglindhung purbaning Widi, iya iku Jebeng kang tumekeng tapa.

Dene Mim akhir tegesnya, ngantepi wuwus kawijil, lamun marang kalanggengan, tanpayun Jebeng baleni, lara pati tan gingsir, saking sihira Hyang Agung, ika wong kang tumeka, marang sampurnaning jalmi, mapan iku wus tan wruh swarga naraka.

Aksara wal tegesira, tinggal jiwa raga dhiri, tan tolih marang salira, rusake wus tan udani, mapan punika sami, pinasrahaken kang asung, iku tingal ing tapa, tegese manungsa jati, pan mung iku pinandeng tan kena owah.

Tur bekti Rahaden Bondhan, sumungkem pada sudarmi, langkung padhang ing tyasira, winejangan ngelmi ghaib, atenapi sang dewi, samya sumungkem mring suku, kalih langkung marwata, tan sumelang ing tyas mami, sang pandhita malih alon angandika.

Lah wus ta padha muliha, mung iku poma den eling, wekasane wong agesang, tur sembah Raden Surati, tenapi sang retnadi, lengser sing ngarsa sang wiku, samya kekanthen asta, langkung tyasira sang yogi, aningali mring kang putra sekalihnya.

Sapraptane dalemira, langkung sih sinisihan kalih, tan pegat pulang asmara, ing siyang tanapi ratri, tan pisah kadya mami, kalihnya samya tyasipun, mangkana wus alama, sang wiku tumekeng jangji, Raden Bondhan anggentosi mring kang rama.

Henengena Tarub kawarna, Palembang sri narapati, langkung arjaning nagara, mengkana ingkang winarni, sowan mring Majapahit, sira Arya Dilah prabu, anulya tinimbalan, lajeng manjing ing jro puri, wus ingirid marang Patih Gajahmada.

Prapteng ngarsa Brawijaya, ngusweng pada sri bupati, riwusnya nata ngandika, Arya Dilah anak mami, ingsun paringi rabi, putra Cina wijilipun, nanging ta wekas ingwang, ing mangke lagya garbini, poma sira aywa salah karya.

Yen wus lahir karsanira, nateng Palembang tur bekti, pukulun nuwun sandika, ngandika malih sang aji, wus muliha anak mami, marang Palembang sireku, gawanen rabenira, tur sembah lengser sing ngarsi, medal lawan ki Patih Gajahmada.

Lajeng kondur mring Palembang, sarta ambekta sang putri, datan winarna ing marga, Palembang pan sampun prapti, mangkana sampun lami, babar putra miyos jalu, apekik ingkang warna, Raden Patah parabneki, sampun lama anulya malih puputra.

Raden Kusen namanira, patutan Palembang aji, kalih pan sampun diwasa, ngandika sri narpati, Patah anakingsun gusti, magangana nagrimu, iya iki Palembang, mapan sun tan angwasani, arinira si Kusen sira gawaha.

Maranga ing tanah Jawa, ngawulaha mring sang aji, iya nateng Majalengka, mapan ingsun anggawani, kulup marang sireku, wong Palembang patang puluh, jujuka ing Jepara, langkung suka Raden kalih, nulya lengser sampun prapta ing Jepara.

Raden Patah angandika, Kusen banjura pribadi, ngawula marang sang nata, iya ratu Majapahit, ana dene sun adhi, arep lunga ngaji ingsun, marang ing Ngampeldenta, sun kepengin dadi santri, wong Palembang kabeh sira gawaha.

Anging kakang Wonapala, lan Wonasalam ku adhi, wong loro ingkang sun gawa, dene Palembang negari, ingsun wus lila adhi, kaduweha mring sireku, iki layang aturna, gawan sing Palembang adhi, lah ta payo wus adhi ungkur-ungkuran.

Sira mringa Majalengka, ingsun marang Ngampelgadhing, kang rayi mopo karuna, nanging meksa den dukani, lajeng nurut kang ari, nulya sareng angkatipun, tan winarsang marga, Majapahit sampun prapti, jujuk dhateng kyana Patih Gajahmada.

Kang surat lajeng tinampan, sampun katur mring sang aji, Raden nulya tinimbalan, dinangu saneskaryeki, wus telah atur neki, ya ta mesem sang aprabu, nulya aris ngandika, Gajahmada karsa mami, ya si Kusen ingsun ganjar nagara.

Ing Trerung aran dipatya, Pecatondha karsa mami, ki patih matur sandika, kaliyan wus kinen mijil, henengna gentya winarni, Raden Patah kang winuwus, ngiring ki Wonasalam, Wonapala sampun prapti, Ngampeldenta langkung denya kinasiyan.

Datan lama Raden Patah, gennya ngaji wus ngulami, pan lajeng pinundhut pisan, mantu dhateng sang ayogi, mapan dadya kekalih, kanjeng sunan mantonipun, jeng sunan wus uninga, marang karsaning Hyang Widi, yen den Patah badhe karsaning Hyang Sukma.

Kang nyalini gama Buda, mila sagung para wali, mapan ta asih sadaya, mengkana ingkang winarni, Raden anulya pamit, mapan arsa karya dhukuh, jeng sunan angandika, ya Jebeng anak mami, lamun sira arsa karya dhukuh nyawa.

Ngupoyoha ingkang wona, ana gelagah kang wangi, iku Jebeng dhukuhana, Rahaden anulya pamit, ngupaya kang wanadri, ingkang wangi glagahipun, mapan kalunta-lunta, wus manjing tengah wanadri, nulya manggih iya satengahing wona.

Kang ganda kelangkung ambar, anulya dipun ulati, sampun panggih kang gelagah, satuhu kelamun wangi, Raden ngandika aris, kang Wonosalam sireku, maranga Ngampeldenta, iya ngaturana uning, yen wus ana glagahwangi gandanira.

Ingsun yen dinangu kakang, wus bacut ana ing ngriki, nulya gya ana ing Wonasalam, lampahnya datan winarni, ing Ngampel sampun prapti, wus katur sasolahipun, jeng sunan nulya tedhak, pinunju para wali, pan pepak lan sedaya neng Ngampeldenta.

Pan lajeng dherek sedaya, wus prapta lampah neki, ing prenahe kang gelagah, wus kepanggih lawan kang siwi, nulya kang para Wali, dhatengken kreramatipun, dumadak pan sakala jinurung marang Hyang Widi, tengah wona mapan wus dadi nagara.

Jeng Sunan Makdum ngandika, marang sagung kang pra wali, lah ta kabeh seksenana, iya sagung anak mami, arane nagari iki, ing Demak lawan nakingsun, iya Rahaden Patah, arane mengko sunelih, jejuluk iya Pangeran Bintara.

Mapan pra wali sedaya, kelangkung jumurung sami, anulya samya luwaran, sowang-sowang kang pra wali, Sunan Makdum winarni, wus kondur mring Ngampel iku, ing Demak sampun arja, langkung kathah jalma prapti, wus kapirsa saking nagri Majalengka.

Kalamun tengahing wona, ing mangko dadya nagari, winestan nagari Demak, dene kang jumeneng iki, Pangeran Bintareki, nanging tanbuh wijilipun, mangkana kyana patya, putusan kinen nimbali, wus ping tiga tansah sinangga ing krama.

Mengkana sang Brawijaya, wus uning nulya nimbali, mring Patih Gajahmada, lawan terung dipati, Pecatondha wus prapti, aneng ngarsane sang prabu, Sri Nalendra ngandika paran weratnira patih, tengah alas kawarta dadi nagara.

Ki patih matur anembah, mapan estu kang pawarti, kawula sampun putusan, ngutus kaping tiga gusti, tansah sinongga krami, dene westane puniku, ingkang dadya gunungan, Pangeran Bintara sang aji, nging wijile sadaya datan uninga.

Sri Nalendra angandika, marang ing Terung dipati, paran nguni kakangira, Pecatondha matur wotsari, rumiyin abdi aji, semados ngaos pukulun, dhumateng Ngampeldenta, mapan remen dados santri, lawan sanes inggih namane puniku.

Nenggih namanipun kakang Raden Patah duk ing nguni, nanging kalih rencangira, sedaya punika gusti, pinasrahken sang aji, tiyang Palembang sedarum, inggih dhateng kawula, kelawan mokal upami, yen pun kakang gadhaha kajeng punika.

Nanging santri karemannya, Sri Nalendra ngandika ris, yen mangkono Pecatondha, sira ingkang ingsun tuding, iya ngluruga iki, marang ing Demak sireku, kabeh wong Majalengka, gawanen aja na kari, matur nembah sang dipati Pecatondha.

Pukulun dawuh sandika, nanging yan merangi gusti, dalem Terung kewala, lan Palembang anyampuni, nadyan kathah upami, tiyang ing Demak pukulun, tiyang anyar sedaya lan tan kena dugi neki, ya ta mesem nata alon angandika.

Yen mangkono kersanira, iya wus ingsun lilani, nanging ta sira mangkata, iya ing sadina iki, tur sembah nulya mijil, sira sang dipati Terung, anulya mepak bala, semahab wong Terung sami, lawan Palembang nulya budhal sang dipatya.

Henengena kang aneng marga, kawarna ing Demak iki, mapan wus miyarsa warta, lamun badhe den lurugi, kathah kang samya ngili, kangjeng Pangeran mapan sampun, pratela kang pawarta, lamun kang dadya pangirid, wong Palembang dipati Terung tindhihnya.

Mesem Pangeran Bintara, lawan angandika aris, lah ta kakang Wonasalam, lan Wonapala ing benjing, aja na ngaton iki, sira lawan sabalamu, sun dhewe kang ngetingal, dimen ingsun den pateni, iya marang prajurit kang peksa lanang.

Mengkana nulya ana, lumajeng atur upeksi, lamun damel ageng prapta, inggih saking Majapahit, Demak kinepung kikis, jeng pangran mesem amuwus, lah kakang Wonasalam, lan Wonopala den aglis, balanira padha kabeh umpetena.

Kalihnya matur sandika, jeng pangran lenggah pribadi, aneng surambining langgar, dipati Terung winarni, langkung kaku tyas neki, den anti nora na metu, kelamun ateluka, tan ana pratondha neki, yen waniya nora mapaga yuda.

Anulya sang adipatya, pan arsa uning pribadi, dhateng ingkang gadhah praja, mangkana esthining galih, baya amejanani, dene nora metu, lah padha kariya, sun ujane padha siji, ya si kraman nulya manjing sang dipatya.

Mapan ta kapasang yoga, anjujug langgarnya uning, sang dipatya mring kang raka, alenggah aneng surambi, nulya tedhak sing wajik, wus binucal lawungipun, lumajeng sampun prapta, nungkemi pada anangis, nora nyana katuju samya  raharja.

Kangjeng pangran angandika, lah ta wus menenga yayi, mapan ingsun atanya, sireku prapta ing ngriki, apa karyanereki, atawa ngutus sang prabu, lah ta mara pajara, sang dipatya matur aris, pan kawula ingutus kangjeng sang nata.

Inggih kinen anelika, yen ing mriki wonten baris, sang nata nerka paduka, nanging sanget tur ta yekti, dene tuwan inguni, yun ngaos mring Ngampel iku, kelangkung kemokhalan, yen paduka gadhah kapti, pan mekaten tur amba dhateng sang nata.

Kangjeng pangran angandika, sarya mesem mring kang rayi, mengka paran karsanira,  lamun wus nyata yen mami, sang dipatya tur bekti, sumangga karsa pukulun, kangjeng pangran ngandika, yen mangkono karsaa mami, wus ta mara ingsun sira aturena.

Tanana wekasaneya, yen nora seba sun iki, najan tumeka ing lara, pati mapan sun lakoni, lah payo mangkat adhi, anulya budhal sedarum, wong Terung lan Palembang, ing Demak sawonteneki, tan winarna Demak Majapahit prapta.

Panggya Patih Gajahmada, ingirid manjing ing puri, sang dipati Pecatondha, jeng pangran ingantun Jawi, cundhuk kelawan sang aji, sira adipati Terung, lajeng nungkemi pada, anangis sang adipati, Sri Nalendra alon denira ngandika.

Lah ta wis sira menenga, matura paran sireki, nulya matur sang dipatya, pukulun atur pati urip, lepat amba narpati, pun Pecatondha pukulun, gusti punapa karsa, kang dadya runtaging nagri, pan ing Demak punika estu pun kakang.

Mesem sang nata ngandika, lah ing mengko ana ngendi, iya iku kakangira, lon matur sang adipati, lun antun wonten jawi, sang nata ngandika arum, mara sira undanga, anulya dipun timbali, sampun prapta ingawe nungkemi pada.

Rinangkul marang nalendra, ingaras mustakaneki, wus Jebeng sira lungguha, sun tanya ing purwaneki, gya katur niskareki, mesem ngandika sang prabu, ya wis ngestreni ingwang, nanging Jebeng wekas mami, ingkang gelem manjing agama prayoga.

Kang tan gelem ywa pineksa, lawan aranira kaki, sun lilani aran sultan, ing Demak prayoga iki, Gajahmada sireki, padha undhangna sedarum, yen mangko putraningwang, sing Patah ingsun lilani, aran sultan ki patih atur sandika.

Wus Jebeng sira muliha, mring nagrinira pribadi, kangjeng sultan tur sendika, wus lengser saking ngarsa ji, langkung marwata sami, sagung wong Demak sedarum, kangjeng sultan panulya, lajeng marang Ngampelgadhing, sampun prapta pra wali pepak sedaya.

Wus katur sasolahira, langkung sokur kang pra wali, mapan nulya pirembagan, sagung ingkang para wali, karya Masjid puniki, ingkang damel rembag sedarum, anulya samya mangkat, mring Demak sagunging wali,  sareng lawan kangjeng sultan sampun prapta.

Ing Demak wali sedaya, jumurung marang Hyang Widi, karya Mesjid geng wus dadya, mapan tundha tiga iki, langkung endah kang warni, lajeng inganyaran sampun, mapan kinarya salat, Jumengah sagunging wali, Sunan Bonang ingkang dadya imanira.

Sunan Giri maos kutbah, mung ngasiral Sunan Kali, pra wali awal sedaya, lawan kangjeng Sultan iki, wus bakda salatneki, anulya ana gumandul, saluhur pangimanan, Sunan Bonang mundhut aglis, ingkang cucal menda kinanthilan surat.

Pan mengkana ungelira, penget iki kang kulambi, lorodanjeng rasulolah, pinaringken Sunan Kali, antakusuma iki, ulesnya walulang wedhus, ki gondhil aranira, anulya binuka nuli, langkung endah kang rasukan monca warna.

Langkung sokur sunan Bonang, mesem angandika aris, Jebeng kali mareneya, sira ingkang den paringi, lorodaning jeng nabi, yayi ngempek bae ingsun, Sunan Kali tumulya, asujud marang Hyang Widi, wus luwaran sagung pra wali sedaya.

Ing Demak kelangkung arja, dadya alit Majapahit, mengkana sang Brawijaya, dadya bendu animbali, marang rekyana patih, kalawan Dipati Terung, sampun prapta ing arsa, ngandika Sri Narapati, Gajahmada ing Demak sira rusaka.

Kelawan si Pecatondha, kerigen wong Majapahit, kekalih matur sandika, sampun lengser saking ing ngarsi, medal tengara muni, kendhang gong teteg gumuruh, sagung wong Majalengka, samya asiaga jurit, nulya mangkat gegaman tanpa wilangan.

Jeng Sultan Demak winarna, mapan wus miyarsa warti, pepak pra wali sedaya, wus rembag methuk ing jurit, kang dadya Senapati, anenggih jeng Sunan Ngudung, nulya nembang tengara, gemuruh swaraning jalmi, wong ing Demak sampun siyaga ngayuda.

Tan pantara nulya pangkat, wus kapethuk aneng margi, mapan wus datan kuciwa, singa kathaha kang jalmi, nulya campuh kang jurit, mapan samya purunipun, mengkana Senapatya, panggih samya senopati, Sunan Ngudung lan dipati Pecatondha.

Anulya ayun-ayunan, arame denira jurit, data nana kang kuciwa, mapan wus karsaning widi, Sunan Ngudung kajodhi, wus rinebat kayonipun, kasapih dalu ika, wong Demak alit tyas neki, mesanggrahan kyana Patih Gajahmada.

Kasukan wong Majalengka, mengkana ingkang winarni, sang dipati Pecatondha, kelangkung ngungunireki, dadya ewed ingkang galih, ajrih mring kalihanipun, ing dalu pirembangan, lan wadya Palembang sami, nulya budhal bolos mantuk mring Palembang.

Pan lajeng mancal bahita, praptanira tan winarni, wadya ing Terung sadaya, pan sampun atur upeksi, dhateng rekyana patih, Gajahpremada angungun, henengna gantya winarna, Sunan Ngudung layoneki, mapan sampun prapta negara ing Demak.

Wus katur dhateng jeng sultan, layon sinareken nuli, jeng sultan langkung bramatya, wau dhumateng kang rayi, angrasuk busana glis, arsa nyalirani pupuh, tan pantara wus budhal, tan kantun kang para wali, kawarnaha kyana Patih Gajahmada.

Mapan wus miharsa warta, yen badhe ingantep jurit, langkung ewet tyas ki patya, nulya tinengaran sami, sagung wong Majapahit, mundur marang Majalangu, prapta rekyana patya, lajeng lumebeting puri, sampun katur langkung ngungun Sri Nalendra.

Mengkana enget sang Nata, yen wus janjining Hyang Widi, anulya aris ngandika, Gajahmada karsa mami, ingsun mekhrad saiki, pan wus karsaning Hyang Agung, lan sakeh wadyaningwang, kang meksih agamaneki, iya Buda paningsun gawa sedaya.

Ana dene garwaningwang, iya ratu Darawati, mapan nora ingsun gawa, sebab wus manjing agami sebatur neki, wus maratundhangna iku, ki patih tur sendika, tan pantara wus weradin, nulya musna kangjeng rising Brawijaya.

Lawan Patih Gajahmada, lan kulawarga tan kari, musna lawan kedhatonnya, nging sang ratu Darawati, punika meksih kari, lawan sapawonganipun, atenapi dalemnya, lawan pajeksan kang meksih, lan mariyem liya punika pan musna.

Kawarna jeng sultan Demak, prapta lan sagung pra wali, kapanggih suwung sedaya, tanana jalma sawiji, lawan kedhatonneki, nging kaputren meksih kantun, anulya kangjeng sultan, sowan lan kang ibu panggih, gya rinangkul mring kang ibu Darawatya.

Samya kumembeng kang waspa, gya emut purbaning widi, ingkang ibu ingaturan, kondur marang Demak nuli, tan winarna wus prapti, Demak langkung arjanipun, semana tanah Jawa, mapan sampun Islam sami, pan wus lama sang prabu sampun peputra.

Jalu abagus kang warna, lawan wus alim mring ngelmi, jinulukan mring kang rama, kangjeng Pangran Trengganeki, tata tita wus lami, kawarna ki Ageng Tarub, mapan sampun peputra, jalu warna apekik, pinaraban mring rama Getaspendhawa.

Diwasa sampun winejang, ngelmi traping mangunteki, sampun kaduga rasanya, dadya luluh tyas sireki, mapan kersaning Widi, Raden tan remen wismeku, remen asaba wona, nenepi guwa kang sungil, pan ingampah mring ibu rama tan kena.

Kelangkung liwung tyasira, Rahaden mring kang sejati karem mring rasaning purba, supe dhahar lawan guling, malah kang eyang iki, sring manggihi mring den sunu, dyah retna Nawangwulan, amejang ngelmi kang sidik, dadya wuwuh Raden sudira ing tapa.

Dadya trus ing tingalira, padhang tanana ngalingi, marang dattira Hyang Sukma, sura legawa mring pati, wus nyata sakarseki, wani nglara tega lampus, bagus meksih taruna, sumilak tajanya wening, datan uning jurang parang arga wona.

Ki Ageng ingkang winarni, kang putra pineksa krami, angsal putraning pandhita, ing Sekarlampir yu luwih, dadya tut palakrami, wus lama Kyai Geng lampus, prapta ing janjinira, tan lama lan garwaneki, Raden Getas wus gentosi mring kang rama.

Nanging ki Ageng punika, ing Tarub langkung arjeki, ri sampunnya lama lama, peputra jalu apekik, mapan sinung wewangi, Raden Selarasa iku, ri sampunnya diwasa, remen adhekah pribadi, lawan sampun kinaramakaken ika.

Angsal putrining pandhita, ing Selabentar puniki, wus lama anggennya dhedhekah, akathah tiyang tut wuri, dadya karan puniki, dhekahing sela punika, mengkana kinarya, namur lampah among tani, langkung arja ing Tarub sampun kuciwa.

Ki Ageng Tarub semana, wus sepuh ing mangsa neki, ingkang putra tinimbalan, Raden Selarasa prapti, ngarsanya kang sudarmi, manembah sumungkem suku, sang pandhita ngandika, wus Jebeng lungguha iki, marma ingsun angundang marang ing sira.

Pan ingsung iki wus tuwa, meh ana karsaning Widi, anging ta wewekas ingwang, kulup den angati ati, wong urip neng donyaki, den awas sira nakingsun, marang saliranira, sarta pangridhuning iblis, aneng donya ywa pegat sira nastapa.

Lan iki pitutur ingwang, marang sireku den eling, mapan sastra tigang dasa, karyanen ugrering ati, amrih ywa keguh kaki, tingalira mring Hyang Agung, alip tegese ika, karepa marang Hyang Widi, angrasaha yen uripira titipan.

Aja karep mring kang liya, karepna marang kang titip, hebe tegese punika, yun bener anggepireki, barang tingkah ireki, mosik meneng nyata kulup, mring ngendi paranira, poma den wespada kaki, lamun meneng ana ngendi osikira.

Kalamun mosik tyasira, henengira ana ngendi, poma iku iku aja pegat, ing siyang kelawan latri, ijenen iku kaki, lan sapa kang ngajeni iku, lawan tetegesira, yun terang tapaning ngati, atinira adhepena mring Hyang Sukma.

Lamune sireku ana, mapan ana ingkang kardi, dudu ananira dhawak, yen sira mangkono maning, nanging den awas kaki, marang ngendi sirnanipun, marma kulup mengkana, denesireku wus dadi, tan wus terang sira kapanjingan rasa.

Ingkang satengese nyawa, lir sarah sira paniki, ananira aneng donya, separan parane kentir, mapan lir katut warih, puniku upamenipun, kumambang neng segara, nging srahna dhirinireki, angeliya marang purbaning Hyang Sukma.

Aja ngeli marang hawa, den wespada sira kaki, aksara jim tegesira, mapan sireku wus pinaring, jembar paningal neki,  pangambu lawan pangrungu, atenapi pangucap, nging trusena mring kang jati, kabeh iku ulihena mring satunggal.

Lamun nora mengkonoha, kena ing rencana kaki, aksara kha tegesira, anging khak ingkang kaeksi, kang anyar wus tan kesthi, nging kadis karya Hyang Agung, kha gedhe tegesira, khalal kharam wus tan nolih, pan tegese pan iku lumuh sadaya.

Aksara dal tegesira, derajat iku sayekti, tegese ingkang derajat, ananira iku kaki, kinacek sami neki, mahluk kang aneng donyeku, marma ingkang manungsa, kaki arep ngati ati, sipatira pratondha ananing sukma.

Kang dal gedhe tegesira, iku ta dedalan eling, eling iku rong prakara, kang dhihin dalaning urip, pindho dalaning pati, anging Allah tegesipun, tan payun mulat liya, pan anging datting Hyang Widi, aksara re tegese iku pan rahmad.

Marma kaki sira bisa, ningali wujud dolahi, iku pratondhaning rahmad, tan bisa weruh pribadi, yektine sireku kaki, wuta tuli bisu suwung, tanana dayanira, ze teges iku kaki, mapan ajrih ningali wujud kang liya.

Wus datan yun kawoworan, tingal marang kang sejati, nengeng heneng kang salira, pan lir ulama lungsungi, sin cilik tegesneki, nging sebarang polahipun, kang kaniyana ing jalma, yektine tyase wus sepi, pan wus ilang tingal kang bangsa manungsa.

Sa gedhe tegese iya, kusarat ningali dhiri, ing tyase mapan wus sirna, dunya wus kalimput yekti, marang ngelmuning widi, dadya sokur lakunipun, sat tegese ika, wus serupiku yekti, datan kena winuwus mongsa bodhowa.

Lat tegese iku iya, wus kerem teleng jeladri, tan kena kinaya ngapa, yen jamak jalma kang uning, iku pesthi tan uning, mapan larangan satuhu, te gedhe tegesira, tuwekal cobaning widi, wus angrasa yen tan derbe apa-apa.

Le kang laku tegesira, nglakoni prentah kang yekti, mapan iku kang warana, ling aligning jalma luwih, ngain ing tegesneki, ngaran irih karyanipun, ing laku myang ing solah, lungguh tenapi yen angling, datan montra yen iku jalma utama.

Ain tegeseku iya, nyekeli kadis lan dalil, datan kena yen bengganga, wedi pisah lan Hyang Widi, kang efe tegesneki, wus prenah sebarangipun, pan wus iku tan kena, yen kawoworan iblis, wus mutakim marang rabil ngalamina.

Ka cilik tegese ika, wus weruh karsaning widi, kang dudu lawan kang nyata, mapan tan keliru yekti, kap gedhe teges neki, wus narima ing sihipun, yen dhiri iki karya, wewayangan kang sejati, lam jalalah wespada isining jagad.

Kabeh pan wus kalimputan, yaiku ngalam kekalih, kabir sahir wus jinajah, kang mim nenggih teges neki, mantep tan ngrasa mati, kana kene tan kadulu, suwarga lan neraka, sakeh elok tan katolih, anging Allah kang dadi paraning tingal.

Aksara nun tegesira, nerawang tingal mring jati, anerus bumi akasa, tumeka ing pitung lapis, mulih duk cahyaneki, wus tan kamomoran tuhu, wawu tegese ika, wus weruh sakeh dumadi, tagungane iya rabil ngalamina.

Ing prenah satunggala tunggal, kang ehe tegesireki, amrih maring katunggalan, tan payun benggang sayekti, pan lir upamineki, tembaga lan emas iku, sirna kalih warnanya, lan arana iya salin, kang aksara lam alip teges ika.

Aling aling iku nyata, tetebeng Hyang Maha Suci, yektine marga sempurna, pan tan ana malih malih, margi luwih utami, ingkang liya saking iku, wus perak datting sukma, aksara ambyah puniki, ing tegese wus kumpul bangsa tetiga.

Nabi wali mukmin ika, aksara ya teges neki, mapan iya iku nyata, wus tanana malih malih, poma estokna, kaki, den ngati ati nakingsun, wong amrih katunggalan, nora kena salah kardi, kaya kaya mapan iku nora kena.

Tur sembah den Selarasa, sumungkem suku sudarmi, langkung padhang ing tyas neki, winejangan ngelmi sidik, mangkana aturneki, mugi angsala pangestu, saking jeng sang pandhita, lan supangat kangjeng nabi, karilane Subhanahu Watangala.

Kawula mugi sageda, nglampahi lampah kang yekti, tebihna lampah duraka, sang Pandhita ngandika ris, ya Jebeng sun amini, karilana mring Hyang Agung, mugi tinulungana, lan sumangat nabihumi, lawan Jebeng ingsun arsa mangun lampah.

Mapan iya satus dina, ingsun aja ka tiliki, apa dene nyai sira, sun arsa weruh kang yekti, mring ghaib kang sejati, poma nyai wekas ingsun, pa dene Jebeng sira, aja na sumelang ati, yen wus genep satus dina sun rihaya.

Lah padha olah olaha, wus Jebeng muliha iki, tur sembah den Selarasa, mundur sing ngarsa sudarmi, kang winarna sang yogi, tedhak saking dalemipun, lajeng lumebet wona, mapan sedya mangunteki, rempuning tyas birahi marang Hyang Sukma.

Mapan wus tanana kaetang, miwah ingkang walang ati, karem marang ing iradat, liwung suwung wus tanolih, jajah wona myang ardi, guwa jurang parang agung, mengkana sang pandhita, ngupados telenging galih, duksemana pinarak ngandhap widara.

Dadekken tunggal lahira, neng ngriku sang maha yekti, sendheyan kajeng widara, ingkang putra sring nuweni, nanging saking ing tebih, mapan tan tega ing kalbu, ajrih yen ngatingala, sabab dhingin wus wineling, marmanira tan tega den Selarasa.

Dene wus sepuh kang rama, Rahaden kelangkung water, menawa tinilar seda, marma saben dina prapti, nuweni mring sudarmi, yun tan suka jrih kelangkung, nanging datan katingal, mengkana sampun nujoni, satus dina pananging kirang sedina.

Jangkepira satus dina, mila sami suka neki, nyai Ageng lan kang putra, wong Tarubsela wus prapti, mapan samya kinerig, olah olah karsanipun, badhe karya rihaya, rame jalma raratengi, henengena kawarna jeng sang pandhita.

Ingkang lagya mangun brongta, neng ngandhaping widareki, tansah anggung among karsa, mapan nedya anglabeti, jajah ngalam puniki, sekawan sampun kacakup, wus terang sakarsanya, sadaya mapan dumeling, angalam nasut pranyata alam manungsa.

Alam jabarut punika, nyata jim ingkang drebeni, alam malakut punika, Malaekat kang duweni, alam lahut wus yekti, prapta purbaning Hyang Agung, pasenetan datolah, anggene manungsa jati, ya manungsa ingkang tumeka sampurna.

Sang pandhita duk semana, angrasuk kang tingal asib, pan asib tunggaling rasa, pan rasa tunggaling urip, urip tunggal karseki, karsa mantuk suci sampun, kadya duk nguni cahya, wis tan kamomoran yekti, tunggal rasa tunggal urip tunggal cahya.

Kang jasmani sampun purna, asalin badan rokhani, ngalam sahir wus tan ana, ngenggeni ngalam kang kabir, wus jumbuh tan kekalih, pan datan kena winuwus, mengkana sang Pandhita, wus musna saking donyeki, myang kang raga dadya tan ana tilasnya.

Kondurnya mring ngisikhayat, ing jaman langgeng wus prapti, ngalam donya duk semana, amawi pratondha yekti, icale jalma luwih, kukuwung pating palengkung, teja mangkara-kara, gumleduk kang poma wukir, segara rob tedhuh peteng tanah Jawa.

Kilat thathit lawan lidhah, timbangan lan ubar-abir, lindhu ping pitu sedina, surya sasi tan kaeksi, mengkana kang winarni, den Selarasa winuwus, pan lagya lalungguhan, kalawan kang ibu iki, tata-tata ayun methuk mring sudarma.

Wong Tarubsela wus aglar, kang boja sampun miranti, mengkana den Selarasa, kelawan kang ibu iki, samya kapareng galih, mulat gara-gara agung, wusnya nayen kang raka, tampi rahmating Hyang Widi, Selarasa ing tyasnya datan sakeca.

Mengkana den Selarasa, ayun susul mring sudarmi, tan kantun kang ibu ika, kulawongsa dherek sami, tan dangu prapti nuli, neng ngandhaping widareku, sang Pandhita wus musna, nyai Ageng duk ningali, mring tilase kang raka anjrit karuna.

Niba nulya kapidhara, mapan wus karsaning Widi, Nyai Ageng lajeng seda, dene Selarasa winarni, langkung rempuning galih, anjetung tan kena muwus, nanging kari sakilan, jembare jagad kaeksi, kulawongsa kang tuwa samya grahita.

Rahaden ngrupak paningal, nulya samya den sungkemi, mengkana samya turira, adhuh gusti kados pundi, abdi kang keri-keri, tuwan tolehken pukulun, punika kang kunarpa, kangjeng ibu tuwan gusti, welasana tuwan sinten ingkang nyaenana.

Rahaden emut sekala, yen meksih sipat dumadi, mapan iku nora kena, yen luput lara prihatin, nulya pinupus nuli, marang tekdir ring Hyang Agung, nuli aris ngandika, ya sakehe sanak mami, becikana petilasane jeng rama.

Layone kang ibu nulya, kinukup wus den beciki, lajeng kondur dhateng Sela, juju king panepeneki, mapan tan kena mijil, ing Tarub ingkang winuwus, sagunge kulawongsa, tan karuwan solah neki, kudhandhangan saenggen-enggen karuna.

 

PUPUH IV

DHANDHANGGULA

Henengena Tarub Selasami, ingkang lagya prihatin sedaya, Rahaden sampun gumantos, kiyageng namanipun, pan tinilar ing Tarub iki, dalem wonten ing Sela, dadya karan sampun, anenggih kiyai Ageng Sela, pan sinigeg ing Demak ingkang winarni, kangjeng Sultan wus seda.

Ingkang putra pan sampun gumanti, Kangjeng Pangran Trenggana punika, Wonasalam pepatihe, Pengulu Sunan Kudus, yata ana winarna malih, Pengging Tingkir punika, samya turunipun, anenggih sang Brawijaya, ana ing Tingkir Kebokanigara iki, Pengging Kebokenonga.

Pan wus lami ki Ageng Pengging iki, datan arsa sowan mring Demak, kang raja langkung susahe, ki Ageng Tingkir sampun, tedhak rawuh dhumateng Pengging, panggih kang rayi nulya, Jawab asta sampun, ki Ageng Tingkir ngandika, ingsun adhi ayun tanya kang sayekti, mara sira pajara.

Dene lawas tan arsa sireki, iya seba mring jeng Sultan Demak, pan kandhangan sira kuwe, yen dhasar wani tuhu, pa yo sisan umadeg baris, ingsun mongsa tegaha, dadi nora tanggung, ingkang kaya karepira, drawasaka wus sun duga karsaneki, sira dhi kaya-kaya.

Datan matur ki Ageng ing Pengging, pan tumungkul lawan ismu waspa, winarna wau garwane, ki Ageng Pengging iku, wawrat sepuh wus mongsaneki, dalu mapan ringgitan, beber ringgitipun, anyegah dhateng kang raka, nyai Ageng kepareng babar puniki, miyos jalu kang putra.

Gya pinangku mring kang uwa nuli, Kyai Ageng Tingkir angandika, yayi putranira kiye, sun arani yayi iku, iya Raden Kerebet yayi, kang rayi tan lenggana, mengkana wus kondur, kiyageng ing Tingkir ika, kawarnaha jeng Sultan Demak anuding, mring Kyaigeng Wanapala.

Animbali mring ki Ageng Pengging, wus ping tiga pan sinongga krama, ki Ageng Tingkir ta mangko, miyarsa wartenipun, yen kang rayi ki Ageng Pengging, tinimbalan mring Demak, wus ping tiga iku, tan sowan sinongga krama, dadya susah ki Ageng Tingkir kang galih, angles pan lajeng seda.

Nyai Ageng Tingkir wus tur uning, marang Pengging yen kang raka seda, kagyat lantaran lampahe, ki Ageng Pengging rawuh, dhateng Tingkir anulya nungkemi, mring layone kang raka, ri wusnya amuwus, mugi kula sampun lama, kakang kantun wus tan saged neng donyeki, wus kinubur kang raka.

Nulya pamit kondur dhateng Pengging, sampun prapta pan lajeng kewala, ki Ageng manjing panepen, pan datan kena muwus, lawan nora amijil-mijil, henengna ingkang sungkawa, gantya kang winuwus, nenggih kangjeng Sultan Demak, animbali Sunan Kudus sampun prapti, sang nata angandika.

Marma kang kawula aturi, aprekawis pun Pengging punika, kados pundi prayogine, kangjeng Sunan umatur, yen marengi kula pribadi, mangke ingkang lumampah, jeng sultan nabda rum, gih kakang langkung prayoga, Jawab tangan pamit kangjeng sunan mijil, busana nulya mangkat.

Nging sekawan sekhabat kang ngiring, tan winarna marga Pengging prapta, lungguh ngandhap waringine, jeng sunan ngandika rum, mring sekhabat sekawan neki, padha sira kariya, neng mriki sedarum, poma aja lunga-lunga, sun malebu lamun ana rame iki, tabuhen Kyai sima.

Pan sandika sedaya tur neki, kangjeng Sunan malebet wus prapta, jujug kori butulane, dhepepel pinggir pintu, mapan nuju ana wong mijil, arsa ngangsu mring sendhang, kaget duk andulu, ana wong dhepepel lawang, gya tinanya andika tiyang ing pundi, kula tembe uninga.

Kang busana lawan warna neki, dene lajeng neng kori butulan, jeng sunan mesem nabda lon, ingsun arep ketemu, iya lawan ki Ageng Pengging, ingkang ngangsu angucap, tan kenging puniku, ki Ageng lagya sungkawa, sasedane kang raka ki Ageng Tingkir, pan sampun pitung dina.

Kyai Ageng mboten mijil-mijil, kula ajrih kalamun matura, jeng Sunan ngandika mangko, ora teka umatur, mapan ingsun wong teka langit, akarya kang kita, ingutus Hyang Agung, langit biru wismaningwang, yen tinanya dadya wong punika ajrih, wangsul matur anulya.

Kyai Ageng mesem ngandika ris, aturana wong langit ku iya, banjur malebuwa mrene, ngaturana sampun rawuh, nulya panggih Ki Ageng Pengging, kelawan kangjeng Sunan, neng jro kobongan iku, jeng sunan nulya ngandika, Jebeng Pengging mangke sira den timbali, marang jeng Sunan Demak.

Kyai Ageng alon anahuri, mapan tiyang dhedhekah kawula, ngandika apa karyane, kangjeng sunan amuwus, yen tan arsa sira ki Pengging, mara sira piliha, karsane sang prabu, ing luhur lawan ing andhap, jaba jero kang endi sira enggoni, ki Ageng angandika.

Yen miliya ing jero pan sirik, yen miliya jaba luwih sasar, semang-semang pangidhepe, yen miliya ing luhur, pan kumandhang den kabekteni, yen miliya ing ngandhap, iku sasar agung, kapire patang matdehap, jaba jero ngisor luhur drebe mami, orane duwekingwang.

Sunan Kudus mangkya ngandika ris, dene sira angucap mengkana, apa mateng panggilute, Kyai Ageng amuwus, mundur bakal sira puniki, kalamun wis ingucap, ku pesthi den ulu, jeng sunan mesem ngandika, yen mengkono ingsun pan arsa udani, samengko suwungira.

Kyai Ageng pan alon nahuri, yen manungsa metu marga ina, pasthi nganggo dalan mangke, olehe maring suwung, Sunan Kudus alon nahuri, apa kinarya marga, ingsun ayun weruh, Kyai Ageng angandika, iki lading belekna sikutngong kering, sunan Kudus tumandang.

Wus binelek ki Ageng ngemasi, sunan Kudus nulya uluk salam, ki Ageng Jawab salame, sunan Kudus amuwus, wong wus mati bisa nahuri, oleh mretabat setan, Kyai Ageng lampus, lajeng denira palastra, Sunan Kudus wus medal lan sabat panggih, wus lajeng kondur nulya.

Nyai Ageng wus kang winarni, sampun mateng nggennya olah-olah, badhe sugata tamune, dangu datan pinundhut, lan tan ana banane sami, nulya ngintip kang raka, wus seda puniku, kagyat nyai Ageng nulya, anungkemi ing layon sarwi anangis, lajeng atuweg raga.

Datan tolih mring kang putra iki, lajeng seda sandhing kang raka, mangkana den mas Karebet, kapejeng denya muwun, mapan lagya brerangkang iki, aneng sandhing kunarpa, wong Pengging gemrumung, kang estri nangis sedaya, ingkang jaler mapan samya anututi, marang wong ingkang cidra.

Nanging sampun tebih tan kepanggih, mapan lajeng ngaturi uninga, dhumateng ing Tingkir mangke, nyai Ageng wus rawuh, lajeng ngemban dhateng kang siwi, langkung denya karuna, layon wis kinubur, Rahaden nulya binekta mring ibu wus kondur dhumateng Tingkir, sunan Kudus winarna.

Sampun rawuh ing Demak nagari, lajeng sowan dhumateng jeng sultan, lajeng katur saneskarane, langkung tyasipun, wus tanana kang dadya galih, henengna jeng sultan Demak, Sela kang winuwus, kelangkung dene raharja, Tarub Sela wus kumpul dadi sawiji, Ki Ageng wus peputra.

Mapan tiga kang jalu sawiji, Raden Henis pan sampun diwasa, lajeng kineramakake, pan angsal putranipun, nenggih buyut Laweyan iki, Raden Henis mengkana, remen dalem iku, anenggih ing Kelaweyan, ingkang rama ki Ageng Sela nuruti, wus lama apeputra.

Jalu bagus lawan amrahati, wus pinundhut dhumateng kang eyang, binekta ing Sela mangke, pan wus sinung jejuluk, mring kang eyang ki ageng iki, Rahaden Pemanahan, langkung sih sang wiku, wau dhumateng sang wayah, pan kuciwa marang kang putra pribadi, tresna dhateng kang wayah.

Marmanira jinulukan iki, mring kang eyang den Pemanahan, ki ageng henting tresnane, sapangen agengipun, watak kendel datan patya ngling, pan gangsal sadhereknya, nanging kang pinundhut, wau dhumateng kang eyang, nging Rahaden Pemanahan iku singgih, binekta dhateng Sela.

Mapan tanen makaryanya singgih, kang kinarya namur lampahira, mangkana panuju mangko, ing mongsa rendheng iku, sang pandhita mapan neng sabin, tan kantun lan kan wayah, kinen aneng gubug, Rahaden datan lenggana, sang pandhita amemacul aneng sabin, kang Jawah langkung dresnya.

Samya bubar sagunge wong tani, nora tahan dening atisira, dadya mantuk dhewe dhewe, mengkana ingkang kantun, sang pandhita lan wayah neki, Rahaden Pemanahan, nanging wonten gubug, sadAngunya udan udan, ingkang eyang mapan datan anglilani, marma neng gubug ika.

Terang udan kantun riwis riwis, wonten coba sing Allah Tangala, warna kaki-kaki mangko, wus pikun wayahipun, sarya amoh penganggo neki, ki Ageng pinaranan, sarwi mesem iku, sang pandhita wus uninga, lamun iku dudu jalma sayekti, sang wiku wus prayitna.

Sareng celak wus cinandhak nuli, kinipatken sang wiku kasingsal, nulya dinuwang pacule, langkung bramatyanipun, sang pandhita nerajang malih, nulya candhak cinandhak, samya sudibya nung, data nana kang kuciwa, dreg udregan Rahaden nulya udani, kelamun ingkang eyang.

Pacakara lawan kaki kaki, yun tetulung teksih ajrih ika, gya lumajar kondur mangke, mring desa asung weruh,kawarnaha ingkang ajurit, gentya larak linarak, awetara iku, ana sawah sa jung lawah, ingkang rata pan anglir ginaru singgih, mapan dadya leleran.

Wus pratela wirayating ngelmi, yen manungsa ingkang sejatinya, hunusaning makluk kabeh, wus kersaning Hyang Agung, ya ta apes wong kaki kaki, karingkus tanganira, pan kekalih sampun, kawarna den Pemanahan, sampun prapta ing desa lan tawan tangis, dadya kaget sadaya.

Wong ing desa samya taken warti, gya winartan kelamun kang eyang, yuga lawan kaki tuwane, nging tan buh sangkanipun, dadya gita wong Sela sami, gendhong titir sadaya, mapan sakelangkung, wurohan yen piniharsa, bareng lawan penangise gung pawestri, sampun budhal sadaya.

Wong sadesa mapan sampun mijil, lan sumekta lawan gamanira, brubul kelangkung kathahe, estri kalawan jalu, ingkang munggeng arsa pribadi, Rahaden Pemanahan, pan samya anggregut, henengna kang aneng marga, kawarnaha sang pandhita ingkang jurit, kalawan kaki tuwa.

Mapan angsal pitulung Hyang Widi, sawusira ki tuwa kasoran, binekta mring gubug mangke, nanging tan kena ucul, kaki tuwa tanganereki, pan meksih cinepengan, dhumateng sang wiku, tangan ira kalih pisan, kaki tuwa mapan peringas peringis, polahe palintiran.

Kawarnaha ingkang lagya prapti, wayahira Raden Pemanahan, lan ngirid wong desa kabeh, sumekta gamanipun, tingalira gumbira sami, denira mring rahadyan sang pandhita dulu, kelangkung sokur mring sukma, yen kang wayah prapta sarya ngirid baris, sumekta sagamannya.

Raden Pemanahan aningali, mring kang eyang mapan sampun lenggah, neng gubug lan ki tuwane, nging cinekelan iku, mring sang wiku tangannya kalih, ki tuwa datan bisa, yen obaha iku, Rahaden nulya lumajar, pan angrangkul dhumateng kang eyang singgih, apan sarya karuna.

Angandika sang Pandhita aris, putuningsun aja perak-perak, sumingkira sira angger, nek sawanen ta kulup, nulya Raden alenggah tebih, wong Sela pan wus putra, ingarsa sedarum, kang kinarya pinituwa, mring sang wiku mapan sekawan puniki, westa ragaenggala.

Raga Jaya raga wong saiki, Ragamulya pan esmu karuna, sakelangkung gegetune, uninga tilasipun, kulawongsa mengkana sami, andher ning pelataran, lan gegamanipun, samekta lir arsa yuda, langkung samya pangunguning tyas kepati, dadi apa tiwasa.

Kulawongsa aturira sami, mring sang wiku punapa kang karsa, tiyang punika ing mangke, yen marengi pukulun, inggih luhung dipun pejahi, mesem ri sang Pandhita, angandika arum, eh ta kabeh wruhanira, sayektine mapan iku dudu jalmi, arane walahu alam.

Nora kena lamun den pateni, lah ta mara padha awasena, nulya samya ngawasake, duk wahunya andhingkluk, gennya lenggah tumungkul isin, ningali marang jalma, wus binandha iku, paning sedya sang pandhita, kang kinarya ing wau anenaleni, rinangkepan lan donga.

Nulya samya wau den tingali, singa celak tinolih aniba, kalenger langkung dangune, wernane kang cinatur, kaki tuwa pahelan jalmi cemeng panjang wulunya, dhengkul sukunipun, nyepluk bekel wetengira, pundhak kepis kuwaga tangannya kalih, jenggote arang dawa.

Gulu dawa lan bokonge canthik, janggut nyenthang suwing lambenira, jepat mung siji untune, sesisih brengosipun, irung menthil tepung kang alis, mung siji matanira, puret kupingipun,  bathuk manyung cilik dhasnya, rambut abang mapan arang kruwis-kruwis, ambu wangur asengak.

Langkung bacin apan tungtung amis, marmanira sagung kang tumingal, pan kathah kalenger mangko, tan tahan ambunipun, lan mengkana yen dipun tolih, kathah kang samya niba, panonnya sumaput, dadya na tan wani perak, mring ki tuwa nanging sang wiku pribadi, kang rinilan mring sukma.

Sang pandhita angandika aris, mring kang wayah Raden Pemanahan, kulup wus muliha kowe, lan sagung kabeh iku, nging si Ragamenggala iki, lawan si Ragajaya, meluwa sireku, ingsun arsa maring Demak, ngaturake marang ki tuwa puniki, karo anyekelana.

Muga sira wentalaha iki, parilana mring Alahangala, sandika kalih ature, pinaringaken sampun, kaki tuwa mring jalma kalih, Kyai Ragamenggala, lawan Ragajayeku, anyekeli kering kanan, sang Pandhita anulya ngandika aris, dhumateng ingkang wayah.

Wus ta kulup amuliha aglis, lan sarupaning wong padha bubara, datan lenggana Rahaden, Ragamulya puniku, lawan Ragasentana iki, ingkang ngiring mring radian, lan jalma sedarum, sang Pandhita nulya mangkat, karo ungkuungkuran kang wayah singgih, mapan wus tan winarna.

Kyai Ageng lampahnya neng margi, kawarnaha Sultan Demak ika, mapan wus mirsa wartane, lamun ki Ageng iku, sowan badhe tur-atur iki, nulya miyos Jeng Sultan, ingkang munggeng ngayun, Kyai Ageng Wonasalam, lawan Kyai Ageng Wonapala iki, lawan para ngulama.

Myang sagunge kang punggawa mantri, mapan pepak suhun munggeng ngarsa, datan pantara dangune, Kyai Ageng Selaku, pan katingal ingawe nuli, anulya Jawat asta, wus lenggah neng ngayun, jajar Kyai Wonasalam, Wonapala ingkang bandan aneng buri, tiyang kalih kang bekta.

Cinekelan marang tiyang kalih, kaki tuwa andhingkul kewala, Kyai Geng alon ature, kawula sang aprabu, ngaturaken jalma puniki, ing nguni yun sikara, dhumateng pukulun, mangke sumangga paduka, kangjeng sultan pangandikanira aris, ya kakang sun tarima.

Pinangkanya iku jalma ngendi, sang Pandhita aris aturira, nuhun tan uning sangkane, yen tinanya iku, mapan mboten saged sahuri, wicanten kados jalma, tan saged pukulun, lamun aningali jalma, melarati mapan kataha wong tan eling, lajeng kinen ngunjara.

Tinampanan mring sagunging mantri, ingkang gepok mapan lajeng niba, tinoleh kalenger kabeh, mesem sang Nata duru, lon ngandika marang sang yogi, lah ta kepriye kakang, dene lir puniku, apa becik pinatenan, sang Pandhita aturnya sumangga aji, punapa ingkang karsa.

Sri Nalendra angandika aris, paran sira kakang Wonasalam, lawan Wonapala mangke, kalih samya turipun, yen marengi karsa sang aji, prayogi kinunjara, tosan ta pukulun, kalih wetawis kawula, dene jalma kados boten kenging pati, dadya nurut jeng sultan.

Angandika mring ki geng Seleki, wus ta kakang iku baturira, loro konen ngaterake, marang kunjaran iku, wong ing Demak tan wentaleki, ki Ageng aturira, sandika nulyeku, Ragameng-gala kelawan, Ragajaya wus kinen ngaterken sami, kunjaran wesi prapta.

Mapan sampun kinunjara iki, kaki tuwa sinrahken punika, dhumateng pra mantri kabeh, kang samya remekseku, sampun wangsul Ragajayeki, lawan Ragamenggala, ki Ageng winuwus, nuhun pamit kondur ika, dhateng Sela kangjeng sultan anglilani, nulya lengser sing ngarsa.

Sri Nalendra gya luwar tinangkil, sampun bubar kang saya siwaka, ki Ageng prapta Selane, mapan wus tan cinatur, kawarnaha ki tuwa iki, ingkang aneng kunjaran, pan rineksa sagung, mring sagung mantri ing Demak, mapan langkung denya samya agati-ati, rumeksa kaki tuwa.

Nulya wonten ingkang nini-nini, andhepepel lan sendheyan lan saka, lawan anyangking beruke, mantri kemit tanyeku, lah ta sira nini wong ngendi, lan apa karyanira, ni tuwa sumahur, ingsun iki tanpa wisma, praptaningsun ing kene pan yun ngirim, toya mring kaki tuwa.

Wruhanira iku laki mami, lajeng nyiram marang kaki tuwa, nulya na swara jumebret, kunjara wesi sampun, bubrah sirna wong kaki-kaki, kelawan nini tuwa, sareng tan kadulu, kunjara pating balengkrah, ingkang kemit sedaya kalenger sami, wus dangu nglilir samya.

Sampun katur dhumateng sang aji, lamun bubrah wau kang kunjara, ki tuwa tan buh parane, musna datan kadulu, ya ta mesem Sri Narapati, mengkana ing tyasira, wakane selaku, Jawane aweh pratandha, lamun tembe bisa bubrah turun mami, iya walahu alam.

Henengena ing Demak puniki, kawarnaha Kyaihageng Sela, mengkana ing sarawuhe, saking ing Demak wau, ngaturaken wong kaki-kaki, langkung kaduwungira, Ki Ageng tyasipun, angrasa kasiku sukma, yen kadudon ing wau lampahereki, sesiku ing atapa.

Dadya sanget tobat mring Hyang Widi, atenapi mring Nabi Muhamad, nuhun apurane, sanget denya manekung, neng panepen tan mijil mijil, nanging kang wayah ika, ngladosi sang wiku, sira Raden Pemanahan, siyang latri nulya na swara dumeling, iya wus kaki Sela.

Ingapura sira mring Hyang Widi, pan lestari besuk turunira, mengku tanah Jawa kabeh, nanging ta poma iku, ya ing wurinira den eling, ingkang patang prakara, murungake laku, pepetenge ing agama, kusud drengki riya kaki lawan kibir, iku pamurung tapa.

Nadyan akeh lakunira iki, yen kagepok kang patang prakara, dadi sirna temahane, tan ana dadenipun, nadyan ngamal mengkono maning, mapan denya kadya toya, mili pamaneku, lakune sadina dina, iya iku upama geni sayekti, laku ngamal upama.

Alang alang kusud pamaneki, angin lesus laku ngamalika, datan pantara sirnane, tanana labetipun, pan mengkana ing wong ngaurip, lamun wus bisa ngresa, patang prakaraku, dadi barang kang sinedya, pan mung iku poma ta den ngati ati, wong urip aneng donya.

Lajeng sujud sukuring Hyang Widi, dadya rena titahing Hyang Sukma, Ki Ageng padhang tingale, dadya tyasnya wus lipur, siyang latri nging sih Hyang Widi, kang tumancep ing driya, mengkana cinatur, ki Ageng Sela karsanya, animbali mring kang putra wayah sami, miwah kang kulawarga.

Sampun prapta putra wayah sami, kulawongsa andher munggeng ngarsa, mapan pepak sadaya, Kyai ageng pitutur, marang putra wayahe sami, eh bocah sun pepoyan, marang sira iku, padha sira rungokena, tuturingsun dudu papan dudu tulis, pepali aranira.

Pepaliku ajinen berkati, tur selamet sarta kuwarasan, pepali iku sangkane, aju anggawe angkuh, aja lawak lan aja jahil, aja ati surakah, lan aja cilimud, lan aja guru aleman, aja dahwen kang mengkono aglis mati, aja ati angiwa.

Aja sira watak sugih wani, aja sira sanakkan, asesanjan apa dene, aja sira kumingsun, aja watak ngaruh-aruhi, aja ngegungken awak, aja guru nepsu, wong urip pada den yitna, aja sira teberi sembranan kaki  niwasi dadenira.

Aja sa enden adhep ing isin, aja sira ngagungaken awak, wong urip pinet baguse, ewuhe wong abagus, bagus iku dudu mas picis, lan dudu sesandhangan, dudu rupa iku, wong bagus pakewuh pisan, sa pepadha wong urip pan padha asih, mrak ati rupanira.

Aja sa enden indhap ing ngisin, isin iku mapan rong prakara, kang siji sin pangerane, dene kapindho iku, dena isin padhaning jalmi, yen sir tan mengkana, kelakon sireku, kawingkis wewadinira, temah wiring aja pegat ngati ati, yen dene dadi ala.

Lan den atut pawong sanak kaki, aja sira kepengin kedhaton, panguwasa apa dene, aja waktak andhukun, aja dhalang ngedhok sireki, lah aja kerawitan, tanpa pedah iku, wus pesthi tanpa dadiya, lan maninge aja watak memetani, yen luput kawirangan.

Aja sira watak suka sugih, lawan aja dhemen sasanakan, yen tan patut agamane, lan paprenesan iku, tanpa gawe ambilaheni, aja ngudi sedagar, aja ngudi kaum, jangjine jakat lan pitrah, yen den suda padune cukenga bengis, iku kaum kang nyata.

Kumbrah kakah cukit lan dadulit, wong melanten jagal lawan merna, iku nora dadi gedhe, siriken ujar iku, wong ngaurip den ngati ati, mapan katemu ngulat, pan ketara semu, mapan katemu ing tingkah, atining wong kang ala kelawan becik, kang jujur aneng cahya.

Aja sira mangeran mas picis, aja sira mengeran busana, ja mangeran kebisane, aja mengeran ngelmu, ja mangeran teguhireki, aja mangeran japa, mapan kabeh iku, sayektine pancabaya, lawan aja gugoni sastranireki, iku lah singgahana.

Angku kang jujur lan narahen kaki, aja sira angarah keringan, sa idhep idhep dhewe, angeling wong tumuwuh, lah den bisa ngenaki ati, atine sa sepadha, karepa ja turut, dudu karepe manungsa, kudu kedhep marang sepadhaning urip, iku lah singgahana.

Ayam ginusah yen munggah ing panti, atenapi yen amangan beras, teka ingadhangan bae, iku wong ulah semu, yen tetanggan sarate kaki, kang layak ingaruhan, aruhana iku, yen tan layak henengena, mapan iku mangan segane pribadi, pan dudu rayatira.

Yen ta mungguh rayatira pribadi, kepenakna ing awake ika, lan larakena mring atine, lan aja sira prih weruh, kaya pawong noraha bangkit, aja kaya ki Soma, kebone den pukul, mapanpinrih bisa maca, kebo iku sayektine nora bangkit, mulane awewuda.

Aja sira padhakaken jalmi, aparentah marang satu khewan, kebo sapi lan ayame, nadyan jalma satuhu, yen wus tita iku tan keni, pinrih mring kabecikan, aja sira tutuh, kelangan wuwuh duraka, lamun ana wong patrap poma den wedi, malati iku uga.

Nora kena lamun dipun aji, jalma patrap sira kalihana, arahen sawabe bae, amberkati wong iku,  nora kena lamun den aji, tiniru bae kena, pambekane alus, pangucape ngarah arah, yen alenggah nora pegat ngati ati, nora sawiyah-wiyah.

Kawruhana jalma kang khakiki, mapan iku guruning pandhita, nora ketara lakune, tan nyegah tana sahun, nora tapa nora amutih, tan pegat aprayitna, mring awakereku, prayitna mring awakira, mung sanake mapan ingkang den wedeni, sanake iku jagad.

Banyu bumi angin lawan langit, srengenge lintang rembulan ika, pan iku sanake kabeh, jalma kang salah iku, mapan kabeh satrunireki, mulane ana walat, lara kang tinemu, sing sapa patine ala, nora wurung ing besuk iku nemahi, wong ala nemu ala.

Sapa ingkang dhasaraken becik, nora wurung iku nemu arja, lawan saturun turune, kelakon dadi agung, aparentah marang wong cilik, aja sawiyah wiyah, dadi nora tulus, sa enggon dadi pauban, aja nacah yen parentah sira kaki, tan lan dadinira.

Ya mung iku pomata den eling, pepaline wong urip neng donya, selamet prapteng kepaten, putra wayah tur nuhun, kulawongsa mengkana sami, langkung padhang tyasira, kang sarta lan wahyu, kacipta nugrahan sukma, sampun luwar sang wiku genya siniwi, nengna gantya winarna.

Nyai Ageng Tingkir kang winarni, putranira wus ageng ki jaka, karem aneng pegagane, kang warna langkung bagus, lan jatmika sasolah neki, singa estri kagiwang, mulad mring den sunu, kathah kang samya palastra, kemlurusen nging Raden datan arsa krami, ajrih mulad wanodya.

Mapan nuju Raden Jaka Tingkir, matun gaga mengkana winarna, kangjeng sunan Hadi mengko, tanpa sangkan wus rawuh, neng ngarsanya den Jaka Tingkir, garjita Raden Jaka, yen wali puniku, gya ngaras lebuh suku sang, kangjeng sunan mesem angandika ris, aja katungkul sira.

Matun gaga sireku pinasthi, mring Hyang Sukma saka guru Jawa, angur perakana mangko, ngawulaha sireku, marang Demak riwus sebdeki, jeng sunan anulya musna, den Ja kagegetun, nulya kondur awewarta, mring kang ibu sebarang tingkahereki, nyai ageng ngandika.

Iya kulup iku Sunan Hadi, lah turuten nyawa lumakuwa, marang Demak sira angger, ingsun duwe sedulur, dadi lurah Suranateki, ki Ganjur aranira, gonen marga iku, ngawula marang sang nata, tan winarna Raden Jaka sampun prapti, Demak lajeng ngawula.

Langkung dennya kinasiyan iki, pan kinarya lurah ponakawan, sampun karsaning Hyang Manon, jeng sultan Demak iku, kaping tiga ingkang mekasi, nenggih keraton Demak, mapan karya itu, nama prajurit tamtoma, Raden Jaka kang kinarya lurahneki, nenggih dadya tamtoma.

Wonten magang tamtoma sawiji, Dhadhangawuk kramane puniku, ing Kedhupingit wismane, nulya ngayonan iku, pan sinuduk sadak ngemasi, dhumateng Raden Jaka, katur mring sang nata, kelangkung ing bendunira, Raden Jaka nulya kinen nundhung iki, tan kenging ngambah praja.

Langkung wiring Raden Jaka Tingkir, datan panggih lawan ibu nulya, anjujuk ing Prangging bae, mring pakuburanipun, ingkang rama den sungkemi, siyang dalu karuna, karsaning Hyang Agung, ana swara kapiyarsa, wus ta kulup maranga ing Banyuwilis, ing kono geguruwa.

Enjing mangkat Raden saking Pengging, Banyubiru kang sinedya driya, tan winarna prapta mangke, ki Ageng Banyubiru, langkung dennya welas ningali, dhumateng Raden Jaka, angandika arum, eh ta kulup wruhanira, adoh perak kang sira jaluk iki, sayekti adohira.

Lamun perak tan kena winarni, nanging iku pilih kang tumeka, nging adhepira ywa mengeng, wus ta muliha kulup, kaya ana pitulung Widi, ingsun gawani srana, mapan iki lempung, lolohna ing kebo ika, lawan maning ingsun anggawani kanthi, kakangira mas Monca.

Aja ngaton yen tan den timbali, sira marang kangjeng Sultan Demak, Rahaden sandika ture, ngaraspada wus mundur, ki mas Monca pan datan kari, wus prapta desanya, nagri Demak iku, non mahesa langkung gengnya, wus cinepeng linolohan lempung nuli, gebres ngacar buntutnya.

Pan lumajeng alun alun prapti, lajeng ngamuk langkung galakira, datan pasha braja kabeh, wadya tamtoma sagung, datan wonten kelar nadhahi, jeng sultan langkung kewran, angandika arum, eh iya bocah tamtoma, sapa weruh parane ki Jaka Tingkir, lah sira golekena.

Timbalana tarinen yen wani, lawan kebo kang ngamuk ku iya, ingsun apura dosane, wonten tamtoma matur, pan kawula wingi udani, kapethuk wonten marga, nulya kinen ngluru, kepanggih wus dhinawuhan, sampun kering wus prapta ngarsa sang aji, tinantun purun turnya.

Lajeng kinen medal sampun prapti, ngalun alun panggih lan mahesa, langkung maras ingkang anon, ningali sang aprabu, kang mahesa nerajang wani, Raden pan eca eca, kebo mapan sampun, anelasken budennira, Raden Jaka dinawuhan males nuli, tinampiling mahesa.

Sampun pejah Rahaden annuli, tinimbalan sampun prapteng arsa, gya rinangkul mring sang katong, ingaras ingkang embun, sampun pulih tresna sang aji, Raden Jaka anulya, pan pinundhut mantu, mangkana pan sampun lama, Sri Nalendra pan sampun prapta ing jangji, kondur mring rahmatulah.

Sampun pepak sagung kang pra wali, aneng Masjid ing Demak sadaya, ngrembag kang gumanti katong, ing Demak mapan sampun, telas datan kenging dadya ji, keraton ngalih Pajang, mengkana pan sampun, pra wali rembag sadaya, putra mantu kang samya ngangkat dadya ji, lan wus karsaning Sukma.

Ingedenan sagung para wali, Jaka Tingkir wus jumeneng nata, mapan Pajang keratone, putra Santana sagung, myang punggawa ing Demak sami, jumurung marang karsa, pra wali sedarum, ing Demak sampun tinilar, dadya ngalih nagara ing Pajang singgih, tata tita wus karta.

Mapan wonten santana sawiji, kaponakanira kangjeng sultan, ing Demak kang winirahos, ing Jipang nengrinipun, aparentah Bang Wetan sami, langkung tyasnya tan lega, mring jumeningipun, Jaka Tinggir aneng Pajang, lan sirnane keraton ing Demak nenggih, langkung manah tan suka.

Mengkana osiking tyas neki, Arya Jipang ing ngendi kepanggya, ingsun lawan si Kerebet, pan wani taker marus, lawan wonten ingkang botohi, mapan wali satunggal, nenggih sunan Kudus, ngronjongi mring Arya Jipang, marmanira tan suda raosing galih, nenggih Arya Penangsang.

Henengena ing Jipang puniki, mapan Sela ingkang kawarnaha, ki Ageng wus kondur mangke, marang rahmatolahu, datan lami lan kang putreki, ki Ageng Henis ika, nenggih sampun kondur, marang rahmat ingkang mulya, kang jumeneng ing Sela wayahneki, Rahaden Pemanahan.

Kyai Ageng mapan sampun krami, angsal putranira ingkang uwa, nyai Ageng Saba mangko, sampun puputra jalu, warnanira kelangkgung pekik, mengkana Sultan Pajang, mirsa wartenipun, yen kang raka kyageng Sela, darbe putra jalu warninira sigid, langkung kepinginira.

Gadhah putra kangjeng sri bupati, dhasar sampun lunges wayah ira, nulya tedhak mring Selane, prapta sampun kepangguh, kangjeng sultan ing Pajang nuli, lawan ki Ageng Sela, Jawat astha sampun, jeng sultan aris ngandika, marma kakang ingsun ketemu sireki, yen pareng lawan sira.

Ingsun iki kapengin kepati, darbe putra yen dhangan lawan sira, iya anakira kuwe, sun ambil putra tuhu, pan dadiya panutaneki, ing sawuri sun benjang, marang putraningsun, ki ageng matur sumongga, tan rumaos kawula yen gadhah siwi, punapa ingkang karsa.

Kangjeng sultan agya pamit nuli, mring kang raka sarta Jawat astha, kondur marang Pajang mangko, lan bekta raja sunu, prapteng pura panggih lan suri, sang dyah langkung bungahnya, rawuhnya sang prabu, sarta angsal-angsal putra, gya tinampa dhateng kangjeng prameswari, pinangku ingarasan.

Pan wus lami kangjeng prameswari, langkung denya kepengin puputra, marma kelangkung tresnane, nulya sinung jujuluk, mring kang rama sri narapati, Raden Sutawijaya, wus karsa Hyang Agung, garbini jeng prameswara, babar, jalu kang warna kelangkung pekik, winestan dyan Benawa.

Pan welagang kalis dening sakit, putra kalih samya meh agengnya, tan pisah siang dalune, pan lir sadherek tuhu, kangjeng sultan kelangkung denya sih, mring sang Sutawijaya, den Benawa kantun, pramila nira mengkana, kangjeng Sultan pan sareng amundhut siwi, dadya kathah putranya.

Pan wus lama wayahnya sang siwi, pan jumaka wus kumala kala, pinaringan dalem mangko, lor pasar prenahipun, lawan sinung jejuluk malih, ri sang Sutawijaya, mring kang rama sampun, Raden Ngabei Lor Pasar, lawan Raden Benawa dipun nameni, nenggih Pangran Dipatya.

Henengena ing Pajang puniki, kawarnaha nenggih Arya Jipang, mapan tinimbalan mangko, dhumateng Sunan Kudus, sampun prapta ngarsanereki, kangjeng sunan ngandika, sira ingsun tantun, Jebeng Jipang yen mungsuha, Sultan Pajang lan Sunan Prawata iki, karo ngalap dho ika.

Wong ngalap dho khukune pan mati, Arya Jipang aris aturira, mapan sandika ature, agal lembat pun purun, lamun wonten karsa sang yogi, nadyan siang dalua, tan ulap pukulun, mengsah lawan Sultan Pajang, ing Prawata mapan dados wigati, sampun wonten ing asta.

Kangjeng Sunan Kudus ngandika ris, iya Jebeng yan sira kaduga, prayoga kang lembut bae, yen sira agal iku, pasthi akeh kang bela pati, mapan tan wurung dadya, aprang gedhe iku, dadi rusak temahira, Arya Jipang sandika aturereki, gya mundur saking ngarsa.

 

PUPUH V

D  U  R  M  A

Arya Jipang kondur mapan sampun prapta, anulya animbali, lurah kajineman, Dhadhang Wiring namanya, kelawan pun Rangkut iki, sang Arya nabda, karo padha sun tuding.

Dhadhang Wiring sira maranga ing Pajang, ya Sirangkut sireki, maringa Prawata, padha dadiya dustha, karo kucidranen iki, poma den kena, aja na ngapirani.

Dhadhang Wiring lan Rangkut matur sandika, anulya den paringi, curiga kalihnya, wus lengser saking ngarsa, gegancangan lampahneki, apan dum karya, lampahe dhustha kalih.

Dhadhang Wiring wus lumebet marang Pajang, Rangkut mring Prawateki, henengena winarna, nenggih ki Ageng Sela, tetuwi mring putra neki, dhumateng Pajang, kapirsa mring sang aji.

Kyai ageng mapan lajeng tinimbalan, dhumateng sri bupati, mring penepen prapta, pan sampun Jawat asta, tan wonten ingkang ginalih, lawan kang raka, nging tatane agami.

Lajeng manjing waktu Magrib salat samya, ki Ageng kang ngimani, lajeng salat ngisa, bakda sampunnya dhahar, ki Ageng apamit mijil, jeng sultan nebda, kakang ja sira mijil.

Anginepa ing kene sawengi kakang, wan lenggana karsa ji, wus kondur nalendra, lajeng mring pasareyan, wayahira, tengah wengi, ingkang winarna, duta saking Jipang prapti.

Pelataran sigra masang sirepira, pas wus katrima iki, sedaya pan nendra, sidhem kayon pan samya, tan ana kang walang sisik, sri naranata, mapan kepati guling.

Prameswari sare aneng daganira, Dhadhang Wiring wus manjing, marang praba yeksa, pan sarwi ngungak-ungak, sampun wespada ningali, panggenanira, sare sri narapati.

Dhadhang Wiring lajeng anarik curiga, ginrocos sri bupati, meksih eca nendra, mujung sri naranata, lir laler mencok upami, pan kampuhira, sang nata datan titih.

Kawarnaha wau ta ki Ageng Sela, kang neng panepen iki, tan eca tyasira, dene sidhem sadaya, tan ana kang walang sisik, ki Ageng nulya, miyos nganglang wus prapti.

Pelataran jumeneng Ki Ageng Sela, Dhadhang Wiring winarni, pan kaku tyasira, tan pasha curiganya, lan keselak siang iki, wus bang-bang wetan, ngawud sang goconeki.

Dadya kenging wau kang Kendhipratula, neng keringnya sang aji, mancur ingkang toya, jeng ratu kagyat nulya, mapan kacipratan warih, wungu anulya, ningali jalma mijil.

Ngagar dhuwung medal saking pasareyan, jeng ratu nulya anjrit, nungkemi kang raka, tinarka kenging cidra, jeng sultan kagyat tanya ris, lah ana apa, dene sira anangis.

Kangjeng ratu umatur pan wonten dhustha, nyidra mring paduka ji, mangkya sampun medal, sarta ngliga dhuwungnya, sang nata mesem gya mijil, lan prameswara, kang wong sedaya tangi.

Lajeng samya lok pandung gumuruh samya, mengkana kang winarni, Kyai Ageng )Sela, kang aneng palataran, sampun kaduga tyas neki, yen wonten dhustha, nulya non jalma mijil.

Lawan meksih angliga kang dhuwung ika, anulya den cegati, Kyageng aris atanya, sira ingkang wong apa, Dhadhang Wiring tanauri, nulya nerajang, apan sarya anuduki.

Kyai Ageng mesem aris angandika, basakena sireki, ana wong tinanya, nora sumahur ika, teka banjur anyuduki, bilahi sira, nulya cinepeng aglis.

Tanganira kalih mring ki Ageng Sela, kawarnaha sang aji, miyos sampun prapta, pelataran punika, kalawan kang garwa iki, lawan parekan, wong kemit pan wus tangi.

Kangjeng sultan tumingal mring duratmaka, yen wus cenepeng iki, dhumateng kang raka, nenggih ki Ageng Sela, nulya tata lenggah sami, nata ngandika, sira maling wong ngendi.

Dhadhang Wiring umatur tiyang ing Jipang, ingutus nyidra gusti, dhumateng paduka, mesem sri naranata, alon angandika aris, ing mengko sira, apa karep ireki.

Dhadhang Wiring umatur abdi sumangga, pejah gesang sang nrepati, mesem Sri Nalendra, mapan aris ngandika, dhumateng kang raka nenggih, ki Ageng Sela, kakang paran karseki.

Mapan sira kang oleh maling ku iya, ki Ageng matur aris, kawula sumongga, mongsa borong nalendra, kangjeng sultan ngandika ris, lamun sembada, sun luwari si maling.

Iya kang derapon awawertaha, marang kang kongkonan iki, ki Ageng aturnya, langkung jumurung karsa, mapan nulya den luwari, lan pinaringan, arta lan busaneki.

Dhadhang Wiring kinen mantuk ika, nembah lengser sing ngarsi, Kyai Ageng Sela, nuwun pamit mring narpa, kondur dhumateng Seleki, sampun linilan, mengkana kang winarni.

Ing Prawata kangjeng sunan mapan lagya, anandhang gerah iki, langkung sanget ira, mapan sring supenira, kulawarga pepak sami, aneng Prawata, mengkana kang winarni.

Duta Jipang Rangkud pan sampun prapta, ing Prawata puniki, wus neng pekarangan, gya masang sirep ira, wayah ira tengah wengi, sampun katrima, tan ana walang sisik.

Nging jeng sunan mapan datan arsa nendra, sinundhang mring kang rayi, pan pongah-pangihan, jeng ratu rip kalintang, nundhang mring kang raka iki, kelangkung sayah, dadya supe aguling.

Rangkud manjing ing dalem sarwi murangkang, jeng sunan nyapa aris, iku ta wong apa, murangkangi londiyan, kagyat pun Rangkud tyas neki, apundirangan, langkung kewran tyas neki.

Pan mengkana pung Rangkud osiking nala, yen tan ngaku sun iki, pesthi lamun pejah, angurbaya ngakuwa, ingsun lumayu mring ngendi, pesthi kecandhak, nulya umatur aris.

Pan kawula dutane rayi paduka, Arya Jipang puniki, mapan kinen nyidra, inggih dhateng paduka, jeng sunan mesem nebda ris, lah Rangkud mara, tekakna karseneki.

Nanging poma aja sira salah karya, riningsun lagya guling, banget arip sira, nembah pun Rangkud nulya, narik curiganya aglis nulya nerajang, kangjeng sunan wus kanin.

Jajanira watgata terus walikat, mengkana kang winarni, kang kangjeng milya, kanin jaja katratas, mijil ludirane reki, kalawan mulad, yen kang raka ngemasi.

Mapan langkung panjeritira sang retna, mengkana kang winarni, Jeng Sunan Prawata, mapan wungu sadhela, lawan asru denira ngling, eh Rangkud sira, ngelirken wekas mami.

Kyai Bethok ginagap sampun kepanggya, sinawataken nuli, mring pun Rangkud ika, kasrempet sekar kacang, niba pun Rangkud ngemasi, Sunan Prawata, lajeng mring ngalam suci.

Kangjeng ratu nungkemi ingkang kunarpa, langkung pamular neki, datan kenging benggang, lan layonnya jeng sunan, kulawongsa kaged sami, lajeng karuna, gumuruh swaraning tangis.

Bangkenira pun Rangkud cinacah-cacah, ana ingkang jejuwing, jeng ratu winarna, mapan emut sekala, mupus mring tekdir Hyang Widi, nulya ngandika, mring kang sentana sami.

Samya kinen ngrumati ingkang kunarpa, ri wus ngandika ngandika malih, sakeh sanak ingwang, ingsun lah seksenana, mapan iya ora tapih, kelamun nora, iya atapih kulit.

Iya marang kulite si Arya Jipang, lan ngaturana uning, marang Sultan Pajang, kang tinuding turira, sandika nulya lumaris, Jeng Ratu tandiya, tedhak mring sendhang nuli.

Pasiramanira kang raka ing kuna, lukar sinjang ireki, lan wudhar kang rema, wus ambyur marang toya, rahina wengi anangis, marang Hyang Sukma, tenapi mring jeng nabi.

Kangjeng Ratu Kalinyamat duk semana, supe dhahar lan guling, langkung prihatinnya, kang tinedha mring sukma, muga ana kang nandhingi, mring Arya Jipang, nadar ingsun ngengeri.

Henengena kang lagya agung sungkawa, Arya Jipang winarni, pan lagya sineba, pepak kang pra dipatya, bang wetan sedaya nangkil, mring Arya Jipang, ingkang tansah tinata.

Aneng ngarsa tumenggung Metahun ika, datan pantaran iki, Dhadhang Wiring prapta, mapan sarwi karuna, tur tiwas dinuta gusti, Arya Penangsang, langkung bramantya neki.

Jaja bang lir pendah medal dahana, kumedut ingkang lathi, datan arsa tanya, mring tingkahnya dinuta, nulya kinen amejahi, sampun tumandang, sagunge pra dipati.

Dhadhang Wiring mangkana sampun palastra, Arya Jipang sru angling, lah padha dandana, sakeh ing wang bang Wetan, bapa Mentahun den aglis, sira dandana, ingsun arsa nindaki.

Marang Pajang angaduwa kasudiran, lan si Kerebet mami, Ki Mentahun turnya, mapan sarwi karuna, adhuh gustiku sang pekik, nadyan wuwuha, mengsah ing Pajang ugi.

Dereng ulap abdi dalem ing Bang Wetan, sedaya purun sami, nanging den sabarna, kajengipun sumekta, dados mboten nguciwani, sang Arya Jipang, wus dhahar atur neki.

Angandika eh ta bapa poma poma, iya den ngati ati, sakeh wong Bang Wetan, yen wus padha sumekta, ingsun arsa mangun jurit, marang ing Pajang, sandika atur neki.

Wus luwaran sang Arya nggennya sineba, henengena ingkang winarni, Kangjeng Sultan Pajang, mapan lagya sineba, pepak sagung pradipati, kang munggeng ngarsa, Raden Moncanegari.

Raden Arya Ngabei Saloring Pasar, jajar Pangran Benawi, jeng sultan ngandika, marang kyana patya, eh sira Moncanegari, padha den yitna, menawa anekani.

Mungsuh Jipang den patih matur sendika, datan pantara prapti, duta sing Prawata, sarwi tawan karuna, kagyat jeng sultan ningali, ingawe nulya, majeng ngarsa wot sari.

Lajeng matur pukulun abdi paduka, rakanta atur uning, jeng Sunan Prawata, mangkya sampun pralena, marga cinidra sayekti, mring duta Jipang, pun Rangkud westaneki.

Sampun katur saneskarane sadaya, jeng sultan tan kenangling, pan tigang pandurat, nulya aris ngandika, Moncanegara sireki, den becik sira, lawan kang pra dipati.

Mapan ingsun ayun tilik mring Prawata, kabeh den yitna kari, nanging kulup sira, Ngabei kang sun gawa, sandika aturnya sami, nulya luwaran, kondur mring kenya puri.

Kangjeng sultan sampun angrasuk busana, lawan Raden Ngabei, angampil pegantenan, gamel lan punakawan, kang kalilan dherek sami, akekapalan, tana dharat sawiji.

Nulya mangkat gegancangan lampahira, datan kawarna margi, wus prapta Prawata, nging jeng ratu tanana, lagya sanget hanru brangti, aneng ing sendhang, lukar da tanpa tapih.

Kangjeng sultan nulya nusul dhateng sendhang, nging lawan den Ngabei, sedaya tinilar, kantun aneng pasohan, prapta sangandhap kemuning, lajeng tumulya, lamun kang rayi prapti.

Aneng sendhang tan pegat denya karuna, jeng sultan lenggah nuli, aneng sangandhapnya, kemuning pringgir sendhang, jeng ratu ngandika ris, apura nira, iya marang ing sami.

Mapan ingsun nora bisa jejagongan, sun iki tanpa tapih, jeng sultan ngandika, bokyu krana punapa, paduka da tanpa tapih, jeng ratu nebda, yayi sun wus ubanggi.

Nora tapih lamun ora ana ika, iya ingkang nyaguhi, marang patenira, iya si Arya Jipang, lan ubaya sun ngengeri, mesem jeng sultan, sarya ngandika aris.

Bokyu ratu prayugi andika sinjang, kawula kang ngluwari, dene pejahira, nenggih pun Arya Jipang, kawula ingkang nyagahi, jeng ratu nulya, anurut mring kang rayi.

Sampun sinjang kangjeng Ratu Kalinyamat, lenggahan lan kang rayi, jeng sultan tumingal, wonten lare satunggal, wernanya ayu linuwih, nging wayahira, lagya mur sangan warsi.

Angladosi mring jeng ratu Kalinyamat, jeng sultan atanya ris, pawestri punika, kang bok sinten kang putra, jeng ratu mesem nebda ris, ya kakangira, swargi ing kang derbeni.

Sesengkeran kala maksih cilik ika, mapan iku den anti, mesem kangjeng sultan, yen marengi punika, kawula suwun pawestri, minongka opah, pejah pun Jipang iki.

Kangjeng ratu mesem aris angandika, iya sokur sun adhi, ana ingkang gawa, marang rareku iya, kelamun ingsun ningali, mring wertanira, mundhak eling kang swargi.

Dadya pareng kelawan begjane padha, jeng sultan sigra pamit, kondur marang Pajang, datan kawarneng marga, jeng sultan ing Pajang prapti, manjing jro pura, enjing wiyos tinangkil.

Pepak sagung punggawa Pajang kang seba, kang munggeng ngarsa aji, adipati Monca, Sri Nalendra ngandika, kakang undhangena iki, sapa kang bisa, mateni satru mami.

Ingsun ganjar kakang nagri Metaram, iya lawan ing Pathi, sapa kang kaduga, mungsuh Arya Penangsang, wus sun gawe pasanggiri, Pathi Metaram, pasthi ingkang duweni.

Marma kakang ingsun gawe sayumbara, lamun ingsun pribadi, kakang mangun aprang, pesthi akeh kang rusak, dipati Monca tur bekti, nuwun sandika, nulya luwar sang aji.

Adipati Moncanegara dhang undhang, iya sapa kang wani mungsuh Arya Jipang, sagung kang pra dipatya, sireku wus wruh pribadi, timbalan nata, sedaya sami ajrih.

Kang pra mantri mengkana ing aturira, inggih kawula malih, kelamun puruna, mengsah lan Arya Jipang, puruna kang pra dipati, katur sang nata, dadya sungkawa aji.

Henengena sultan Pajang kang sungkawa, gantya ingkang winarni, Kyai Ageng Sela, pan sampun miyarsa warta, yen nata pasanggiri, nimbali nulya, marang kang rayi kalih.

Ki Penjawi kelawan ki Juru ika, pan sampun prapti ngarsi, ki Ageng ngandika, yayi sun wis Warta, sultan Pajang pasanggiri, sapa kang bisa, iya ingkang mateni.

Arya Jipang mapan ginanjar nagara, Pathi lawan Mentawis, ki Penjawi aturnya, lawan ki Juru ika, kawula sumongga ugi, punapa karsa, mapan inggih nglampahi.

Henengena kang lagya imbal wecana, kawarna Sunan Hadi, saking alelana, mampir dhumateng Sela, ki Ageng kagyat ningali, nulya tumedhak, ngusweng pada sang yugi.

Ki Penjawi lan ki Juru gentya gentya, ri wusnya tata linggih, jeng sunan ngandika, Jebeng ingsun atanya, apa sira mirsa warti, yen ari nira, ing Pajang pasang giri.

Sapa ingkang wani marang Arya Jipang, pan ginanjar nagari, Pathi lan Metaram, ki Ageng matur sembah, inggih sampun mirsa warti, jeng sunan nabda, paran karsanereki.

Apa sira Jebeng katelu kaduga, ki Ageng matur aris, nging pangestu tuwan, mesem kangjeng suhunan, nanging ta pangrasa mami, wong telu sira, kaya nora kuwawi.

Nanging ana Jebeng kang dadi sarana, nanging anak ireki, si Ngebei ika, kang kelar nadhahana, si Penangsang yudaneki, sagendhingira, wus pinasthi Hyang Widi.

Anakira dadi prajurit ing Jawa, yen liya si Ngebei, nadyan den keriga, kabeh wong tanah Jawa, tanana kang miyatani, mring Arya Jipang, kalawan ana maning.

Sira Juru iya ingkang botohana, ing separaning benjing poma aja pisah, wis mung iku estokna, sandika katiga sami, jeng sunan sigra, musna datan kaeksi.

Henengena ing Sela Pajang winarni, kangjeng sultan prihatin, neng penepenira, datan kena sineba, kawarna sang guru nadi, anulya prapta, jeng sultan atur bekti.

Ngusweng pada ri wusnya tata alenggah, jeng sultan ngandika ris, paran marmanira, Jebeng prihatin sira, jeng sultan matur wot sari, mongsa boronga, sumongga jeng sang yogi.

Sunan Hadi mesem aris angandika, iya wus weruh mami, kang dadya tyassira, prekara si Penangsang, tanana yogane maning, kang kelar nongga, nadhahi jurit neki.

Nanging kakangira ya si Jebeng Sela, jeng sultan atur bekti, langkung padhang tyasnya, jeng sunan nulya musna, sing ngarsa datan kaeksi, jeng sultan Pajang, nulya utusan aglis.

Marang Sela nimbali ki Ageng ika, tan winarna wus prapti, ki Ageng ing Sela, lawan kalih renira, ki Juru lawan Penjawi, negari Pajang, wus katur mring sang aji.

Nulya ngrasuk busana sri naranata, lajeng miyos tinangkil, munggeng pagelaran, langkung padhang tyasira, praptanya kang raka iki, wadya ing Pajang, pepakkan munggeng ngrasi.

Kyai Ageng jajar lan dipati Monca, ki Juru lan Penjawi, jajar pra dipatya, Raden Ngebei jajar, lawan Pangeran Benawi, jeng sultan Pajang, mapan ngandika aris.

Kakang marma ingsun animbali sira, prakara Jipang iki, yen sira kaduga, ingsun ganjar Negara, Metaram kelawan Pathi, ki Ageng turnya, pukulun amba dermi.

Anglampahi ayahan paduka nata, nging pangestu dewaji, mesem Sri Nalendra, yen sira wus kaduga, kakang ingsun anggawani, marang ing sira, ya wong Pajang sepalih.

Kyai Ageng mapan aris aturira, pukulun pan kapundhi, pasiyan nalendra, nanging yen marengana, abdi dalem pun ngebei, kawula bekta, Sri Nalendra nebda ris.

Paran karya anggawa Ngabei sira, pan bocah meksih cilik, tanggung temen kakang, bocah kumala kala, menawa tiwas ngajurit, sapa kelangan, ki Ageng matur aris.

Pejah gesang kawula pan boten gadhah, kagunganing Hyang Widi, nging ecaning manah, kawula mung punika, mesem jeng sultan nebda ris, lah paran sira, kulup iya Ngebei.

Aja melu apa nora mring si kakang, tur sembah dyan Ngabei, senadyan pejaha, gesang ayun uninga, dhumateng pun bapa yekti, mesem jeng sultan, iya uwis sun ngamini.

Den Ngabei nulya ngabekti mring nata, pinaring pusaka di, dhuwung ki Sengkelat, ki Ageng pamit sigra, tur salam dhateng sang aji, tenapi marang, radian Moncanegara.

Ki Penjawi lan ki Juru mengkana, wus lengser sing ngarsa ji, sekawan punika, nata luwar sineba, kawarnaha kang lumaris, agegancangan, ing Sela sampun prapti.

Lajeng mepak sagung ingang kulawarga, Tarub lan Sekarlampir, Selabentar Saba, Laweyan samya prapta, wus pepak neng Sela sami, pan pinilihan, wongnya kang becik becik.

Nanging angsal tigang atus winetara, kang samya wani mati, pan kaduk sudira, pan kathah wiring ika, mapan wus samya pinaring, ingkang busana, lawan gegamanneki.

Wus samekta sagegamaning ngayuda, pinasrahaken nuli, dhumateng kang putra, Raden Ngabei Ika, kang Kinarya senopati, Ki Juru Ika, mapan Kang bobotohi.

Ki penjawi kang Gadya pangirit Yuda, semana sampun dadi, rembag kulawongsa, Pusaka Tarub mulya, pinaring Raden Ngabei, nenggih namanya, Ki pelered puniki.

Mapan iku, Wong Teguh yuwana, nenggih asale dhingin, sangking kidang Tiangkas, pan sareng praptanira, mangkana Raden Ngabei, langkung tyasira, nulya agya kepanggih.

Lawan Arya Penagsang apa rasanya, iya wong taker getih, dhassar wayahira, lagya kumala kala, pinaringan pusaka di, dhateng kang rama, mila amber kang wani.

Den Ngabei wus pinasthi mring Hyang Sukma, yen prajuriting Jawi, marmanya mengkana, ing tyas kedah sudira, lawan pinaring turanggi, dhateng kang rama, cemeng wulunireki.

Pun sengkali nenggih namina punika, wruh sakareping jalmi, sagung kulawarga, langkung hengyar tyasira, nulya abusana asmi, ri sawus ira, budhal saking Seleki.

Ingkang dadya pangiriding lampahira, nenggih Kyai Penjawi, janjan kudanira, nama pun Hendrayeksa, rasukan gendhok mantesi, dhestarnya seta, angler Sang Hyang Basuki.

Pan wong sela mengkana pangaggenira, sedaya mapan sami, lir penjawi ika, anulya sinambungan, lampahnya jeng senopati, Ki juru ika, tan tebih angampingi.

Karemannya angagem kan sarwa kresna, lir Sang Hyang Wisnumurti, tumurun sing swarga, pun Sengkali tenaga, tuhu kelamun mantesi, prajurit Jawa, ngengleng sagung ningali.

Kyai juru anitih kuda belalak, pun Gunawan nameki, kombor lancingannya, angagem dhesthar jingga, rasukan intipyaneki, kadya Nerada, tuhu botoh utami.

Kyai ageng aneng wuri lampahira, anitih kuda putih, nama kuramadya, angagem samya seta, mapan ijem dhesthar neki, lir Sang Hyang Tunggal, tumurun sanking swargi.

Ginarebeg pra wongsa kang tuwa tuwa, samarga samya eling, marang ing Hyang Sukma, lestari lampahira, henengena ingkang lumaris, ya ta kawarna, Arya Jipang siniwi.

Pepak wadya pra dipati ing Bang Wetan, ingkang munggeng ing ngarsi, ki mentahun ika, Arya Jipang Atanya, apa wus sumekta sami, lehira dandan, ki Mentahun tur bekti.

Inggih sampun gusti di dalem sadaya, samongsa-mongsa neki, pan sampun sumekta, Arya Jipang nagndika, ya bapa antekna dhingin, nanging den yitna, ing sasi ngrep iki.

Ingsun arsa marang Pajang bebarang prang, kabeh wong sanak mami, iya wong Bang Wetan, aja na kari padha, sun ajak bebarang iki, matur sandika, sagung kang pra dipati.

Henengena ing Jipang ya ta winarna, ki Ageng lampahneki, mapan sampun prapta, nenggih telatah Jipang, saben saben den takoni, marang wong Jipang, asandi den timbale.

Ayun sowan marang kang jeng Arya Jipang, mapan samargi margi, lamun tinakenan, mengkana sahurira, kelangkung denira sandi, lawan jetmika, ki Ageng lampah neki.

Malah jalma kathah segah urut marga, yen wus nulya pinaring, tinikel kewala, nenggih paringanira, marma tan nanyanani, sagung wong Jipang, lawan remen ningali.

Marang Raden Ngabei ing respatinya, pantes lan kang turanggi, samarga tenaga, pun sungkali punika, mengkana esthining ati, sagung wong Jipang, mendah wusa kepanggih.

Lawan gustiningsun kanjeng Arya Jipang, baya suka tyas neki, marang Raden ika, ingsun pan during mulat, ing Jipang wong kang respati, pan duganingwang, pinundhut putra yekti.

Henengena sagunging jalma sedaya, ki ageng kang winarni mapan sampun prapta, nenggih kilen bengawan, tata mesanggrahan nuli, ingkang neng ngarsa, nenggih Raden Ngabei.

Ki Penjawi kalawan ki Juru ika, mapan tansah tinari, ki juru aturaya, yen sembada lan karsa, prayogi, anonjok tulis, mring Arya Jipang, surat penantang jurit.

Adatipun yen tiyang wanter punika, gampil gen ngerenahi, pa suprih kawula, tiyang Jipang semakin.

Lagya awrat yen renibat ing ngayuda, kawon kuciwa tandhing, nenggih wadya tuwan, kedhik kathah wong Jipang, kalawan kuciwa bumi, lamun ngantosa, tata awrat sinanggi.

Kados boten kuwawi wadya ing Sela, ki Ageng ngandika ris, Penjawi kaya pa, mengko ing piker ira, ki Penjawi atur bekti, mapan kawula, anging darmi nglampahi.

Kathah kedhik mapan sampun tinemeha, sakit kalawan pati, kagungan Hyang Sukma, ki Juru sahurira, leres wakane penjawi, yen wus tan ana, ingkang binudi malih.

Kyai Ageng mapan alon angandika, iya juru sireki, ingsun turut mara, ngupayaha usada, sira lungaha pribadi, matur sandika, nulya lengser sing ngarsi.

Nanging bekta gegamel kalih punika, lan nitih kuda estri, babak tur akera, wus amoh kambilira, awetara tebih neki, lan pesangrahan, sapangetan winitawis.

Lawan malih anyabrang let kang bengawan, prapta wetan benawi, ningali ara ara, mulat ana wong juga, mapan ingkang lagya ngarit, wus pinanaran, marang ki juru iki.

Kudanira mapan tinuntun kewala, sandi angen puniki, gamel sekalihnya, samya bekta keranjang, marma tan nyana iki, kang ngarit ika, den nyana nunggil kardi.

Mapan sampun prapta nulya jejagongan, ki Juru atanya ris, bagus ingsun tanya, sira gamele sapa, kang tinanya anahuri, gamele ingwang, ki Gagak Rimang mami.

Ageming prang jeng gusti Arya Penangsang, kuda kandhoan yekti, tan pasah ing braja, sira iki wong apa, lan ngendi wismanereki, ingsun ataya, ki Juru ris nahuri.

Iya ingsun iki kisanak wong sela, kang neng kulon Benawi, yen dhangan lan sira, dadi kepasang yoga, ingsun arsa kirim tulis, mring gustinira, nging kupingira sisih.

Iku bae sun tuku selawe reyal,  gamel kagyat kepati, pan arsa lumajar, nulya tunubruk ika, iya marang wong kekalih, wus tinalenan, nulya kupingnya sisih.

Dipun iris lawan kinanthilan surat, lan pinaring harteki, pan selawe reyal, gamel nulya lumajar, ki Juru wus kendur nuli, mring pesanggrahan, sewan kang raka panggih.

Tur uninga yen lampahe angsal karya, samya ken nganti ati, ki Penjawi nulya, angrasuk kang busana, lan sagunge kang prajurit, ki Juru ika, lawan Raden Ngabei.

Wus siyaga lan sagamaning ngayuda, baris pendhen sami, ki Ageng punika, tunggil lan pra ngulama, mapan samya, aneng wuri, sarta dedonga, nenuwun mring Hyang Widi.

Datan manjing meksih neng kilen bengawan, henengena kang winarni, gamel kang lumajar, prapta ing wismanira ki tumenggung duk ningali, kagyat kalintang, asru denira angling.

Eh wong gamel sira iku kena apa, wus katur solah neki, lawan angsal surat, ki tumenggung anulya, lumebet ambekta tulis, Arya Penangsang, nenggih ingkang winarni.

Mapan lagya ketanggelan lagya dhahar, kagyat duk aningali, marang labetira, ki Mentaun punika, sang Arya sru denira ngling, apa ka gawa, bapa ingsun, tingali.

Ki tumenggung kalangkung kewraning driya, aris aturireki, ing mangke kewala, yun sampun kendhel dhahar, kawula umatur gusti, Sang Harya duka, ki tumenggung langkung ajrih.

Dadya katur kang surat nulya tinampan, marang kang asta kering, kang kanan pan lagya, pan kinarya ngepel sega, winaca sinukmeng ati, mapan mengkana, bubukaning kang tulis.

Penget ati layange ki Ageng Sela, teka amring sireki, ya Arya Pengangsang, dene apeksa lanang, yen nyata sira den aglis, anekanana, sun neng kulon benawi.

Yen tan prapta mapan sira dudu lanang, ngur tapiha sireki, tan dumugi nulya, binanting kepel sira, suratnya dipun jejuwing, asru ngandika, marang wong gamel iki.

Kambilana kudaningsun Gagak rimang, angrasuk busana aglis, mengkana kang garwa, kanjeng Sang Arya Jipang, sang dyah retna Larasati, sanget karuna, kang raka den gendholi.

Ki Tumenggung Mentaun sanget bingungnya, lajeng lumayu mulih, nyandhak bendhenira, tinabuh pinggirannya, wong Jipang pan kawur sami langkung wurohon, Sang Arya kang winarni.

Ingkang garwa kinipataken wus kontal, lajeng nitih turanggi,, mandhi pengawinan, balereges arannya, anulya dipun cemethi, pun Gagak rimang, mamprung tan ngembah siti.

Tan pantara wus prapta wetan bengawan, sumbar sumbar ngjarihi, endi si rupannya, si Pemanahan Sela, nyabranga sawetan kali, lamun prawira, wadya Sela winarni.

Sampun tata barisaya kilen bengawan, andher sapinggir kali, Ki Juru winerna, estri titihanira, kera babak ingkang gigir, kambilnya samak, buntutira ginodhi.

Lawan amben pinrih estri katingala, lampahnya jondhil, lawan sru sesumbar, eh mara Arya Jipang, yen sira nyata prajurit, mayo nyabranga, ingsun dhewe nadhahi.

Lir sinebit talinganya Arya Jipang, anulya den cumethi, kuda Gagak Rimang, nanging mogok kiwala, yen sageda ngucap iki, dhuh gustiningwang, paduka den apusi.

Kyai Juru asru dennya sambar sambar, dene suwe sireki, mara Arya Jipang, kaya dudu wong lanang, sang Arya bendu tan sipi, pun Gagak Rimang, anulya den cumethi.

Pokking kuping mengkana lamun ngucapa, dhuh gustiku sang pekik, tan kena ngaturan, senadyan sun matiya, anglabuhi gusti mami, pun Gagak Rimang, ambyur nulya anglangi.

Wong ing Sela lan Tarub wus ngatya atya, sareng pengedrel neki, nanging tanpa karya, Gagak Rimang wus mentas, wong tarub Sela pan sami, ngroyok kewala, sang Arya tan kaeksi.

Ramining prang pan anglir duk punwanira, Arya Jipang upami, sang Ongkawijaya, rinebet ing Kurawa, yan kewran tyasnya sang pekik, pun Gagak Rimang, langkung pengamuk neki.

Nyakot nujah anyepak pun Gagak Rimang, braja datan gundhili, mring pun Gagak Rimang, tandangira lir yeksa, kelangkung anggegilani, wadya ing Sela, Tarub wus bubar sami.

Nanging kantun Pejawi yun ayunan, langkung remeng jurit, tan ana kuciwa, kuda pan samya kuda, agenti larih linarih, tan ana tumama, mangkana den Ngabei.

Nuhun pamit wau dhumateng kang rama, mapan wus den lilani, anitih turangga, pun Sungkali punika, Kyai Plered pinandhi, Ki Juru ika, wus ingkang botohi.

Pun Sungkali kelangkung dennya gumbira, yen sinawang mantesi, lir Wisnubrata, tumurun saking swarga, Ki Juru kudaya estri babak tur kera, buntutnya wus ginodhi.

Lawan amben jongkit jongkit lampahira, Gagak Rimang ningali, wus kersaning Hyang Sukma, supe ring gustinira, dadyabujung kuda estri, saparanira, Ki Juru den tut wuri.

Dhasar lami kinurung pun Gagak Rimang, kelangkung bigar neki, tan kenging ngingerna, Raden Ngabei nulya, Kyai Palered pinusthi, wus linarihan, Arya Jipang ngemasi.

Ki Penjawi nglarihipun Gagak Rimang, ambruk lajeng ngemasi, pan sarang kewala, lawan ingkang turongga, Ki mentahun, kang winarni, lawan sang retna, tan nganti mring wadyeki.

Sesanderan wong kalih pan sampun prapta, aneng wetan benawi, awas dennya mulat, yen gustinya pralena, lan sendheyan kang turanggi, kunarpanira, ki tumenggung anangis.

Larasati anjrit nyumethi kuda, ambyur marang benawi, Ki mentahun ika, tan keri lan sang retna, wong loro tan sedya urip, pan sampun mentas, prapta kilen benawi.

Wong ing Tarub Sela neng kilen bengawan, wan genira baris, kang lumayu padha, ing mangke pan wus prapta, tinata kadya ing nguni, mring Ki mentahun ini.

Tinadhahan mring wong Tarub lawan Sela, meksa datan kuwawi, Mentaun tandangnya, pan anglir Jayajatra, turangganya sampun mati, putung lawungnya, nging ngamuk lawan keris.

Sang Dyah Retna Larasati tandangira, kadya Wara Srikandhi, ngagem patremira, ingkang katrajang bubar, mapan wus tanpa turanggi, sarya karuna, mengkana den Ngabei.

Pan wus mulat yen estri kang ngamuk ika, tedhak saking turanggi, nulya cinegatan, Ki mentahun wus panggya, kelawan Kyai Penjawi, sru panyuduknya, panggah Kyai penjawi.

Tinempiling Ki Mentahun nulya niba, mapan lanjeng ngemasi, saking sayahira, wus dangu pangamuknya, pedhot napas ira iki, lan wus takdirnya, mengkana Den Ngabei.

Wus apanggih lanang sang dyah rarasing driya, mengkana estinira, bagus temen bocah iki, sun durung mulat, ing Jipang kang kadyeki.

Dadya menggah pengamuknya sang kusuma, lan uwis aningali, Ki Mentaun Pejah, mangkana ing tyas ira, mongsa sun anoma maning, angur belaha, nulya patrem pribadhi.

Sampun niba palastra dyah rarasatya, dadya katiga sami, tinunggul kewala, wau ingkang kunarpa, mengkana wong Jipang prapti, kang pra dipatya, miwah ingkang prajurit.

Pan sumekta sagegamaning ngayuda, baris wonten benawi, ra ara kabekan, mring sagung wadya Jipang, beleber pinggir benawi, tanpa wilangan, langkung denya ngajrihi.

Wadya Sela lan Tarub nenggih barisnya, aneng kilen benawi, mapan let bengawan, dennya ayun ayunan, lawan langkung kedhik neki, wadya ing Sela, lawan Tarub puniki.

Tigang atus winetara kathahira, nging wong Jipang puniki, kang manah wus suda, ningali gustinira, kelamun sampun ngemasi, lawan sang retna, tenapi ki dipati.

Dadya dangu denira sawang sinawang, tanana ingkang wani, lamun lamun anyabranga, mengkana ki Ageng Sela, Ki Juru ingkang tinari, pakarsanira, Juru prayoga neki.

Apa becik kelamun sira nabranga, yen mangkene pribadi, mapan tanpa wekas, manggung sawang sinawang, Ki Juru umatur aris, yen sinabrangan, kado boten kuwawi.

Langkung kathah punika tiyang bang Wetan, wadya Tuwan ming kedhik, inggih lamun tahan, langkung saking prayoga, lamun datan tahan ugi, langkung memirang, lan mindhak angsal ati.

Dugi kula tiyang Bang Wetan punika, manahnya sampun alit, kelamun ngantosa, punika angsal manah, kados aurat sanggi neki, Ki ageng nebda, paran prayogi neki.

Kyai Juru mapan alon aturira, inggih lamun amarengi, lawan karsa tuwan, wonten udur punika, namung pun kakang Penjawi, lawan kawula, tiga Raden Ngabei.

Dene baris ing Tarub Sela punika, mundura mapan sami, sowana kewala, wonten ngarsa paduka, kawula bilih menawi, wonten sih ing Hyang, lan supangat jeng nabi.

Kang kapundhi amung pangestu paduka, ing siyang lawan latri, Ki ageng ngandika, yen mengkono karsanya, iya ingsun angamini, Penjawi mara, undurna sagung baris.

Tur sendika nulya nembah aparentah, mundur sagunging baris, wong Bang wetan wikan, yen baris mundur samya, dadya ewuh ing tyas neki, narka yen gelar, saya alit kang ati.

Den Ngabei kelawan Ki Juru ika, tiga Kyai Penjawi, wus ngrasuk busana, samya nitih turongga, Ki Juru titihan neki, belalak pancal, pun gunawan nameki.

Hendrayeksa Ki Penjawi titihanya, Sungkali den Ngabei, pan samya tenaga, gawok wadya Bang Wetan, mapan samya aningali, jomblong sedaya, prapta pinggir benawi.

Pra dipati ing Jipang pepak sadya, ingkang dadya pengarsi, Tohbau namanya, pan lagya paguneman, kelawan aningali, mring solahira prajurit tiga sami.

Kang teteger aneng sapinggir bengawan, datan pantara prapti, kang prajurit tiga, bengawan linumpatan, kang kuda katiga sami, tan mawi nyebrang, dadya pra sami ajrih.

Ki Tohbau lan sagung kang pra dipatya, ayun lumajar sami, nulya cinegatan, marang Ki Juru ika, lawan angandika aris, eh pra dipatya, aja lumayu sami.

Praptaningsun ing kene nemoni sira, yen dhangan lan sira, padha amituhuwa, pan amrih rahayu neki, kendel sedaya, sagung kang pra dipati.

Sohan andher neng ngarsa ri sang katrinya, Ki Juru anebda ris, endi engkang tuwa, lan sapa aranira, Tohbau matur ngabekti, inggih kawula, Tohbau westa mami.

Eh Tohbau marmaningsun iki prapta, ayun tanya sayekti, paran karsanira, apa sedya abela, yen kena sun eman ugi, ngur rahayuwa, Tohbau atur bekti.

Pan kawula inggih punapa kang karsa, gusti dhateng nglampahi, Ki Juru ngandika, yen wus  mengkono padha, angur sebaha tumuli, Ki Ageng sela, sandika mapan sami.

Bilahinya pan ingsun kang nanggung padha, lah wis kariya iki, nuli anusula, sangung kang pra dipatya, sandika samya tur neki, anulya musna, ingkang prajurit katri.

Sangsaya jrih sagunging wadya Bang wetan, anulya ambongkoki sagung ingkang wastra, nungsul nyabrang bengawan, Tanana kari sawiji, sedya aseba, Ki Juru kang winarni.

Ki Penjawi Raden Ngabei wus prapta, ing arsa atur bekti, Ki Ageng atanya, paran ing lakonira, Ki Juru matur wot sari, pangestu tuwan, pukulan angsal kardi.

Datan dangu kados nunten samya prapta, nulya sujud ing widi, Kyai Ageng Sela, langkung sokur mring sukma, tan pantara nulya prapti, wadya Bang Wetan, gumrah awaraning jalmi.

Kyai Juru ingkang kinen methukena, kang sarta lajeng ngirid, mapan sampun praptra, sagung kang dipatya, ing ngarsa dher atur bekti, tumungkul samya, tan kuwarsa ningali.

Marang wernanira Kyai Agung Sela, langkung dennya blerengi, mengkana ngandika, mring sagung pra dipatya, apa wis mituhu sami, mring kersaningwang, sadaya atur bekti.

Sampun sakit senadyan dhumateng pejah, gusti inggih nglampahi, ki Ageng ngandika, ya wis ingsun tarima, nanging ta perentah mami, negeri Jipang, iya ing mengko iki.

Ingsun titip Tohbau marang ing sira, lan sagunging dipati, padha rumeksaha, ingsun anyun kondura, iya marang Pajang mami, sapungkur ingwang, padha nusula nuli.

Asebaha kelawan sak kancanira, mring Sultan Pajang iki, iku poma poma, padha amituhuwa, sandika samya tur neki, lan maning ana, iya wewekas mami.

Layonira Arya Jipang becikana, lan kang loro iku ugi, tunggalna kewala, iku ya poma poma, aja sira ngiparani, matur sandika, sagung kang pra dipati.

Mapan ingsun yun budhal sandina benjing, wus ta mundura iki, sagung pra dipatya, ngabekti gentya gentya, ngusapi lebu sang Yogi, sa undurira, angemu wespa sami.

Hengengena sagung ingkang pra dipatya, Ki ageng kang winarni, mapan perimbangan, lawan ki Juru ika, tenapi Kyai penjawi, lawan kang putra, nenggih Raden Ngabei.

Angandika Ki Ageng mring ri kalihnya, paran karsanireki, sapa ingkang tompa, ingganjara negara, pan ingsun tan melu jurit, Ki Juru turnya, lamun Kyai Penjawi.

Pan sedaya panika asta paduka, Ki Ageng ngandika ris, iku Juru nora, ingsun ngater kewala, sayekti kang oleh kardi, pan anakira, kelawan si Penjawi.

Kyai Juru gumujeng sarwi anembah, leres yen den tingali, nenggih kang tumandang, Raden Ngabei ika, kelawan wakne penjawi, nadya kawula, inggih pan boten keri.

Ki Penjawi mapan boten prajeyan, lawan jeng sultan dhingin, mongsa sininglaran, mapan gampil kewala, pun thole mekaten malih, pan ponakawan, boten angsal negari.

Ponakawan ganjaran astra busana, sanes paduka yekti, mring pundi purugnya, tan wande dhateng anak, sadherek mekatan ugi, datan parbeda, lawan anak kantun kedhik.

Kyai Ageng wus dhahar ing aturira, Ki Juru amertani, nulya angandika, ya wis sun turut sira, Penjawi prentaha nuli, ingsun budhalan, malih sedina iki.

Marang pajang Penjawi atur sandika, nulya tengara muni, wadya Tarub Sela, langkung ing tyas gumbira, gustenira angsal kardi, sa marga marga, mapan kasukan sami.

Henengena wau kang lagya lumampah, kawarna pajang negri, nenggih kang jeng sultan, mapan lagya sineba, pepak kang wadya anangkil, kang munggeng agarsa, Raden moncanegari.

Kang jeng sultan aris denira ngandika, eh ta Moncanegari, apa sira wikan, wertane kakang sela, olehe amangun jurit, asor unggulnya, nembah Moncanegari.

Inggih mirsa wertininun kakang sela, meksih apacak baris, neng kilen bengawan, wadyanya Arya Jipang, baris bang wetan benawi, wadya ing sela, kawarta sanget kontit.

Langkung kathah wadyanira arya Jipang, kadugi tan kuwawi, eca angandika, kasaru geger jaba, kang jalma samya ningali, ing praptanira, Ki ageng Sela iki.

Langkung asri lampahe sa marga marga, anging Raden Ngabei, ingkang dadya kondhang, sagung wong kang tuminggal, kang jeng sultan wus miharsi, lajeng putusan, ngenggalken lampah neki.

Tan pantara Ki ageng wus prapteng angarsa, lajeng Jawat asteki, nulya tata lengah, Raden Ngabei nulya, ngbekti marang sang aji, rinangkul lawan, lawan kang putra den arasi.

Adhuh nyawa sokur selamet ta sira, rineksa mring Hyang widi, nulya tata lengah, lawan Pangran Benawa, mapan rarangkulan sami, samya kangennya, ri wus tata alinggih.

Kang jeng sultan aris denira tannya, mring ki Ageng seleki, paran kang sira, lakonira sun duta, Ki Ageng lon atur neki, lampah kawula, angsal berkat sang aji.

Arya Jipang sapunika sampun pejah, nging lawan patih neki, Mentaun namanya, bojonipun satunggal, westa dewi Larasati, iku ta kakang, sapa lawaning jurit.

Arya Jipang pan inggih lawan kawula, mentaun lan Penjawi, Larasati mapan, pun Ngabei puniki, nenggih lawaning ngajurit, nata ngandika, balane ana ngendi.

Balanipun wenten sawetan bengawan, pun juru kang nadhahi, nanging let bengawan, tiyang tarub lan sela, punika ingkang nadhahi, sareng tumingal, yen Arya Jipang mati.

Lajeng teluk sadaya tiyang Bang Wetan, Tohbau kang pangirid, sagung kang dipatya, punika ingkang tuwa, kang jeng sultan tanya malih, kabeh ku iya, ing mengko ana ngendi.

Kyai Ageng mapan aris aturira, teksih kantun neng wingking, kades nunten prapta, saweg kula ken samya, nyaeni kunarpa neki, pun Arya Jipang, sang nata ngandika ris.

Ya wis kakang abanget tarimaningwang, nging sira aja mulih, wong Tarub kewala, lan sela ulihena, anaha wismanireki, kakang prayoga, ya siroabeng Ngabei.

Tan lenggana nulya luwar Sri Nalendra, bubar sagunging nangkil, Ki Ageng winarna, lajeng mring wisma nira, kang putra Raden Ngabei, wong tarub sela, wus lajeng kinen mulih.

Ki Penjawi lan Ki Juru ika, kang meksih anenggani, angeng Pengabeyan, kawarana kang jeng sultan, nimbali rekyana patih, Moncanegara, prapta panepen nuli.

Kang jeng sultan sakondurira sineba, mapan tan manjing puri, sampun pitung dina, neng panepen kewala, lawan datan mijil mijil, langkung sungkawa, nulya ngandika ris.

Kakang Moncenegara marmane sira, iya ingsun timbali, paran karsa nira, prekara kang ubaya, ingsun wus eling sayekti, kang pangandika, iya jeng Sunan Giri.

Ing Mentaram parentah sa tanah Jawa, paran genya baleni, dene mengko kakang, wus dadi bayaningwang, dadi cidra yen tan yekti, lamun yektiya, paran kakang kang keri.

Matur nembah dipati moncanegara, kula mekaten malih, kelangkung supenya, duk paduka ubaya, ing mengko emut sayekti, kang pangandika, inggih Sinuhun Giri.

Yen marengi pan inggih atur kawula, kejawi den lintoni, sinerah kewala, ing pundi kinarsakna, senadyan tikela kalih, kula sengaja, kang jeng sultan nebda ris.

Iya kakang ingsun wus mongsa bodhowa, angger tarima iki, mara ta dhawuhna, marang ing Pangabeyan, sandika lengser sing ngarsi, rekyana patya, ing Pangbeyan prapti.

Mapan nuju Ki Ageng lenggah pendhapa, kang munggeng ngarsa neki, Ki Penjawi lawan, Kyai Juru punika, katiga Raden Ngabei, kagyat praptanya, Raden Moncanegari.

Mapan lajeng wau sami Jawat asta, ri wusnya tata linggih, Adipati Monca, mapan lajeng ngandika, kakang kawula tinuding, dhateng sang nata, kinen masrahna ugi.

Kang ubanggi kang negeri kalihnya, Pathi lawan Mentawis, nanging ing Mentaram, karsane Sri Nalendra, kakang mapan den lintoni, sabab Mentaram, kakang negari alit.

Kalih dene sapunika taksih wona, paduka kinen milih, negeri tanah Jawa, sedaya pilihana, senadya tikela kalih, sri naranata, kakang mapan nglilani.

Kyai Ageng mapan dangu tan ngandika, wusana anebda ris, gih adhi matura, dhumateng Sri Nalendra, kawula tan saged krami, lan boten nedya, gadhah wicanten kalih.

Mung punika adhi kawula aturna, dhumateng sri bupati, nulya Jawat asta, pamit dipati Monca, wus katur marang sang aji, lamun mengkana, ki Ageng atur neki.

Dadya kendel sang nata datan ngandika, wus dangu ngandika ris, yen mengkono Monca, padha meneng kewala, nanging den yitna sireki, wus ta muliha, sandika atur neki.

Sampun lengser Den Adipati Monca, saking ngarsa sang Aji, henengena winarna, nenggih Ki Ageng sela, saundurnya duta aji, kendel kewala, mapan datan kena angling.

Ki Penjawi ingkang tyas langkung bramatya, jaja lir metugeni, mengkana aturnya, yen marengi kang karsa, suwawi dipun ayoni, ratu kang cidra, Ki Juru anahuri.

Pan mengkane Penjawi karsa paduka, punika tan prayogi, ngajak ngrusak tata, wekasane punika, ingkang raharja sayekti, dadosnya sama, wekas cidra pribadi.

Kyai ageng mapan aris angandika, wus aja na pinikir, pan cobaning Sukma, ingsun mapan kinarya, lelakon marang Hyang Widi, eh Juru sira, kelawan si Penjawi.

Ingsun titip anakira karo padha, emongen si Ngabei, iku poma poma, aja na walang driya, sireku marang ing mami, mapan ingsun arsa, kumambang mring Hyang Widi.

 

PUPUH VI

MASKUMAMBANG

Nulya manjing wektu Maghrib jeng sang yogi, mring panepen nulya, asalat ki Juru ngiring, lawan ki Penjawi ika.

Pan katiga anenggi Raden Ngabei, makmum ri sawusnya, bakda Ngisa karo sami, amrih eca tyasing putra.

Atenapi dhumateng kang rayi kalih, dadya samya eca, ing tyasnya katiga sami, tengah dalu wayah ira.

Jawah angin Ki Ageng ngandika aris, wus padha turuwa, mapan ingsun arsa guling, Ki Ageng nulya sarehan.

Den Ngabei Ki Juru lawan Penjawi, samya aneng dagan, wayah ira bangun enjing, katiga wus samya nendra.

Kyai Ageng tumulya miyos aririh, lajeng lampahira, mapan sedya mati ragi, manut salembak ing manah.

Wus kapungkur negara ing Pajang iki, samoun manjing wona, Raden Ngabei winarni, lawan kang paman kalihnya.

Sawungunya asri kagyat pan sami, sang wiku tan ana, nulya Raden Ngabei, lajeng niba pasarehan.

Kyai Juru datan pegat mituturi, dhumateng kang putra, mapan sarwi den keloni, ki Penjawi kang winarna.

Datan saged ningali Raden Ngabei, yen sampun sangeta, pengampahe ingkang rayi, ki Juru mertani ika.

Mapan kedah angamuk Kyai Penjawi, mapan lajeng kesah, sedyanira Ki Penjawi, anusul dhateng kang raka.

Kawarnaha Sultan Pajang wus udani, yen kang raka kesah, kalawan Kyai Penjawi, langkung getering tyas ira.

Nging Ki Juru kalawan Raden Ngabei, kang teksih neng wisma, nanging Raden Ngabei, sare amujung kewala.

Kyai Juru kang tansah mituturi, jeng sultan winarna, nimbali marang dipati, Moncanegara wus prapta.

Ing ngarsane sang nata ngandika aris, paran kesanira, eh sira Moncanegari, lungange si kakang Sela.

Apa nora yen iku dadya kawatir, adipati Monca, umatur sarya ngabekti, nenggih pangraos kawula.

Kades boten antawis Raden Ngabei, pan meksih tinilar, lan pun kakang Juru meksih, kados pun kahang ing sela.

Kesahipun kula dugi mangun teki, marmaming tyas amba, ing lahir boten kuwatir, ing batos kula sumongga.

Kangjeng sultan nulya angandika aris, yen mengkono Monca, payo nenuwun Hyang widi, muga ja na kara-kara.

Wis muliha mung iku parentah mami, adipati Monca, sandika matur sing ngarsi, kawarnaha Kyageng Sela.

Pan wus prapta anenggih ing Sekar lampir, kang sinedya driya, ing Garenjeng mati ragi, Ki Penjawi kang winarna.

Gennya nusul ngulati datan kapanggih, lajeng mati raga, aneng salabentar iki, pan tapa ngadek kewala.

Neng jro sela ki ageng winarna malih, neng Gerenjeng punika, asmilati ragi, pinarak sangandhep toya.

Mapan lenggah sarya sila tumpang iki, lawan madhep keblat, nora ebah nora esik, mapan sampun mindha reca.

Pan wus suwung yekti tan mujud kekalih, awang awang ika, uwung uwung kang kaeksi, mahluk kang ayua wus sirna.

Nanging kadim ajalalan kang abdi, wus dadya satunggal, mengkana pan sampun lami, awetara satus dina.

Gara gara mapan nulya andhatengi, mengkana winarna, kangjeng Susuhunan Adi, wus miyarsa yen kang putra.

Sultan Pajang dinugas laya kapti, lan kang putra Sela, jeng sunan ing karsaneki, nulung mring putra kalihnya.

Sampun tedhak sang wiku karsaneki, Pajang kang sinedya, manggihi jeng sultan iki, kawarna jeng Sri Nalendra.

Mapan lagya kemengan sri narapati, tan kena sineba, neng penepening pribadi, tan arsa ingadhep jalma.

Tan pantara rawuhnya Sinuhun Adi, sang nata wus mulat, lamun sang pandhita prapti, angraos manggih duduka.

Nulya tedhak saking panepen sang aji, manembah suku sang, manguswa pada sang yugi, sang pandhita angandika.

Lah ta uwis pa ye Jebeng tata linggih, nulya samya lenggah, sang pandhita ngandika ris, marmaningsun iki prapta.

Ayun takon mring sira ing sayekti, paran wartanira, lakune kakang ireki, jeng sultan tumungkul nembah.

Mongsa barong paduka mesem sang yogi, ya Jebeng sun wikan, kang dadi rubeda neki, atenapi kakangnira.

Marmaningsun iki Jebeng nuli prapti, ja kadawa-dawa, geseh lan kakangireki, nora becik dadenira.

Iya bener Jebeng karsanireki, nadyan kakangnira, pan iya mengkono maning, paran gone balenana.

Balang tiba pan iku upamaneki, mapan nora kena, lamun iku bali maning, Sultan Pajang ris aturnya.

Pan kawula sumongga karsa sang yogi, nging panuhun amba, lestaring Pajang negri, jeng sunan mesem ngandika.

Iku Jebeng beciko sira prajangji, lawan kakangnira, mapan ingsun kang nekseni, jeng sultan matur sumongga.

Pan ing mengko kakangnira ana ngendi, jeng sultan aturnya, kawula mboten udani, mapan sampun kesah lama.

Ingkang kantun amung pun thole Ngabei, lan pun kakang ika, nenggih Juru amertani, kang Penjawi tumut kesah.

Kangjeng sultan mesem angandika aris, yen mengkono iya, becike ingsun tiliki, nulya tedhak kangjeng sunan.

Kangjeng sultan dherek dhumateng sang yogi, marang Pengabehan, datan antara wus prapti, Raden Ngabei winarna.

Selaminya tinilar kang rama iki, pan sare kewala, wau Rahaden Ngabei, mujung aneng pesalatan.

Nrekang rama datan mobah datan mosik, ingkang asta kanan, tumumpang ing jaja neki, astanya kiri punika.

Mapan nurut ing wentis samya kang kering, delamakan kanan, iku mapan den tindhihi, mring kang wentis kiri ika.

Kang deriji sedaya bineber sami, lan kukub punika, ki Juru ingkang nenggani, nanging salat kasilira.

Mapan tan ana mengeng tingalireki, Ki Juru punika, kalawan Raden Ngabei, wus prapta munajat ira.

Kangjeng sunan prapta pelataraneki, ing panepenira, Sultan Pajang ingkang ngiring, nging sepi tan wonten jalma.

Kadya rusak yen tinon saking ing jawi, datan ana tiyang, tilas kang ngambah sawiji, pan kadya tan wonten jalma.

Dadya dangu jeng sunan lenggah surambi, lan jeng Sunan Pajang, jeng sunan ngandika aris, Jebeng ingsun yan kaduga.

Mara coba engakna lawang neki, nulya kangjeng sultan, Pajang angengakken kori, ki Juru katinggal salat.

Kangjeng sultan nulya matur mring sang yogi, yen ki Juru salat, mengkana jeng sunan nuli, takbir lawan uluk salam.

Kyai Juru tan pandung ing tekbir neki, lamun gurunira, anulya salam tumuli, medal mring surambi nulya.

Kyai Juru nyungkemi pada sang yogi, ri sawusnya lenggah, nulya Jawat asta sami, kelawan jeng Sultan Pajang.

Kangjeng sunan mangkya angandika aris, endi anakira, iya si Jebeng Ngabei, ki Juru matur punika.

Ingkang kula tengga inggih pun Ngabei, pan tilem kewala, selaminipun tan osik, marma amba tikar salat.

Ya ta mesem jeng sunan nulya umanjing, mring panepen nulya, sinandhing Raden Ngabei, dhateng kangjeng sang pandhita.

Sultan Pajang lan ki Juru amertani, lenggah neng dagannya, sang wiku anulya singkir, dikir ghaib kang kinarya.

Nulya wungu wau Rahaden Ngabei, kagyat mulat marang, sang pandhita ingkang prapti, nulya sumungkemi pada.

Pan rinangkul wau Rahaden Ngabei, marang sang pandhita, ingaras embunireki, sawusnya Raden tumingal.

Mring kang rama Sultan Pajang gya ngbekti, pan rinangkul nulya, esmu wespa sri bupati, den Ngabei pan mengkana.

Kangjeng Sunan Hadi nulya ngandika ris, mring ki Juru ika, kakangnira ana ngendi, iya ki Jebeng ing sela.

Kyai Juru umatur sarya ngabekti, kesah sampun lama, kawula boten udani, kang sinedya karsanira.

Nanging weling punika Raden Ngabei, amba kinen monga, lawan pun kakang Penjawi, nging pun kakang tumut kesah.

Mapan nusul sampun elet tigang wengi, panggih lan botennya, kawula mapan tan uning, jeng sunan aris ngandika.

Wus ta Juru tenapi Jebeng Ngabei, wis aja rinasa, prakara ingkang tan yogi, pa dene Jebeng ing Pajang.

Wus tetepa padha dadya dulur maning, sandika katurira, wus padha kariya iki, sun susule kakangira.

Nulya musna sang pandhita tan kaeksi, kangjeng Sultan Pajang, kang putra Raden Ngabei, kalawan ki Juru ika.

Sakalihnya binekta manjing ing puri, mapan tan lenggana, wus mantuk kadya ing uni, sirna tan ana kerasa.

Henengena kawarna sang wiku jati, ingkang angupaya, dhateng ki Ageng Seleki, tumingal marang gegana.

Sorot padhang teja sundhul ing wiyati, jeng sunan tan samar, ing Gerenjeng prenah neki, ki Ageng amati raga.

Sampun prapta sang pandhita lampah neki, lajeng malih warna, ingkang putra den ayoni, menda serpa alit ika.

Lejeng grenet mring pangkon kang serpa alit, pan nadyan nyakota, nanging ta sang ageng brangti, wus sirna bongsa manungsa.

Sirna serpa nulya na kelabang alit, geremet neng kerna, lajeng lumebet kerneki, nging sang brongta yan kerasa.

Nulya musna ingkang kelabang alit, mendha ingkang putra, sira Rahaden Ngabei, prapta anungkemi pada.

Asru nangis mengkana aturereki, jeng rama luwarsa, pun paman Juru ngemasi, pinejahan sultan Pajang.

Pan kawula kinuya-kuya sayekti, lamun kecandhaka, pan inggih dipun pejahi, dhumateng jeng sultan Pajang.

Tiyang Sela Tarub samya den Penjahi, estri binoyongan, pun ibu lawan pun bibi, sadaya wus aneng pura.

Datan ewah tyasira sang agung brangti, sumendhe ngiradat, tumancep mring dat sejati, wus sirna kang ponca driya.

Langkung suka tyasira jeng Sunan Hadi, kalamun kang putra, ing Sela wus den keringi, marang sagung ponco driya.

Nulya sira kang werna Raden Ngabei, jeng sunan wus lenggah, ngarsanya sang ageng brangti, dadya wedhar tinglira.

Kang khakiki tumingal gurumaja ji, mapan anglir serpa, ingkang lagya malungsungi, paningalira kang tapa.

Dereng wedhar sedaya gahota neki, mengkana jeng sunan, ingkang putra den singiri, ghaib ginaib kinarya.

Nulya wedhar kumpuling gahota sami, mantuk basa riyah, kamil mukamil nglimputi, dhumateng ing sipat ngaral.

Alam kabir kalimputing alam sahir, wus mulya manungsa, mengkana nulya ngabekti, nungkemi pada jeng sunan.

Pan rinangkul dhumateng sang maha yekti, lawan angandika, wus Jebeng luwara iki, aja ta sira kedawa.

Wus pinasthi sira marang ing Hyang Widi, pan wijine Jawa, turun temurun ing benjing, mapan iya tan keselan.

Kangsi prapta ing jaman akhirku benjing, pan turunira, datan nana kang nyelani, ingkang mengku tanah Jawa.

Wus jamake Jebeng tan wong bakal luwih, pinaringan papa, nadyan ingkang para nabi, Jeng Nabi Adam awitnya.

Nabi Enuh lawan jeng Nabi Ibrahim, kangjeng Nabi Musa, jeng Nabi Ngisa puniki, apadene nabi nira.

Kangjeng Nabi Muhamadsam iku yekti, padha awit papa, mulya ing wekasan neki, nanging jeng Nabi Suleman.

Ingkang nora awit papa iku ugi, pan karsaning sukma, anglahirken kodrat neki, pan kinarya kenyataan.

Awitara sira Jebeng anampani, mring pulunging Jawa, anakira si Ngabei, kang wus pinasthi Hyang Sukma.

Mapan ana Jebeng prathonda neki, iya arenira, Jebeng Pajang liwat asih, iya marang anakira.

Pulung iku Jebeng kelamun angalih, mapan iku nora, ngalih mrika den sengiti, pesthi mring kang kinasiyan.

Wus ta payo Jebeng mulih lawan mami, iya marang Pajang, jaluken ingkang prajanji, ingsun ngater marang sira.

Lawan iya pesthi banjur sun nekseni, lah payo nagiha, adhenira si Penjawi , mengkone ngendi prehnya.

Kyai Ageng umatur sarya ngabekti, kawula tan wikan, rumiyin kantun negari, pan kula ken ngemong samya.

Mapan inggih kekalih dhateng Ngabei, mesem sang pandhita, wus Jebeng ingsun kepanggih, nging Penjawi nusul sira.

Payo mangkat goleki Jebeng Penjawi, miyos kangjeng Sunan, saking sangandhaping warih, Kyai Ageng atut wuntat.

Aningali jeng sunan sorot wiyati, mapan wus tan samar, mring tejane Ki Penjawi, prenahira Salabentar.

Saking Grenjeng jeng sunan sampun lumaris, ki Ageng tut wuntat, Salabentar sampun prapti, ki Penjawi kang winarna.

Mapan ngadek tapanira Ki Penjawi, aneng jroning guwa, lan madhepe kiblat gingsir, sarta asendheyan sela.

Kangjeng sunan lan Ki Ageng sampun prapti, pelataran guwa, nulya uluk salam neki, kagyat kang aneng jro guwa.

Ki Penjawi mapan nulya anahuri, tan pandung swaranya, kelamun sang maha yakti, sampun wedhar tingalira.

Nulya medal saking guwa ki Penjawi, lajeng ngaras pada, ngusapi lebu sang yogi, ri wusnya nulya tumingal.

Mring kang raka ki Ageng lenggah neng wingking, ki Penjawi nulya, nungkemi sarya anangis, ki Ageng aris ngandika.

Wus ta yayi menenga aja anangis, mara alungguha, anaha purbaning Widi, aja akeh kang rinasa.

Sawusira tata alenggahan sami, jeng sunan ngandika, Jebeng pa yo padha mulih, tan pantara nulya mangkat.

Tan winarna ing marga Pajang wus prapti, lajeng manjing pura, Ki Ageng kantun neng jawi, lawan Ki Penjawi ika.

Mapan nuju jeng sultan lenggah pendhawi, lan dipati Monca, Ki Juru lan den Ngabei, sekawan Pangran Benawa.

Samya kagyat rawuhnya jeng Sunan Hadi, pan methuk sedaya, nulya tata lenggah sami, mapan ngujung gentya gentya.

Ri wus tata jeng sunan ngandika aris, dene pasang yogya, padha pepak temon iki, Jebeng Ngabei Benawa.

Lan mapaga marang uwakira prapti, sun anti neng jaba, mengkana Raden Ngabei, kalawan Pangran Benawa.

Sakelangkung tysira marwata siwi, nembah sekalihnya, pan samya lumajeng mijil, wus panggih lawan kang rama.

Anungkemi padanira kanan kering, pan sarya karuna, kalihnya rinangkul sami, dhumateng ki Ageng Sela.

Lon ngandika Jebeng wus menenga kalih, pan wus kendel samya, anulya umatur aris, padika lajeng ngandikan.

Wus lulampah tan keri Kyai Penjawi, pan lagya katingal, jeng sultan angawe gipih, prapta lajeng rerangkulan.

Ki Penjawi Ki Juru rangkulan sami, lan dipati Monca, jeng sunan suka ningali, wus tan na rasa rumangsa.

Ri wusnya jeng sunan ngandika aris, mring jeng Sultan Pajang, paran ta karsanireki, kakangira pan wus prapta.

Luwarana ubayanira ing nguni, kelamun anaha, Jebeng kang dadya tyas neki, prayoga sira pajara.

Kangjeng sultan umatur sarya ngabekti, pan mongsa boronga, paduka sampun udani, ing samanah manah amba.

Ya ta mesem jeng sunan ngandika aris, ya wus Jebeng Pajang, mapan ingsun ya udani, kang dadya kuwatirira.

Pangandika dhingin jeng sinuhun Giri, lah pa gene ika, sira anggo pasang giri, jeng sultan tumungkul nembah.

Saking sanget tyas kasupene sayekti, marma yen kenginga, pun kakang amba lintoni, sang pandhita angandika.

Iku ora sapa ingkang karya lali, lamun mengkonoha, kagepok ngujub sireki, dadi kitib mekasannya.

Khukum akal iku Jebeng ametengi, marang ngelmunira, tinurut tan tanpa kardi, mundhak ilang pasrahira.

Dadya matur jeng Sultan Pajang ngabekti, marang sang pandhita, punapa karsa sang yogi, kawula mapan sumongga.

Nging panuwun kawula osiking ati, gih pun kakang Sela, wontena prasetyaneki, mapan dhumateng kawula.

Amrih anteng ing manah selamineki, mugi ta tulusa, dados kadang donya akhir, mesem sang wiku ngandika.

Lah ta paran ki Jebeng Sela sireki, iku arenira, kang dadya penjaluk neki, ki Ageng Sela aturnya.

Mapan inggih amba paduka sekseni, yen ngantos sakhajat, nging awak amba pribadi, jumeneng ratu ing Jawa.

Pan punika sumangga karsa sang yogi, jeng sunan ngandika, dhumateng jeng sultan aris, paran Jebeng karepira.

Mapan uwis prasetya kakangireki, sang Nata aturnya, punika nanging pribadi, ing wingking kados punapa.

Kangjeng sunan mapan angandika aris, bener kakang ira, ananggung awak pribadi, ing urip sapa weruha.

Mapan iku iya kagunganing Widi, kalamun manungsa, iya melu anderbeni, kagepok ing sirik ika.

Dadya sira was marang ngelmu nireki, iku pan tan ana, liyane awak pribadi, kang linilan ngawruhana.

Lawan maning dunduman pan ora keni, lamun ngawruhana, begja lara lawan pati, wus ana ngatasing Sukma.

Lamun nora mengkono anyekuthoni, iku sakarsa, jeng sultan matur wot sari, yen paduka sampun karsa.

Pan kawula sumongga dherek sayekti, ing sakarsa tuwan, kangjeng sunan ngandika ris, wus Jebeng sira ulungna.

Kangjeng sultan nulya angandika, aris, wus kiraka Sela, Mentaram lawan ing Pathi, sun pasrah marang ing sira.

Nulya geter pater pan amertandhani, Ki ageng sela, nampani negri mentawis, sineksen mring sang pandhita.

Kangjeng sultan nulya angandika aris, wus kiraka sela, Mentaram lawan Pathi, dadi kaduwe mring sira.

Tampanana ingsun pasrah mring sireki, Ki Ageng aturnya, pan langkung panuwunneki, dadya luwar kang ngubaya.

Aranira ing mangko kakang sun alih, Ki Ageng Mentaram, lan Pathi sapa nenggoni, Ki Ageng aris aturnya.

Yen marengi inggih pun adhi Penjawi, wus kakang prayoga, si Kakang Juru Martani, dadi tan uman negara.

Pan gumujeng Kyai Juru Amertani, awon Pathi punika, dene kaprentah Mentawis, mesem kangjeng sang Pandhita.

Sultan Pajang gumujeng ngandika malih, kakang ing Mentaram, mapan ana kang duweni, si kakang gedhe Mentaram.

Kyai Juru angguguk gujengireki, nulya ris aturnya, yektinipun kakang singgih, tan saged parentah jalma.

Mangke malih wus gadhah negri kekalih, kelamun sageda, parentah dhumateng jalmi, duk nguni meksih neng Sela.

Nanging kendel lan salat kang den karemi, marmane punika, tan wande kula pribadi, ingkang parentah Mentaram.

Dadya samya gumujeng suka tyas neki, mengkana jeng sunan, langkung sokor mring Hyang Widi, kang putra wus tanataha.

Sang Pandhita mangkana ngendika aris, kabeh Jebeng padha, estokna pitutur mami, aja lali ngelmunira.

Lah ya iya Ki Jebeng ing Mentawis, iku poma poma, aja lali ing prejangji, lan renira Jebeng Pajang.

Kyai ageng umatur sarya ngabekti, mugi ta angsala, ingkang pangestu sang yogi, sageda anglampahana.

Iya Jebeng sun donga marang Hyang Widi, muga ta bisoha, tenapi arinireki, iya ki Jebeng ing Pajang.

Poma karo aja na selaya pikir, wus padha kariya, ingsun Jebeng arsa mulih, kangjeng sunan nulya musna.

Sultan Pajang ngandika mring kang ris, kakang besuk apa, sira mulih mring Mentawis, Ki Ageng aris aturnya.

Benjang enjang yen marengi sri bupati, sang nata ngandika, paran si Jebeng Ngabei, apa kari pa kagawa.

Kyai Ageng mapan alon atur neki, kawula sumongga, ing karsa paduka aji, Sri Nalendra angandika.

Iya kakang tinggalen jabeng Ngabei, ana kanthiningwang, Raden Ngabei turneki, kalilan tan kalilana.

Mapan amba yun tumut pun bapa iki, dhumateng Mentaram, mesem jeng sri bupati, aris denira ngadika.

Iya Jebeng aja susah tyasireki, apa karsanira, mapan ingsun anglilani, matur Pangeran Benawa.

Pan kawula dewaji anuhun pamit, tumut mring pun kakang, ngateraken mring Mentawis, gumujeng suka nalendra.

Iya mara Benawa melu Ngabei, ingsun iki iya, melu si kakang pribadi, Monca sira melu sapa.

Baya melu marang si kakang Penjawi, kakang Juru nora, ana iya kang ngeloni, ki Juru gumujeng suka.

Pan sedaya punika kula den iring, dadya samya suka, sang nata ngandika malih, kakang sun titip mring sira.

Bocah wadon teka Kalinyamat dhingin, meksih cilik ika, yen wus mangsanira benjing, kakang sira aterena.

Tur sandika nulya luwaran sang aji, kondur ki mas Monca, mantuk mring dalemirekim, Ki Ageng mring Pengabean.

Pan sedalu nora ana ingkang guling, samya tata tata, wong Tarub Sela wus prapti, enjing pan samya budhalan.

Kangjeng Pangran Benawa kang munggeng ngarsi, lawan ingkang raka, kangjeng Rahaden Ngabei, Ki Ageng neng wurinira.

Mapan lawan kang rayi Kyai Penjawi, Ki Juru punika, kang nindhihi repot sami, lawan dyah rara sengakaran.

Wus pinaring tunggil lan rerepot estri, Ki Juru sedaya, ingkang rumeksa pan sami, ningali jeng Sultan Pajang.

Wong ing Pajang sedaya tan ana kari, gabagan rantaban, sagunging wong aningali, langkung asri lampahira.

Boyongira Ki Ageng dhateng Mentawis, pan samarga marga, tiyang kang samya ningali, atenapi kang sugata.

Tan winarna ing marga lampahnya prapti, nenggih ing Mentaram, nulya tata tata sami, karya pamondhokanira.

Ki Penjawi nulya mantuk dhateng Pathi, wong Tarub lan Sela, sedaya ingkang angiring, lampahira sampun prapta.

Pan wus manggih ing Pathi kitha kang lami, lajeng ingenggenan, dhumateng Kyai Penjawi, wong Pathi suyud sedaya.

Wong ing Tarub Sela samua nuhun pamit, pan mantuk sedaya, linilan wus budhal sami, kawarna Pangran Benawa.

Sampun lami neng Mentaram nuhun pamit, kondur dhateng Pajang, Kyai Ageng wus marengi, Jebeng Ngabei ingaterna.

Nulya mangkat lampahira tan winarni, sampun prapta Pajang, lajeng sowan kang rameki, dinangu ing saneskara.

Sampun katur ing salampah lampah neki, kang jeng Sultan Pajang, langkung sokur ing Hyang Widi, semana ing tanah Jawa.

Langkung kerta tan nana winalang ati, Mentaram winarna, Kyai Ageng karya mesjid, kalawan kang palesiran.

Kang kedhaton mapan sampun den badheni, ri wus sira dadya nyai Ageng kang ngenggeni, mapan kalawan kang putra.

Kyai Juru karya wisma sampun dadi, westa Pegambiran, langkung kertaning Mentawis, Kyai Ageng kang winarna.

Sampun karya panepen sakilen masjid, langkung asrinira, pangulu pan sampun kardi.

Tata tita langkung kerta ing Mentawis, pitik iwen ika, mapan nora den kandhangi, durjana wus nora nana.

Siyang dalu nging rame ngibadah sami, mengakna kocapa, Kyai Ageng pan wus lami, saben mongsa sowanira.

Marang Pajang yen kondur lajeng nenepi, pan nanging punika, ki Ageng kareman neki, nging mesjid lan panepennya.

Lawan nyai Ageng mapan awis awis, panggih lawan kang raka, tenapi Raden Ngabei, awis sowan mring kang rama.

Kawarnaha dyah rara sengkaran iki, wus lami dewasa, wernanira jungkar angin, tuhu yen ayu utama.

Gandrung manis pan asawang rumring sari, yen angliring ika, tuhu lamun karya brangti, tur kaduk raga kerana.

Kang salira mapan lir emas sinangling, dalem petamanan, wus mempeng birahi neki, den Ngabei pan mengkana.

Yen tumingal marang dyah sengkaran iki, kelangkung tyas ira, dhasar Rahaden Ngabei, sampun kelangkung dewasa.

Mapan sang dyah sengkaran mengkana maning, kelamun tumingal, dhumateng Raden Ngabei, kadya pejah tanpa jiwa.

Lami lami dadya supe kalih neki, dhumateng jeng sultan, tenapi weling sudarmi, sampun nemah sekalihnya.

Nanging repit tan nana jalma udani, yen sang dyah mengkana, kelawan Raden Ngabei, ing sawusnya lama lama.

Sang dyah Retna Dumilah mapan garbini, lagya kawan candra, nyai Ageng wus udani, mapan nulya tinimbalan.

Prapta ngarsa nyai Ageng ataya ris, sinten rewang dika, ingkang wani angrasuhi, mapan tumungkul sang retna.

Datan saged umatur nging esmu tangis, kang jeng nyai ika, langkung kewran galih neki, wus rumahos tiwasira.

Mapan lajeng kinen animbali nuli, dhumateng ingkang putra, wau Rahaden Ngabei, datan karsa lajeng kesah.

Langkung sanget nyai Ageng ing tyas neki, nutuh kang salira, lajeng mring panepen nuli, ayun matur mring kang raka.

Sampun prapta panepen Nyai Ageng nuli, nungkemi kang raka, neng pada sarwi anangis, Kyai Ageng angandika.

Lah tutura Nyai aja sira nangis, dadya tanpa karya, wong nangis sun durung udani, kang dadya daruna nira.

Mara ta wis tutura Nyai den yekti, Nyai Geng aturnya, kawula tiwis kiyai, sarwi ngusapi waspa.

Nulya matur pejah gesang kula Kyai, katura sampeyan, ing mangke sengkeran aji, dyah rara sampun awawrat.

Sareng mirsa Ki Ageng langkung tyas neki, dangu tan ngandika, nulya angandika aris, sapa kang ngrusak larangan.

Nyai Ageng umatur sarya ngabekti, kawula tan wikan, sampun kula pitakeni, tumungkul nangis kewala.

Saking kaku manah kawula Kyai, lajeng kawula ngundang, nenggih dhateng pun Ngabei, boten purun lajeng kesah.

Kula undang badhe kula ken nakeni, kang karya punika, menawi ngaken Kyai, ingkang anyidra asmara.

Boten purun mila kuwur ingkang ati, ki Ageng anulya, utusan aken nimbali, mring ki Juru Mertanika.

Tan patara ki Juru anulya prapti, wus pinaring priksa, Ki Juru getun tan sipi, pan wusnyana yen kang putra.

Aturira Kyai Juru Amertani, pan mongsa wontena, pandugi kawula malih, liya pun Ngabei ika.

Ingkang purun ngresahi sengkaran aji, anyidra asmara, mapan boten woten malih, Ki Ageng les kang driya.

Awekasan nulya angandika aris, Juru golekana, undangen ya si Ngabei, praptane ing ngarsaningwang.

Kyai Juru tur sembah lengser sing ngarsi, ngupados kang putra, nenggih Rahaden Ngabei, wus panggih ki Juru nebda.

Payo Jebeng sira mangko den timbali, marang ramanira, barenga kelawan mami, den Ngabei tan lenggana.

Tanpa tara lampahira sampun prapti, ngarsane kang rama, tumungkul Raden Ngabei, kang ibu sareng miyarsa.

Mring kang putra rinangkul lan den tangisi, ki Ageng ngandika, lah menenga sira nyai, mapan wus kersaning Sukma.

Uculana anakira iku nyai, sun arsa atanya, nulya nyai lenggah malih, lawan angusapi wespa.

Kyai Ageng ingkang putra den takeni, Bei sapa ingkang, angrusak ing taman sari, samahura ingkang weca.

Den Ngabei tumungkul tan saged angling, kang rama wus wikan, lamun kang putra sayekti, dadya aris angandika.

Paran Juru kang dadya karsa neki, iki pan wus nyata, anakira angrusuhi, Ki Juru matur anembah.

Pan kawula sumongga karsa sang yogi, ing dalil punika, mongsa borong tuwan singgih, Ki Ageng aris ngandika.

Adhuh nyawa anak ingsun sira gusti, bisa temen karya, angrusak rahmate Widi, iya Juru kersaningwang.

Lah kariya reksanen sengkeren aji, lah den becik sira, ana dene ingsun iki, arep seba marang Pajang.

Nyaosake iya pati urip mami, apa dene sira, nyai dandana iki, iya lawan anakira.

Padha dosa nganggoha kang sarya putih, wus bener khukumnya, lamun sira pada mati, apa dene lawan ingwang.

Poma enggal ayun mangkat ingsun nuli, Ki Juru aturnya, punapa tan bekta abdi, Ki Ageng aris ngandika.

Juru no menawa tan tahan uning, marang awakingwang, mundhak temah ngrurubedi, sun iki mapan wus katrap.

Khukum molah paran geningsun sumingkir, Ki Juru sekala, kumembeng wespanireki, mapan yun dherek kawula.

Pinten banggi kawula yan manggih urip, Dyah Retna Dumilah, mapan ya mengkono maning, datan purun yen kantuna.

Kyai Ageng wekasan ngandika aris, yen mengkono padha, lah dandana sira sami, adusa lan keramasa.

Menganggeha iya ingkang sarya putih, marmane mengkana, ingsun iki anglabeti, iya marang karsanira.

Kangjeng sultan mapan wus bener lan dalil, lah wus padha mara, mulih adandana anglis, mapan ingsun nuli mangkat.

Nyai Ageng kelawan Raden Ngabei, lan Retna Dumilah, Ki Juru pan mantuk sami, lajeng angrasuk busana.

Nyai Juru kagyat manahnya tan sipi, dene ingkang raka, angrasuk kang sarya putih, nulya aris aturira.

Paran marmanya ingagem sarya putih, pan nulya jinarwan, mimiti malah mekasi, jeng nyai nungkemi pada.

Kyai Juru Mertani ngandika aris, nyai wis menenga, paran geningsun sumingkir, mapan kena khukum hina.

Nyai juru pegat pegat atur neki, kayi pan kawula, pejah gesang lamun kari, Ki Juru aris ngandika.

Yen mengkono nyai ing karsa nereki, wus mara dandana, ingsun iki selak kari, Ki Juru aris ngandika.

Mapan sampun mengangge kang sarya putih, medal saking wisma, abdine kang uning sami, yun dherek pan sinupatan.

Samya ajrih wus prapta panepen nuli, Kyai Ageng nulya, mangkat garwa putra ngiring, tan keri ki Juru ika.

Kyai Ageng lampahnya amurang margi, mapan nasak nasak, jrihnya yen konangan jalmi, nusup-nusup lampahira.

Nyai Ageng nyai Juru lan sang dewi, langkung kawelas arsa, lampahnya samargi-margi, wantu datan medal marga.

Tan winarna lampahnya kang kawelas asih, ing samarga-marga, mengkana ing Pajang prapta, jeng sultan ingkang winarna.

Mapan nuju amiyos munggeng sitinggil, pepak pra dipatya, ki Ageng pan sampun prapti, lajeng sohan panenggahan.

Mapan nglosod tiyang nenem tiga estri, kang lanang tetiga, lawan samya ngangge putih, jeng sultan kagyat kalintang.

Dangu-dangu tan pandung kang raka iki, lan ki Juru ika, katiga Raden Ngabei, langkung geter tyas nalendra.

Nulya gandhek tinuding kinen nimbali, tan pantara prapta, ing ngarsanira sang aji, sang nata aris ataya.

Paran karsa kiraka wonten puniki, dene karya gita, menganggo kaya wong mati, lawan padha ririmbitan.

Payo kakang malebu marang jro puri, sira sesomahan, nora patut aneng jawi, si Monca lawan Benawa.

Iku bae meluwa manjing jro puri, kabeh wus bubara, sang nata luwar tinangkil, sampun lenggah neng pendhapa.

Kyai Ageng nyai Ageng atut wuri, Ki Juru punika, tan karilawan kang nyai, den Ngabei pan kelawan.

Sang Dyah Retna Dumilah ingkang tut wuri, adipati Monca, kelawan Pangran Benawi, wus tata denira lenggah.

Sri Nalendra mapan angandika aris, kakang ana apa, Ki Ageng aris aturnya.

Ngaturaken tiwas kawula pribadi, pan kagungan nata, taman sampun risak yekti, pun Ngabei ingkang ngrisak.

Mapan mangke sumongga karsa sang aji, punika sedaya, pejah sampun katrap sami, tumitah lan hukum melah.

Sri Nalendra mesem angandika ris, kang tan ora ora, iku kakang sira pikir, dhasar bener anak ira.

Pan wus mongsa iya si Jebeng Ngabei, dhingin iku iya, ingsun ambil putra yekti, delasan ing mengko iya.

Mapan meksih si Ngabei putra mami, kaliwar diwasa, ingsun durung aweh rabi, wus pesthi kersaning Sukma.

Lamun iku jodhone Jebeng Ngabei, lah ta mara Monca, pangulu undangen aglis, ingsun ningkahene pisan.

Ki Pangulu tinimbalan nulya prapti, lan sa Ketib ira, sang nata ngandika aris, Pangulu sira ningkahna.

Putriningsun iya si Jebeng Ngabei, lan Retna Dumilah, sandika Pangulu nuli, den Ngabei sampun ningkah.

Sri Nalendra nulya angandika ris, mring dipati Monca, lah iya Moncanegari, sira saos sawahana.

Den samekta lan kang ngiringaken iki, marang ing Mentaram, ulihe si kakang iki, tur sembah dipati Monca.

Nulya medal dipati Moncanegari, sampun tata tata, wahana lawan kang ngiring, wus katur marang nalendra.

Mapan sampun sumekta niskaraneki, ki Ageng punika, mapan sampun pinisalin, lan putra segarwanira.

Atenapi Kyai Juru Amertani, lawan garwanira, sang nata ngandika aris, wus kakang sira muliha.

Ingsun duga kakang sapungkur neki, iya wong Mentaram, padha susah ingkang ngati, marma den enggal muliha.

Tur sendika nulya sesalaman sami, den Ngabei nulya, ngabekti mring sri bupati, tenapi Retna Dumilah.

Sampun lengser nulya medal saking puri, wus nitih wahana, mapan rarambatan sami, kesmaran ingkang tumingal.

 

PUPUH VII

ASMARADANA

Tata tita tan winarni, lampahe duk aneng marga, ki Ageng lawan putrane, tenapi ki juru ika, sampun prapta Mentaram, langkung suka manahipun, sagung ingkang kulawarga.

Duk nguni tinilar agring, mapan negara Mentaram, mangke saras niskarane, praptanya nyi ageng ika, pan agring angsal tomba, Raden Ngabei awinuwus, kelawan Retna Dumilah.

Langkung sih siniyan sami, tan pegat pulang asmara, saparannya renting-renting, mapan akekanthen asta, angler pendah mintuna, kang ibu langkung tyasipun, tenapi ki Juru ika.

Henengna gentya winarni, Kyai Ageng pathi ika, mapan wus miyarsa wartos, yen kang raka ing Mentaram, mentas geng manggih susah, dhasar lami tan kepangguh, arsa sowan mring Mentaram.

Budhal sagarwa putreki, tan winarna aneng marga, Mentaram wus prapta mangke, nulya panggih lan kang raka, lenggah surambi ika, atenapi Kyai Juru, mapan sami kangenira.

Anenggih nyai geng pathi, lajeng lumebeting pura, wus panggih tata lenggahe, lan nyai ageng  Mentaram, nyai Juru  Kelawan, anenggih kang ponan mantu, Dyah rara Retna Dumilah.

Mapan rerangkulan sami, sakelangkung kangen samya, nyai Juru apa dene, pan lami tan kepanggya, mengkana kang winarna, nyai ageng Pathi iku, kang putra sampun diwasa.

Peparabira sang dewi, sang Dyah Retna Parantresna, mapan wus kembar warnane, lan sang Dyah Retna Dumilah, mapan nging kantun cahya, lan anteng jatmikanipun, sang Dyah Retna Parantresna.

Mengkana sareng ningali, Raden Ngabei punika, mapan anginjen dangune, tan sohan dhateng kang rama, tinimbalan tan arsa, Ki Ageng Pathi puniku, sekelangkung kangenira.

Marang Rahaden Ngabei, mapan angical kewala, kang prelu karsane dhewe, mespadaken mring sang retna, pinareng linggih jajar, Sang Retna Dumilah iku, lan Dyah Retna Parantresna.

Kadya pejah tanpa kanin, Raden Ngabei tumingal, mring kang rayi Pathi mangke, nulya niba pasarayan, lajeng tan arsa dhahar, mengkana ingkang winuwus, Kyai Ageng ing Mentaram.

Alenggah aneng surambi, lawan kang rayi kalihnya, ki Ageng ngandika mangke, sareng tekdirnya, anak ira si rara, Dyah Parantresna sun pundhut, dhahupa lan anak ira.

Iya si Jebeng Ngabei,  Ki Ageng Pathi aturnya, sumongga karsa ing mangke, mapan tan ngrahos gegadhah, tan pantara rawuhnya, nyai ageng ing Mentaram, anusul dhateng kang raka.

Umatur sarya ngbekti, Kyai putra sampeyan, pun Ngabei pan ing mangke, boten purun medal medal, lan boten ajeng nedha, bibekipun ayun pangguh, kiyai wangsul kewala.

Ngantos kawula pribadi, murugi pan boten obah, eca amujung ing mangke, ngantos kaku manah kula, punapa kang den tedha, pan boten purun sumahur, mantu sampeyan karuna.

Pan inggih tan den preduli, Kyai ageng wis ngandika, wus nyai menenga bae, mongsa sira ta bisaha, aweh leganing driya, kejaba adhimu Juru, iku sira paranana.

Lah sira muliha nyai, adhinira tuturana, anake sun dhaupake, ya kelawan anakira, Dyah Rara Parantresna, nyai geng lega tyasipun, nembah lengser saking ngarsa.

Ki Ageng nulya nimbali, mring pengulu khakim ika, sampun prapta sokan andher, lawan Ketibe  sadaya, ki Juru kang winarna, sampun prapta gennya mujung, neng taman kang pasarehan.

Dyah Retna Dumilah nangis, nenggani neng daganira, kongsi abalut netrane, dhasar sang dyah lagya nyidham, mengkana manggih susah, kawarna sang aya buh ayu, ki Juru lenggah neng dagan.

Mapan lajeng den sungkemi, mring sang Dyah Retna Dumilah, Ki juru lan panebdane, wus rara sira menenga, ingsun arsa atanya, paran dadi widanipun, sang retna alon aturnya.

Kawula boten udani, sareng nyai ageng prapta, ing Pathi kawula kinen, marak lajeng manggihana, putra tuwan ngandikan, kang bibi kangen kelangkung, bola bali boten karsa.

Ki Juru mesem tanya ris, rara sapa rowangira, jegongan ing dina kuwe, Retna Dumilah turira, inggih lawan sang Retna, Dyah Parantresna puniku, tan pisah malah sedina.

Ki Juru ngandika malih, rara iku saupama, duwen sadulur kuwe, apa ta sira kaduga, sang Dyah Retna Dumilah, tumungkul aris umatur, paman kawala sumongga.

Mapan sampun jaman neki, estri kapurba ing priya, kawula sinahu mongmong, inggih kelamun kanggeha, nanging panuhun kula, kantenan karsanipun, leganing manah kawula.

Mengkana kang api guling, wus terang ingkang pamirsa, yen tan suwala karsane, kang garwa Retna Dumilah, mapan sampun sumongga, api kagyat gennya wungu, Ki Juru gumujeng suka.

Nulya tedhak den Ngabei, melerok Retna Dyah Dumilah, nulya sinambat sang sinem, kinuswa Retna Juwita, mapan karya ngandika, dhuh mas mirah jiwaningsun, senadyan pun kakang krama.

Pan nora sumedya lali, nah angger dhateng paduka, ki Juru ngandika alon, wus Jebeng sira ngandika, lah ta mara dandana, nanging adusa karuhun, Rahaden sampun ananya.

Lajeng siram den Ngabei, sawusnya nulya busana, sang dyah ngladosi dangune, lawan kumembeng kang waspa, ingkang manah neratab, Rahaden nulya andulu, mring tyasnya sang lir supadma.

Nulya sinambut sang dewi, ingemban lan pinriyembada, winor lan kitab basane, dhuh dewa pupujan retna, sampun maras kang driya, boya supe jiwaningsun, senadyan kawula krama.

Mongsa supe ing ngabdi, inggih dhumateng paduka, ki Juru aris sabdane, wus bei kasuwen nyawa, ika padha den antya, marma dhingin sun meh lampus, dene mengkono ta sira.

Mesem Rahaden Ngabei, nulya sineleh sang retna, ing ngaras lan pengahire, dhuh angger mirah kantuna, pun kakang ayun seba, nora dangu nuli wangsul, sarwi anglus kang sri nata.

Wus mangkat payo Ngabei, iki baya bocah apa, nora nana kawusane, kasi kaku ateningwang, mesem Raden lumampah, Dyah Retna Dumilah iku, lajeng mujung pasareyan.

Datan winarna ing marga, Ki Juru mapan wus prapta, ing mesjid wau lampahe, den Ngabei aneng wuntat, lajeng angaras pada, nira kang paman Pathi wus, ki ageng ngrangkul mring putra.

Mapan sarwi den arasi, adhuh kangen temen nyawa, lawan nora temu angger, ri wus nya lenggah atata, Kyai Ageng Mentaram, aris pangandikanipun, wus adhi sira ningkahna.

Pangulu majuwa iki, kalihe matur sandika, mapan sampun ningkah mangke, Raden Ngabei kelawan, Dyah Retna Parantresna, Kyai ageng ing Mentaram, aris denya angandika.

Eh Juru gawanen iki, Ngabei mring wismanira, nulya luwaran sakehe, Kyai ageng Pathi ika, mondhok masjid kewala, kawarna jro kedhatun, nyai geng pepek sedaya.

Binusanan sang retna di, kadya gambar wewangunan, wus tan kena winirahos, mapan wus patut sedaya, Ki Juru kang winarna, busanani putranipun, Raden Ngabei punika.

Sampun surup sang Hyang Widi, surya tunggang ing ngacala, ki Juru andherekake, lebetira marang pura, jeng ri sang pinengantyan, ingkang ibu sampun menthuk, dyah rara nulya tumedhak.

Wus panggih kekathen sami, pan bangun turut kewala, sang retna sakarsane, kang raka datan lenggana, wus dalu wayah ira, kang ibu pan samya kondur, mring panggenane sowang sowang.

Mengkana sang raja putri, pan tansah pinriyambada, mring Rahaden Ngabeine, pinondhong kinuswa kuswa, sang retna tan lenggana, wus binekta sang dyah ayu,l umebet mring pasarean.

Dyan sira Raden Ngabei, pan anglir manggih kumala, sagunung adam gedhene, sampun alintu asmara, enjing ira winarna, kang ibu wus samya rawuh, nyirami kakalih ira.

Nulya sohan mring sudarmi, pan samya kekathen asta, ingkang ibu katigane, pan ngiringaken sedaya, wus prapta panepennya, mapan ki agung Mentarum, panuju samya lenggahan.

Lawan ki ageng ing Pathi, katiga Ki Juru ika, rawuhnya sang pinengaten, ingiring kang ibu tiga, sampun prapta ing ngarsa, ki ageng sokur Hyang Agung, ningali putra kalihnya.

Ki ageng Pathi tenapi, Ki Juru Mertani ika, langkung suka pirenane, sawusnya sami ngabektya, lajeng kondur kalihnya, marang pura sampun rawuh, tan kena benggang sadhela.

Nenggih ki ageng Mentawis, semana pan lajeng gerah, nanging tan punapa mangko, pan sampun karsaning sukma, kondur ring rahmatolah, sinare panepenipun, obah kang bumi pra gempa.

Mapan karsanya pribadi, meling dhumateng kang putra, riwusnya pitung dinane, ki ageng pathi

rembagan, lawan ki Juru ika, sowan marang Pajang iku, anyaosaken kang putra.

Nenggih Rahaden Ngabei, sampun rembag kalihira, mapan nulya mangkat mangke, saking negari Mentarum, sohan dhumateng Pajang, sampun prapta lampahipun, sri nata nuju sineba.

Pepak sagung pra dipati, kagyat sang nata tumingal, ki ageng Pathi praptane, lan ki Juru Mertanika, katiga lan kang putra, pan kinen nimbali sampun, prapta ngarsane nalendra.

Mengkana Raden Ngabei, pan lajeng angaras pada, rinangkul dera sang katong, ki Ageng Pathi kelawan, ki juru Mertanika, sampun atur salamipun, sawusnya lenggah atata.

Ki Ageng Pathi matur aris, pukulan amba tur priksa, pun kakang Mentawis katong, mantuk dhateng ramatolah, kagyat sri naranata, adangu tan kena muwus, lawan kemembeng kang wespa.

Dipati Moncanegari, lawan pangeran Benawa, pan samya medal wespane, sang nata aris ngandika, atanya pa geneya, Pathi tan aweh wruh, kala geraha si kakang.

Mapan adoh nagri Pathi, sing Menteram perak Pajang, dene sira wus neng kono, Ki ageng Pathi aturnya, pan amba sampun lama, marengi sohan pakulun, inggih dhumeteng Mentaram.

Lawan anak amba estri, pinundhut mantu punika, inggih pan dhinaupake, lawan pun Ngabei ika, gerah datan punapa, marmanya amba pukulan, tan ngantos atur uninga.

Sri Nalendra ngandika ris, Monca lan sagung dipatya, pirsakena kersaningong, ing mengko nagri Mentaram, sasedane si kakang, iya ingsun paringken iku, si Ngabei kang gumantya.

Lan arane ingsun elih, Senopati ing Mentaram, kang minongka pamomonge, ya si kakang pathi ika, arane Adipatya, Bregola ing Pathi iku, si kakang Juru pan iya.

Ingsun arani dipati, Mondaraka wus prayoga, samya anuwun ature, ingestren sagung siwaka, nata malih ngandika, eh Senapati Mentarum, poma ta den eling sira.

Mring si kakang weling neki, iya Ki Ageng Mentaram, sang Senapati ature, pukulan inggih sandika, nging pangestu paduka, ing siyang kelawan dalu, dewaji ingkang pinuja.

Sang nata ngandika malih, wus sira pudha muliha, ing wuri pan duganinggong, yen lawas sira tinggala, kaya banget susahnya, jeng Senapati Mentarum, sandika gya ngusweng pada.

Rinangkul marang sang aji, ingaras mustaka nira, nulya dipati Pathine, tur salam marang nalendra, Dipati Mondaraka, katiga wus samya mundur, saking ngarsane sang nata.

Sang Prabu luwaran tinangkil, sampun manjing kenya pura, kang siwaka luwar kabeh, samya mantuk sowang-sowang, kawarna kang lumampah, jeng Senopati Mentarum, ngiring kang paman kalihnya.

Datan winarna ing margi, sampun prapta ing Mentaram, langkung suka pirenane, sagung ingkang kulawarga, sang Dipati Pregola, pamit mring kang putra sampun, yun kondur dhateng Santenan.

Kang putra sampun nglilani, nulya budhal wong Santenan, datan winarna margane, ing Pathi pan sampun prapta, tan lama nandhang gerah, pan sampun kersaning Hyang Agung,  kondur marang rahmatolah.

Ingkang putra wus gumanti, Parantresna arinira, mapan ta jalu sawiyos, gentosi dhateng kang rama, nenggih nama Bragola, ing pathi kelangkung mungguh, ri sang dipati Bragola.

Tata tita karta sami, ing Pathi Pajang Mataram, ya ta ingkang winirahos, Sang senopati Mentaram, pan wus kersaning Sukma, datan marem karsanipun, yen tan mengku Tanah Jawa.

Kelangkung dennya prihatin, mengkana Ki Mondaraka, mapan wus miyarsa mangko, yen kang putra Senapatya, pan mirong kersanira, Ki Mondaraka malebu, panggih lan Ki Senapatya.

Ki Mondaraka tanya ris, para Jebeng kersanira, mapan tan enak tyas ingong, lamun sun dulu tyas ira, ing mengko lewanira, owah lawan adatipun, sang Senopati aturnya.

Inggih mapan kados pundi, rahose manah kawula, kedah mekaten esthino, kelamun tan kelampahan, kawula mengu Jawa, ngur pejaha paman ulun, tan saged tumingal jalma.

Ki Mondaraka ngling malih, yen mengkono kersanira, bener kang wus mati bae, dene teka kersanira, lamun manggiha arja, ing denya bae puniku, ngakherat wus pirang bara.

Apa sira gawe wani, amungsuh lan ramanira, tan karuwan kuciwane, kang dhingin iku wong tuwa, lan kapindho ratunya, mapan kaping telu guru, kaping pat bandhu sentana.

Ping lima keh balaneki, kaping neme sugih bondha, dene ingkang ping pitune, mapan iku betah tapa, ping welune punika, yekti ngibadahe pengkuh, ping sanga siniyan sukma.

Ping sepuluh kandel ati, paran kang sira wanekna, sang Senapati ature, nangging satunggil punika, mapan purun kawula, nging tipise manahipun, jeng Sultan Pajang punika.

Ki Mondaraka nahuri, paran gene titis ika, ing nguni ana dutane, iya si Arya Penangsang, Dhadhangwiring arannya, anyidra tanpa karyeku, lir laler mencok kewala.

Mapan meksih eca guling, kampuhira tan tumama, lah Jebeng endi tandhane, sira ni tipis ika, Senapati aturnya, duk Lepen Nyamat rumuhun, kawula dherek punika.

Nuju kendel wonten margi, mapan arsa ganten ika, kawula kang ngampil ganten, mapan inggih kering ira, lenggah katiban klabang, mingser sanget kagetipun, punika purun kawula.

Ki Mondaraka ngling malih, ya Jebeng kasusu apa, kalamun dhasar tekdire, sira kinarsakken Sukma, iya mongsa wurunga, nanging den ririh nak ingsun, den samar aywa ketara.

Ing Gunung Kidul puniki, ana jalma mangun tapa, Ki Ageng Giring namane, iku yen sisip ta nyawa, angrusuhi mring sira, yen bener pratikelipun, malah angendhih negara.

Dene kang dadi karseki, becik den sabar kewala, pan mongsa wurunga angger, nanging ta aja ketara, ramanira jeng sultan, durung anu cacadipun, angur angluruwa bondha.

Abot Jebeng Tanah Jawi, mapan akeh wong siniyan, iya marang pangerane, agampang Jebeng ing Pajang, duk surgi ramanira, sira sun jarwani kulup, mapan sira durung ana.

Duk mempenga amangun teki, iya Jebeng ramanira, tan ana tumimbang kabeh, pandhita ing Tanah Jawa, kang sinisihan ing Sukma, mapan iya nanging iku, kang papak lan ramanira.

Iya Kyai Ageng Giring, kang oleh wahyuning Jawa, nanging karsaning Hyang Manon, ngalih marang ramanira, marma dhingin ramanta, jinalukan waris iku, genti mengku Tanah Jawa.

Sahure ramanireki, kakang kawula tan kuwasa, punapa karsa Hyang Manon, saking tan rasa rumangsa, marma ngunjuk kewala, meksa jaluk waris iku, ramanira nuli lunga.

Iku kang dadi kuwatir, ana dene ta ing Pajang, mapan ming sapisan kiye, nora dadi wiji Jawa, Senapati aturnya, kawula sumongga tuhu, mapan dermi nglampahana.

Ki Mondaraka ngling aris, ana dene kersaningwang, amrih awera wijine, pan Ki ageng Giring ika, darbe putra wanodya, ingkang dadi kersaningsun, rabenana Senapatya.

Umatur sang Senapati, pan kawula dereng priksa, Ki Mondaraka nebda lan, ya ingsun kang ngaterna, lah mara pa yo mangkat, nulya abusana sampun, sarwa cemeng busananya.

Pan sampun nulya lumaris, Ki Mondareka neng ngarsa, datan winarna margane, ing Giring pan sampun prapta, jujug panepenira, ki ageng Giring winuwus, sampun lunges wayahira.

Lenggah neng panepen neki, ki Mondaraka luk salam, ki Ageng Giring pan kaget, wantu sampun lungse ika, wus lama tan pinanggya, pan sakedhap pandung, ri wusnya sesalaman.

Mapan tatalenggah sami, Ki Ageng Giring atanya, kawula tambet yektose, pun kakang anila krama, wingking pundi pinongka, Ki Mondaraka sumahur, punapa supe paduka.

Nulya enget ngrangkul nuli, dhuh si adhi Juru sapa, wong anem lungguh burine, ki Mondaraka aturnya, punika kang tilaran, rayi paduka satuhu, anenggih Ki Ageng Sela.

Kagyat Kyai Ageng Giring, winertan kang rayi seda, mapan sanget pangangune, dene ingsun kang wus tuwa, meksih keri neng donya, nora nyana adhi Juru, yen ingsun iki kariya.

Ki Mondaraka turnya ris, kakang yen dhangan paduka, kawula tanya sayektos, putra paduka si rara, punapa dereng krama, yen pareng lan jodhonipun, punika putra sampeyan.

Pundhuten mantu pribadi, pan sampun ngantos kaliya, ki ageng aris sebdane, iya adhi lamun karsa, mapan ta anak ira, kang warna pan luwih wagu, lan bodho marang pakarya.

Iku putrane si adhi, sun sawang luwih lan jalma, warna myang selah tingkahe, adhi banget selayanya, kelawan anak ira, sun duga lamun tan ayun, gumujeng ki Mondaraka.

Kelawan umatur aris, mapan boten rabi warna, nging melik taler kemawon, ki ageng Giring ngandika, yen mengkono lah iya, ingsun tanya kang satuhu, sapa rane lan wismanya.

Lawan apa durung rabi, gumujeng ki Mondaraka, esmu kewuhan ature, mengkana nulya jarwa, kakang panuwun kula, den agung apunten tuhu, punika derbe negara.

Mentawis ingkang derbeni, Senapati namanira, mapan kekalih rabine, nama ratu ing Prawata, kang satunggal namanya, mapan ratu Pathi iku, ratu Giring yen parenga.

Kumepyur ki Ageng Giring, emut wirayating kuna, kang mengku ing Jawa kabeh, Senapati namanira, Negara ing Mentaram, dadya yektinipun, adangu tan angandika.

Wekasan ngandika aris, ya ta adhi ingsun sumongga, nanging ta duganingong, kaya lamun nora karsa, Senapati Mentaram, mesem kang sinungan wuwus, tenapi sang Senapatya.

Datan winarna wus panggih, Senapati ing Mentaram, mapan asih sekalihe, sampun angidham sang retna, pamit sang Senapatya, kodur dhumateng Mentarum, tan winarna sampun prapta.

Ratu Prawata winarni, wawrat tan ira wus babar, pan miyos jalu putrane, winestan Rahaden Rangga, langkung bagus kang warna, lan semu prawira tuhu, welagang kalis ing lara.

Wus ketawis rosaneki, yen gujengan lare kathah, pan kinarya caclang bae, nadyan tikela gengira, mapan iya mengkana, lan asring ngresah iku, mring kang eyang Mondaraka.

Padasan asring den elih, jinunjung sabancikira, kiwa nggennya ngumpetake, yen kang eyang arsa salat, mapan dadak kecalan, ki Mondaraka nebda rum, mongsa duduwa si Rongga.

Eh ta Rongga ana ngendi, ing mengko padasan ingwang, mapan arsa salat ingong, gumujeng Rahaden Rongga, eyang kula tan priksa, ki Mondaraka nebda rum, Rongga ja sira sembrana.

Pan meh akhir waktu neki, gumujeng Rahaden Rongga, mapan nulya ngaturake, pinondhong lir kembang mayang, mesem ki Mondaraka, henengena gantya winuwus, sang Senapati ngalaga.

Saben mongsa sowan neki, anenggih dhumateng Pajang, lan kang rayi Pathi mangko, tan ewah kadya kang rama, yen tan arsa sowana, ki Mondaraka tanpa sung, mengkana ing lama-lama.

Kawarna jeng Sunan Hadi, mapan mentas alelana, ngubengi tanah Jawane, pan pinareng kersanira, mampir dhateng Mentaram, lan Senapati wus pangguh, tenapi ki Mondaraka.

Sampun samya angabekti, mapan lajeng tata lenggah, jeng sunan sanget ngungune, yen ki ageng ing Mentaram, kondur mring rahmatolah, lan ki Ageng Pathi sampun, ingkang dadyane Mentaram.

Kang putra Raden Ngabei, ing Pathi iya kang putra, lawan pinaring namane, den Ngabei Senapatya, ki Juru Moncanegara, paning Pathi namanipun, nenggih Dipati Brenggola.

Mengkana sinuhun Hadi, ri sawus sangungunira, nulya atetanya mangko, eh ki Jebeng Senapatya, leh ira karya kutha, iku sayektine luput, sisiku marang agama.

Lan politik iwen ireki, teka nora nganggo kandhang, iku ya mengkono maneh, karep sira iku pasrah, marang Hyang Maha Mulya, nanging pasrahira luput, kandhangan teka buriya.

Dene ingkang tuwan meksih, sira Jebeng Mondaraka, datan ana pengrasane, tumungkul ki Mondaraka, tan saged matura, jeng sultan ngandika rum, mengkene ki Senapatya.

Artino kersanireki, mapan lir tigang prakara, gunung surya segarane, kang gunung lamun ngucapa, mapan iya mengkana, sapa wani marang ingsun, tur gedhe pakewuh ingwang.

PRadene atemahaneki, dadi asor kang mengkana, segara mengkono maneh, iya lamun angucapa, sapa wani mring ingwang, jembar ingsun jero ingsun, tan kena yen tinrajanga.

Dene kang surya puniki, iya lamun angucapa, mapan ya mengkono maneh, sapa baya kang kelara, nandhang rasane iya, panase mring nepsoningsun, lan luhur panggenan ingwang.

Ingkang tiga iku kaki, Jebeng pan kasor sedaya, ana dene prathandane, kang gunung pan asung pangan, segara asung sandhang, kang surya iku pan asung, marga ing sakarsanira.

Pan kita mangkono maning, Jebeng senopati sira, wisma tanpa pager mangko, pitik iwen tanpa kandhang, mengkono artenira, sapa kang wani maringsun, Mentaram neng astaningwang.

Lan teguhe kulit mami, iya wesi Tanah Jawa, tanana tumama kabeh, lan becike gaman ingwang, luput teguh yuwena, iku Jebeng artinipun, tumungkul sang Senapatya.

Mengkono karsa mami, iya Jebeng Senapatya, wong Mentaram iku kabeh, becik padha konen karya, iku bata sedaya, selingen kelawan watu, dadi bata becingah.

Lawan pitik iwen iki, becik padha kandhangana, lawan kuncinen lawange, lamun dalu sambangana, iya Jebeng ping tiga, nuli pasrahna Hyang Ageng, ngilangken teka burinya.

Iku manungsa sayekti, prayitna mring sipat ngaral, dene watese kedhaton, iya karsaning Hyang Sukma, ingsun tuturi sira, nyandhak mendelem sang wiku, cinagking ing asta kiwa.

Poma Jebeng ywa ngewahi, tuturen separanira, kang toya mancur iline, sang Senapati tut wuntat, lan bekta pathok ira, ki Mondaraka tan kantun, sawusnya sang wiku musna.

Nulya kangjeng Senopati, lawan Kyai Mondaraka, parentaha karya banus, ana ingkang matut sela, kerigan wong Metaram, Raden Rongga kang winuwus, mapan iya lagya prapta.

Dinangu mring Senapati, kulup teka ngendi sira, wus lawas sira tan katon, umatur Rahaden Rongga, saking Pathi kawula, mapan inggih pados guru, mesem kangjeng Senapatya.

Kurang apa ya ireki, ya si paman Mondaraka, kulup arep apa kowe, teguh sekti tan bisa, guna lawan serana, tur wespada mring Hyang agung, tumungkul Rahaden Rongga.

Henengena ing Mentawis, ingkang lagya ngangkat karya, kerigan ing sadinane, tan lewa sadina dina, kawarnaha ing Pajang, jeng sultan miyarsa sampun, lajeng miyos sinikawa.

Pepak kang para dipati, ingkang munggeng arsa nata, putra Pangran Benawane, lawan adipati Monca, mantu dipati Demak, lan Dipati Tuban iku, samya mantu Sri Nalendra.

Dipati Carebon nangkil, lawan dipati Mandura, Madiyun Surabayane, Kadhiri lan Panaraga, Sumedhang lan kerawang, Jakarta Palembang iku, Betawi lan Belambangan.

Kangjeng sultan ngandika ris, tanya mring Dipati Monca, sira mirsa wertane, Ki Senapati Mentaram, arsa ngrakit kedatyan, Dipati Monca umatur, pan inggih sampun miharsa.

Paran Monca karsa neki, apa becik tinimbalan, Ki Senapati ing mangko, ature Dipati Monca, yen marengi kang karsa, prayogi pinirsa sampun, yektos kelawan botennya.

Matosi lan boten neki, nanging pandugi kawula, wantunipun tiyang anem, tan wikan ing suba sita, mring sesikupunika, lamun kalajeng punika, dewaji pun Senaptya.

Dugi kawula tan kenging, pan pun kakang Mondaraka, kados atur uningane, kalih kelamun puruna, punapa kasupena, inggih kang jangji rumuhun, punapa ingandel kena.

Sinten kang ingaben jurit, inggih titiyang Mentaram, mapan sepinten kathahe, tur samya tusse wong desa, Sri Nalendra angandika, ya kakang bener aturmu, nging sapa ingkang prayoga.

Moncanegara turnya ris, yen paduka utusana, bupati ageng manahe, prayogi Gandhek kewala, inggih pun pulang jiwa, lan jiwaraga puniku, Sri Nalendra angandika.

Wus iku kakang prayogi, mara nuli kinon mangkat, kakang ing sadina kiye, kang tinuding tur sandika, sang nata gya luwaran, kang siwaka bubar sampun, wernanen Ki Pulungjiwa.

Lan jiwaraga lumaris, gegancangan lampahira, datan kawarna lamine, Mentaram pan sampun prapta, kawarna Senapatya, mapan angideri iku, mring sagung kang karya bata.

Kelawan nitih turanggi, Pulungjiwa jiwaraga, pan esmu kewran manahe, paran iki kersanira, ika kang Senapatya, pan lagya ngubengi iku, marang wong kang bata.

Lan paran karsanireki, iya adhi Jiwaraga, apa ta dhinawuhake, karsa nira Sri Nalendra, iki sang Senapatya, mapan anitih kudeku, apa padha aneng kuda.

Iya ing prayoga neki, atawa lamun dharata, ki Jiwaraga sahure, iya kakang Pulungjiwa, ingkang katemu ingwang, prayoga andharat iku, amrih ketara tyas ira.

Pan iku sang Senapati, alane lawan beciknya, yen meksih becik atine, pesthi mudhun saking kuda, lamun estu sedhenga, pasthi yen tan arsa medhun, kena kinarya pratondha.

Dyan Pulungjiwa nahuri, yen mengkono karsanira, dadi masang kala kuwe, tur tan kena karya tondha, adhi ingsun lan sira, wong cilik saestonipun, tangeh yen ingudhunana.

Jiwaraga sahur neki, bener kakang lamun ingwang, mapan wong cilik estune, nanging ingsun iki kakang, ngemban timbalan nata, dadya pradudon adangu, mengkana sang senaptya.

Wus prapta panggenan neki, Pulangjiwa jiwaraga, dadya gandhek kalih mangko, samya mudhun saking kuda, kaselak ajrihira, sang Senapati wus rawuh, manggung aneng ing turongga.

Langkung kewran gandhek kalih, mengkana ing karsanira, pan lajeng dhinawuhake, pan kawula Senapatya ngutus rama paduka, hangyektosken wartenipun, paduka yen karya bata.

Punapa tan atur uning, sang Senapati ngandika, eh gandhek matura bae, nyata ingsun karya bata, ayun becike wisma, iya lawan pager iku, nora nana adatira.

Wong karya wisma pribadi, yen ngango atur uninga, matura mengkono bae, wus lajeng sang Senapatya, kondur dhumateng pura, gandhek kekalih angungun, wus nyata sang Senapatya.

Dene datan amerduli, marang utusan nalendra, nulya gandhek matur age, gegancangan lampah ira, sampun prapta ing Pajang, kangjeng sultan tan winuwus, mapan lagyas iniwaka.

Dipati Moncanegari, kang munggeng ngarsa nalendra, datan pantara praptane, Pulangjiwa Jiwaraga, wus cundhuk aneng ngarsa, Sri Nalendra tanya rum, parangandhek lakonira.

Mring Mentaram ingsun tuding, nyatakaken Senapatya, lan apa ketemu dhewe, sira lawan Senapatya, matur den Pulangjiwa, lan Jiwaraga wot santun, dewaji abdi dinuta.

Sampun prapta ing Mentawis, inggih yektos ing Mentaram, tiyang pan kinerig mangke, mapan tan woten nganggurnya, sedaya karya bata, wonten ingkang matut watu, sela pethakkang kinarya.

Sinami lan banon neki, badhe kinarya becingah, lawan kawula sang katong, inggih kepanggih priyongga, lawan sang Senapatya, akarya banon puniku, punapa tan tur uninga.

Inggih dhumateng sang aji, kawula ngantos ataya, sang Senapati sahure, lah iya gandhek matura, marang kangjeng sang nata, nora nana adatipun, kelamun wong karya wisma.

Lan pager nganggo tur uning, mengkono bae matura, sang nata ataya mangko, paran baya nora ewah, mring sira patrap ira, gandhek kekalih puniku, ature mapan selaya.

Pulungjiwa atur neki, tan ewah kadya ing kina, Ki Jiwaraga ature, mapan yektos sampun ewah, kewran jeng Sri Nalendra, dadya angandika arum, paran dipati Monca.

Kang dadya prayoga neki, tur sembah dipati Monca, inggih yen pareng sang katong, pan kawula priyongga, lumampah mring Mentaram, tan wonten sampunanipun, lepat mindhak karya susah.

Sri Nalendra ngandika ris, wus Monca mangsa bodhoha, nanging iku prayogane, kanthinya lan si Benawa, yen ana lalenira, ing salah sawiji iku, ana ingkang ngelingena.

Sampun dadya rembag neki, sang nata luwar sineba, dipati Monca pan mangko, anulya atata tata, lawan Pangran Benawa, wus budhal dhateng Mentarum, ing marga datan winarana.

Kawarnaha ing Mentawis, Senapati Ing Ngalaga, lawan ki Mondarakane, mapan wis miyarsa warta, lamun dipati Monca, ingutus dhateng sang prabu, lawan Pangran Benawa.

Ki Mondaraka nebda ris, paran Jebeng karsanira, ki Senapati ature, kawula sumongga paman, angling ki Mondaraka iya Jebeng karsaningsun, mapan methuk mring gredegan.

Nanging Jebeng wekas mami, poma ywa sira ketara, payo nuli mangkat mangko, menawa kadhinginan, dadi suda kang sarya, sang Senapati pan sampun, anulya ngrasuk busana.

Nulya budhal Senapati, lawan Kyai Mondaraka, nging ponakawane bae, lawan gamel kekapalan, wetara kawan dasa, lan Raden Rongga pan tumut, tan kalilan nora kena.

Prapta geredegan nuli, sampun kaphetuk punika, lawan dipati Moncane, tenapi Pangran Benawa, samya tedhak sing kuda, pan lajeng rangkul rinangkul, mapan samya kangenira.

Dipati Moncanegari, mulat rare alit ika, meksih neng luhur kudane, pan sampun medhun sadaya, anging kantun punika, kang warna kelangkung bagus, meksih manggung neng turongga.

Dipati Moncanegari, tanya mring Ki Mondaraka, punika sinten putrane, kang werna luwih ing kathah, bagus semu prawira, Ki Mondaraka gumuyu, wayah sampeyan.

Putraningpun Senapati, patutan saking Prawata, inggih kelangkung besure, lamun kawula asalad, den resahi kewala, tan kenging ing ingaruh-aruh, mesem adipati Monca.

Nulya angandika aris, lah kulup sira mudhuna, ingsun eyangira dhewe, tan karsa Rahaden Rongga, Ki Mondaraka anebda, suwawi lajeng lumaku, lare tan kenging pineksa.

Mring ramanipun tan ajrih, anulya lajeng lumampah, datan winarna margane, wus prapta negri Mentaram, lajeng lumebet kitha, pan sampun tata alungguh, mengkana Rahaden Rongga.

Mapan lajeng angabekti, mring eyang dipati Monca, rinangkul ingaras mangke, nulya ganti mring kang paman, nenggih Pangran Benawa, cinandhak nulya pinangku, dhasar dereng gadhah putra.

Kelangkung kepengin neki, Pangran Dipati Benawa, yen darbeya putra mangko, nulya alon angandika, kulup meluwa mring wang, Raden Rongga tan umatur, mapan akendel kewala.

Kangjeng Pangran matur aris, mring kang raka Senapatya, kang mas yen marengi mangko, pan thole kawula bekta, mesem sang Senapatya, mongsa bisa ariningsun, anakira iku uga.

Bocah Jawala kepati, lan maning mongsa gelema, lah mara terinen dhewe, tinari mantheleng nulya, suka Pangran Benawa, gumujeng ingaras kang bun, adhuh nyawa anak ingwang.

Pendah wusa sagedhe benjing, baya pilih tandhingira, ki Mondaraka sahure, yen pareng wonten punika, kang ngresahi kewala, nging mentas dhateng puniku, saking ing Pathi mulana.

Marmanipun tan menangi, jeng Sunan hadi rawuhnya, dipati Monca nebda lan, inggih kakang Mondaraka, dhateng kula punika, ingutus kangjeng Sang Prabu, mapan ta kinen amirsa.

Kang wreta misuwur sami, yen Senapati Mentaram, mangkya angrakit kedhaton, marmane kawula kakang, ingkang kinen lumampah, ing mangke kawula dulu, mila yektos kang pawarta.

Punikata ta kados pundi, punapa ta kasupena, ki Mondaraka sahure, sarwi gumujeng alatah, adhi dipati Monca, den ririh adhi rumuhun, mangke ta kawula warta.

Putra paduka sayekti, pun Senapati Mentaram, mapan darbe karsa dhewe, malah ta mentas dinukan, dhumateng kangjeng sultan, kang ngreka lan watesipun, jeng Sunan Hadi sedaya.

Kawula mapan nggih adhi, tan kantun tumut kadukan, lawan punapa cacade, tiyang anyaheni wisma, kalawan pagerika, mapan winenangken ngelmu, rumeksa awak pribadya.

Amrih ecane tyas neki, adhi tiyang wonten donya, mapan sinungan kemawon, pan angger kuwat ngibadah, ecane ingkang manah, yen tan eca manahipun, dadya rongeh ciptanira.

Pun adhi punapa adhi, rumeksa tiwas kawula, ing siyang lawan dalune, gumujeng dipati Monca, lah kakang basakena, wong dinawuhan, bebendu, teka ngajak padu ika.

Kang dadi watiring ngati, punapa kakang andika, purun nanggung kakang mangko, dhumateng Senapatya, ki Mondaraka nebda, inggih adhi pindho laku, mongsa kawula selaka.

Ing lara kelawan pati, mongsa kawula kantuna, lan inggih mekaten maleh, pun adhi prapta punika, ingutus Sri Nalendra, yen datan sageda ananggung, adhi ing selakihanya.

Mapan inggih tanpa kardi, kelamun boten sageda, amupangati kalihe, kang patut lawan agama, ingkang eca lampahnya, icale rahos piniku, kang nerah purbaning Sukma.

Yen tan mekotena adhi, tan wande manggih sangasara, inggih kang salah sijine, ing donya prapteng ngakherat, mesem dipati Monca, sarya angandika arum, basakna kang Mondaraka.

Kawula dhateng puniki, kakang negari Mentaram, mapan ngemban timbale, kakang kangjeng Sultan Pajang, dhawuhaken duduka, dhateng jengandika tuhu, lan Senapati Ngalaga.

Wekasan kakang dukani, inggih dhumateng kawula, lah ta iya, sapatemon, saya gumujeng asuka, saking tana tinaha, ki Mondaraka nebda rum, pun kakang wong krana Allah.

Dipati Moncanegari, wekasan aris ngandika, Jebeng Senapati kuwe, den eling pitutur ingwang, iku ta poma poma, ya wus bener anak ingsun, yen sira sinihan Sukma.

Nanging poma aja wani, Jebeng marang ramanira, lawan ingsun titip angger, iya marang ari nira, Jebeng Pangran Benawa, jumenenge Pajang besuk, ingsun percaya ing sira.

Tumungkul sang Senapati, sarwi matur isak Allah, kelamun pareng tekdire, inggih pun adhi Benawa, kawula mongsa supeya, ing donya ngakheratipun, punapa malih jeng sultan.

Mapan pun bapa pribadi, yektose dermi kewala, dene ingkang ngagengake, dhumateng awak kawula, inggih jeng sultan Pajang, paran margenipun purun, gumujeng Dipati Monca.

Adhuh anak ingsun gusti, margane ne yen ajaha, sun dhewe lumaku angger, nora wurung karasukan, iya Jebeng Mentawis, wus ta paran anak ingsun, ingkang dadi kersanira.

Sebanira Senapati, iya marang ramanira, yen ingsun dinangu angger, ature sang Senapatya, dhumateng sang dipatya, pan inggih sasampunipun, mapan kawula aseba.

Sang dipati ngandika ris, iku ewuh Senapatya, tegese wong sakarepo mapan tan ana watesnya, yen sira arep seba, ing mengko barang lan ingsun, iya Jebeng sira bisa.

Yen karep sira kaki, nadya salawas haneya, nora entek karep kuwe, tumungkul sang Senapatya, ki Mondaraka nebda, yen pareng adhi puniku, prayogi winalerana.

Sewanipun Senapati, sang dipati lan ngandika, pinten kakang prayogine, sampune ingkang pakarya katingale kang warna, ki Mondaraka sumahur, wontena katigang warsa.

Sang dipatya anahuri, dene lami temen kakang, Ki Mondaraka sahure, adhi senadyan lamiya, yen kenging ing entosan, nadya enggal sami nipun, yen resah karya punapa.

Dipati Moncanegari, aris denira ngandika, yen sampun dados rembage, inggih kakang Mondaraka, kawula arah kewala, nging Senapati nak ingsun, poma aja lali sira.

Senapati turnya ris, inggih pangestu paduka, mengkana kang winirahos, dipati Mocanegara, lawan Pangran Benawa, wus lami aneng Mentarum, tan kirang kang boja krama.

Pitung dina winetawis, mengkana dipati Monca, lan Pangran Benawane, pamit kondur marang Pajang, dherek sang Senapatya, Ki Mondaraka tan kantun, tenapi Rahaden Rongga.

Kendhel Prembanan nuli, Salaman sang Senapatya, lan Kyai Mondaraka, tenapi Rahaden Rongga, wus kondur mring Mentaram, sang dipati mapan sampun, lawan Pangeran Benawa.

Prapta ing Pajang negari, wus cunduk lawan nalendra, katur ing saneskarane, kalangkung ngungun ing nala, kangjeng sultan miharsa, henengena ingkang winuwus, kawarnaha ing Mentaram.

Kelangkung kasukan neki, lawan mantri Pamajegan, Pagelen ing sapangilen, dadya katungkul sadaya, tan sowan dhateng Pajang, Ki Mondaraka winuwus, kelangkung kuwatir ira.

Nulya manjing dhateng puri, wus panggih Ki Mondaraka kelawan Senapatine, Ki Mondaraka ngandika, eh Jebeng Senapatya, dene ta sira katungkul, apa wus mengkano nyawa.

Kang amantri manjegan iki, sira jak mengkono ika, yen kapirsaha sang katong, tan wurung dadi prakara, tur mongsa nguwisana, kelamun mengkana karepmu, angur sebaha kewala.

Sakehe majegan niki, becik suwunen kewala, sira kang dadi lurahe, mapan ingsun yen kaduga, kelamun anyuwuna, sang Senapati tumungkul, datan saged yen matura.

Ki Mondaraka ngling malih, paran kaki Senapatya, yen sidaha sira mangko, memusuhan ramanira, kangjeng Sultan ing Pajang, bala siji tandhing sewu, lir karubuhan akasa.

Nadyan anaha kang sekti, Senapati balanira, tandhing guna sernane, teguha tandhingan rosa, paran ta polah ira, dene mengkono karepmu, wus payo angur sebaha.

Nora wurung iki benjing, iya sakeh wong Mentaram, padha dadi bathang kabeh, Jebeng dene polah ira, marma payo nesha, sang Senapati tumungkul, mapan sarwi ngemu wespa.

Ki Mondaraka ling malih, paran kang sira andelna, apa polahira kuwe, ingkang bakal dadi bondha, matur sang Senapatya, paman luhung kula lampus, yen tan mengku Tanah Jawa.

Ki Mondaraka duk uning, yen kang putra lit tyasira, mengkana ris panebdane, iya Jebeng Senapatya, wus jamake wong priya, ing aprang pan kinarubut, wor pupug praguling pupya.

Kantar bahu genti kreris, nanging sawiji cacadnya, yen mungsuh wong liya kae, mapan sun kaliwat suka, iki mungsuh ramanta, paran besuk yen katemu, ingsun lan si adhi Monca.

Mendah dene wirang mami, ingsun nuli tinudingan, maring tangan kiwa bae, apa dene Sri Nalendra, ingsun iki pan ngarasa, wus kinulangi sudengsun, tumungkul Sang Senapatya.

Ki Mondaraka ling malih, lamun kita memungsuhan, sepuluh Pajang gedhene, nadyan silih den keriga, estri lawan rarenya, mapan yekti wani ulun, sarehning padha kawula.

Becike eh Senapati, mapan anganggo setiyar, suwunen marang kang gawe, den terang aja kumlamar, gampange kersanira, mapan lawas tigang tahun, aja ta katungkul sira.

Nyuwuna kanthi ngajurit, mapan Allah sipat murah, yen wis kalilan nakingeng, pasthi sira pinaringan, nama nira jeng sultan, mapan gampang merganipun, yen wus rinikan Sukma.

Mengkana jeng Senapati, sakondurira kang paman, mapan nulya kesah mangko, lajeng manjing dhateng wona, kawarna tengah wona, ing Nglipura namanipun, wonten selanya gegi-lang.

Lajeng kangjeng Senapati, pinarak ing sela gilang, ngentingken panca driyane, nutupi ingkang babahan, nenggih kang nawa songa, sarwi sila tumpang iku, wus angrasuk badan satunggal.

Dadya sirna gung kaeksi, wus suwung sang Senapatya, amor lawan Pangerane, nulya neba Senapati, mapan sare neng sela, mengkana ingkang winuwus, wonten kalih prapta.

Ngapit aneng kanan kering, gennya sare Senapatya, nengna ingkang winarna mangke, sira Kyai Mondaraka, datan eca kang driya, lajeng lumebet kedhatun, tanya mringkang kemit nulya.

Apa ana Senapati, kang kemit matur wot sekar, tan uning amba puruge, Ki Mondaraka ngandika, den becik kari padha, sandika samya turipun, ingsun nusul Senapatya.

Ki Mondaraka lumaris, ngulari dhateng kang putra, wus datan samar prenahe, yen aneng alas Lipura, lajeng Ki Mondaraka, datan pantara wus rawuh, lintang kalih sareng musna.

Jumeneng keringnya linggih, Ki Mondaraka punika, sarya wungu ingkang sare, dene enak Senapatya, oleh ira anendra, tan sembada karsanipun, kagyat kangjeng Senapatya.

Tumingal kang paman prapti, anulya atata lenggah, Ki Mondaraka nebda lon, paran sira Senapatya, apa wus oleh karya, sang Senapatya turipun, ingguh sampun angsal karya.

Ki Modaraka tanya ris, apa Jebeng kang pratondha, paringanira Hyang Manon, matur kangjeng Senapatya, paman pan wonten lintang, kekalih prapta atutur, pan sagah ngrencangi kula.

Benjing kelamun ajurit, gumujeng Ki Mondaraka, adhuh anakingsun angger, lintang sira gugu nyawa, pan adoh enggenira, kalawan banget adhuwur, tan kena pinasthekna.

Kaya pa genira nagih, lawan nora sipat jalma, paran gone ngadu angger, tumungkul sang Senapatya, nebda Ki Mondaraka, yen mengkono anak ingsun, payo padha andum karya.

Sira manjinga jeladri, ingsun munggah marang arga, sang Senapati ature, mapan punapa kang karsa, kawula tan lenggana, nulya sareng angkatipun, sampun prapta Prerambanan.

Ki Mondaraka nebda ris, wus Jebeng sira kariya, sun mring gunung Mrapi mengko, tan pantara gya lumampah, kawarna Senapatya, nulya ambyur ngumpak iku, marengi geng ingkang toya.

Banjur ngeli tuting warih, lampahnya mendha kunarpa, kasangsang sangsang lampahe, nging kodrating Pangeran, mengkana kendelira, neng rawa aji manekung, kawarna kang samodra.

Toya panas anglir geni, lajeng bebek kang sawangan, mengkana kang winirahos, ingkang ngedhaton samodra, tan kuwawi nyandhanga, ingkang gara-gara agung, kangjeng ratu wus uninga.

Yen Senapati Mentawis, ingkang karya letoh ika, samodra saniskarane, nulya animbali prapta, pan Tunggulwulung ika, angandika kangjeng ratu, Tunggul sira ingsun duta.

Maranga ing rawa aji, aturana Senapatya, sang Tunggulwulung gya lengser, nanging kersaning Hyang sukma, datan bisa mentasa, Tunggulwulung nulak wangsul, mapan sampun tur uninga.

Jeng ratu mesem ing galih, mengkana ciptaning driya, nora bakal wus tekdire, kang iku kang duwe Jawa, tan kena gina gampang, dene bali Tunggulwulung, anulya ngrasuk busana.

Dene jeng ratu kawarni, salin ping telu sadina, yen enjing mapan wernane, lir Dewi Ratih suwarga, yen bedhuk wernanira, lir Dresanara tumurun, sore lir Dewi Supraba.

Nulya lumampah pribadi, datan mawi bekta bala, nging Tunggulwulung kang dherek, tan pantara nulya prapta, ing rawa aji ika, pun Tunggulwulung ingantun, nging kangjeng ratu pribadi.

Mengakan jeng Senapati, lagya munajating sukma, datan uninga praptane, kangjeng ratu aneng ngarsa, lawan aris aturnya, kawula anuwun tulung, mulyane ingkang segara.

Sang Senapati ningali, kelamun ana wanodya, donya tan ana pindhane, dadya wewer tingalira, nulya aris angandika, paduka mundhut pitulung, mulyane ingkang segara.

Kawula makaten ugi, mugi paduka tulunga, ing Mentaram kamulyane, jeng ratu mesem ngandika, iki silih basakna, ana wong anyuwun tulung, mundur winales kewala.

Sang Senapati nebda ris, sampun limrahe punika, yen tiyang wade nah angger, tinumbas mesem sang retna, inggih benjing kawula, punapa karsa jumurung, angger mulya kang samodra.

Sang Senapati nebda ris, dene ta ingkang samodra, waluya karsa sang manon, pan kawula tan kuwasa, mugi Allah paringa, tan pantara mulya sampun, mesem jeng ratu ngandika.

Yen parang karsa dewaji, pinaraka mring samodra, neng ngriki awon tingale, sang Senapati ngandika, kawula pan sumongga, nging tan wikan margenipun, mesem jeng ratu ngandika, kawula pan sumonga, nging tan wikanmargenipun, mesem jeng ratu ngandika.

Kawula ingkang ngaturi, Tunggulwulung gya ngandikan, datan pantara praptanya, jeng ratu aris aturnya, tuwan nitih punika, sang Senapati pan nurut, wus nitih ing gigirira.

Jeng ratu musna tan kaeksi, pun Tunggulwulung lumampah, wus ambles ing segarane, prapta telenging samodra, ya ta ingkang winarna, nenggih ing kedhaton kidul, mapan amindha suwarga.

Pager kang banon cepuri, selaka pethak kainarya, kori pinilaran jene, suwasa bebetur ira, nenggih pethetannira, pan warna warna dinulu, kang kinarya pan selaka.

Kang gendhong sinilih asih, atenapi lan uwitnya, mapan ya mengkono maneh, langkung asri yen pinirsa, dene kang pelataran, sinebaran ten jumerut, mirah nila nawa retna.

Jembangan mapan merapit, kinarya warna warna, jumerut lan mirah kabeh, bancike emas kinarya, ana ingkang suwasa, selaka selangipun, tan ana dalu rahina.

Ingkang sekaran pan asri, taneman munggeng kembangan, pan warna warna yen tinen, Kedhaton Kidul punika, mapan ing ngalam denya, nging punika ingkang punjul, mapan amendha kang suwarga.

Kang Prabayeksa winarni, bale mas kang saka dhomas, mirah inten pepatike, pan wus tan kena winarna, kan pasarehanrineka, kang naga emas puniku, mapan anetra kumala.

Praptanya teleng jeladri, Tunggulwulung sampun werna, jalma samodra tan katon, nanging katingal kang praja, kelangkung agengira, miwah langkung asrinipun, lan kathahe ingkang jalma.

Mengkana Sang Senapati, sampun rawuh paregolan, kangjeng ratu winirahos, mapan waus neng paregolan, ngayap jimperayangan, lan Senapati wus cundhuk, lajeng akekanthen asta.

Ngaturan manjing jro puri, prapta lajeng tata lenggah, jeng ratu mengkana tyase, coba sun godhane mana, ingkang bakal nalendra, dimen lali prajanipun, jeng ratu mesem ngandika.

Kang waja kengis lir thathit, gumebyar karya asmara, anggodha paran liringe, mapan mesem aris turnya, pukulun Senapatya, yen pareng karsa sang ngulun, sampun kondur Mentaram.

Jumenenga wonten ngriki, mapan kathah sawabira, sang Senapati nebda lon, punika sawab punapa, kawula pajarana, kangjeng ratu mesem matur, mapan tan kenging palastra.

Lan sepuh mekaten malih, atenapi ingkang susah, punika tan kenging mangko, mesem kangjeng Senapatya, mapan aris ngandika, dhuh mas mirah jiwaningsun, bendara sampun anduga.

Kawula miyarsa warti, sampun kocap jroning iman, yen makhluk punika lire, dera lamun tan kenginga, pejah tenapi susah, nanging datira Hyang Agung, punika tan kenging ewah.

Mapan inggih kang utami, manungsa kang sipat ngaral, sabab akathahe linge, punika dados ganjaran, yen lawan kapanrima, sareng mirsa kangjeng ratu, lamun kasinggihan sebda.

Karsanya yun gedha yekti, mapan tan nora kagodha, wekasan kagodha dhewe, dadya anyumkemi pada, ring kangjeng Senapatya, karuna aris turipun, kawula dhingin manungsa.

Suwunen dhateng Hyang Widi, pan inggih awak kawula, dadose manungsa maleh, jeng ratu sanget mularnya, mengkana Senapatya, jeng ratu nulya sinambat, ingemban lawan jinarwan.

Dhuh mas mirah ingsun gusti, sesotyane ing samodra, kendela dhuh nahing angger, mapan iku nora kena, wus tekdire Hyang Sukma, wus pinesthi lohimahpul, angurbaya narimaha.

Mengkana lejar tyas neki, kangjeng ratu amiyarsa, sebdane sang Senapatine, nanging meksih neng embanan, mulat sang Senapatya, yen jeng ratu sampun lipur, nulya gunturi srenggara.

Kang abdi matur sayekti, sareng tumingal paduka, angler manggih upamane, kumala sa alam denya, mapan ciptaning driya, mendah kramaha satuhu, sun pindha kadya ngawula.

Dhuh gusti pujaning sari, sarine retna dimulya, dhuh nahangger kawulane, bendara pun Senapatya, mugi den mengena, linton asmara satuhu, mesem jeng ratu miharsa.

Mengkana sang Senapati, jeng ratu nulya binekta, manjing mring tepas wangine, sang retna datan lenggana, sinareken lan sarta, kinarang hulu asteku, tan kendel ingkang srenggara.

Lesu lupa sarireki, mapan wus datan sajiwa, saking genge pengarihen, mengkana sang Senapatya, mapan ngarah asmara, sang dyah tangkis wus karingkus, sampun aliru asmara.

Ketemben uninga resmi, jeng ratu mapan kantaka, nulya sang Senapatya ge, jeng ratu nulya ingemban, binekta mring patirtan, wus sesotya kalihipun, nulya anembung ngastanya.

Wus lenggah malige rukmi, mapan pinangku sang retna, datan pegat panguswane, sang Senapati Mentaram, dadya ingkang salira, kangjeng ratu hemar lesu, sare aneng pangkonira.

Sang Senapati Mentawis, aris denira ngandika, wus kantuna mirah angger, pun kakang ayun mantuka, gusti dhateng Mentaram, jeng ratu kendel basengut, sarya nglirik neng pangkonira.

Ngandika sang Senapati, sarta anglus kang sri nata, winor lawan pengarihe, dhuh dewa inten rineka, pepujan saking swarga, wit ning angger abdinipun, tan betah pisan lan dika.

Nanging mirah kadosa pundi, ingkang amindha supadma, yen kawula tilar angger, aneng ing mriki kewala, sagung wadya Mentaram, dhuh gusti abdi nenuhun, welasa mring dasih ira.

Saprandene ingkang abdi, pun Senapati Ngalaga, lumados sakarsane, dhuh mirah angger bendara, sepinten tebih ira, ing ngriki lawan Mentarum, mesem jeng ratu ngandika.

Bisa temen amek ati, ratuning wong Tanah Jawa, tur mongsa mantepa kuwe, lamise pan wus ketara, mendah silih wadona, baya luwih saking iku, sarwi malerak sang retna.

Mesem kangjeng Senapati, sang retna kinuswa kuswa, winor lan kitab basane, dhuh sotyaning pramudhitya, biya karya la hela, pun Senapati saestu, sumedya angestu pada.

Dadya rena tyas sang dewi, Tunggulwulung tinimbalan, datan pantara praptane, jeng ratu aris ngandika, Tunggulwulung dherekna, sang Senapati Mentarum, sandika nulya lumapah.

Datan pantara wus prapti, Senapati ing Mentaram, panggih lan Ki Mondaraka, mesem Kyai Mondaraka, lawan aris ngandika, dhuh anak ingsun wong bagus, kaya ta wus oleh karya.

Mesem kangjeng Senapati, mapan pangestu paduka, ki Mondaraka nebda lon, iya iku kersaningwang, Jebeng wis tinurutan, dadi wus tan wirang ingsun, katemu si adhi Monca.

Henengena ing Mentawis, wonten genaya cinarita, ing Tanah Sabrang ta mangko, Sepanyol araning praja, ingkang dadya nalendra, mapan kembar namanipun, Baron Sukmul ingkang tuwa.

Baron Sakendher ingkang ari, mapan lagya pejagongan, Baron Sukmul nebda lon, adhi ingsun mirsa warta, iya ing Tanah Jawa, negara gedhe kelangkung, lan murah sabarang ana.

Datan ana kang nimbangi, adhi ing negara Sabrang, Baron Sankendher wuwuse, iya kakang ingsun wikan, warta kayamengkana, Baron Sukmul aris muwus, adhi yen rembuk lan sira.

Sun arsa ing Tanah Jawi, ngong coba luru dagangan, Baron Sakendher wuwuse, aja kakang angure ingwang, tanggung kakang yen sira, pan akeh pakewuhipun, lan mongsa anguwisana.

Baron Sukmul angling aris, ya adhi sakarsanira, nanging ajalawas bae, kakang sun duga duga, lah wis ta kakang kariya, nulya dandan mapan sampun, bekta ponakawan ira.

Pun Sakeber aranneki, mapan duk kala lahirnya, lan Sakendher bareng bae, wus nitih kang grudha mas, Sekeber buntut nulya, garudha pan sampun mumbul, dedel gayuh jumantara.

Pan wus karsanung Hyang Widi, Baron Sakendher lampahnya, wus prapta tanah Jawane, nanging kelangkung bingungnya, wus prapta tanah Jawa, lawan datan saget mudhun, ngideri ing Tanah Jawa.

Yun mulih mapan tan uning, prenahe nagrinira, dadya sa paran parane, mengkana ingkang winarna, kangjeng Senapatya, dalu lagya salad tahjud, tesbih lawan salad barjah.

Mapan kendhar Senapati, aneng ing sela gegilang, kauban wringin tumpange, mengkana karsaning Sukma, Sekendher lampahira, ngungkuli nagri Manterum, nulya niba kang garudha.

Neng ngarsane Senapati, Sankendher wus tanpa jiwa, Sekeber malih warnane, mapan awarni mahesa, lit bule dhungkul ika, katiga samya anglumpruk, neng ngarsane Senapatya.

Sang Senapati nebda ris, sira iku buron apa, Baron Sekeber ature, mapan samya alas arsa, sampun katur sedaya, ing sasolah tingkahipun, mesem lajeng Senapatya.

Lawan sokur ing Hyang Widi, nulya ngaturi kang paman, Ki Mondaraka prapta ge, mapan sampun tata lenggah, gumujeng Mondaraka, lawan atetanya arum, sira iki buronapa.

Ingkang siji sipat jalmi, nanging iya lare bajang, dene kang sijine kuwe, lir mahesa warnanira, nanging gengnya samenda, bule dungkul sungunipun, ingkang siji anglir peksa.

Nanging teka rahi jalmi, gedhenira mung sa merak, teka bisa ngucap kabeh, sun gawok kodrating Sukma, lah ta mara matura, wisma lan kamulanipun, lawan apa aranira.

Sekendher matur sarya jrih, mapan ingsun wong ing sabrang, sepanyol Negara ningong, Baron Sakendher ran ingwang, kang rupa kebo ika, manungsa kamulanipun, Sekeber araneika.

Dene ingkang rupa peksi, pan iku tunggangan ingwang, garudha mas arane, wus katur sasolahira, gumujeng Mondaraka, lawan ngandika arum, mengko apa karepira.

Sekendher aris tur neki, yen kena ingsun ngawula, mulih wus tan bisa ingong, mengko apa kersanira, ingsun nurut kewala, angger mulya awakingsun, ki Mondaraka ngandika.

Mara Jebeng Senapati, sira ingkang pinaringan, sang Senapati nebda lon, lah iya sekendher sira, muga Allah paringa, mulya marang sireku, tan pantara samya mulya.

Nanging wus tekdir Hyang Widi, tan mantuk kang werna lama, kang saras bayune bae, dene Sakendher wernanya, dadya laweyan putih, dedegnya agengaluhur, mawi siyung sa gedhang mas.

Kang warna langkung ngajrihi, dene Sekeber kang warna, mapan meksih mahesane, nging kang mindak agengira, samya lawan dirada, ingkang garudha mas iku, mapan iya werna serpa.

Nging suku suwiwi meksih, sekelangkung agengira, dadya sang Senapatine, tenapi Ki Mondaraka, samya sokur Hyang Sukma, Sang Senapati nebda rum, eh Sekendher aranira.

Pan mengko ingsun salini, iya sira Jurutaman, dene Sekeber arane, Kebo Kemili ta sira, garudha mas aranya, ya si Manglarmonga patut, katiga matur sandika.

Lan wus karsaning Hyang Widi, padha sira narimaha, yen dadi seluman kabeh, Jurutaman karsa ningwang, tunggu wa ing Tunjung Bang, Kebo Kemili sireku, kelawan si Manglarmonga.

Tungguwa pasarehan ning, Kyai ageng ing Mentaram, katiga sandika ature, tan pantara samya musna, singarsa Senapatya, kelangkung dennya mituhu, mapan wus noleh wuntat.

 

PUPUH VIII

P A N G K U R

Henengena ing Mentaram, ya ta gentya ingkang winarneng tulis, ing Pajang ingkang cinatur, kangjeng sultan pan lagya, siniwaka pepak wadya agung agung, ingkang tansah munggeng ngarsa, dipati Moncanegari.

Pangran Dipati Benawa, mapan jajar lawan dipati Tubin, Dipati Demak puniku, samya mantu nalendra, kangjeng sultan pengandikanira, arum, eh ta paran kersanira, Dipati Moncanegari.

Putreng ulun Senapatya, pan wus lama dene tanana prapti, Dipati Monca umatur, rumiyin atur kula, mapan wonten semados ing tigang tahun, punika dugi kawula, dereng dugi kang prejangji.

Sri Nalendra angandika, kaya paran kangen ingsun kepati, sedhela arep katemu, apa ta nora kena, tinimbalan sang dipati ris umatur, kawula mapan sumongga, ing karsa sri narapati.

Sapa baya kang prayoga, animbali mring putreng ulun Mentawis, dipati Monca umatur, kawula pan sumongga, ingkang karsa kilap punapa pukulun, sang nata aris ngandika, iya si Dipati Tubin.

Kelawan Dipati Demak, kangjeng Pangran Benawi ris tur neki, yen kenging umatur, kados sanget kagentya, dugi kula tan prayogi dadosipun, pun adhi dipati Demak, lawan pun adhi ing Tubin.

Yen pareng karsa nalendra, pan pun adhi ingkang salah satunggil, kinanthekna mring pukulan, kawula kang lumampah, ya ta mesem Sri Nalendra ngandika rum, kelingane si Benawa, kuwatir sadulur neki.

Ya Jebeng sun turut sira, sun kantheni lawan Dipati Tubin, kalihan samya turipun, inggih nuhun sandika, nulya luwar sang nata manjing kendhatun, wus bubar sagung kang seba, Pangran Benawa winarani.

Lawan sang Dipati Tuban, lajeng budhal mangkat dhateng Mentawis, langkung asri balanipun, henengena kang lumampah, ing Mentaram Senapati kang winuwus, lawan Kyai Mondaraka, mapan wus miyarsa warti.

Lamun Pangran Dipatya, kang ingutus lawan Dipati Tubin, Ki Mondaraka amuwus, eh Jebeng paran karsa, arinira Pangran Benawa ingutus, kelawan Dipati Tuban, apa nora mapag iki.

Pan ingsun nerah kewala, Senapati Ngalaga ngandika ris, paman boten methuk ulun, wenten ngriki kewala, ngalun alun Ki Mondaraka lon wuwus, ya Jebeng sakarsa nira, mapan wus prayoga iki.

Kawarna kang lumampah, kangjeng Pangran Benawa sawadyeki, lan Dipati Tuban iku, ngalun alun wus prapta, pan wus cunduk lan Senapati Mentaram, lan Kyai Mondaraka, tenapi Dipati Tubin.

Pan wus samya tata lenggah, lawan sampun anjawat, asta sami, Dipati Tuban tyasipun, mapan sampun uninga, Senapati yen wus ewah patrapipun, nanging Pangran Benawa, tan ewah karsanireki.

Lenggah aneng tratag rambat, mungeng kursi kang wadya dher ngebekki, wong Tuban lamun dinulu, ngajrihi sasolahnya, anom anom mapan samya kaduk purun, mangkana Rahaden Rongga, lenggah neng ngandhaping kursi.

Sang Senapati ri wusnya, buja krama dhumateng tamu neki, tan kirang weradin sampun, Pangran Benawa nebda, kakang Senapati kawula ingutus, dhumateng jeng sultan Pajang, paduka dipun timbali.

Jeng rama kangen kalintang, Senapati sendika aturan neki, nging adhi andika matur, kirang kedhik punika, nuhun inah benjing punika yen sampun, mengakana Dipati Tuban, pan wus kaduga tyas neki.

Nanging inginep jro nala, pan sinamur gumujeng sarya angling, kakang Senapati sampun, paduka dados manah, pan kawula ayun atanya satuhu, ing Mentawis gih punika, punapa wontena jalmi.

Kang kangkung samining jalma, prawiranya myang teguh ingkang kulit, mesem Senapati muwus, adhi langkung dupara, ing Mentawis gih adhi tiyang desa tus, kejawi macul kewala, kelawan anuntun sapi.

Gumujeng Dipati Tuban, sarya latah lawan umatur aris, ing Tuban kakang pan agung, tiyang ingkang prawira, ingkang punjul pan namung tiyang wewolu, sapunika kawula bekta, bilih sampeyan yun uning.

Lan dipun damel tingalan, ing lenggahan amrih sampuna sepi, mesem Senapati muwus, adhi langkung prayoga, bok suwawi adhi pun kakang yun weruh, nulya sang Dipati Tuban, kajineman den timbali.

Mapan wolu kathahira, kang sekawan ngagem pedhang lan tampir, sekawan angagem lawung, nulya Dipati Tuban, mundhut gendhing Kalaganjur, tan pantara gya tinembang, langkung jalma kang ningali.

Sang Dipatya angandika, lah ta mara padha den kepareng ngarsi, kajineman sampun maju, sang dipatya ngandika, wus ta beksaha sira wong wolu, den kaya adete ika, poma aja ngungkak ati.

Ing Mentaram pan tan ana, ingkang bisa beksa lir sira sami, nulya nembah nyandak lawung, ana nyandhak kang pedhang, Kalaganjur tinitir kelangkung umyung, kajineman wolu pisan, kang manah gembira sami.

Lajeng mentaraken samya, wolu pisan ing kaprawira neki, kang sekawan beksa lawung, beksa tameng sekawan, ingkang lawung kinarya onclang pan muluk, ingkang tameng pan mengkana, tinadhahan jaja sami.

Sampunnya lajeng tumandang, ingkang lawung ganti larih linarih, tanan kuciwanipun, kang tameng pan mengkana, pan binuwang kang tameng sekawanipun, agenti pedhang pinedhang, tanana kang nguciwani.

Raden Rongga sadangunya, aningali langkung panas tyas neki, sring nguthik sampeyanipun, kang rama Senapatya, nanging sring pinanthelengan puniku, kendel sakhedap kewala, dangunya mangkono ugi.

Dipati Tuban tumingal, yen kang putra asring ahuthak uthik, nulya ngandika arum, tanya dhateng kang raka, yun punapa kangmas pun thole puniku, sang Senapati ngandika, lare jawal tan prayogi.

Gumujeng Dipati Tuban, bok kajengo kakangmas Senapati, pun thole sumut sinahu, drerapon gar tyas sira, mungpung wonten kang mulang leres puniku, wus thole mara meluwa, den Rongga datan ningali.

Matur malih sang dipatya, mring kang raka bok sampeyan lilani, ngangkah punapa puniku, kajenge dipun wulang, Senapati angandika arum, wus thole mara meluwa, jaluk wuruk wak mami.

Dipati Tuhan ngandika, mapan sarya gumujeng saka nenggih, marang kajinemanipun, eh ya bocah ing Tuban, putraningsun kepengin beksa yen melu, lah poma wuruken padha, sandika samya tur neki.

Mengkana Rahaden Rongga, mundhut agem lawung ira wus prapti, lawan ingkang tameng iku, gotong wolu lawungnya, ingkang tameng pan gotong sekawan iku, kang kinarya mapan waja, lawung kayu nagasari.

Sagunge wadya ing Pajang, lan ing Tuban samya jenger ningali, sang Dipatya sareng dulu, kang tyas langkung bramatya, dadya lingsem kathak kaduk ingkang wuwus, mesem Pangran Benawa, den Rongga ingkang winarni.

Pan mundhut gendhing ketawang, lajeng beksa nyandhak lawungireki, rinangkep lan tamengipun, surak wadya Mentaram, ingkang lawung kinarya onclang pan muluk, pan namung kantun samerang, dhawah tinadhahan wentis.

Tamengnya nulya binuwang, mapan muluk ngung sakupu kaeksi, dhawah tinadhahan sampun, ing jaja Raden Rongga, mapan kontal tameng waja murub, jengre ingkang kajineman, wolu mitenggengan sami.

Bramatya Dipati Tuban, kajineman wolu wus kejepi, pan sareng nerajang sampun, anumbang lan amedhang, Raden Rongga eca beksa onclang lawung, sapolahnya kajineman, Raden Rongga tan merduli.

Wong Mentaram surak ira, bal ambalan wong Tuban lit tyas neki, sang Dipatya aris muwus, mara kulup malesa, di dimone rame kang padha andulu, Raden Rongga eca beksa, mapan datan aningali.

Nulya Adipati Tuban, ris turira dhateng sang Senapati, pangandikanira arum, pun thole paduka atag, amalesa marang wong Tubin puniku, wus kulup mara malesa, bramatya den Rongga nuli.

Ingkang kalih kajineman, den du kumba pecah endhasnya sami, kalih kinarya puniku, onclang rempu endhasnya, kang sekawan punika mati sinikut, pecah balung dhadhanira, langkung merang sang dipati.

Anulya nitih turongga, datan pamit marang sang Senapati, kang kuda sinambet mampreng, tan mawi nolih bala, wadyanira kececer turut delanggung, antuk ira marang sang dipati.

Tedhak saking kursi nulya, kang putra sinandhak den arasi, mendah wusa tuwa besuk, Raden nulya binekta, lenggah kursi

Mapan sarwi dipun pangku, marang Pangran Benawa, ri wusnya tedhak tumuli.

Wus sohan ngandhap den Rongga, kangjeng Pangran Benawa atur neki, sampun kakang kula mantuk, nanging sapungkur kula, bek menawi jeng sultan dhahar aturipun, inggih pun  dipati Tuban, marma den ngati ati.

Mapan sampun jawat asta, atenapi lan Ki Mondaraka kaki, jeng Pangran pan sampun mundur, sing ngarsa Senapatya, gegancangan kangjeng Pangran lampahipun, kalawan wadyannira, nungsul mring Dipati Tubin.

Datan winarna ing marga, sampun prapta ing Pajang lampah neki, nging ngutap untapan iku, lawan Dipati Tuban, kawarnaha jeng sultan Pajang panuju, lagya miyos siniwaka, pepak sagung ingkang nangkil.

Mangkana Pangran Benawa, lajeng sohan lawan Dipati Tubin, prapta ngarsanya sang prabu, nata aris atanya, paran warta Benawa sira sun utus, umatur Pangran Benawa, pukulan amba tinuding.

Lumampah dhateng Mentaram, sampun prapta panggih lan Senapati, pun kakang nenggih turipun, tinimbalan sandika, nanging wonten pun kakang semadosipun, nging kirang kedhik punika, mapan tenggel atur neki.

Sang nata malih aturnya, apa nora ewah sapatrapneki, Pangran Benawa umatur, botenna ta ngandika, eh sun duga sireku geseh satuhu, iya lan Dipati Tuban, pratondha laku nireki.

Paran ta Dipati Tuban, matur nembah sira Dipati Tubin, pukulun mila saestu, balik pun Senapatya, mapan dora ingsa atur aturipun, putranta Pangran Benawa, mapan kedah angalini.

Umatur Pangran Benawa, amiwiti malah teka mekasi, sanget pan esmu bendu, dhateng Dipati Tuban, dene karya lingsem ing temahipun, nulya luwar Sri Nalendra, wus bubar sagung kang nangkil.

Kawarnaha ing Mentaram, Raden Rongga ameng ameng neki, sela ancik ancik wulu, kang eyang Mondaraka, cinablosan ing dariji kang panuduh, samya bolong lebur ika, Ki Mondaraka winarni.

Mapan arsa salat ika, luhur lebur sela kang ancika ancik, binolong driji panuduh, lawan lenggah den Rongga, Kyai Mondaraka mapan aris muwus, nora kaya sira Rongga, tan mari besurireki.

Mapan atos watu iya, sira bolong lawan deriji neki, karya cotho salat iku, pan empuk darijinya, pesthineki mapan atos waku iku, nulya wetah ponang sela, sampun mantuk atos malih.

Datan pasah derijinya, Raden Rongga malah sakit, den Rongga dadya melerek, mring Kang Yang Mondaraka, pan gumujeng Ki Mondaraka ling arum, mara maning tutugena, Raden Rongga kesah nuli.

Kondur dhateng kedhatonnya, ameng ameng sangandhap ing wringin, tumpang sarya cantheng watu, sagenuk genuk gengnya, ingkang rama sang Senapati wus rawuh, murugi dhateng kang putra, lenggah sela gilang iki.

Ingkang putra tinimbalan, sampun prapta Senapati ngandika ris, rosa temen sira kulup, yen sira nyata rosa, mara iki putungen derijiningsun, Rahaden Rongga tumulya, nyandhak asta Senapati.

Deriji panuduhira, ngraos gerah sira sang Senapati, cinuthatkan putranipun, dhawah sajawen bata, bolong nulya Raden Rongga mapan laju, tirakat ing kersanira, kang ngiring nging enban siji.

Mapan dhumateng Mancingan, Kyai emban datan eca tyas neki, sampun prapta ing Talsewu, kawarna wonten sarpa, naga ageng mapan langkung galakipun, ki emban sanget aturnya, gendholi lawan anangis.

Ngaturi wangsul Rahadyan, nanging meksa sang sarpa den ayoni, ki emban binucal sampun, kontal tebih tibanya, Raden Rongga anulya nerajang purun, sawer sampun uninga, ngadek ngakak sisik malik.

Mapan samya purunira, nulya campuh saking ramening jurit, tanana kuciwanipun, mengkana Raden Rongga, wus pinuletan katingal mapan sampun, ki emban sanget karuna, saking tebih jelih jelih.

Dhuh gusti tuwan malesa, tan pantara Raden Rongga nulya glis, kang serpa winales sampun, den bithi sirahira, pecah lajeng pejah kang naga sampun, ki emban nulya lumajar, gustinira den sungkemi.

Ngaturan kondur tumulya, Kyai emban lawan sanget anangis, Raden Rongga sampun nurut, kondur dhateng Mentaram, sampun panggih den Rongga lawan kang ibu, jeng ratu angrangkul nulya, ingakang putra den arasi.

Ngandika sarwi karuna, adhuh gusti wus aja lunga maning, den Rongga mesem nebda rum, ye wus ibu nora, pan wus lama mengkana ingkang cinatur, Raden Rongga nandhang gerah, mapan wus kersaning Hyang Widi.

Langkung sanget gerahira, ingkang rama lan kang ibu nenggani, sagung usada punika, wus tana mulyakena, ingkang ibu kalih mapan samya muhun, mengkana sanga Senapatya, lawan Ki Mondarakeki.

Sakelangkung susah ira, tan pantara gara gara dhatengi, mengkana jeng Ratu Kidul, wus uning yen kang raka, Senapati langkung sekel ing tyasipun, kangjeng Ratu nulya prapta, mesem lon umatur aris.

Sampun paduka sungkawa, ing sayekti putra paduka ugi, sampun kinarya Hyang Agung, semanten ingkang yuswa, yen ngantosa panjang punika satuhu, pan telas wijining Jawa, datan nurunaken malih.

Punika pan datan panjang, turunipun mindhak ngewed ewedi, sang Senapati pan sampun, narima aturira, Ratu Kidul Raden Rongga gerahipun, mapan sampun lajeng seda, susah sagung wong Mentawis.

Henengena ingkang samya, nandhang susah sagung wadya Mentawis, ya ta gennya kang cinatur, ing Pajang kang winarna, Ki Tumenggung Mayang mapan darbe sunu, jalu bagus ingkang warna, Raden Pabelan nameki.

Tumenggung Mayang punika, ingkang ipe lawan jeng Senapati, patutan satunggal iku, nama Raden Pabelan, dadya kondhang ing Pajang tanana iku, ingkang mendha wernanira, bagus dhasar jungkar angin.

Mengkana kang cinarita, anglanangi aneng Pajang negari, sang nata ingkang winuwus, darbe putra wanodya, kang waruju warnanira lewih ayu, pinaraban mring kang rama, Dyah Ayu Retna Kemuning.

Mapan ta dereng akrama, cinarita sampun dewasa iki, samana sampun katemu, lawan Raden Pabelan, saben dalu tan konangan mlebetipun, mengkana ing lama lama, konangan cinepeng nuli.

Neng kaputren pinejahan, ingkang rama Tumenggung Myang nuli, karsanira sang aprabu, lawan kang ibu ika, wus cinepeng binucal mring Jepareku, mapan sewu wong ing Pajang, prajurit ingkang angiring.

Mengkana den ayu Mayang, kintun surat wau dhateng Mentawis, mring Senapati wus katur, lajeng sinukmeng nala, mapan nuju sineba wadya Mentarum, ki Mondaraka neng ngarsa, sareng sampun mahos tulis.

Bramatya sang Senapatya, jaja abang anglir medal geni, kang surat lajeng sinung, mring Kyai Mondaraka, wus kaduga siraosing suratipun, angling Kyai Mondaraka, wus Jebeng karsa nireki.

Iki nyata ramanira, kang miwiti nulya Sang Senapati, ngandika dhumateng sagung, kang mantra pamajengan, sanakingsun sapisan jaluk karyamu, rebuten Tumenggung Mayang, kelawan nak rabineki.

Bunuwang marang Jepara, lah cegatan metu kedhu iki, sasandika samya turipun, kang mantri pamajengan, kawandasa wus lengser saking ngarsanipun, mapan samya kakapalan, sadaya tan nedya urip.

Nging sihe sang Senapatya, kang katingal sedaya ambek pati, sesanderan lampahipun, prapta inga Salatiga, samya aso makani turangganipun, sampun aso nulya mangkat, kaphetuk ing Bayalali.

Nulya mantri kawan dasa, rembag ngamuk sareng samya bek pati, golong rempeg tandangipun, kagyat prajurit Pajang, lajeng kuwur sedaya penyananipun, tinerka Rahaden Rongga, ingkang nyegat wonten margi.

Lajeng geger leng ulengan, pan sedaya sampun miyarsa warti, yen Raden Rongga puniku, langkung teguh lan resa, nulya ana gumleger swara neng gunung, sangsaya lajeng wurohan, tunjang tinunjang pansami.

Kathah kang mati kedekan, bubar larud siji tan ana kari, Tumenggung Mayang pan sampun, karebut lan kang garwa, wong ing Pajang pelayune mungkur wedhus, sangu lawan kang gegaman, kuda samya den tilari.

Lumayu pating sulebar, rebut urip saparan paran neki, henengena ingkang lumayu, kawarna wong Mentaram, pan kelangkung tyasira marwata sunu, kelawan Tumenggung Mayang, pan garwa putra neki.

Wus dhinereken nulya, mring Mentaram datan winarna margi, Mentaram pan sampun rawuh, cundhuk lan Senapatya, Ki Tumenggung mapan lajeng ngrangkul suku, kelangkung panangisira, lir wong mati urip maning.

Tanapi garwa putranya, pan sedaya mengkana tyas ireki, pan lajeng ngabekti sampun, mring Kyai Mondaraka, henengena gentya winuwus, wadya Pajang kang lumaya, pan sampun anglempak malih.

Lajeng samya pirembagan, yun atur uninga mantuk mring Pajang nagri, lamun tiwas sing ingutus, wus sarembag nulya mangkat, tan winarna marga Pajang prapta sampun, pan lajeng atur uninga, mring Raden Moncanegari.

Wus katur katur sasolahira, langkung ngungun Raden Moncanegari, lajeng sohan mring sang prabu, prapta ngarsa nalendra, tur uninga yen tiwas adhi pukulun, bucal pun Tumenggung Mayang, karebet neng Bayalali.

Langkung kagyat Sri Nalendra, sru ngandika eh iya Moncanegari, wong pira ingkang angerbut, matur Moncanegara, aturipun aming tiyang pitung puluh, ingkang dados pangiridnya, putranipun Senapati.

Kang westa Raden Rongga, meksih alit langkung digdaya neki, wadyanta risak kelangkung, mapan kathah kang pejah, sareng mirsa sang nata kelangkung bendu, nulya angandika, eh iya Moncanegari.

Wus tita mapan tan kena yen den eman Senapati Mentawis, sapa kang prayoga iku, nglurug marang Mentaram, Adipati Moncanegara matur, di dalem konca sedaya, sagunging kang pra dipati.

Inggih kados boten nyongga, yen tinadhing lawan pun Senapati Mentawis, nadya kalih putranipun, kewala boten nyongga, dugi kula mindhak sulung lebu awu, Sri Nalendra angandika, paran ta prayoga neki.

Sang dipatya aturira, pan kawula tan darbe atur malih, sumongga karsa pukulun, mapan dherek kewala, pejah gesang nglampahi karsa sang prabu, Sri Nalendra angandika, eh iya Moncanergari.

Ingkang dadi karsa ningwang, ingsun dhewe mengko ingkang nindaki, kerigen wong Pajang iku, aja na kari padha, sang Dipati Monca sandika turipun, wus lengser saking ing arsa, anembang tengara jurit.

Kendhang gong maguru gongsa, ingkang teteg kaya butula iki, wong Pajang kagyat sedarum, dadyat wus sami mirsa, yen sang nata badhe tedhak mring Mentarum, anglurugi Senapatya, nulya prapta dandanan sami.

Sagung kang pra dipatya, sawadyanya sampun sumekteng jurit, tenapi kang pra tumenggung, mantri demang lan rongga, pan delegan kandhuwuran arya iku, ngabei kelawan bapang, tenapi sagung prajurit.

Belabar tanpa wilangan, miyos kangjeng sri narapati, lenggah aneng siti luhur, ingkang munggeng ing ngarsa, Adipati Moncanegara puniku, kelawan Pangran Benawa, tenapi Dipati Tubin.

Jajar lan Dipati Demak, ing Palembang Bektawi Mandureki, Cerbon Sumedhang iku, Kerawang Surabaya, Belambangan Kedhiri Jipang Mediyun, Banten lawan Ponaraga, sedaya wus munggeng ngarai.

Sri Nalendra angandika, eh ta poma iya Moncanegari, lan sagung pra dipatya yeku, kabeh aparentaha, yen wis padha teka ing Prambanan iku, aja na kang nyabrang ika, mring sakulon ompak iki.

Lah padha sira antiya, ing wektune ika Si Senapati, sokur lamun gelem teluk, sedaya tur sendika, wus ta mara sapa kang dadi pengayun, wus mara padha mangkata, nulya kang tengara muni.

Kelangkung saking wurohan, tampingan wadya ing Pajang iki, wus budhal ingkang pengayun, mengkana kangjeng sultan, sampun nitih dirada langkung geng luhur, Pangran Dipati Benawa, tenapi Moncanegari.

Tan tebih lawan jeng sultan, sampun budhal saking Pajang negari, lampahnya mapan kelangkung, rendhet sa marga marga, saking dene jejele wadyeku, henengena kang lumampah, kawarnaha ing Mentawis.

Sang Senapati Ngalaga, mapan lagya sineba wong Mentawis, ingkang aneng ngarsanipun, kang paman Mondaraka, lawan mantri majegan kang patang puluh, samya sohan munggeng ngarsa, tenapi ki adipati.

Ki Mondaraka ngandika, paran karsa eh Jebeng Senapati, Sultan Pajang ayun rawuh, nglurugi mring sira, kerig kabeh wong Pajang tan ana kantun, iya apa kersanira, Sang Senapatya nebda ris.

Gih mapan sa angsal angsal, pan kawula arsa methuk ngajurit, aneng Prambanan puniku, angling Ki Mondaraka, yen mengkono wus Jebeng karsa nireku, angur payo nuli mangkat, rebut papaning ngajurit.

Nulya samya pradandanan, wong Mentarum lan mantra kawan desi, Tumenggung Mayang tan kantun, kinerig wong Mentaram, sahanane sumekta gegamanipun, sang Senapati Ngalaga, lawan Ki Mondaraka iki.

Sawusira abusana, nulya budhal Senapati Mentawis, langkung asri yen dinulu, kang dadya cucuk yuda, pamajegan apan mantri patang puluh, ingkang dadya pangiridnya, Ki Tumenggung Mayang iki.

Datan winarna ing marga, lampah ira wus prapta Ngrandu gunting, tata mesangrahan sampun, Senapati Ngalaga, kawarnaha Sultan Pajang sampun rawuh, mapan aneng ing Borongan, tata mesanggrahan sami.

Sagung kang pra dipatya, cucuk ing prang neng Prambanan baris, beleber lir samodra gung, mapan sampun tinata, kang pengawat kanan kering dhadhanipun, ngantos dugi sukunya, baris ing ardi Merapi.

Mengkana Jeng Sultan Pajang, mapan sampun ingaturan udani, yen Senapati Mentarum, mangkya wus mapak yuda, Randhugunting anenggih barisipun, mengkana Jeng Sultan Pajang, langkung ngungun ing tyas neki.

Nengna kang ajeng ajengan, Sultan Pajang lawan sang Senapati, kawarna Jeng Ratu Kidul, mapan sampun uninga, yen kang raka sang Senapati Mentarum, mangkya sampun jeng ajengan, baris aneng Randhugunting.

Sultan Pajang neng Borongan, cucuk ing prang neng Prambanan baris, mengkana jeng Ratu Kidul, nimbali gung pra nata, ratuning jim Tanah Jawa sedarum, mapan sampun samya prapta, dene kang dados pangirid.

Sunan Lawu Ngargapura, sagung ratuning jim kang priya sami, jeng Ratu Nawang Retneku, ngirid ratu jim samya, kang wanodya sampun prapta ngarsanipun, Jeng Ratu Kidul sedaya, nulya angandika aris.

Eh Jebeng Lawu ta sira, tetulunga sakanca nira iki, ingkang jim priya sedarum, marang Sang Senapatya, Nawang Retna ngadhepa bae maringsun, iya lawan sakancanira, mapan su ayun udani.

Mapan wus kersaning Sukma, Jebeng Lawu ngangkata prang lir jalmi, ngijenana kang pra ratu, lawan punggawa Pajang, sira dhewe Jebeng ingkang ingsun tuduh, tandhingana lan Sultan Pajang, nanging poma wekas mami.

Aja na mateni jalma, padha gegilanen ku sami, derapon nungkula iku, marang sang Senapatya, lawan aja andhingini perang iku, poma Jebeng gugur sira, wus padha mangkata nuli.

Sultan Lawu tur sandika, nembah lengser sagung kang pra narpati, kawarna jeng Ratu Kidul, panggih lan Senapatya, ris turira ing benjing kelamun pupuh, abdi paduka Mentaram, ningalana ingkang tebih.

Menawi kesaru ing prang, ya ta mesem kangjeng Senapati, jeng Ratu nulya sinambut, pinangku lan kinuswa, Senapatya angandika manis arum, dhuh dewa gusti bendara, mirah inten kumaladi.

Pupujan retnaning swarga, kang mingakana jimat sang Senapati, kados pundi tengeripun, yen bala jim tumandang, kangjeng ratu mesem sarta ngandika rum, yen ardi mungel punika, sagung ing wadya Mentawis.

Enggal samya mireha, ningalan inggih saking kang tebih, sang Senapati nebda rum, kula kados punapa, lamun celak lawan ing ngarsa jeng ratu, kangjeng ratu nampel asta, lawan mesem ngandika ris.

Nyanyengite iku ija, kang si lara tan ana anteng neki, margane kelamun ingsun, gelema kerep prapta, yen paduka mapan inggih sinten purun, sa karsa-karsa pan dadya, mesem kangjeng Senapati.

Jeng Ratu anulya musna, saking pangkon jentung sang Senapati, henengena gentya winuwus, sultan Pajang pan lagya, siniwaka munggeng ing teterub agung, pepak kang pra dipatya, jeng sultan ataya aris.

Paran ta Moncanegara, ing wertane iya si Senapati, apa sida ngangkat pupuh, apa teluk kewala, sang dipatya Moncanegara turipun, pun Senapati Mentaram, mapan inggih werti neki.

Kedah rosa ngangkat aprang, nanging gusti datan purun miwiti, pan baris pendhem puniku, mapan sabala nira, Randhugunting pan wetawis wonten sewu, prajuritipun Mentaram, gusti langkung dene kedhik.

Ngandika malih sang nata, yen mengkono eh iya Moncanegari, dadi wus tita satuhu, Senapati Mentaram, nora kena yen den arah becik iku, wus ta padha undagena, sagung kang para dipati.

Padha konen magud yuda, tur sandika Raden Moncanegari, nulya aparentah sampun, tengaraning ngayuda, teteg kendhang gong beri swaranya umyung, mariyem ambal ambalan, wus tata kang pra dipati.

Mengakana ingwang winarna, Senapati kang baris Randhugunting, lan sawadya ing Mentarum, kagyat nulya siyaga, wus miyarsa yen Sultan ngantepprang pupuh, sang Senapati ngandika, mring sagung wadya Mentawis.

Eh sakehe sanak ingwang, poma poma aja obah sireki, lan sira adhi Tumenggung, Mayang anindhihana, aja kongsi obah poma kabeh iku, mapan ingsun ayun lunga, sadhela arep udani.

Lan si paman Mondaraka, pan sandika samya atur ireki, sang Senapati pan sampunya, lawan Ki Mondaraka, nitih kuda cinamethi kuda mamprung, sakedhap prapta Cagurawa, mapan kangjeng Senapati.

Manuwun dhateng Hyang Sukma, tan pantara jumegur kang wiyati, kang gunung munya gumledhuk, obah kang bumi pra kempa, sultan Lawu nulya angabani gupuh, sagung pra ratu samya, sedaya wus malih warni.

Mapan amrih katingala, Sunan Lawu malih sela sa hardi, pan ana salumbung-lumbung, weradin sa mahesa, jim tumenggung agengnya sagenuk genuk, satan pantara kobekan, lepen ompak sakaleki.

Jeng Ratu Kidul Winarna, neng ngawiyat niti malige rukmi, pan anglir surya tumurun, lan Ratu Nawang Retna, retuning jim wanodya pepak sedarum, mapan neng malige samya, jim alit wus kinen sami.

Asurak mapan sedaya, dadya geter oter ingkang pratiwi, jeng sunan Lawu pan sampun, nata kang baris samya, sampun tata jeng sultan Pajang winuwus, mapan wus nitih dwipongga, wong Pajang pan kawur sami.

Mengkana kang ponang sela, ingabanan nulya gumbira sami, samya minggah dharat sampun, nulya samya nerajang, pra dipati nempuh watu salumbung, tumenggeng pan sa mahesa, sa genuk kang para mantri.

Jeng Sultan Pajang anulya, tinerajang marang sela sa hardi, sakelangkung gegripun, sagung wadya ing Pajang, apuyengan tan buh rewang tan buh musuh, sadaya mapan mengkana, wus nyana lamun tan urip.

Kathah karenah ing jalma, ingkang samya wau ngupados urip, ana ingkang menek kayu, mapan saweneh ana, ngungsi arga mengkana ing ciptanipun, lah mara watu meneka, lawan amunggaha wukir.

Kang saweneh mapan ana, ingkang niba lajeng pi api mati, saking sayahnya lumayu, sampun derah kewala, ingkang kathah samya ngungsi wingkingipun, sang Senapati Mentaram, kang menek kayu winarani.

Pan ana lelembut Jawal, ingkang menek samya den purugi, lawan ngithik ithik iku, sedaya samya tiba, babak bunyak kathah kongsul balungipun, ingkang minggah dhateng ngarga, sedaya wus den cegati.

Gendruwo lawan thek thekan, ilu ilu keblak lan banaspati, wewe wedhon bugang bahu, jrangkong lawan kang sirah, warna warna sampun baris luhur gunung, andher pan sampun kebekan, jalma kang samya angungsi.

Mapan kathah minggah ngarga, sareng prapta lajeng kalenger sami, kamikekelen andulu, mulad rupa tan rupa, dhasar sayah wus pedhot ambekenipun, lajeng samya sinurakan, kalawan ingithik ithik.

Kawarna Dipati Tuban, sampun kontal saking turangga neki, dhawah ngathang athang iku, kongsul kalih sukunya, mapan lajeng sendheyan galengan iku, sampun pasrah mring Hyang Widi.

Kang sela ngdhep kewala, kangjeng Sultan wau ingkang winarani, binujung mring Sunan Lawu, dipongga langkung gila, dadya kontal sang nata pan sampun dhawah, lajeng tan saged lumapah, sendheyan kang wit waringin.

Kang liman sampun lumanjar, Sunan lawu kendel pambujung neki, Dipati Monca andulu, lawan pangran Benawa, yen jeng Sultan wus dhawuh saking ngesthiku, lajeng samya abeg pejah, tedhah sing turongga kalih.

Kangjeng Sultan sinungkeman, sang dipatya lawan sang Pangran Benawi, lan sanget penangisipun, rumiyin tur kawula, lah punika dhuh gusti temahanipun, ngandelaken sugih bala, magatruh tan ana kari.

 

PUPUH IX

M E G A T R U H

Kawarnaha ingkang lagya kawelas ayun, aneng sangandhap waringin, Jeng sultan Pajang puniku, tan ingadhep bala siji, wus sawarnaning wong.

Nanging kanthun Dipati Monca kang tunggu, lawan jeng Pangran Dipati, Benawa nyungkemi suku, lawan asru dennya nangis, sang nata ngandika alon.

Lah ta uwis Jebeng menenga nak ingsun, mapan wus kersaning Widi, nanging ta kakangireku, bisaha temu lan mami, kangen temen kulup ingong.

Henengena ingkang lagya kawelas ayun, kawarna jeng Senapati, saking tebih wus tan pandung, kelamun kang rama yekti, neng waringin ruboh katong.

Sampun tedhak saking turangganipun, lawan Ki Mondaraka, kang kuda samya tinuntun, wangsul mring Prambanan malih, lenggah aneng Candi Sewu.

Senapati alon angandika arum, paman sampeyan timbali, prajurit sedayanipun, kang samya neng Randhugunting, Ki Mondaraka nulya ku.

Nitih kuda cecongklangan lampahipun, datan pantara wusprapti, ing Radhugunting puniku, ki Tumenggung den dhawahi, ngandikan sira den gupoh.

Lawan kabeh sakancanira puniku, sandika nulya lumaris, Ki Mondaraka tan kantun, datan pantara wus prapti, ngarsa sang Senapatya ku.

Andher ngarsa sang Senapati nebda rum, mring Kyai Mondaraki, paman punika sedarum, prajurit sampeyan irid, sohan mring kangjeng sang katong.

Lan kawula aturi turongga telu, sumongga karsa sang aji, kawula lamun dinangu, yun sohan pan meksih ajrih, mapan sampeyan kimawon.

Andherekena paman lajeng konduripun, nanging Tumenggung Mayang iki, paman kajengipun kantun, wonten kang tut wingking mami, bilih dinagu sang katong.

Pan kawula mapan sampun lajeng mantuk, inggih dhumateng Mentawis, lan malih sampeyan kukup, bilih wonten tiyang kari, kang boten saged lumaku.

Sampun paman lajeng sesalaman iku, kur ungkuran lampah neki, kang dherek Senapatya ku, panamung Mayang Dipati, kondurira mring Mentarum.

Kyai Mondaraka pan sampun lumaku, tiyang sewu ingkang ngiring, kalawan sumektanipun, mapan dharat lampah neki, kang kuda sami tinuntun.

Sampun prapta lampahe waringin rubuh, Jeng Sultan kagyat ningali, lamun Mondaraka rawuh, pan lajeng ingawe nuli, wus cunduk lawan sang katong.

Mondaraka mapan ta lajeng rinangkul, dhumateng sri narapati, lan kumembeng wespanipun, adangu nata tan angling, Ki Mondaraka mangkono.

Mapan sanget nangis ngantos sengruk sengruk, Dipati Monca pan sami, lan Pangran Benawaku, mapan iya samya nangis, lir angimpi ing tyasipun.

Ri sampunnya sang nata atanya arum, marang Ki Mondaraka, ana ngendi putra ngulun, Ki Senapati Mentawis, Ki Mondaraka turnya lon.

Sampun wangsul manthuk dhateng Mentarum, yen sohan sanget dennya jrih, sang nata ngandika arum, sun iki kangen kepati, iya marang putraningong.

Kyai Mondaraka aris aturipun, kawula kinengken abdi, pun Senapati Mentarum, angaturi kuda katri, sumongga karsa sang katong.

Pan punika tiyang Mentawis sedarum, ngaturken dherek dewaji, kawula pangiridipun, sang nata ngandika aris, ya kakang tarima ingong.

Nanging ingsun yun mampir Tembayat ngujung, wus payo mangkat tumuli, sira aja doh lan ingsun, si Monca Benawa iki, dadya pangirid ngayun.

Nulya mangkat Tembayat pan sampun rawuh, nulya minggah sri bupati, marang pasareyan iku, nanging wus karsa hyang Widi, kori tan kenging sinorog.

Sampun tedhak sang nata pan lajeng kondur, nulya prapta Pajang nuli, geger kelangkung, tinarka yen Senapati, ayun anjarah kadhaton.

Sri Nalendra pan lajeng manjing kedhatun, Ki Mondaraka tan keri, lawan Dipati Monca ku, Pangran Benawa tiganing, Ki Mondaraka turnya lon.

Nuhun pamit mantuk dhateng Mentarum, sang nata wus angilani, nanging kakang wekas ingsun, putra ulun Senapati, nuli praptaha ta mengko.

Saking dene banget temen kangeningsun, nulya tur salam tumuli, lawan dipatya Monca ku, tenapi Pangran Benawi, pan gentya rangkul rinagkul.

Ri sawusnya ki Mondaraka gya mundur, saking ngarsanya sang aji, prapta jawi mangkat sampun, wong Mentaran sewu ngiring, ing marga datan cinatur.

Sampun prapta Ki Mondaraka Mentaram, wus panggih sang Senapati, winartakaken pan sampun, ing sawelingnya sang aji, tenapi lan niskareku.

Denya ngukup sakathahe wong kang lumpuh, Senapati anebda ris, gih paman aso rumuhun, suwawi paman ing benjing, sohan dhumateng sang katong.

Sekelangkung wong Mentaram ing tyasipun, mapan samya alit wukir, henengena ing Mentarum, ing Pajang ingkang winarni, rerep sagung ponang wong.

Datan lama sang nata ingkang winuwus, lajeng nandhang gerah aji, lan dipati Monca iku, mapan iya nandhang sakit, pan wus karsaning Hyang Sukma.

Langkung sanget denya gerah sang aprabu, tan arsa dhahar lan guling, nging kang putra ing Mentarum, kang tansah dinangu iki, mengkana utusan sampun.

Kangjeng ratu lawan mawi surat iku, gegancangan lampah neki, sampun prapta ing Mentarum, wus katur mring Senapati, langkung tyasira sang anom.

Ingkang paman tinimbalan sampun rawuh, mapan lajeng sinung uning, Ki Mondaraka kelangkung, tysira kuwatir neki, kang putra ngaturan sampun.

Sohan dhateng Pajang sang Senapati ku, nulya ngrasuk busana glis, sampun nitih kudanipun, ki Mondaraka tan kari, sasanderan lampahipun.

Wong Mentaram miyarsa saklangkung gugup, pra samya anusul gusti, kekecer lampahipun, datan winarna ing margi, Pajang mapan sampun rawuh.

Pan wus pepak Pajang dipatya gung agung, mapan maka jangan sami, sedaya neng ngalun alun, Sunan Kudus sampun prapti, lan kang prawira sedarum.

Senapatya Mentaram pan sampun rawuh, Pangran Benawa anuli, kang raka ngaturan laju, melebet kedhaton nuli, wus cundhuk lawan sanga katong.

Sri Nalendra pan sampun ngaturan weruh, punika putranta prapti, sang Senapati Mentarum, nulya wungu sri bupati, kang putra lajeng rinangkul.

Mapan samya karuna kangjeng sang prabu, sinundhang mring Senapati, pan samya karunanipun, dadya wong sedalem puri, tumut karuna sedarum.

Sawusira sang nata ngandika arum, eh ya Jebeng Senapati, estokena wekas ingsun, lamun prapta jangji mami, gawanen marang Mentarum.

Tunggalena kelawan si kakang ingsun, lan titip arinireki, si Benawa iku kulup, bocah bodhone kapati, Senapati tan umatur.

Saking sanget lir rinemet kang jejantung, mengkana sang Senapati, kathah kerahos tyasipun, ri wus telas waling neki, sang natya pan lajeng surud.

Tan selaya lan Dipati Moncaku, pan sareng sadina iki, wong Pajang kelangkung kuwur, wurohan swaraning tangis, mengkana jeng sunan kudus.

Kang kinarsakken jemeng puniku, aneng ing Pajang nagari, dhumateng sunan kudus, Senapati Demak puniku, mupakat prapta dipatiku.

Senapati Mentarum pan tan tinantun, langkung runtik ing tyas neki, Ki Mondaraka nebdaku, Jebeng aja salah kardi, mapan dudu gawe iku.

Lawan arinira durung jaluk tulung, angur payo padha mulih, dherek layoning sang Prabu, lawan layone si adhi, Senapati sampun nurut.

Nulya budhal sang Senapati Mentarum, dhereken layon nerpati, lawan Dipati Monceku, binekta dhateng Mentawis, tan winarna sampun rawuh.

Mapan lajeng sinarekken jeng sang prabu, tunggil ki ageng Mentawis, lawan dipati Monceku, inggih samya neng Mentawis, henengena Pajang winuwus.

Kangjeng pangran Benawa ing karsanipun, jeng sunan Kudus puniki, pinaring ing Jipang iku, mapan yun suwala ajrih, lajeng kinen mangkat gupuh.

Pra dipatya sedaya ingkang tinuduh, andherekken lampah neki, mring Jipang Pangran puniku, datan winarna ing margi, Jipang mapan sampun rawuh.

Nulya pamit sedaya pan sami mantuk, jeng pangran sampun nglilani, ing Pajang ingkang winuwus, dipati ing Demak iki, wus tetep jumeneng katong.

Sultan Pajang nenggih jejulukipun, sunan Kudus kondur nuli, henengena sadina dinanipun, kangjeng pangran kang winarni, langkung wirang ing tyas mangko.

Supe nendra lan dhahar wirang kelangkung, sanget nenuhun Hyang Widi, sakelangkung kawlas ayun, mapan nora bukti bukti, yen tan ana kleyang runtoh.

Kang salira risak kang cahya anglayung, mengkana ing lami lami, wonten wangsiting Hyang Agung, eh Benawa sira iki, yen uyun amadeg katong.

Anjaluka tulung marang ing Mentarum, tan ana yogane maning, kang dadi serananipun, liyane sang Senapati, nging iku karsa Hyang Manon.

Nulya kagyat Pangran Benawa puniku, mapan lajeng karya tulis, sampun putusan iku, tur surat dhateng Mentawis, gegancangan kang ingutus.

Nulya katur kang surat winaca sampun, mengkana ungeling tulis, yen kawula nyuwun tulung, dhateng kangmas Senapati, wus katur sasolahipun.

Kangjeng Senapati esmu arawat luh, emut kang weling suwargi, ingkang surat lajeng sinung, mring Kyai Mondarakaki, sang Senapati nebda lon.

Kados pundi mapan ing prayoginipun, Ki Mondaraka nebda ris, iku Jebeng becikipun, ari nira iku ugi, praptaha dhingin Mentarum.

Nulya katur Jebeng yen sira tan methuk, ngong duga banget kuwatir, sang Senapati nulyaku, kang surat dipun angsuli, kang duta wus kinen mantuk.

Sampun lengser sing ngarsa Senapatyeku, gegancengan lampah neki, ing marga datan cinatur, prapta ing Jipang negari, kang surat pan lajeng katur.

Kangjeng pangran sapraptane suratipun, kang raka sang Senapati, langkung tyas asrep kelangkung, winahos sinukmeng galih, dadya padhang tyas sang anom.

Nulya karya surat malih nuhun pethuk, ing desa Weru puniki, lan prajangji dintenipun, kang dinuta mangkat nuli, gegencangan lampahira.

Sampun prapta Mentaram surat wus katur, dhateng kangjeng Senapati, winahos kaduga sampun, nulya den angsuli tulis, duta pan wus kinen wangsul.

Tan winarna marga Jipang prapta sampun, kang surat tur tumuli, kangjeng pangran nulya gupuh, wong Jipang kinon ngundhangi, sahanane dandan sampun.

Jalu estri wong Jipang boyong sedarum, inggih dhumateng Mentawis, kang tresna labuh satuhu, dhateng jeng Pangran Benawi, wus mangkat anulya bodhol.

Langkung rendhet samarga ing lampahipun, tan pegat ngatiati, jeng Senapati winuwus, prapta ing semaya neki, wus budhal ing Mentarum.

Kyai Mondaraka mapan datan kantun, lawan mantri kawan desi, ing marga datan winuwus, lampahe Sang Senapati, ing desa Weru wus rawuh.

Mapan ngantos mesanggrahan kalih dalu, ingkang rayi dereng prati, saking remben lampahipun, sabab kathah tiyang estri, ing Jipang sedaya bodhol.

Pejah gesang jeng pangran tan sedaya wangsul, inggih dhateng jipang malih, wus sedya ngungsi Mentarum, mengkana ing lampah neki, ing desa weru wus rawuh.

Lajeng cundhuk jeng Pangran Jipang puniku, lawan kangjeng Senapati, rinangkul nyungkemi suku, kalawan asru anangis, sang Senapati duk anon.

Mring kang rayi sarira risak kelangkung, dadya kumembeng wespeki, sang Senapati Mentarum, tenapi Mondarakeki, samya emut mring sang katong.

Sesampunnya lejar kang tyas katigeku, lajeng budhal mring Mentawis, tan kuwarna sampun rawuh, nenggih negari Mentawis, ingkang rayi pan wus sinung.

Pesanggrahan lawan wong Jipang sedarum, weradin pinaring panti, wus kadya wisma satuhu, dadya tan patya tyas neki, kang rayi wus kenen ase.

Lawan boja krama wradin sedarum, tan kirang wong Jipang sami, wus aso antaranipun, mengkana sang Senapati, kangrayi ngandika mangko.

Atenapi kang paman Mondaraka wus, samya malebeng ing puri, lawan Senapati cundhuk, ngandika sang Senapati, mring Pangran Jipang alon.

Paran yayi ing mengko si rareningsun, kang dadi karsa nireki, prekara ing Pajang iku, apa rinebut ngajurit, apa sinembut reningong.

Kangjeng Pangran ing Jipang aris umatur, kawula sumongga yekti, agal lembat dherek tuhu, Ki Mondaraka nebda ris, Jebeng lamun mungguh ingong.

Becik sira aweha layang rumuhun, yen kena jinaluk aris, dadi nora ina iku, ewuh apa Senapati, gampang yen tan aweh mengko.

Sakarsanya Jebeng pan ingsun jumurung, mengkana sang Senapati, nulya karya surat sampun, utusan mring Pajang nuli, gya mangkat ingakang ingutus.

Tan winarna marga Pajang prapta sampun, Sultan Pajang gya siniwi, surat Senapati rawuh, nulya ngaturken tumuli, tinampanan sinukmeng kalbu.

Pan mengkana tembungnya kang surat iku, adhi ing Panjang sireki, becik sira muliha riningsun, iya mring ing Demak maning, ing Pajang iku reningong.

Mapan meksih adhi kang duwe satuhu, sareng sampun mahos tulis, jeng Sultan Pajang gumuyu, ya talah kang Senapati, dene lir nundhung segawon.

Lajeng karya surat amangsuli sampun, tan winarna marga prapti, surat mring Senapatya wus, winahos sinukneng galih, mengkana kang surat iku.

Kakang Senapati paduka pan asung, surat sampun prapta yekti, nanging kakang puniku, kula tan dadi pribadi, Sunan Kudus karya mring ngong.

Kalih kakang Senapati ing Mentarum, paduka pan sampun lami, tan sohan mring Pajang iku, punapa tan mirsa warti, yen jawi pajang keraton.

Dene mawi paduka atembung laku, anedha pajang negari, arsa dadi bener tuhu, andum waris tanah jawi, kula dereng ulap anon.

Ing segendhing andika kawula purun, kadhatengan andhatengi, benjing punapa puniku, kepanggih ing pundi, semados dinten kemawon.

Napa dumeh duk sultan tedhak rumuhun, kawon andika gelari, kang sela minggah sedarum, tata baris bujung jalmi, sulap nging tan giris ingong.

 

PUPUH X

G  I  R   I  S  A

Sang Senapati ngadek duka, tupiksa surat ira, lamun uniya mengkana, mesem sarya ngandika.

Mring kang paman Mondaraka, tenapi lawan arinya, jeng Pangran Jipang punika, eh ta paman Mondaraka.

Tenapi lawan dhi sira, padha den angatya atya, lawan den prayitneng baya, si Pajang kudu prakosa.

Ngajak aprang bondhawala, kados pundi kang prayoga, kalawan ta adhi sira, ki Mondaraka manebda.

Eh ya Jebeng yen sembada, wong Mentaram sa ananya, kelawan wong Jipang ika, payo nuli mangkat yuda.

Mumpung pajang meksih sepya, mesem kangjeng Senapatya, lawan aris angandika, punika prajurit nistha.

Paman ing kajeng kawula, ngentosi sa pepak ira, kang bala Pajang sedaya, Ki Mondaraka ngandika.

Jebeng ya luwih utama, pan ingsun melu kewala, wus apa sa karsanira, nulya kangjeng Senapatya.

Sampun akarya nuwala, pan sinungaken kang duta, datan winarna ing marga, Pajang mapan sampin prapta.

Wus katur ponang nuwaka, winaca sinukmeng nala, mring sultan pajang punika, tembung ingkang raka kara.

Eh adhi pajang ta sira, yen wus mengkono karsanya, pepakena rerehan nira, kabeh ja na keri padha.

Pan ingsun atenapi sira, lan poma den sumekta, yen wis kabeh padha prapta, nuli weha weruh sira.

Anuli pasthi sun prapta, payo padha bondayuda, aja na ngoncati ngrana, den padha sura merata.

Sultan pajang sawusnya, tupiksa ponang nuwala, sang Senapati Ngalaga, langkung suka ing tyas ira.

Nulya aris ngandika, wus duta sira baliya, layang iki paring ena, marang Senapati Ngalaga.

Wus lengser saking ing ngarsa, tan winarna marga prapta, gya katur ponang nuwala, winaca sinukmeng driya.

Ri sawusnya tinupiksa, mesem kangjeng Senapatya, nulya aris angandika, mring kang paman Mondaraka.

Lan kang rayi Jipang ika, lah padha dipun semekta, samangsane layang prapta, ingsun nuli brongtayuda.

Kang rayi matur sandika, tenapi ki Mondaraka, henengena Mentaram ika, ing Pajang ingkang winarna.

Mepak sagung pra Dipatya, kang kareh Pajang sedaya, lawan sa gegaman nira, wus prapta sa gegaman nira.

Sang nata Pajang anulya, karya panggungan wus dadya, prenahe sajroning pura, badhe kinarya tupiksa.

Perange sang Senapatya, yen benjang kelamun prapta, saking tebih mapan nglela, kawarna kang pra dipatya.

Wus prapta Pajang sedaya, lawan saprajurit ira, neng alun alun barisnya, tan petung kathaning jalma.

Beleber mring lurung samya, sang nata Pajang anulya, kintun surat nantang yuda, dhumateng sang Senapatya.

Ri sawusnya tinupiksa, mesem kangjeng Senapatya, nulya aris angandika, mring kang paman Mondaraka.

Tenapi mring arinira, pangeran Jipang punika, apa wus padha sumekta, yayi prajurit sadaya.

Jeng Pangeran aturira, inggih wonten sawontennya, nulya kangjeng Senapatya, parentah kinen tengara.

Sumahab kang wadya kuswa, lir tumurun saking arga, kang busana warna warna, kalih ewu kang wetara.

Prajurit Jipang sedaya, Mentaram sewu punika, dadya tri ewu sedaya, nulya budhal Senapatya.

Tata gelar dheder samya, wong Jipang Mentaram ika, nging wong pathi wus uninga, dadya akendel kewala.

Mengkana jeng sang Pragola, Pathi nulya nandher sigra, panggih lan Mayang dipatya, wus lajeng ngirid tumulya.

Cundhuk lan sang Senapatya, tumulya angaras pada, rinangkul ri sang Pragola, dhateng Kangjeng Senapatya.

Kurang thithik yayi sira, kasmaran aneng marga, sawusnya samya pranata, pan lejeng gumujeng suka.

Sang Senapatya atanya, sira gawa bala pira, matur sang dipati Pragola, sewu tan kathah langkungnya.

Wus payo sira dhingina, wong Pathi dadya pangarsa, tinengeran budhal ira, datan winarna ing marga.

Wus prapta jawining prapta, sang Senapatya anulya, mesanggrahan karsanira, mapan sarwa nata bala.

Karya tarub gung wus dadya, pan lajeng sang Senapatya, kasukan sadina dina, lan sagung kang wadya kuswa.

Mengkana Pajang winarna, jeng sultan mapan uninga, yen Senapati sabala, prapta mesanggrahan samya.

Aneng sawijing kitha, jeng sultan miyos sineba, pepak sagunging dipatya, jeng sultan aris ngandika.

Eh sakehing sanak ingwang, ing mengko apa kang karsa, mungsuriha pan wus prapta, ana sajabaning kutha.

Apa nora rinebasa, ature kang pra dipatya, yen pareng karsa nalendra, prayogi ngantos kewala.

Nging Mentaram prajuritnya, ingkang satuhu punika, kang kenging ingaben yuda, mengkana ta ngandika.

Yen wus mengkono rembugnya, nging den padha ngatya atya, sedaya matur sandika, gya nata luwar sineba.

Kawarna sang Senapatya, sandina dina drawina, lan kang rayi katiganya, tenapi kang kulawarga.

Kang paman ki Mondaraka, ingaturan sampun prapta, sang Senapati ngandika, sampun punapa kang karsa.

Tan wonten kawushaneya, yen samya kendel kewala, nebda Kyai Mondaraka, sun Jebeng mapan sumongga.

Dipati Mayang mengkana, mapan sumongga kewala, namung sang Pathi Pragola, aturnya dhateng sang nata.

Yen merengi ingkang karsa, pan lajeng pareng kewala, amrih kiwul ing ngayuda, kawula sang dados dhadha.

Pangeran jipang punika, dados sapengawat kanan, keringnya pun kakang Mayang, lan ngirid wadya Mentaram.

Paduka lenggah kewala, lan pun paman Mondaraka, mesem kangjeng Senapatya, wus adhi ya sun tarima.

Nanging ta pangarsa ningwang, senadyan asor unggula, karya rusak balanira, sarehne karoban sira.

Pan nora tikel sadasa, dadya kang rayi sumongga, ing karsa sang Senapatya, kang raka nulya ngandika.

Wus adhi padha kariya, lawan paman Mondaraka, tutugna asuka suka, lan sa wadya bala nira.

Pan ingsun lunga sadhela, sedaya matur sandika, nulya kangjeng Senapatya, anitih Puspakencana.

Sinabet nader tumulya, siji nora gawa bala, wus prapta ingkang sinedya, lajeng kangjeng Senapatya.

Ningali wadya ing Pajang, kathah ira tan petungan, neng ngalun alun barisnya, mengkana sang Senapatya.

Nenuhun marang Hyang Sukma, nungkemi kekepuh ira, mengkana kang pangandika, he Allah Pangeran nulya.

Mugi tuwan tulunga, mring abdi kang ina papa, langip wus datan pakarya, nging tuwan ingkang kuwasa.

Saking wor munajadira, Senapati lajeng nendra, aneng ing kekepuh nulya, pan sampun angraga sukma.

Ki Mondaraka winarna, tinilar pesanggrahannya, nindhih ingkang para putra, gen nya kasukan lan bala.

Tan sekeca manah ira, nulya aris angandika, lah Jebeng padha kariya, sun susule kakang ira.

Tutugena suka suka, kakangira Senapatya, saguhe maju ing rana, dene suwe nora nona.

Suwarane kang senjata, nulya Kyai Mondaraka, anitih turangganira, cecongklangan lampah ira.

Prapta gen sang Senaptya, gemujeng Ki Mondaraka, iki silih basak ena.

Dene teka eca nendra, den anti mangsa onaha, unine kang sanjata, iki silih basak ena.

Ya ta ingkang kawarnaha, wong Pajang geger barisnya, wurohan ingkang swara, ingamuk mring Senapatya.

Tunjang tinunjang pan samya, pangrasane wong sedaya, Senapati pangamuknya, mapan sarwi nitih kuda.

Nulya Kyai Mondaraka, tumingal kang lumayu, alah iki ana apa, ngong coba ingsun atanya.

Ki Mondaraka anulya, cecongklangan lampahira, tan pantara sampun panggya, lawan jalma kang lumalya.

Cinegatan lampah ira, lawan aris angandika, anak mandhega sadhela, pan ingsun arep atanya.

Iku anak ana apa, dene wong padha lumayu, kang tinanya sahur ira, Kyai sang Senaptya.

Ngamuk aneng luhur kuda, ngidek ngiles kuda nira, lan datan pasah ing braja, tandang ira anglir yeksa.

Dene ta sang Senapatya, mapan lawung agem ira, memateni marang jalma, pan anglir cecak kewala.

Ki Mondaroka ngandika, anak sun tuturi sira, lah iki ki Senapatya, mapan iya lagya nendra.

Ki Mondaraka anulya, tinunjang sarya lumayu, mengkana pangucapira, baya iki ta wong gila.

Sang Senapatya ngalaga, ngamuk ngrusakake jalma, teka tinuturken nendra, baya wong rep amet karya.

Ki Mondaraka mengkana, baya iki ta wong gila, tinuturan Senapatya, mapan nyata lagya nendra.

Teka anunjang kewala, ingsun nganti emeh tiba, sarwa murugi kang putra, winugu sang Senapatya.

Lah Jebeng sira wunguha, kuda nira wus palastra, kagyat kangjeng Senapatya, aniba Puspa kencana.

Ngandika sang Senapatya, si paman asalah karya, lawan saturunku iya, aja na anganggo ika.

Jaran lir puspa kencana, mapan madu wulunira, mengkana ki Mondaraka, aris denira ngandika.

Paran benjang karsa nira, mungsuh nira geger samya, sang Senapati ngandika, paman sampeyan pundhutna.

Kuda pun sengkali ika, putra sampeyan katiga, kalawan saprajuritnya, kang samya numpak turongga.

Mapan den enggala prapta, kang dharat samya nusula, nulya Kyai Mondaraka, sesanderan lampah ira.

Datan pantara wus prapta, kang samya nitih turongga, gangsal atus winetara, nulya kangjeng Senapatya.

Anitihi Kyai singa, kadya sinabet mamprung sandernya, lan rayi katiganya, tenapi ki Mondaraka.

Gangsal atus prajuritnya, samya sanderan sedaya, tan pantara nulya prapta, Pajang ngalun alunira.

Wus bubar tan ana jalma, sultan Pajang kang winarna, ningali neng panggungira, mulad telas wedyanira.

Lan Senapati wus prapta, kalawan sawadya nira, sang nata anulya niba, saking ing panggungan ika.

Lajeng murugi kang garwa, mengkana kang pangandika, purun baya polah kula, dewa tan wande palastra.

Raka paduka wus prapta, sang Senapati Ngalaga, kalawan sawadyanira, neng ngalun alun sedaya.

Mesem sang retna ngandika, ujare sira kuwawa, mungsuh kangmas Senapatya, ing mengko mara tutugna.

Kuwawaha kangjeng rama, mengrepa sang adipatya, sang retna melas ngandika, apa wus tobat sira.

Kang raka matur sumongga, pejah gesang lun katura,dhumateng raka paduka, sang retna alon ngandika.

Yen mengkono wus kariya, sun matur mring Senapatya, menawa ana kogelnya, iya marang ingsun uga.

Anulya miyos sang retna, kawarnaha Senapatya, wadya ingkang dharat samya, pan sampun prapta sedaya.

Sang Senapati Ngalaga, lenggah munggeng ing witana, ki Mondaraka neng ngarsa, lan Pangeran Jipang iku.

Lawan sang pathi Pragola, tumenggung Mayang neng ngarsa, sang retna anulya prapta, anyungkemi pada karuna.

Kagyat kangjeng Senapatya, lamun kang rayi karuna, nulya aris angandika, wus nimas mengena sira.

Ana ngendi lakenira, sang retna aris aturnya, inggih kawula punika, kinengken abdi paduka.

Anuhun kang pangapura, pejah gesangnya sumongga, mesem kangjeng Senapatya, wus ta mara timbalana.

Sang retna lengser sing ngarsa, wangsul lumebeting pura, wus panggih lawan kang raka, nulya aris angandika.

Wus mara sira sun bonda, tinimbalan Senapatya, sang tan lenggana, sakarsa dhateng sumangga.

Tan pantara wus binonda, cindhe kembang kang kinarya, nulya medal sampun prapta, ing ngarsa sang Senapatya.

Kagyat mulat Senapatya, yen kang rayi pinusara, nulya aris angandika, lah ta iku pa geneya.

Si adhi nganggo pusara, sang retna aris aturnya, mapan kinarya prathonda, lamun sumongga ing karsa.

Mesem kangjeng Senapatya, ya uwis ingsun tarima, si adhi wis uculana, nulya anungkemi pada.

Pan asru dennya karuna, ri wusnya tata ngandika, eh ta adhi paran karsa, turira mapan sumongga.

Senapatya angandika, iya adhi karsa ningwang, ing mengko sira muliha, tetapa Demak negara.

Kelawan ya arenira, sun pundhut mulih akuna, aturnya inggih sandika, lah ta wus adhi muliha.

Mring Demak saiki iya, donya nira usurena, lamun nora na kang gawa, wong Mentaram ngater.

Aturnya inggih sandika, nulya lengser saking ngarsa, budhal mring demak sakala, wong Mentaram pan sedaya.

Ngaterken lan ngusung donya, binekta mring Demak samya, tan pantara sampun prapta, henengena Pajang winarna.

Sang Senapati Ngalaga, kang rayi ingangkat nuli, nenggih Pangeran Benawa, jumeneng Pajang Negara.

Sultan Pajang jejuluknya, ingestren Ki Mondaraka, lawan Pathi sang Pragola, sang nata aris aturnya.

Kangmas punapa kang karsa, pusaka Pajang sedaya, kawula mapan sumongga, sang Senapati ngandika.

Ora adhi wis tetepa, sira ingkang duwenana, nging yen pareng kawan sira, Kendhali lawan Kapa.

Iku wae kang sun tedha, jeng sultan mapan sumongga, mengakana sang Senapatya, aneng pajang pan wus lama.

Awetara pitung dina, nulya pamit kondur nulya, jeng sultan kedah dherekna, nulya mangkat tan winarna.

Marga Mentaram wus prapta, jeng sultan kondur tumulya, lawan dipati Pragola, tata tita pa wus lama.

Putra nira pan wus lama, ingkang jalu pan tetiga, wus sinung nama sedaya, Pangran Jumilah bayunnya.

Arinira Raden Rongga, kang ibu saking Prawata, anulya Pangran Purbaya, saking giring ibunya.

Waruju pangran Dipatya, saking pathi ibu nira, mengkana pan wus lama, ing Pajang ingakang winarna.

Langkung kartaning nagara, kangjeng sultan kawarnaha, gerah lajeng surudira, pan sampun karsaning Hyang Sukma.

Mapan boten gadhah putra, wus katur mring Senapatya, mapan langkung ngungunnya, dadya ing Pajang negara.

Tan wonten madeg nalendra, nglempak Mentaram sedaya, Madiyun ingkang winarna, pan sedya ambeg sarosa.

Panembahan nama nira, bang wetan suyud sedaya, mengkana sang Senapatya, mapan wus miyarsa warta.

Nulya nglurug Senapatya, lan kang rayi sang Pragola, nulya pinethuk ing yuda, Madiyun pan wus kaciwa.

Putra nira estri juga, langkung endah ingkang warna, binoyong sampun kagarwa, dhateng kangjeng Senapatya.

Datan lama sampun putra, jalu bagus ingkang warna, mapan pinaringan nama, sira Pangran Pringgalaya.

Dadya sekawan putranya, Panembahan Senapatya, nanging kang jalu kewala, kang putri datan winarna.

Semana ing Tanah Jawa, sakalangkung kartanira, tan ana kang dora cara, mengkana ing lama lama.

Kangjeng risang Senapatya, Ngalaga karsa Hyang Sukma, gerah lajeng kondurira, dhumateng ngalam sampurna.

Obah kang bumi prakempa, Ing Tanah Jawa sedaya, mapan ilang cahyanira, ing Mentaram kang winarna.

Karsanya Ki Mondaraka, lan sang dipati Pragola, kang wayah Pangran Dipatya, ingkang kinarya nalendra.

Semana ing Tanah Jawa, wus pulih kadya jenengnya, duk Senapati Ngalaga, Ki Mondaraka winarna.

Wus kondur mring ngalam nulya, ingkang putra pan gumantya, ki Juru Kithing namanya, tan ewah kadya kang rama.

Mengkana ing lama lama, juru taman kang winarna, sasedanya Senapatya, kang manah sampun kaduga.

Kelamun angayonana, mring Senapati turunnya, kersanira, yun mantuka, lan wus mari bingung ira.

Kebo kemili lar mong nga, tinantun samya selaya, kalih kedah dumugekna, ngawula mring ratu Jawa.

Nging juru taman pribadya, kang manah kedah kaduga, anulya lumebet dhuata, sampun manjing dhatu laya.

Karsanya mundhut pusaka, agemnya sang Senapatya, lisah Jayeng Katong rannya, semana mapan wus kena.

Juru taman wus ngumbara, kangjeng sultan kagyat nulya, uninga kalebon dhusta, pinirsa lisah kang kena.

Kangjeng sultan mapan kena, ngaturi dhateng kang raka, prapta Jeng Pangran Purbaya, jeng sultan aris ngandika.

Kangmas katiwasan kula, lisah Jayeng Katong musna, cinidra mring duratmaka, sampun binekta ngumbara.

Juru taman dugi kula, bramatya Pangran Purbaya, nulya pamit mring nalendra, arsa nusul mring kang dhusta.

Linilan lajeng ngumbara, kangjeng Pangran Purbaya, juru taman wus kapanggya, inguwuh kinen mandhega.

Wus kendel nulya tinaya, eh juru taman sira, anggawa lenga pusaka, juru taman sahurira.

Mapan kawula tan priksa, sarya rongeh ulatira, mengkana osiking nala, sinedya ingsun apranga.

Kalawan pangran Purbaya, yen padha siji kewala, iya mongsa sun ulapa, parandene ingsun yun lunga.

Dangu dangu pan ketara, kang lisah aneng siyungnya, bramatya Pangran Purbaya, juru taman wus uninga.

Dumadya samya purunnya, mapan wusa neng ngakasa, tan ana ingkang kuciwa, braja tan wonten tumama.

Mengkana Pangran Purbaya, ing nala saya gembira, juru taman ing solahnya, pan wus kersaning Hyang Sukma.

Juru taman apes ira, semana sampun binanda, kang lenga nanging tan ana, tinanya kumbi kewala.

Jeng Pangran langkung bramatya, juru taman pinilara, dene alawan tan bisa, ingudharan gelung ira.

Nanging meksa tan kepanggya, dinagu kumbi kewala, dadya cinangap cangkemnya, katemu neng siyung ira.

Jeng Pangran saya bramatya, wus ketara cidranira, nulya pinothes siyungnya, netra cinubles kalihnya.

Ing gunting ingkang kinarya, yen kenginga ing palastra, kaya sampun pejah ika, nanging juru taman iya.

Nora suda manah ira, anulya ngucap mengkana, eh ya Pangran Purbaya, ing mengko iki ta iya.

Ingsun tan bisa malesa, ing besuk kelamun ana, wong bule siwer netranya, karo iku den prayitno.

Tan wurung winales sira, ngandika pangran Purbaya, iya ing besuk mengkoha, pan ingsun mongsa wediya.

Mengkana Pangran Purbaya, wus kondur lisah binekta, nanging wisak wardhaira, lan kang rayi wus apanggya.

Anulya anjawat asta, wus katur sasolah ira, jeng sultan sanget ngungunya, aris denira ngandika.

Mring raka Pangran Purbaya, kangmas kang lisah punika, sampeyan agem priyangga, manah kula sampun gela.

Dadya kang lisah mangkana, dadya wasiat Purbaya, mengkana kang cinarita, langkung arja Tanah Jawa.

Dene pakarya negara, sampun bubuhan kewala, sepira kathahe ika, ing aprang Pangran Purbaya.

Yen lembat pakewuh ika, pan iku kang duwe karya, Pangran Juminah punika, mila kreta Tanah Jawa.

Mengkana ingkang winarna, kangjeng sultan wus prapta, anenggih pembajengira, nama Pangran Natapura.

Ingkang rayi nama nira, Pangeran Rangsang punika, nulya arinya wanodya, Ratu Wandhan nama nira.

Ri sawusnya lama lama, katiga sampun diwasa, nanging kang dadi carita, kangjeng Pangran Rangsang ika.

Kelangkung brangta Hyang Sukma, tan ngetang kamulyan dennya, malah supe mring salira, kongsi anggeguru raos ika.

Pan sampun karsaning Sukma, tan kenging winahonnana, kedah mengkana esthinya, kangjeng Pangran Rangsang ika.

Tan ana wekasaneya, wong urip ana ing dunnya, yen manggunga olah raga, dadi lir pocung kewala.

 

PUPUH XI

P  U  C  U  N  G

Pan mengkana ing tyas sang narpa sunu, marma nora ngetang, ing kawiryan donya iki, kang kaetang anging wekasing utama.

Kang utama wong urip neng donyeku, anglarani raga, mrih aja katungkul neki, mring dumadi rehning kinarya Hyang Sukma.

Marmanira kangjeng pangran lampahipun, pan ginantya gantya, terkadhang nurut pasisir, yen terkadhang jujur gunung manjing guwa.

Lamun banjir angeli sang narpa sunu, yen Ramlan angluwat, langkung sudira atapi, kedhap kedhap wus katingal cahyanira.

Wus ketara yen badhe tinitah luhung, aneng tanah Jawa, kangjeng Pangran Rangsang iki, bagus anom wani lara tega pejah.

Surengrana setyaning tyas tingal terus, yekti kadang dewa, legawa lila donyane, wus pinasthi jalma luwih tanah Jawa.

Kawarnaha kangjeng sultan ing Mentarum, pan sampun uninga karsanira kang siwi, dadya mupus ingkang tyas pan pira pira.

Duk semana jeng pangran adreng tyasipun, nuhun pamit ika, mapan arsa minggah khaji, tan linilan nging jeng pangran kedah meksa.

Dadya mupus jeng sultan tekdir Hyang Agung, mapan wus ngidenan, kangjeng pangran mangkat nuli, ingkang dherek nging ponakawan titiga.

Apan sampun lir jinurung ing Hyang Agung, datan lama prapta, ing Mekah sang narpa siwi, dadya saya sudira ingkang ngatapa.

Wus tan kewran tyas ira sang narpa sunu, mring sagung dumadya, ilhaming yang wus pinaring, neng werdaya sagung elok wus uninga.

Langkung rena tyas ira neng Mekah iku, sanget mati raga, tan mantra putra narpati, mindha papa iman papat kinawulan.

Sampun lama jeng pangran neng Mekah iku, sanget matiraga, tan arsa kondura mangke, Mesir Ngesam Bental Mukades jinajah.

Naning Mendhadru wis langip lampahipun, nut lembak ing driya, tan mantra putraning aji, ing Setambul ing Ngerum sampun jinajah.

Dadya kathah kangjeng pangran tilasipun, saben saben ngambah, ana tilas siji siji, gen manekung saking karem dating Sukma.

Saben ana Seh terang maring ngelmu, samya ginuronan, dadya sangsaya tyas neki, tingalira dumeling kodrat kang mulya.

Kangjeng pangran wus kapam neng Mekah iku, supe ing Mentaram, imam sekawan samya sih, wulangira pan sampun telas sedaya.

Henengena kang angeng Mekah puniku, ya ta kang winarna, neng Mentaram jeng sang aji, karsanira mapan arsa karya praja.

Madeganda binabatan mapan sampun, lagya kinenerapyak, kasaru gerah sang aji, langkung sanget mapan wus karsaning Sukma.

Lajeng kondur dhumateng rahmat tolahu, pun dadya paraban, sinuhun Seda Krapyak, nulya kangjeng pangeran Juminah Ika.

Lan kang rayi kangjeng pangran Purbayeku, lan ki Juru ika, wus rembaga ngangkat nerpati, kang den angkat nenggih Pangran Natapura.

Datan lama sampun kersaning Hyang Agung, lajeng gerah manah, langkung sanget gerah neki, dadya susah wadya Mentaram sedaya.

Nulya rembag sentana katiganipun, urusan mring Mekah, nimbali kang putra sami, Pangran Rangsang wus lama denya neng Mekah.

Lawan atur atur dhumateng ing Ngerum, lan atur sedhekah, marang para iman sami, lawan nuhun idi mring jumeneng ira.

Kang dinuta ki Tumenggung Singaranu, lawan bekta surat, kapal tiga den momoti, ingkang brana langkung kathah warna warna.

Nulya mangkat ki Tumenggung Singaranu, wus mancal bahita, mapan nuju angsal angin, lampah ira nora lawas prapta Mekah.

Samya kagyat wong Mekah sedyanipun, lamun ana duta, saking Tanah Jawa iki, beta brana atur atur karsanira.

Ingkang surat wus katur mring saripipun, anulya winaca, punika kang salam taklim, kangjeng Pangran Jumilah lawan Pangeran.

Pubaya katura mring sarip iku, lawan para iman, sekawan sampunnya mangko, wiyosipun kula ngaturi sidhekah.

Lawan nuhun putra kawulantukipun, inggih Pangeran Rangsang, lan mugi tuwan ideni, tulusipun jemeneng Tanah Jawa.

Sarip kalih lan iman sekawan iku, pan kagyat sedaya, ing kene tan ana iki, kang wong Jawa aran nganggo mengkana.

Ana lare sawiji warnanya bagus, ngiring wong tetiga, nging mengko tan ana katon, barong ana warta dutanah Jawa.

Ki Tumenggung Singaranu ris umatur, pan inggih punika, gusti kula wetawis, kula nuhun mugi tuwan timbalana.

Sarip Mekah utusan ngupados sampun, dangu tan kepanggya, sabab nora tunggal jalmi, salaminya neng Mekah mapan mengkana.

Nging yen salat kepanggih lan jalma agung, lamun sampun bakda, salat mapan sagineki, genya Ngujrat salaminya pan mengkana.

Aneng ngardi lenggah sedheyan neng watu, ngantos lengok ika, kang sela ingadhep sami, ki katigan kalawan Kyai serang.

Kyai Pamijah anenggih katiganipun, pan sekawan samya, wus tan ana ngetang dhiri, nging purbaning Allah katingal gumawang.

Kawarnaha duta sira prapta sampun, lajeng asalaman, kangjeng pangran den dhawahi, yen ngandikan wus kerid pan sampun prapta.

Neng ngarsane Sarip ing Mekah puniku, lan kang para iman, sampun asalaman sami, ki Tumenggung Singaranu wus tumingal.

Mring gustinya yen risak saliranipun, ki tumenggung nulya, nungkemi pada anangis, angandika jeng pangran lah wusmenenga.

Sarip Mekah lan para iman sedarum, langkung gawok ika, ningali marang tatane, kang wong Jawa sungkeme mring ratonira.

Ri sawusnya matur Kyai Singaranu, yen jeng rama nata, kondur mring rahmat tolahi, jeng pangeran esmu kumembenging wespa.

Gya pinupus yen urip wekasan lampus, nulya angandika, sireku prapta pa kardi, atur sembah gusti kawula dinuta.

Inggih dhateng kangjeng wa dalem sedarum, lan jeng ibu tuwan, nimbali paduka mangke, Tanah Jawa tan wonten gusti ratunya.

Jeng pangeran nulya angandika arum, kangmas Natapura, ki Singaranu tur neki, raka tuwan sanget dennya nandhang gerah.

Wa paduka kalih samya aturipun, kalamun paduka, datan karsa kondur mangke, pan anedya nusul mariki sadaya.

Kados telas abdi paduka sedarum, lan ibu paduka, siyang dalu lan sang dewi, ratu Pandhan tan kedel denya karuna.

Tanah Jawi langkung peteng sorotipun, mengkana jeng pangran, tan kenging keguh tyas neki, saking dening prathisthaning kang wardaya.

Sarip Mekah sareng mirsa aturipun, lan kang para iman, langkung welas ing tyas neki, ing susahe Negara ing Tanah Jawa.

Nulya aris sang sarip nebdannipun, lan kang para iman, lah muliha putu mami, sedya nira sireku luru utama.

Yen mengko iya iku tuturipun, ing salaku nira, putu kelamuntan mulih, awusana sireku nemu duraka.

Dadya emeng kangjeng pangran ing tyasipun, pan sareng miharsa, sebdanya sedaya sami, dadya nerah jeng pangran marang kang murba.

Nulya aris kangjeng pangran aturipun, marang sarip Mekah, lan kang para iman sami, pan sakarsa kawula sampun sumongga.

Sarip kalih lan para iman sedarum, sareng kangjeng pangran, sampun nurut karsa neki, langkung suka putusan atur uninga.

Dhateng ing Rum lawan nuhun idinipun, lawan tur aturnya, saking ing pratinggi Jawi, tan winarna ing marga Ngerum wus prapta.

Serat ipun sarip lan iman sedarum, katur mring jeng sultan, langkung sokur mring Hyang Widi, wus ingidenan lawan kinen paring nama.

Pinatuta kelawan ing dalil iku, ingsun wus pracaya, kalawan wus sun idini, wus muliha duta marang Mekaha sira.

Nulya mundur gegancangan lampahipun, tan winarna neng marga, duta mekah sampun prapti, mapan nuju ing dina Jumu’ah ika.

Sampun katur mring sarip myang iman iku, suratnya jeng sultan, ing Ngerum gya tinupeksi, langkung sokur sarip lawan para iman.

Mapan nulya ingangkat jeng pangran iku, iman Sipangika, ingkang amaos kutbahi, kutbah baka pan iku ingkang kinarya.

Lawan sampun nenggih sinungan jejuluk, Sultan Ngabdulrahman, Sayidin Panatagami, ing Mentaram ngaliman lawan ngaliman.

Lawan sucian rahupan dahikan sampun, ngiden pra pandhita, Sayid Mahulana sami, para ukma ngulama lawan suhada.

Nulya katur kang dunya kalih perahu, kinarya sidhekah, weradin wus bubar sami, kangjeng sultan mring dalem Sapingi iman.

Langkung samya kang iman asih sedarum, dhateng kangjeng sultan, bagus anon wani sakit, tega pati wus nyata sakeh ngelmunya.

Kangjeng iman Sapingi ngandika arum, wus putu muliha, sira marang tanah Jawi, nora beda ing kene lawan ing kana.

Kana kene tan liya dhinireku, kang dadi warana, mapan wus tan ana maning, dene sira nyingkiri ingkang brahala.

Pan ing Jawa iku gen brahala agung, nadya kene iya, nora beda iku kaki, sayektine brahala ugrering manah.

Ingkang papat mapan iku drema pintu, yen sepi tyas ira, kabeh iku melu sepi, lamun rame kabeh iku mapan derma.

Wus mung iku ugre sihing Hyang Agung, lawan maning ana, nging karya suratku ugi, lamun karya ing kubur putu miliha.

Ingkang bumi wiwit hema aranipun, dene iku padha, arane katelu iki, bok menawa ana nugrahaning Sukma.

Kangjeng Sultan mring sang iman Sapingi iku, aris atur ira, mugi kawula puniki, kinuwatna pinaring nugrahan sukma.

Kangjeng iman Sapingi anebda arum, ingsak Allah uga, ing kene dongane sami, pan jumurung kabeh marang sira nyawa.

Wus ta nuli amuliha putuningsun, Jawa welasana, kangjeng sultan anulya, mit, marang sarip atenapi para iman.

Pan sedaya dongane samya jumurung, nulya kangjeng sultan, budhalan sawadya neki, tan winarana sampun nitih ingkang palwa.

Angsal angin pan lestari lampahipun, tan winarna marga, wus prapta ing Tanah Jawi, kangjeng pangran Purbaya wus mirsa warta.

Yen kang putra rawuh lan jumeneng sampun, langkung suka nira, mapan nulya menthuk nuli, lawan sagung putra sentana sedaya.

Wus kapethuk mapan nulya mangkat sampun, tan winarna neng marga, ing Mentaram sampun prapti, mapan lajeng kodur marang kenya pura.

Pepak sampun sedaya wonten kedhatun, pan anglir supena, sedaya ingkang tyas sami, sokur ing tyas sami, sokur ing tyas marang pangran pira pira.

Sampun luwar kondur sowang sowang iku, mengkana winarna, kangjeng sultan pan wus lami, tata tita langkung karta Tanah Jawa.

Ing Mentaram pan rame ngibadahipun, sirna dora cara, mengkana pan sampun lami, kangjeng sultan pan ngalih kedhaton ira.

Pan bebadhe wona kapit lepen iku, winestanan karta, datan mawi den pageri, mapan nanging kenentha kentha kewala.

Ingkang dadya telenging tyas kang sinuhun, nanging pasarehan, welinge iman Sapingi, duk semana gunung merak wus binabat.

Para Nata myang Dipati agung agung, pan samya tuguran, sedaya ageng magiri, sultan Cerbon Sultan Banten tindhih ira.

Sultan palembang ingkang binubuhan kayu, ingkang pasarehan, kangjeng wunglan kang kinardi, gennya mendhet saking negeri Palembang.

Wus rinakit pagere lan gapuranipun, sami supit urang, tundha tiga kori neki, banon rawi saking bekung toyanira.

Kang serasah batur sela cendhaniku, saking ing Mandura, kubur landhak sampun dadi, mapan ngiras jeng sultan kalamun ngluwat.

Sampun dadya langkung asri yen dinulu, ingkang pathetan, cengkeh jawi naga sari, saking Ngambon cengkeh iku wijilira.

Pelataran enceh kalih agung agung, mapan saking Mekah, lawan sang padasan kalih, toya jamjam enceh iku isenira.

Kangjeng sultan sigra animbali sampun, Kyai Manglarmonga, kang kinen tengga puniki, Kyai Kebo Kemili meksih tinilar.

Kantun tengga pasarehan ing Mentarum, kawarna jeng sultan, awis kondur dhateng puri, aneng bengkung punika panepenira.

Ingkang tengga kedhaton anging pangulu, kekalih punika, katiga lawan serange, pamijahan kedah remen wesmeng ngarga.

Tinurutan pinaringan bumi sewu, Carebon ginempal, tanah karang aran neki, tata tita langkung arja Tanah Jawa.

Kangjeng Pangran Juminah pan yasa iku, mapan pasarehan, Girilaya aran neki, kangjeng Pangran Purbaya mapan wus yasa.

Ing wot galih kangjeng sultan kang winuwus, mapan sampun krama, putra Batang ayu luwih, sampun lama mapan kalih putranira.

Samya jalu ingkang sepuh mapan sampun, pinaringan nama, kangjeng Pangran Adipati, Pangran Alit kang weruju nama nira.

Ratu Pandhan pan kinramakaken sampun, angsal Surabaya, Pangran Pekik ingkang nami, langkung atut denira apala krama.

Henengena Mentaram gentya winuwus, Betawi kang winarna, anenggih ingkang duweni, nama nira nenggih Pangran Jakarta.

Mapan dadya bandar langkung agengipun, nulyana nakoda, saking negari Welandi, langkung sugih Kapitan Temas namanya.

Sampun tepang lan Pangeran Jakarteku, langkung ki nakoda, angsal ira mendhot galih, denyanira mapan ginelar sadaya.

Ana ingkang kinarsakaken jumurung, mapan ki nakoda, nora gelem angregani, wus pracaya lan trena pangran Jakarta.

Mapan nulya nuwun nebas siti sampun, dene sengadinya, karya wewadhah kemawon, ing dagangan tan wiyar nanging punika.

Nging sawalulang kebo wiyaripun, kang jinanget ika, anging paten ingkang jangji, gansal leksa panebase ki nakoda.

Dadya meliki ki nakoda panebasipun, pangran ing Jakarta, datan wani atur uning, mring Mentaram dinuga nora ngopoha.

Mapan sampun tampan tinampan puniku, anulya kang walulang, jinanget kelangkung alit, ing ngubengken langkung wiyar dadenira.

awetara kawan dasa cengkal iku, pangeran Jakarta, kelangkung kaduwung neki, ngajak balen nging nakoda datan arsa.

Lama lama nulya binata puniku, wong Betawi samya ingakang abeberah iki, pan pinenging marang pangran near kena.

Ki Nakoda langkung tan ngeman donyeku, wong Betawi samya, sih lutut mring nakodane, pan kuciwa nenggih pangeran Jakarta.

Nulya rakit beteng lan mariyem sampun, pan sampun sumekta, nulya gurnadurnya prapti, langkung kathah kuwatir pangran Jakarta.

Ingaranan kitha inten betengipun, kapir saya kathah, warna warna tiyang neki, dadya geseh wus tan sedya mundura.

 

PUPUH XII

D  U  R  M A

Kawarnaha wau Pangeran Jakarta, nulya mepaki wadyeki, nenggih prajuritnya, Betawi winetara, sewu mapan langkung kedhik, Gurnadur mirsa, nulya mepak Kumpeni.

Gangsal atus mapan punuka sedaya, wong sabrang warna warni, pan sampun sumekta, nulya mendali yuda, wus campah kang ngajurit, pan kathah pejah, wau wadya Betawi.

Datan kathah nadhani pengedrelira, wus mundur wong Betawi, binerek kewala, sira Pangran Jakarta, kuthanya wus den anciki, Pangran nulya lolos sa anak rabi.

Donya brana mapan kantun sedaya, nanging kang anak rabi, kang meksih tut wuntat, wong Betawi sedaya, mapan sampun samya balik, Pangran karsanya, mapan atur upeksi.

Mring Mentaram datan winarna ing marga, Mentaram sampun prapti, mapan sampun panggya, lawan Ki ADipatya, Singaranu Kyana Patih, Pangran Jakarta, wus katur niskareku.

Langkung kagyat Ki Singaranu miharsa, lajeng katur Sang Aji, gya nuding Nalendra, ingkang kinen ngluruga, Ki Mandurareja iki, sakancanira, pangiwa kinen ngerig.

Lan Bupati Wangkit sakilen Semarang, pan kinen bekta sami, gya nembang tengara, budhal sawadya kuswa, gumuruh swaraning jalmi, anulya budhal, sagung wadya Mentawis.

Ki Mandurareja pangiriding lampah, medal dharatan sami, sangking gunging wadya, wana jurang kabekan, mapan dadya marga sami, datan sami, datan winarna, marga Betawi prapti.

Langkung geger Betawi samya wong desa, mapan samya angili, Gurnadur wus mirsa, sigra nembang tengara, wus pepak bala Kumpeni, lawan wus kathah, ingkang prapta bantoni.

Kalih ewu langkung kedhik kewala, samya siyageng jurit, kang arsa methuk yuda, tan pantara wus budhal, kawarna wadya mentawis, yen sampun pirsa, arsa pinagut jurit.

Ki Mandurareja nulya tata tata, ingkang dadya pangirid, pasisir sadaya, nenggih Pangran Sumedhang, lawan ing Tegal Dipati, sampun sumekta, nulya tengara muni.

Cucuking prang pan sampun ayun ayunan, wus ingabanan sami, nulya campuh ing prang, pan sampun ayun ayunan, pangedrelo kang Kumpeni, lir gunung rebah, mawut wadya pasisir.

Datan tahan ingudanan mimis samya, nulya kang praDipati, angawaki yuda, lan sagung wong Mentaram, kang dadya pangawat kering, Pangran Sumedhang, kanan Dipati Tegil.

Ki Mandurareja pan wus dadya dhadha, rempek pangamuk neki, wong Kumpeni tadhah, sanget pangedrelira, nanging wus datan preduli, kang pra Dipatya, lawan wadya Mentawis.

Samya nusup ing kukuse kang senjata, dadya kuweling jurit, senjata wus pejah, kantun ngamuk kang pedang, nanging wus tan miyatani, Kumpeni telas, lumayu inglang urip.

Ngungsi kitha wong Mentaram sampun prapta, ingkang samya nututi, mriyem sinuledan, kang aneng luhur ika, ing beteng lir gelap swarneki, wadya Mentaram, dadya menggah pan sami.

Ki Mandurareja lan kang pra Dipatya, mapan rembagan sami, kinepung kewala, kitha inten punika, derapon ngenes saiki, nulya kinepang, Kumpeni ambedhili.

Saking luhur ing beteng mapan kiwala, pan wus tan bisa mijil, ing tyas langkung giras, lan mega binedhilan, pan sampun miharsa warti, Pangran Purbaya, saget ngambah wiyati.

Rinten dalu kang senjata berondongan, dene wadya Mentawis, pan eca kasukan, mengkana pirembagan, Pangran Sumedhang tur neki, mring Ki Mandura, ki lurah yen suwawi.

Inginggahan kang kitha inten punika, saging konca Dipati, samya nginggahana, tiyang alit sedaya, sampun wonten tutumut jurit, dugi kawula, sampun alit kang galih.

Sendawanya sampun tipis dugi kula, rembag kang pra Dipati, nulya sareng mangkat, kutha inten wus prapta, tan pantaran gya rinampit, Gunadur nulya, langkung gugup ngabani.

Kang mariyem pan sampun sinuledan, pan anglir gelap muni, nengah pra Dipatya, pan rempek ajengira, tan ajrih swaraning mimis, langkung gugupnya, kang neng jro beteng sami.

Dadya telas kang pelor tinja kinarya, mapan tepiyo sami, karya nyendhoki tinja, mengkana Ki Mandura, mapan kenging mimis tahi, ingkang salira, mapan galuprat tahi.

Miwah para Dipati hiya mengkana, pan nungur nungur sami, dadya undurira, sedaya dening tinja, dadya mesanggrahan malih, pan samya siram, henengena ingkang winarni.

Kangjeng Sultan animbali mring kang uwa, Pangran Purbaya prapti, jeng Sultan ngandika, wus sampeyan pirsa, tangled tiyang mentawis, pan sampun lama, tan wonten wartineki.

Kangjeng Pangran Purbaya matur sendika, nulya selamun nuli, wus lengser sing ngarsa, datan ambekta bala, nging ponakawan kekalih, ngampil ganthennya, lan pakecohaneki.

Sampun prapta jeng Pangran nitih bahita, pecala bahita lit, ran Ki Kaladuta, wus lepas lampahira, aneng satengah jeladri, kapethuk nulya, bahita kapal iki.

Mapan bantu saking nagari Walonda, pan lajeng amriyemi, nging Ki Kaladuta, tan kendel lampahira, mergi kapal Kumpeni, dadya grahita, sagung wadya Kumpeni.

Baya iki wong Jawa kang wus kacrita, saka nagara mami, kang aran Pangeran, Purbaya duganingwang, dene teka bahita lit, kang tinunggangan, bisa nengah jeladri.

Datan gawa rewang mung loro ika, pan padha lare cilik, ya bilahi sira, dene kepasang yogya, nulya ngedrel lan mriyemi, Ki Kaladuta, akas lampah lir angin.

Wus kaliwat pelore ingkang senjata, nulya ambetus sami, lir gelap swaranya, mapan samya bahita, rempu kapaling Kumpeni, kerem anulya, wonten kang nunggang sami.

Pan sekawan anenggih prahu penJawat, lumajeng den tututi, mring Ki Kaladuta, kacandhak binentusan, rempu sedaya pan sami, kerem palastra, tan ana kari siji.

Pitung atus winetara kathahira, telas tanana keri, lajeng Kaladuta, tan pantara wus prapta, anenggih nagari Betawi, kang pra Dipatya, langkung gugup tyas neki.

Mulat lamun Kangjeng Pangran Purbaya, rawuh dhateng Betawi, sagung pra Dipatya, rumahos tampi duka, Ki Mandurarejo nuli, nembang tengara, loji renempid malih.

Kangjeng Pangran Purbaya aris ngandika, padha menenga dhingin, ingsun iki prapta, tan kinen ngadu yuda, nging kinen mariksa iki, marang ing sira, lawan pan margoki.

Nora sira bedhah iya betengika, yen tan kelar sireki, nora tur uninga, tumungkul ki Dipatya, tan saged matura sami, Kangjeng Pangeran, nulya ngandika malih.

Alah payo ingsun sira tuduhena, aja na gawa jalmi, marang ingkang aran, kutha inten yun wikan, sendika kang pra Dipati, samya kapalan, wolung dasa wetawis.

Prapta pinggir beteng nulya geger samya, mariyem den suledi, lan ngedrel senjata, mesem Pangran Purbaya, sarta angandika aris, eh si Welonda, dene kepati pati.

Ngendelake iya iku bedhilira, lawan betengireki, nulya tinudingan, benteng bedhah sekala, mapan iya sedheng jalmi, saya gegernya, kuwur tyasnya Kumpeni.

Kangjeng Pangran nulya wangsul mesanggrahan, sineba pra Dipati, nulya ris ngandika, paman Mandurareja, lan sagung kang pra Dipati, padha kariya, lan aja magut jurit.

Mapan ingsun ayun mulih mring Mentaram, pada barisa sami, aja magud yuda, kelamun durung ana, utusan teka Mentawis, kang pra Dipatya, sandika aturneki.

Kangjeng Pangran nulya kondur nitih palwa, Ki Kaladuta iki, rikat lampahira, datan winarneng marga, jeng Pangran mapan wus prapti, Kanjeng Pangran, kondur dhateng Mentawis.

Sampun prapta lajeng sohan mring kang putra, Kangjeng Sultan wus panggih, lajeng Jawat asta, Sri Nalendra ngandika, atanya marang kang uwa aris, kados punapa, wertine ing Betawi.

Kangjeng Pangran mapan alon aturira, dene inggih Betawi, mapan sampun risak, ing loji dereng bedhah, kelamun dipun bantoni, sepisan engkas, kados bedhah kang loji.

Kangjeng Sultan mapan aris angandika, sampun karsaning Widi, pan punika uwa, benjing sapengker kula, dados kanthi ingkang wingking, turun kawula, punika kang ngembani.

Sampun pesthi kersane Allah Tangala, kapir jaler ing jurit, ing sapengker kawula, uwa kapir punika, mapan inggil jurit neki, neng Tanah Jawa ngantos tri atus warsi.

Yen wus jangkep tigang atus warsa uwa, kapir neng Tanah Jawi, pan lajeng misesa, ngakon ratuning Jawa, punika uwa ing benjing, pan wonten uga, uwa karsaning Widi.

Kang nandhingi yudane kapir punika, mapan risak kang benjing, nging waluhu alam, uwa lestarinira, marmane uwa ing mangkin, kajeng kawula, kang baris ing Betawi.

Mapan ayun kawula unduraken uwa, nanging inggih pun kapir, tinantun kewala, punapa ta puruna, teluk lawan bataneki, Pangran Purbaya, kasinggihan tur neki.

Kangjeng Sultan nimbali Ki Wiraguna, pan sampun prapta ngarsi, jeng Sultan ngandika, ya sira Wiraguna, ing mengko sira sun tuding, sekancanira, maranga ing Betawi.

Anusula lakune Mandurareja, wus padha konen mulih, nanging si Welanda, iku sira tariya, konen atur bulu bekti, marang Mentaram, wus ta mangkata nuli.

Atur sembah Ki Tumenggung Wiraguna, wus lengser saking ngarsi, gya nembang tengara, mangkat sakancanira, datan winarna ing margi, Betawi prapta, Ki Mandura wus panggih.

Lan Pangeran Sumedhang sakancanira, sagung kang pra Dipati, samya salamun, lan Kyai Wiraguna, sedaya sampun weradin, Ki Wiraguna, nulya dhawuhken iki.

Ing timbalanira Kangjeng Sri Nalendra, marang Ki Mandura iki, lan sagung Dipatya, samya tumungkul ika, tan wonten saged mangsuli, rumahos tiwas, henengena ingkang winarni.

Kutha Inten anenggih Gurnadur Jendral, pan sampun miharsa warti, bantu ageng prapta, tindhihnya Pangran Purbaya, lan miharsa warta malih, yen bantunira, telas aneng jeladri.

Pan kapethuk kalawan Pangran Purbaya, lan wus wikan pribadi, mring Pangran Purbaya, yen kutha tinudingan, kewala bedhah ing mangkin, lawan wus telas, nenggih kang obat mimis.

Dadya telas tyas sira Gurnadur Jendral, rumahos tumpes sami, pan ayun teluka, tan angsal pados marga, dadya langkung tyas sireki, dennya sungkawa, henengna gentya winarni.

Ki Tumenggung Wiraguna pirembagan, lan sagung pra Dipati, pan ayun urusan, marang Gurnadur ika, lawan serta mawi tulis, Ki Jiwaraga, wau ingkang tinuding.

Tur sandika sampun lengser saking ngarsa, kutha Inten wus prapti, Gurnadur anulya, sampun sinung uninga, yen wonten duta nireki, Ki Wiraguna, kang serta mawi tulis.

Langkung suka tyas sira Gurnadur ika, gya methuk kori jawi, mapan sampun panggya, lan Kyai Jiwaraga, pan lajeng binekta manjing, mring loji ika, langkung panyubaneki.

Mapan nulya pinaring ika nuwala, nulya winaca nuli, kelangkung tyas ira, asrep Gurnadur ika, rumahos yen angsal urip, wus keri dika, datan mawi Kumpeni.

Nanging lawan kapitan lan juru basa, mapan sampun kapanggih, lan Ki Wiraguna, lan sagung pra Diptya, mapan atabeyan sami, kelangkung suka, tyasnya Gurnadur iki.

Dhinawuhan yen sampun angsal apura, saking jeng Sri Bupati, nanging saben warsa, nenggih kinen sohana, lawan atur bulu bekti, marang Mentarum, nging wakila prayogi.

Tan kalilan yen sira dhewe lumampah, iya marang Mentawis, Gurnadur aturnya, inggih sandika, wus rampung saneskareki, Ki Wiraguna, anulya den aturi.

Lawan sagung wau kang pra Dipatya, mariksa kitha nuli, Gurnadur utusan, wau kang juru basa, ingkang kinen ngrumiyini, ngresiki kitha, Ki Tumenggung lumaris.

Lawan sagung wau kang pra Dipatya, Gurnadur datan tebih, sampun prapta kitha, langkung pasunggatannya, Gurnadur mring pra Dipati, lan tur aturnya, kang badhe mring Mentawis.

Warna warna ingkang nora nana, lawan pasungsung neki, mring sagung Dipatya, apan sampun warata, sawusnya tabeyan sami, nulya budhalan, mundur dhateng Mentawis.

Tan winarna marga Mentawis wus prapta, lajeng sohan sang aji, wus katur sedaya, solahira dinuta, lawan atur atur neki, Gurnadur Jendral, mapan wus katur sami.

Mapan kathah kelangkung awerna werna, lajeng samya pinaring, mring sagung punggawa, weradin sawadyanya, mengkana pan sampun lami, ing saben warsa, mapan tur bulu bekti.

Ing Betawi inggih dhumateng Mentaram, Gurnadur mapan wakil, nenggih Kapitan Temas, sohan ing saben warsa, serta bekta bulu bekti, nging kendelira, ing kehijenu iki.

Tur uninga marang kyai Adipatya, Singaranu anuding, wong gandhek kewala, nenggih Ki Jiwaraga, ingkang kinen ananpeni, panginep sira, kalilan pitung bengi.

Tata tita mangkana mapan wus lama, Pangran Jeminah nenggih, mapan sampun seda, ingkang putra gumantya, anama Pangran nenggih, Riyamenggala, dadya bantheng Mentawis.

Kangjeng Pangran Purbaya inggih wus seda, ingkang putra gumanti, meksih namanira, nenggih Pangran Purbaya, Kangjeng Sultan kang winarni, langkung tyas ira, tinilar kang wa kalih.

Saya sanget birahi marang Hyang Sukma, rumahos tanpa kanthi, angles ingkang driya, aneng kluwat kewala, wus tampi wangsiting Widi, lamun wus celak, Jeng Sultan mring ngisiki.

Nulya miyos animbali mring kang putra, nenggih Pangeran Dipati, sampun prapta ngarsa, Sri Nalendra ngandika, kulup marma sun timbali, den becik sira, ingsun meh prapta jangji.

Kangjeng Sultan kang putra nulya winejang, mring ngelmu laduni iki, wus karsa Hyang Sukma, landhep ing tampinira, nulya kinen animabali, mring Kyana Patya, lawan pangulu kalih.

Sampun prapta Kangjeng Sultan ngandika, dhateng Rekyana Patih, lan pangulu ika, lah padha undhangena, lamun iki putra mami, Ki Adipatya, genteni marang mami.

Wus jumeneng amengku Ing Tanah Jawa, gumanti marang mami, sedaya tur sandika, sami tumungkul ika, lawan ngemu waspa sami, ajrih matura, mapan rumahos iki.

Yen tinilar Kangjeng Sultan wus uninga, semunya punggawa tri, nulya ris ngandika, dene bebekal sira, apa wekasaning ngurip, pan samya tompa, nulya nerah karsa ji.

Lawan enget marang purbaning Hyang Sukma, wus samya lejar iki, Jeng Sultan angandika, wus ta padha muliha, kalawan Ki Adipati, angkaten nulya, sakawan ngujung sami.

Sampun lengser saking ngarsaning Nalendra, tumedhak saking wukir, sampun prapta kreta, Ki Singaranu nulya, amepak kang pra Nrepati, lawan sentana, Bupati ageng alit.

Wus jumeneng Kangjeng Pangeran Dipatya, Kangjeng Sunan Mentawis, pan ngestoken samya, sagung wong Tanah Jawa, Kangjeng Sultan kang winarni, nimbali ika, Kangjeng Ratu wus prapti.

Mapan kinen angladosi gennya siram, nging lawan juru kunci, sakawan punika, gapura kinencenan, lawan parekan satunggil, pan Palawija, ni Repet westaneki.

Nulya siram mila mengkana Jeng Sultan, sampun ira dumugi, nulya abusana, kang sarwa suci ika, lajeng ta sarehan nuli, neng sandhing kluwat, nulya surut sang aji.

Mapan lajeng sinarekaken kewala, obahing Tanah Jawi, langkung gora gora, surya sasi grahana, sedaya pannyana sami, lamun Jeng Sultan, kondur mring Rahmatulahi.

Kangjeng Ratu nututi let telung dina, lan nyai Repet iki, henengna kang wus munglya, Kangjeng Sultan winarna, tan arsa ngedhaton iki, wonten ing kreta, dadya yasa pribadi.

Kadospaten kang lajeng kinarya praja, Palered westa neki, langkung agengira, lawan yasa segara, sampun karsanya Hyang Widi, Kangjeng Suhunan, marang karsanireki.

Mapan nilar lawan duk swargi kang rama, garwanira kekalih, kang sepuh punika, pan saking Surabaya, ingkang anem putraneki, Pangeran Harya, Menggala pan wus sami.

Apeputra ingkang saking surabaya, pan wus jumeneng iki, Pangeran Adipatya, kang sampun Jeminahan, Pangran Puger purabneki, Jeng Sunan derman, pan kathah putra neki.

Putra putri mapan satan winarna, nanging pengajeng kalih, mengkana Jeng Sultan, pan kathah kersanira, lawan assuring remen nenggih, nglahirken ika, mring hasibing Hyang Widi.

Dadya samya jrih giris sagung punggawa, malah Pangran Pekik, pan sampun sinedan, dadya Pangran Dipatya, kelangkung denya prihatin, sasedanira, ingkang eHyang Pangran Pekik.

Kangjeng Pangran nimbali marang kang EHyang, Pangeran Kajoran prapti, gya binobot karya, saguh Pangran Kajoran, kang kinarya sawung neki, nenggih sang Adipati.

Ing Kadhiri westa Raden Trunajaya, mengkana sampun dadi, lan prajangji nulya, semana tan winarna, mapan wus umadeg baris, Sang Trunajaya, aneng nagri Kadhiri.

Mapan sewu prajurit Sampang Mandura, kalawan wonten malih, nenggih wong Mekassar, tigang atus wetara, Raja Glosong westaneki, pengangengira, mengkana pan wus dadi.

Ing Bang Wetan mapan wus teluk sedaya, sagung para Dipati, mring Sang Trunajaya, mengkana wus kapirsa, saking nageri Mentawis, Kangjeng Suhunan, mapan anulya anuding.

Mring kang uwa Kangjeng Pangran Purbaya, lawan kang para Dipati, panengen sedaya, sampun nembang tengara, wus budhal saking Mentawis, Sang Trunajaya, mapan sampun miharsi.

Nulya nuding mring kang putra Mekassar, Raja Glosong iki, lan sagung Dipatya, ing bang wetan sedaya, kang kinen methuking jurit, nulya tengara, wus budhal sawadyeki.

Tan winarna ing marga pan sampun prapta, ing demung tata baris, wadya ing Mentaram, datan pantara prapta, anulya campuh ing jurit, pan long linongan, langkung rame ning jurit.

Datan ana kuciwa ingkang ngayuda, pan wus kersaning Widi, Jeng Pangran Purbaya, kenging mariyam ika, ing wentis ira kang kering, datan tumama, mapan lajeng ngemasi.

Wus rinebat lang layon mring pra sentana, nulya mundur pan sami, dhadhal wong Mentaram, bereg wadya bang wetan, anuli kasaput wengi, wadya bang wetan, pan mesanggrahan sami.

Langkung suka wong Mentaram tan winarna, undunya lan prihatin, pan samya karuna, kecalan senapatya, dalu mapan lajeng sami, budhal sedaya, kang manah langkung geris.

Raja Glosong mapan lajeng tur uninga, lamun lananging jurit, angsal senapatya, nenggih Pangran Purbaya, ingkang kesambut ing jurit, wadya Mentaram, wus dhadhal wangsul malih.

Langkung suka sang aprabu Trunajaya, mapan lajeng ngaturi, mring Pangran Kajoran, prapta ngaturan wikan, yen Pangran Purbaya lalis, Pangran Kajoran, sika ngandika aris.

Yen mengkana pa yo kulup wus den lagar, iya praja Mentawis, wus ilang banthengnya, iku Pangran Purbaya, tan ana boboting malih, nadya akeha, pan wus nora wigati.

Prabu Trunajaya wus nembang tengara, budhal saking Kedhiri, lan Pangran Kajoran, arsa nglagar Mentaram, prapta ing Demung wus panggih, lawan kang putra, Raja Galongsong nenggih.

Nulya lajeng samya mangkat mring Mentaram, henengna ingkang winarni, wadya ing Mentaram, ingkang samya kaplajar, sampun katur mring sang aji, lamun ingkang wa, sampun kesabut ing jurit.

Lawan malih wadya ing bang wetan ika, mapan samya nututi, mengkana sang nata, langkung ngunguning nala, kalamun kang wa kajodi, karsaning sukma, lan nuju grerah aji.

Ingkang putra Kangjeng Pangeran Dipatya, pan sampun dhawuhi, kinen methuk yuda, lan sagung wong Mentaram, kinrerig sedaya sami, nembang tengara, wus budhal gunging jalmi.

Tan petungan datan kawarna ing marga, nulya kapethuk margi, lan wadya bang wetan, nulya tangled sakedhap, mengkana wadya Mentawis, karsaning sukma, manahe samya alit.

Nora kena tinata mundura kewala, wus karsaning Hyang Widi, magul magul kontal, wong bang wetan punika, dhasar mentas angsal ati, bereg kewala, prapta Prambanan nuli.

Helet empak mengkana pinanggulan, marang Jeng Pangran Dipati, meksa nora kena, wus kathah ingkang prapta, anenggih Palered nagri, pan sedyanira, angrebat anak rami.

La kagyat Kangjeng Pangran Puger ika, lajeng manjing mring puri, ngrebut mring kang rama, mapan ngaturi nulya, lolos Kangjeng Sri Bupati, lan nuju gerah, sanget Jeng Sunan iki.

Lawan sampun pirsa mring gaibing sukma, nulya nurut mring siwi, lajeng lolos nata, anitih tandhu ika, Pangran puger kang ngampingi, dhateng kang rama, lestari kang winarni.

Kangjeng Pangran Dipatya pan jeng ngajengan, lawan prabu Kadhiri, let empak kewala, nulya na atur uninga, yen sampun lolos sang aji, saking negara, Palered pan wus sepi.

Langkung kewran tyasira Pangran Dipatya, dadya yan toleh nagri, nging tresna sudarma, nulya nyamethi kuda, nander nusul kersaneki, dhateng kang rama, wus tan toleh wadyeki.

Dadya budhal barisnya wadya Mentaram, sedya ngrebat nak rabi, supe suba sita, dadya mawus sedaya, Mekasar sampun nututi, brereg kewala, wus bubar wadya Mentawis.

Tan winarna niskara, sang Trunajaya, sampun manjing ing puri, sagung wong bang wetan, mapan samya ajejarah, dadya Palered wus kendhih, mring bang wetan, henengna gentya winarni.

Sri Nalendra rarendhonan lampah ira, saking kathah pawestri, lan rare lit ika, dadya rubet samarga, miyos urut sewu aji, datan winarna, toya mas sampun prapti.

Nulya kendel sang nata amesanggrahan, aneng toya mas nenggih, ngasokaken salira, lan sanget grerah ira, mengkana ingkang winarani, Pangran Dipatya, prapta lajeng nungkemi.

Padanira kang rama sarwi karuna, Sunan ngandika ris, wus kulup menenga, paran mengko wertanya, tan saget matur sang siwi, nata wus duga, nulya ngandika malih.

Paran mengko yen nora sira rebuta, nagrinira nak mami, menawa kalunta, kancikan mring wong liya, Jeng Pangran matur wot sari, manah kawula, pan dereng gadhah kapti.

Pejah gesang mapan yun dherek kewala, Jeng Sunan ngandika ris, apa sira nyawa, wus lila nagrinira, Jeng Pangran aris tur neki, mapan samangkya, sumongga karsa aji.

Sri Nalendra nulya nantun mring kang putra, Pangeran Puger nuli, paran karsanira, apa sira kaduga, angrebut nagri nireki, aris aturnya, Pangran Puger ngabekti.

Pan kewala sumongga karsa Nalendra, kalawan ingkang ngidi, putranta kakang mas, mapan dermi lumapah, ing ngayahan kang sayekti, nata ngandika, marang Pangran Dipati.

Paran sira kulup Dipati ku iya, ature ring rineki, Jeng Pangran aturnya, kawula pan sumongga, anulya ngandika aris, Pangran Dipatya, dhumateng ingkang rayi.

Ya wus adhi ja sira sumeleng driya, mapan jumurung mami, wus mongsa bodhoha, adhi ingsun lan sira, mapan padha anduweni, mesem Nalendra, nulya ngandika aris.

Mring kang putra Kangjeng Pangran Puger nulya, wus kulup sun ngamini, iki kang pusaka, Tarub sira agema, karyanen ngrebut nagari, lan Mondhalika, Gajah Mada sireki.

Padha sira ngembana putra ningwang, poma den ngati ati, kalih tur sandika, nata malih ngandika lawan ing Pagelan iki, sira aduwa, kulup karyanen kanthi.

Wus ta kulup baliya kene kewala, maranga pagelan kaki, atoto totoha, poma aja sumelang, sira marang ingsun kaki, wus karsaningwang, kena sesiku kaki.

Mapan ingsun kulup banjur marang Tegal, poma ja walang hati, angrebut praja, Kangjeng Pangran anulya, sumungkem pada nerpati, lan mring kang rama, ri wus anulya pamit.

Sampun lengser saking ngarsanya Nalendra, ngiring punggawa kalih, Harya Mondholika, lawan Gajah Premada, ing Pagelen sampun prapti, neng Purwaganda, Jeng Pangran tata baris.

Wong Pagelen semena pan sampun prapta, ing Panjer Kalapaking, Kaleng Wirakartya, Grendhetan Tambakbaya, Surajaya Wingka iki, sampun sumekta, sagamaning ngajurit.

Langkung ageng dedamel Pagelen sedaya, wus tata mangkat nuli, anembang tengara, langkung enggar tyasira, kang dadya cucuking jurit, Ki Tambakbaya, lan Ki Surajayeki.

Wirakerti Kalapaking Jayawirya, sampun mangkat nulya glis, Jeng Pangeran ika, nambungi lampahira, Harya Mondholika iki, Gajah Premada, ngampingi datan tebih.

Henengna Jeng Pangran lampahira, Palered kang winarni, Prabu Trunajaya, sampun ngaturan priksa, yen Pangran Puger mangsuli, yun ngrangsang kitha, mesem prabu Kadhiri.

Nulya matah sagung Dipati sedaya, ing bang wetan tan pra sami, kinen methuk yuda, nulya nembang tengara, sampun pepak mangkat nuli, datan winarna, marga kapethuk sami.

Lan dedamel Pagelen campuh kang yuda, wong bang wetan kalindhih, wong Pegelen ika, lir buta tandangira, mapan wus tan mangga puliha, wadya bang wetan, mapan lumayu gendring.

Wong Mentaram apan sampun kathah prapta, saya agung kang baris, Harya Mondholoka, lawan Gajah Premada, wus pepak prajurit neki, henengena, Trunajaya nrepati.

Wus maturan uninga lamun kang wadya, kapelajar ing ngajurid, wadya ing bang wetan, sampun mawut sedaya, tan kenging ing ngaben iki, Pangran Kajoran, nulya ngandika aris.

Yen sembada anak Prabu Trunajaya, becik mundur ta dhingin, mring Kedhiri ika, nadya benjang apranga, sedheng ta kabeh iki, wadya bang wetan, yen wong Pagelen iki.

Lagi wani akumpulan wong Mentaram, abot sangganig jurit, Prabu Trunajaya, mapan nurut kewala, gya budhal sawadya neki, kebut sedaya, Palered pan wus sepi.

Kangjeng Pangran sawadya mapan wus prapta, nanging menangi sepi, lajeng manjing pura, sampun jumeneng nata, ingangkat punggawa sami, lan pra pandhita, julukira sang aji.

Jeng Sinuhun Sunan Prabu ing Ngalaga, sampun mupakat sami, sagung wong Mentaram, lawan Pagelen ika, Harya Mondholika patih, Gajah Premada, punika sisih neki.

Henengna kang sampun jumeneng nata, tetep aneng Mentawis, kawarna Jeng Sunan, kang aneng negri Tegal, saya sanget gerah neki, kinen ngupaya, mring siti ingkang wangi.

Sampun katur Jeng Sunan nulya ngandika, dhateng Pangran Dipati, kulup wekas ingwang, kelamun ingsun prapta, ing jangji kuburen mami, ing bumi ika, kang wangi gandaneki.

Sun arani Tegalarum bumi ika, mapan ngestokken sami, sagunging punggawa, lan jeng Pangran Dipatya, mengkana Sri Narapati, lajeng surudnya, sinarekaken nuli.

Ing sawelingira sampun datan ewah, inggih ing Tegalwangi, henengena kang wus mulya, kawarna ingkang putra, Kangjeng Pangran Dipati, sasedanira, kang rama Sri Bupati.

Langkung sanget prihatin Pangran Dipatya, pan arsa minggah khaji, nulya Jeng Pangran, nimbali Mertalaya, punika Dipati Tegal, wus prapta ngarsa, jeng Pangran ngandika ris.

Mertalaya sira dandan bahita, Mertalaya tur neki, kinarya punapa, gusti mundhut bahita, Jeng Pangran ngandika aris, pan ingsun karya, titihan munggah khaji.

Mapan arsa ingsun khaji marang Mekah, Mertalaya tur neki, luhu jemenenga, mengsah dalem bang Wetan, kawula ingkang nyagahi, nadyan wewaha, gusti semanten malih.

Dereng ulap Kangjeng Pangran ngandika, sun tarima tur neki, nanging ing tyas ingwang, kudu khaji kewala, dene iya Tanah Jawi, pan meksih ana, si adhi ingkang kari.

Mertalaya wus mundur saking ing ngarsa, dandan bahita nuli, kawarna Jeng Pangran, mapan asesarehan, aneng masjid den pateki, mring ponakawan, kalih sarya ngebuti.

Lajeng nendra Kangjeng Pangran asupena, saka gadaning Mesjid, pan jebol mring tawang, lawan ingkang mustana, langit kapitu kaeksi, kang ponakawan, kalih pan ngantuk sami.

Nulya kagyat andulu kang ponakawan, cumlorot saking langit, dhawah ingkang jaja, Kangjeng Pangran ika, nulya wungu dennya guling, Kangjeng Pangeran, wus sanes karsaneki.

Apan ngadeg Jeng Pangran suraning nala, nulya ngandika ris, mring kang ponakawannya, lah sira timbalana, si Mertalaya den aglis, Ki Mertalaya, datan pantara prapti.

Ngarsanira Kangjeng Pangran angandika, wurung mring Mekhah mami, iya Mertalaya, kabeh padha pepakna, sakehe kang pra Dipati, pan ingsun iya, arsa jumeneng aji.

Mertalaya langkung suka manahira, mundur sing ngarsa nuli, panggih Mondaraka, pan sampun dinawuhan, sagung kang para Dipati, pepak sedaya, nulya sohan pra sami.

Sampun prapta ngarsa Jeng Pangran ngandika, sagung punggawa mami, padha ngestokena, ingsun jumeneng nata, ana dene parab mami, Sultan Mangkurat, iya ing Tanah Jawi.

Mondaraka kang ingsun karya warongka, sihan nrang kusumeki, dadi sosorannya, sisih Harya Sindurja, Mangun heneng jajar neki, binareng ika, Mertalaya sang sisih.

Mertapura Suranata Sihurawan, iku sisihan neki, dumurung sadaya, sagung kang pra Dipatya, lajeng ngaras pada sami, langkung tyas sira, ri wus tata alinggih.

Kangjeng Sunan lajeng aris angandika, Mondaraka sun tuding, mringa Batawiyah, mundhuta bantu ika, marang si Gurnadur iki, bala Welonda, Mertalaya tur neki.

Yen marengi bok sami mawi Welonda, wantu titiyang kapir, tan kana manahnya, dene prekawis mengsah, di dalem gusti nyagahi, pun Mertalaya, mesem nebda sang aji.

Mertalaya iya wus sun tarima, prasetyanya mring mami, lah ta kaya ngapa, pan wus karsaning sukma, lelakone anak mami, bala becingah, tumungkul sang Dipati.

Ki Dipati Mondaraka nulya mangkat, lengser saking ngarsa ji, wus mancal bahita, tan winarna wus prapta, anenggih nagri Betawi, mapan wus panggya, kelangkung suka neki.

Pun Gurnadur Jendral Betawi punika, dene kang Sunan iki, mundhut wong Walonda, nulya nyaosi ka, Amral al Duwelbih ika, pangagengira, kalih dasa upesir.

Gangsal atus prajuritira sedaya, lawan tur atur neki, kathah warna warna, Gurnadur welingira, mring Ki Mondaraka ki, sakirang ira, Kumpeni ing Betawi.

Ingkang wonten Jepara kula sumongga, pan kineriga sami, wus rampung sedaya, welingnya nulya budhal, mapan numpak palwa sami, datan winarna, ing Tegal sampun prapti.

Sampun cundhuk kalawan Kangjeng Sunan, Amral lan para Opesir, sampun atabeyan, wus kondur kintunira, kang saking Jendral Betawi, langkung akathah, mapan awarni warni.

Kinen aso Amral lan seprajuritnya, Mondaraka kang ngirit, wus sinung penggenan, wetara sampun lama, Jeng Sunan budhal sing Tegil, sawadya kuswa, Amral tan kenging tebih.

Mapan urut pasisir ing lampahira, prapta ing Surawesthi, mengkana winarna, kang baris Surabaya, Raja Galongsong puniki, lan pra Dipatya, nulya campuh ing jurit.

Langkung rame mapan genti long linongan,  Amral tetulung nuli, lawan Opsirnya, prajurit wus tinata, nulya rempek ajeng neki, pangedrelira, bareng mariyem neki.

Tan kuswa nadhahi wadya Bang Wetan, mring pengedrel Kumpeni, wus bubrah tatanya, mapan kathah kang pejah, gya mundur kang pra Dipati, pan wadyanira, ayun atur upeksi.

Marang Prabu Kadhiri Sang Trunajaya, pan wus ngaturan uning, yen wadya sor ing prang, nulya nembang tengara, pangarsa nindhih ing jurit, Sang Trunajaya, wong Bang Wetan kinerig.

Ingkang dadya andeling prang Trunajaya, wong Mandura puniki, lan Sampang Makasar, wus budhal Trunajaya, saking nagri Kedhiri, anulya prapta, aneng wetan benawi.

Mesanggrahan aneng sawetan bengawan, henengena ingkang winarni, Jeng Sunan Mangkurat, mengkana sampun prapta, aneng sakilen benawi, ajeng ajengan, Amral matur mring aji.

Yen suwawi punika dipun sasaka, inggih lepen pan puniki, nulya Sri Nalendra, lajeng kinen akarya, sasak henengena kang winarni, sang Trunajaya, sampun ngaturan uning.

Wong Mentaram samya karya sasak ika, marma kendel kang jurit, Prabu Trunajaya, nulya miyos yun priksa, lenggah sawetan benawi, ngayap gung wadya, aneng tepining warih.

Trunajaya anggedhangkrang pinayungan, lawan sesumbariki, baya wong Mentaram, ngenteken gendhengira, ratu tedhak ing wong tani, angur macula, bari wangona sapi.

Pira bara yen padha lan Trunajaya, tedhak jaran panolih, ratu kaduk sura, lah payo wong Mentaram, yen lanang nyabranga iki, Sri Naranata, sampun ngaturan uning.

Lamun Trunajaya asru sumbar sumbar, aneng wetan benawi, langkung dukanira, nulya nitih turangga, mapan sampun den cemethi, ambyur ing toya, semana kang benawi.

Mapan nuju banjir ingkang pelabuhan, toyanya sa penHyangking, pan marmaning Sukma, asat padha sekala, lajeng kenging den sabrangi, kang pra Dipatya, lan Amral sareng nuli.

Pra hupsir sareng lan wadya sedaya, prapta wetan benawi, nulya campuh ing prang, rame samya sudira, tanana kang ngrasa ajrih, pra hupsir samya, rempek pangedrel neki.

Langkung rame peteng kukusing sendawa, pan wus karsaning Widi, kang prang punika, panggih samya timbangnya, ingkang alit samya alit, kapara klawan, urakan sampun panggih.

Raja Glongsong wus panggih kalwan Amral, wong Mekasar pan sami, rempek pengamuknya, wong Kumpeni atadhah, dadya kuwel ing ngajurit, tanana kuciwa, Trunajaya winarni.

Sampun panggih lan Raden Nerang Kusuma, Dhangdhang Wecana iki, panggih lan Sindurja, Mangkuyuda Mandura, panggih lawan Jangraneki, Ki Mertayuda, panggih Mangkuyudeki.

Pan ing Kedhu sampyuh sareng palastra, liya mangkono maning, wus ijen ijenan, datan ana kuciwa, akuwel denira jurit, karsaning sukma, apes Trunajayeki.

Sampun telas tan ana mongga puliha, lumayu ingkang urip, sasisaning pejah, wangke asawang arga, wong Mentaram wuru getih, lajeng sang nata, manjing kitha Kedhiri.

Wong Mekasar meksih rempek undurira, mapan ngungsi ing ardi, pan gunung Sampora, nging Galongsong palastra, nging Busung Manur kang meksih, pengagengira, lawan Dhaeng Makincing.

Henengena ingkang ngungsi minggah arga, Kangjeng Suhunan winarni, pan miyos sineba, Amral kang munggeng ngarsa, kalawan kang pra hupsir, kang pra pratiwa, nu nganung muggeng ngarsi.

Kang kinarya werangka den Nreng Kusuma, Ki Mondaraka lalis, grerah duk neng marga, Sri Nalendra ngandika, Nrang Kusuma karsa mami, satinggalira, si Mangkuyuda iki.

Kang gumanti anake loro ku iya, Kedhu paranen iki, si Lembuaranya, Tumenggung Mangkuyuda, si Buang aranireki, si Natayuda, mapan wus jumurung sami.

Sri Nalendra alon malih angandika, Sindurja sira dingin, mapan ingsun duta, nelik marang Mentaram, apa wus estu si adhi, umadeg nata, Sindurja atur bekti.

Sampun estu rayi paduka sang nata, Pangran Puger gusti, kang umadeg nata, aneng nagri Mentaram, jujulikipun nrepati, sinuhun nata, Ngalaga ing Mentawis.

Sri Nalendra arum dinira ngandika, paran padha sun tari, ngendi karya praja, Mentaram wus kanggonan, iya marang ya si adhi, Kedhiri iya, dudu waris negari.

Nrang Kusuma umamatur dhateng Nalendra, kejawi Surawesthi, mapan nagri lama, lan malih kang tilaran, Kangjeng Hyang dalem pribadi, boten kuciwa, lawan ageng aradin.

Sri Nalendra Surabaya datan arsa, ki Urawan tur neki, rumiyin kawula, miharsa kang wirayat, jeng Hyang dalem Pangran Pekik, pan dhinawuhan, dhateng Sinuhun Giri.

Alas iki ingkang aran Wonakarta, besuk dadi negari, iya putunira, kang jumeneng ing kana, lan bala bancingah benjing, Sri Naranata, dadya padhang kang galih.

Angandika yen mengkono Nrang Kusuma, padha babaden nuli, iya Wonakarta, sira rakita praja, sandika Raden apatih, nata luwaran, sampun manjing ing puri.

Raden Anrang Kusuma lajeng kewala, lan sagung pra Dipati, kang babad Wonakarta, tan lama sampun dadya, wus rakit ingkang nagri, kang purbayeksa, lagya jinaro iki.

Raden Anrang Kusuma wus tur uninga, yen ingkang nagri dadi, nulya Sri Nalendra, saking Kedhiri budhal, ing Wonakerta wus prapti, ngedhaton nulya, enjing miyos tinangkil.

Pepak sagung pratiwa nung anung seba, mHyang Amral munggeng ngarsi, pepak upsirnya, sang nata angandika, Nrang Kusuma nagri iki, arane iya, Ing Kartasura becik.

Undhangena wong sagung ing Tanah Jawa, sandika kyana patih, Mral jumurung karsa, nata malih ngandika, Mangunjaya ingsun tuding, sira menHyanga, iya nagri Mentawis.

Maringana weruh marang si adhi sira, yen Trunajaya lalis, lan ing mengko iya, ingsun wus madeg nata, lawan sun karya negari, ing Kartasura, lan ingsun kangen kepati.

Mring si adhi wus lawas datan kepanggya, Mangunjaya tur bekti, wus lengser sing ngarsa, nata luwar sineba, den Mangunjaya winarni, pan gegancangan, lampahnya mring Mentawis.

Kawarnaha Kangjeng Sinuhun Ngalaga, enjang miyos tinangkil, Harya Mondalika, lawan Gajah Premada, Pangran nata Kusumeki, Pangran Pamenang, Pangran Surya Mentawis.

Lan Pangeran Harya Panular punika, kalih samya kang rayi, pepak pra punggawa, Sri Nalendra atanya, dhumateng kang paman kalih, man Natasuma, punapa mirsa warti.

Wanakarta wartine dados negara, sinten kang madeg aji, Pangran Nata Suma, pan aris aturira, werti raka panduka ji, Pangran Dipatya, Pangran Pamenang tur neki.

Kula mireng pan dede raka panduka, anake Amral yekti, dadya geseh turnya, sedaya pan mengkana, kasaru wau kang prapti, den Mangunjaya, sarwi amundhi tulis.

Langkung kagyat tyasira nateng Ngalaga, myat Mangunjayeki, prapta bekta surat, lajeng angaras pada, riwusnya katur tumuli, ingkang nawala, tinampan mring sang aji.

Gya binuka kang serat sinukmeng nala, sawusnya mahos tulis, dangu tan ngandika, langkung kewran tyas narpa, wekasan ngandika aris, eh Mangunjaya, pajara den sayekti.

Ingsun mirsa wertane kangmas Dipatya, dhingin wus kesah khaji, iku Mangunjaya, sapa ingsun tan duga, kawerta sing kene iki, anake Amral, kang madeg Kartawani.

Raden Mangunjaya aris aturira, kawula gusti tan dugi, sumongga Nalendra, ing penggalih punika, dadi kewran tyas sang aji, Pangran Nata, Kusuma tur ira raris.

Yen marengi kawula ingkang yektosna, inggih lan dede neki, jeng raka paduka, sakit kalawan pejah, kawula ingkang nglampahi, lilah Nalendra, amrih ecaning galih.

Sri Nalendra aris denira ngandika, inggih paman prayogi, nanging den prayitno, kula kantheni paman, Puspa Kusuma sireki, sira meluha, sandika atur neki.

Nulya mangkat Pangeran Nata Kusuma, lan Puspa Kusumeki, tiga Mangunjaya, datan winarneng marga, Kartasura sampun prapti, Sri Naranata, mapan nuju tinangkil.

Kagyat mulat praptane den Mangunjaya, kalawan angsal kanthi, Pangran Nata Kusuma, ingawe prapta ngarsaji, nungkemi pada, Pangran asru anangis.

Sri Nalendra aris denira ngandika, pun paman dika linggih, paran ingkang warta, si adhi praptanira, sanget kangen ingsun iki, marang adhimas, Pangran aturira ris.

Amba mila ingkang kinen rumiyina, rayinta jegeng galih, uwas dening warta, tinarka apus krama, mesem Kangjeng Sri Bupati, aris ngandika, sokur sewu si adhi.

Duwe ati weweka marang prekara, pun paman dika mulih, Pangran aturira, ewet amba mantuka, kajengipun rayi aji, pitajeng nala, amba kantun ngarsa ji.

Adhi Puspa Kusuma dika mantuka, matur Raden sayekti, kalamun kang raka, sampun estu punika, kula den dinangu adhi, dados pratobdha, mrih pikajenging galih.

Sampun lengser Rahaden Nata Kusuma, saking ngarsanira ji, tan winarna marga, Mantaram sampun prapta, lajeng sohan mring sang aji, nuju sineba, pepak kang pra Dipati.

Dadya kagyat Nalendra mulat praptanya, Puspa Kusuma iki, kang paman tan ana, nata nulya atanya, sireku prapta pribadi, Nanatasuma, ing mengko ana ngendi.

Nulya matur Rahaden Puspa Kusuma, mapan paduka sang aji, lajeng mangsul nata, amba kinen mantuka, sang ngandika malih, paran wartanya, ingkang jumeneng aji.

Apa nyata lamun kakang mas Dipatya, yen dudu mokal neki, paman Natasuma, teka gelem ngeriha, Puspa Kusuma tur neki, anuwun duka, dewaji pandung yekti.

Ingkang warna tenapi kang pangandika, nging limrahipun gusti, tiyang Kartasura, samya mestani ika, lamun anake Kumpeni, Sri Saranata, langkung kewran kang galih.

Angandika dhateng Harya Mondalika, lan Gajah Premada ki, paran karsanira, kari sun tari padha, dening ewuh lalakon iki, kalih aturnya, gusti lamun marengi.

Nadyan estu punika raka paduka, pan landi tiyang kapir, tan sae dadosnya, rahose tyas kawula, datan wande risak gusti, ing Tanah Jawa, luhung sampun menangi.

Sareng mirsa Kangjeng Sinuhun Ngalaga, marang aturireki, Harya Mondalika, lawan Gajah Premada, gya ngadeg suraning galih, nulya ngandika, yen mangkono sireki.

Mondalika kelawan Gajah Premada, lan sagung wadya mami, wus padha dandana, angur andhinginana, lurupa pan ing ngajurit, mongsa wurunga, aprang lawan si kapir.

Tur sandika Raden Harya Mondalika, nulya luwar sang aji, Harya Mondalika, lajeng nembang tengara, wong Pagelan lan Mentawis, wus kumpul samya, siyaga ing ajurit.

Henengena ingkang lagya tata tata, kawarna Kartawani, Jeng Sunan mangkurat, sampun miharsa warta, yen ingkang rayi Mentawis, tan arsa sohan, kedah menglawan jurit.

Langkung ngungun tyasira Kangjeng suhunan, anulya animbali, Raden Nrang Kusuma, kinen menthuk ing yuda, sedaya wadya pesisir, moncanegara, sampun sumekta jurit.

Nulya budhal saking nagri Kartasura, baris ing pokak iki, pan tanpa wilangan, wong pasisir sedaya, kumpul lan moncanegari, henengena kawarna, Jeng Sinuhun Mentawis.

Sampun budhal saking negari Mentaram, kang dadya cucuk jurit, Harya Surajaya, lan Harya Tambakbaya, angiridan Pagelen sami, pan sampun prapta, Malinjon tata baris.

Sampun tata nulya samya magut yuda, rame asilih ukih, wadya ing Mentaram, mapan karoban lawan, nanging datan sedya ajrih, pangamukira, lir bantheng tawan kanin.

Nanging meksa kangelan karoban lawan, mengkana kang winarni, Ki Gajah Premada, mingre saprajuritnya, anelabung saking kering, wus tinadhahan, mring wadya Surawesthi.

Langkung rame sampun karsaning Hyang Sukma, Gajah Premada kanin, jaja trus walikat, dhawah saking turongga, kang pra sentana ningali, kelamun dhawah, Ki Tumenggung sing wajib.

Mongsa dadak ingsun wurunga palastra, yen sira wedi mati, padha lumayuwa, sun tinggalen kewala, Ki Tumenggung anguculi, paningset ira, ingambenken tumuli.

Lan tumingal tatu jaja kang ludira, pra sentana nungkemi, pan sami karuna, ingaturan mundura, Ki Tumenggung ngandika ris, mundur kakarya, dene ngisin isini.

Ngemu wespa lawan aris angandika, dhuh gustiku sang pekik, sinuhun Ngalaga, sun tetedha Hyang Sukma, tulusa jumeneng aji, mapan pun bapa, gusti amit ngemasi.

Pan kawula dadosa banten Nalendra, tulusa mengku Jawi, gya nitih turongga, wus ngegem pengawinan, cinamethi kuda neki, nerajang mengsah, golong pengamuk neki.

Ramening prang kalah duk prang Trunajaya, wong Mentaram prang lali, Harya Mondalika, rempe ngamukira, tanana wani anadhani, Tumenggung Demak, Suranata nadhahi.

Suranata sira iku liwat ala, dene wus den beciki, marang gustiningwang, Sinuhun ing Ngalaga, teka pati bebentusi, si demak edan, ngenger ratu Kumpeni.

Ya ta kurda Ki Tumenggung Suranata, ngembat watang kumitir, sampun tinadhahan, nulya tumbak tinumbak, tanana kasoran kalih, samya sudira, braja tan miyatani.

Harya Surajaya Harya Tambakbaya, Harya Jayawiryeki, Harya Wirakerta, Kalapaking punika, tinindhika mring sang aji, liwung tandangnya, lir buta anon daging.

Wong Pagelen lamun bedhil tindhihira, tan sedya mundur urip, wong pesisir bubar, miwah moncanegara, Welonda wus kathah mati, kalindhih prangnya, wong Kartasura iki.

Lan kasapih ing dalu kala semana, wong Kartasura sami, mundur atur uninga, yen kalindhih ing yuda, langkung ngungun Sri Bupati, henengena kawarna, Jeng Sinuhun ing Mentawis.

Mesanggrahan sampun ngaturan uninga, yen Ki Tumenggung kanin, pan lajeng palastra, langkung ngungun Nalendra, patine prajurit luwih, Gajah Premada, mila susah pra sami.

Harya Mondalika aris aturira, yen marengi sang aji, aluhung kondura, gusti dhateng Mentaram, nadyan rempena ing banjing, mongsa ajriha, gusti wonten Mentawis.

Lawan ngasokaken abdi Sri Nalendra, wus nurut Sri Bupati, marang aturira, Ki Harya Mondalika, wus budhal Sri Narapati, kebut sedaya, kondur dhateng Mentawis.

Henengena kawarta ing Kartasura, Kangjeng Suhunan iki, kang mangku rat Jawa, mapan lagya sungkawa, langkung heneng mring kang rayi, temahan yuda, langkung ngungun sang aji.

Mangkene ya yudanira wong Mentawis, duk Trunajaya dhingin, pesthi nora bedhah, iya nagri Mentaram, mengkana pangungun neki, Sri Naranata, nulya kinen nimbali.

Raden Anrang Kusuma prapta ing ngarsa, sang nata ngandika ris, paran warta nira, barise wong Mentaram, Raden patih atur bekti, rayi paduka,mundur dhateng Mentawis.

Sapejahe gusti pun Gajah Premada, kados alit kagalih, sagung wong Mentaram, nging kantun Mondalika, kang dados andeling jurit, rayi paduka, ngandika Sri Bupati.

Nrang Kusuma kabeh padha undhangana, sagung wong kartawani, ingsun arsa tedhak, iya marang Mentaram, sokur yen si adhi eling, rekyana patya, wus lengser sing ngarsa ji.

Prapteng jawi anulya nembang tengara, sumahab wadya sami, pasisir sedaya, lawan moncanegara, Amral Hel Duwelbeh iki, lan sa wadyanya, sampun sumekta jurit.

Nulya miyos sang Nata Prabu Mangkurat, ngagem cara Welandi, lenggah siti bentar, sineba pra pratiwa, miwah Amral munggeng ngarsi, lamun sinawang, lir durnadur ngejawi.

Raden Anrang Kusuma kinen tengara, budhal sagunging baris, ingkang muggeng ngarsa, wadya moncanegara, sinambungan wong pesisir, lan Kartasura, nulya amral nambungi.

Lan sawadya Kumpeni neng ngarsa nata, wuri wadya jro sami, Den Harya Sindurja, kang dadya pangiridnya, rumeksa wuri Nerpati, kebut sadaya, sagung wong Kartawani.

Rindhik rindhik gunas trabas trabandhung santana, amHyang lir gunung geni, werdu hangga sasra, kumerab wadya pangarsa, lir watu turun sing ngardi, ya ta henengna, ingkang lagya lumaris.

Kawarnaha Kangjeng Sinuhun Ngalaga, mapan lagya tinangkil, Harya Mondhalika, kang muggeng ngarsa nata, lawan ki pengulu iki, pan pra pandhita, ngulama ketib modin.

Pra paratiwa nung anung wus muggeng ngarsa, Mondhalika tur bekti, lan atur uninga yen mengsah ageng prapta, warni warni wadya neki, ing Kartasura, mapan kerigan sami.

Lan ngandika Kangjeng Sinuhun Ngalaga, yen mengkono ta iki, Harya Mondhalika, anembanga tengara, ingsun arsa mapan jurit, ing yudanira, iya wadya Kumpeni.

Wa pangulu kalawan sa kancanira, kariya tunggu nagri, ki Pangulu turnya, nuhun napa kawula, pinten banggi maggih urip, kanca sedaya, pan sedya dherek sabil.

Sri Nalendra mesem alon angandika, yen mengkono sireki, wus padha dandana, nulya kondur Sang Nata, angrasuk busana adi, Raden Harya, nembang tengara jurit.

Wus sumahab sagung ing kang wadya kuswa, sa kepraboning jurit, ngalun alun anglar, ki Pangulu punika, sampun ngagem sarwa putih, sa kancanira, padhita lan ulami.

Ketib modin merbot ngagem pethak samya, anglir kuntul sa rawi, wus miyos Nalendra, rasukan baludru kresna, alancingan panji panji, cindhe puspita, rinengga ing subyadi.

Yen sinawang anglir putra Madukara, Raden Bimanyu yekti, yuswanya Nalendra, lagya selawe warsa, ki Pangulu yen ningali, sa kancanira, mapan kedah anangis.

Nulya budhal kang dados cucuking aprang, wadya Pagelen iki, lajeng sinambungan, dhateng wadya Mentaram, nulya ki pengulu iki, ngarsa Nalendra, kang neng wuri narpati.

Ingkang paman nenggih Pangran Pamenang, lawan wadya jro sami, ngambil Suranata, datan winareng marga, pan sampun kaphetuk sami, panganjuring prang, lan wadya Kertawani.

Nulya dhedher alok mungsuh tata gelar, Pagelen sampun panggih, lan mocanegara, pasisir lan Mentaram, Welonda pan sampun panggih, lawan ngulama, lajeng campuh ing jurit.

Wong Kumpeni kelangkung pangedrelira, peteng kukusing bedhil, wadya ing Mentaram, nusup kukusing sendawa, langkung ruketing ngajurit, wus wor kang yuda, nanging karoban tandhing.

Lir upama toya cangkir lan segara, langkung denya mangukih, wadya ing Mentaram, wus tan asedya gesang, dene gustinya jenengi, wong Kartasura, mapan mengkono maning.

Tinindhihan dhumateng Sri Naranata, langkung panggah ngajurit, wangke sawang arga, wong Mentaram tandangnya, kadya bajo angejawi, nging kasayahan, dadya kathah kang mati.

Harya Mondhalika kelamun pasaha, telas salira neki, ajur dening braja, kinrubut pra Dipatya, senadya balunga wesi, kulit tembaga, emu salira neki.

Kasayahan sampun karsaning Hyang Sukma, Mondhalika ngemasi, ki Pangulu ika, kang aprang lan Welanda, sampun ki pangulu sabil, sakancanira, Welanda nanging kari.

Kalih welas Amral ngungsi wingking nata, narpa ngalaga winarni, mulad Mondhalika, lan ki Pangulu ika, kelamun wus samya sabil, pan arsa bela, Ki Palered pinundhi.

Bubar lurug punggawa ing Kertasura, Ki Urawan ningali, Sinuhun Ngalaga, Ki Palered pinadya, anulya lumayu gendring, watir ing nala, marang gustinya sang aji.

Dene meksih busana cara Welanda, Ki Urawan nungkemi, dhuh gusti lukara, ngagema cara Jawa, wau kawula udani, rayi paduka, ki Palered pinandhi.

Wus dhinahar aturira Ki Urawan, nulya lukar sang aji, ngagem cara Jawa, datan pantara prapta, Jeng Sinuhun Ngalageki, ngarsa Nalendra, pan wus awas ningali.

Datan pandung lamun kang raka yektinya, nulya sujud sang aji, saking luhur kuda, sampun ngingreken nulya, kudanira den cumethi, nander undurnya, dhadhal wadya Mentawis.

Sekarine wau kang samya palastra, pan lajeng anututi, nging Pagelen ika, kang wetah pengagengnya, meksih rempek undur neki, ingkang satengah kudhangdhangan ngulati.

 

PUPUH XIII

DHANDHANGGULA

Mring Pagelen undurnya sang aji, rangurangu lampahireng marga, kang kacipta jro driyane, kang raka sang aprabu, langkung kewran tyasnya nerpati, mengkana ciptanira, paran polahipun, kalamun ingsun sebaha, mring kakang mas, wus banget wirang sun iki, paran temahen baya.

Yen manggunga memungsuhan mami, pasthi ingsun kelamun kaseban, kakang mas akeh balane, ewuhe atiningsun, karya paran ing polah mami, mengkana Sri Nalendra, Pagelen wus rawuh, pesanggrahan purwaganda, ingkang wadya nututi pan sampun prapti, wus pepak munggeng ngarsa.

Mapan lajeng karya patih aji, pan Ki Arya Cakrajaya ika, kang dadya wrangkaning katong, wus mupakat sedarum, nulya luwar Sri Narapati, wus bubar sowang sowang, karya pondhok sampun, sagunge wadya sedaya, neng pagelen sang nata langkung prihatin, nging kang raka ning nala.

Henengena kang lagya prihatin, kawarnaha Jeng Sunan Mangkurat, wus kondur lawan wadyane, ing kertasura rawuh, mapan lajeng nata nimbali, marang Kyai Urawan, sang nata nebda rum, Urawan lah lumakuwa, mring Pagelen katemua lan si adhi, paran wekasaneya.

Yen manggunga mamengsahan mami, lan si adhi rusak tanah Jawa, sapa kang kelangan mangke, lamun si adhi ayun, dadi ratuning tanah Jawi, sun jumurung kewala, nanging mongmong ingsun, iya sapa kang kelangan, Tanah Jawa mung ingsun lawan si adhi, wus ta sira mangkata.

Tur sandika lengser ki Dipati, sangking ngarsa sampun prapta wisma, nulya salin busanane, angagem sarya kadut, mapan mindha ki Adipati, lir pekathik punika, dalu angaktipun, sarya ambekta kuranjang, pan kekalih pinikut mring ki Adipati, wus lepas lampahira.

Tan winarna lampahira margi, ing Pagelen mapan sampun prapta, wus tunggal pekathik akeh, aneng tegal panuju, gamel dalem ingkang angarit, Urawan tinakenan, ing gamel jro iku, sireku gamele sapa, Ki Urawan aris denira nahuri, gameling Cakrajayan.

Ki Urawan males atanya ris, sira iku iya gamele sapa, gamel dalem lon sahure, dalem ingsun ta ingsun Ki Urawan pan angling malih, yen mengkono ta apa, sira gelem iku, ingsun tut wuri mring sira, mapan ingsun iki susah ati mami, aneng ing Cakrajayan.

Lurah ingsun kerenge kepati, ingsun iki kinarya gebugan, lan mendhit marang pangane, marma yun minggat ingsun, gamel dalem gumuyu angling, marma kuru ta sira, pan lelurah ingsun, belaba maring pangan, lamun kurang iya goningsun angarit, lampu tuku kewala.

Nora gelem iya srengen iki, lan maringe konca meksih kurang, dadya kepasang yogyane, payo melu maring sun, nanging apa sira puniki, kena sun tanggung sira, menawa calimut, ki Urawan sahurira, yen calimut patenana ingsun iki, gamel dalem ngucap.

Yen mengkono wus ta payo mulih, suketira apa wus kebak, ki Urawan lon sahure, iya wus kebakiku, nulya samya rinembat aglis, sampun prapta gedhongan, katur lurahipun, wus inganggep ki Urawan, dadya sikep kawarnaha Sri Bupati, miyos dhateng gendhongan.

Mapan mirsa mring titiyan aji, Ki Urawan kumepyur tyasira, sareng mirsa mring sang katong, nulya lumajeng gupuh, anungkemi pada nerpati, langkung penangisira, kagyat jeng sinuhun, tumingal mring ki Urawan, lon ngandika lah menenga Sendhi, prapta apa karyanya.

Balik sira tutura ta Sendhi, Ki Urawan meksa tangisira, saking trenyuhe druyane, anglir supena tuhu, sareng panggih Sri Narpati, langkung asrep ing nala, mengkana wus dangu, nulya kendel Ki Urawan, pegat pegat umatur dheteng sang aji, dhuh gusti abdi nata.

Suka lamun dhumateng ing pati, yen upami tan dhahar tur amba, kados punapa wekase, Tanah Jawi pukulun, sinten ingkang kecelan gusti, ing risake punika, tan liya pukulun, kelawan jeng raka nata, yen manggunga tuwan mamengsahan gusti, lan jeng raka paduka.

Nadyan silih arsa madeg aji, lamun sampun panggih jeng rakanta, mapan tan enget rahose, kawula gusti purun, talang pejah lamun upami, Kangjeng raka Nalendra, kalamun tan sreju, punapa kang dados karsa, jeng sinuhun prayogi matur pribadi, dhateng raka paduka.

Lawan malih raka tuwan gusti, langkung honeng dhumateng paduka, mapan yun yunen ing lamine, dhuh gusti sang prabu, mugi malih aturing abdi, risake nagri Jawa, welasa pukulun, ing sinuhun Ngalaga, sareng mirsa ature Urawan iki, lir sinendhal kang driya.

Pan kumembeng wespanya sang aji, emut dhateng swargine kang rama, lamun kang raka lirune, wekasan ngandika rum, ya wus Sendhi ingsun nuruti, marang ing aturira, nulya sang aprabu, nimbali ingkang Pratiwa, lawan Urawan mapan wus sinung pesalin, nulya kondur sang nata.

Ki Urawan pan tan kena tebih, tan pantara sagung kang pratiwa, sampun prapta ing arsa andher, ngandika sang aprabu, Cakrajaya karya tulis, marang ing Kertasura, katur sang aprabu, tan pantara nulya dadya, pinaringken marang ki Urawan aglis, Urawan aturira.

Amba nuhun datan gusti lamun boten sareng lawan paduka, lan atur pejah gesange, anulya sang aprabu, Tambakbaya ingkang tinuding, lawan Ki Jayawirya, mring Kartasuraku, sampun lengser saking ngarsa, gegancangan datan winarna ing margi, prapta ing Kartasura.

Kawarnaha Kangjeng Sunan iki, mapan lagya miyos siniwaka, kang pratiwa pepak andher, Amral kang munggeng ayun, lawan Raden Nrang Kusuma ki, kesaru praptanira, Tambakbaya iku, kelawan Ki Jayawirya, sampun katur nuwala mring Sri Bupati, lajeng sinukmeng driya.

Sareng sampun nata mahos tulis, sakelangkung sukaning wardaya, nulya winangsulan age, lawan ngandika arum, eh ya duta warahen adhi, ing benjing lamun prapta, mapak dhewe ingsun, Nrang Kusuma parentaha, lamun ingsun karsa mapak mring si adhi, duta sira muliha.

Lawan enggala praptaha si adhi, nulya nembah lengser Tambakbaya, saking ngarsane sang katong, gancangan lampahipun, tan winarna lampahe prapti, Pagelen Tambakbaya, cundhuk lan sang prabu, sampun katur kang nuwala, gya tinampan winahos kang ponang tulis, langkung tyasnya Nalendra.

Angandika mring Cakrajayeki, Cakrajaya sira undhangena, ingsun arsa budhal mangko, mring Kartasura iku, tur sandika Cakrajayeki, nulya nembang tengara, wus pepak sedarum, wadya Pagelen Mantaram, nulya budhal saking Pagelen sang aji, tan tebih Ki Urawan.

Henengena kang lagya lumaris, kawaranaha Jeng Sunan Mangkurat, sampun miharsa wartane, yen ingkang rayi sampun, budhal saking Pagelen iki, Rahaden Anrang Kusuma, dhinawuhan iku, lamun Kangjeng Sri Nalendra, badhe methuk dhumateng wau kang rayi, mHyang amral dhinawuhan.

Nulya nembang tengara den patih, sampun pepak wadya Kartasura, agelar, neng ngalun alun, nulya miyos sang prabu, sampun budhal sing Kartawani, kebut wadya sedaya, tan pantara ngenu, pan sampun kapethuk marga, Kangjeng Sunan wau kalawan kang rayi, mapan sampun kapanggya.

Jeng sinuhun Ngalaga nulya glis, ngaras padanira ingkangraka, nulya rinangkul janggane, lajeng ngaras kang embun, langkung samya honengnya kalih, riwus anulya budhal, mengkana Sri prabu, kang rayi tan kena tebah, tan winarna marga Kartasura prapti, sang nata manjing pura.

Langkung rayi prabu Ngalageki, sagung wadya wus bubar sedaya, mengkana Kangjeng sang katong, tan pisah siHyang dalu, dadya lami tunggil neng puri, winarna sampun lama, wus pinaring iku, kang rayi dalem priyongga, lan kang nama sampun sinahosken iki, wau dhateng kang raka.

Nanging nuwun wangsul nama lami, Pangran Puger kang sinuhun ika, kang raka enting karsane, tata tita pan sampun, datan ana winalang ati, Tanah Jawa semana, langkung arjanipun, mengkana ing Kartasura, mapan sampun binanon ingkang negeri, jeng Sunan wus peputra.

Pan satunggal jalu werna pekik, sampuna majeng Pangran Dipatya, Kangjeng Pangran Puger mangke, pan dreman sugih sunu, jalu estri nanging kekalih, Denayu lembah ika, nenggih kang waruju, Denayu Impun namanya, henengena kawarna ingkang negari, pan langkung larang pangan.

Kangjeng Sunan kelangkung prihatin, ingkang rayi nulya ingandikan, sampun prapta negara katong, Jeng Pangran Puger iku, Kangjeng Sunan ngandika aris, paran yayi karsanya, sira ingsun tantun, yen negari tan waluya, pesthi nistha geningsun jumeneng aji, ana ing Tanah Jawa.

Yen aweta larang beras pari, nagri Jawa ingsun lawan sira, rayi kang den inakake, mapan nisthaning ratu, yen nagara larang kang bukti, wong cilik akeh rusak, padha mangan gadhung, Kangjeng Pangran Puger turnya, yen maringi nuwun pangestu dewaji, kawula pamit kesah.

Pan nenuhun dhumateng Hyang Widi, yeng kapareng lan bekja Nalendra, sang nata pangandikane, yayi ingsun jumurung, muga sira oleha kardi, nulya angaras pada, kang rayi rinangkul, sampun lengser saking ngarsa, Kangjeng Pangran prapta kapugeran nuli, sampun salin busana.

Kang busana pan pindha daruwis, sarwa pethak pan langkung lungsednya, sampun kinandhut tesbehe, cinangking brerukipun, ngagem golok lawan teken cis, Kangjeng Pangran lumampah, dalu angkatipun, saking nagri Kartasura, datan ana jalma wikan sawiji, wus lepas lampahira.

Byar rahina Pangran lumaris, saking nagri Madeganda ika, pan sedya mring Kutha Gedhe, kene sedya manekung, amaladi samadi hening, aneges karsaning Hyang, amurweng pandulu, mengkana pan sampun prapta, Kutha Gedhe mapan nuju wektu mahrib, lajeng makmum jeng Pangran.

Apan lajeng wektu Ngisa neki, Kangjeng Pangran gennya makmum ika, aneng wuri panggenane, pojok kidul iku, ingkang wetan prenahe neki, sakehe wong kang salad, Tanana wruh iku, yen gustinya tumut salad, Kangjeng Pangran Puger neng sajroning Masjid, ingkang Mangkurat Jawa.

Sampun bakda nulya bubar sami, sowang sowang mantuk mring wisma, Kangjeng Pangran kantun dhewe, wancinya lingsir dalu, nulya miyos

Jeng Pangran iki, pan arsa salat khajad, mundhut toya wulu, sampun ika wungsul nulya, dhateng Masjid Jeng Pangran ngangkat usoli, kalih rekangat salam.

Mapan lajeng ngeningken kang yekti, Kangjeng Pangran lenggah sila tumpang, wus sirna panca driyane, sagung elok punika, mapan sampun datan kaeksi, miwah ingkang kapirsa, wus ngumpul neng wujud, sedaya mahluk pan sirna, Kangjeng Pangran wus kandheg ing johar jisim, nanging sedaya purba.

Purbaningrat sifat ingkang kadim, pan wus prapta ing marifatolah, sekawan pakarinahe, jalal jamal kawengku, kahar kamal mapan wus kamil, mengkana sampun prapta, marmaning Hyang agung ingkang winarti tanpa pitrah, Kangjeng Pangran wus ucul paningal neki, mantuk mring bongsariyah.

Ingkang tompo sampun munggeng ngarsi, gya pinundhut nuju wektu pajar, kang wong padha prapta kabeh, mapan asalad subuh, Kangjeng Pangeran makmum nenggih, ri sawusira bakda, mapan samya mantuk, nulya miyos Kangjeng Pangran, arsa kondur ingkang tompo wus kinempit, cinangking brerukira.

Urut marga mampir pasar iki, arsa nempur pan sinentan sentan, datan limrah lan wong akeh, nenggih pengawisipun, Kangjeng Pangran mesem nebda ris, gih nyai lamun angsal, pan ngalih ngalih mengkana, nulya ana pasar malih den ampiri, anjujuk pabrerasan.

Kangjeng Pangran atentanya aris, pinten bibi regane kang beras, ingkang tinanya sahure, sapithi rong wang iku, awis temen punika bibi, punapa ta kenginga, ingawis puniku, ingkang tinanya sahurnya, sampun limrah yen tiyang wade ingawis, punika telu suwang.

Ingkang wade nyentan amecicil, basakena ki santri ta sira, nora lumrah penganyane, mendah dene malembung, olehira mangan ki santri, iyeku watengira, beras ajengipun, mapan sapithi rong uwang, nuju oleh telung pitrah suwang iki, paran marga muraha.

Wismanira ki santri ing pundi, Kangjeng Pangran alon sahurira, kawula ing Kedhunggudel, kinengken kadang sepuh, angulati kang murah pari, marma kalunta lunta, bibi marginingsun, dene tan wonten kang murah, sapreriki bibi larang beras pari, ni Cumbrang lon sahurnya.

Pan wong desa arang kang sesabin, apa sira nora ngrungu warta, ing Jawa geger lawase, ijab ta lawasipun, duk bedhahe Mentaram dhingin, iya aran pesampang, pijer haHyang huyung, wong desa nora na sawah, pan katutuh kang duwe Negara prapti, pRadene durung kreta.

Rebut singgih kalawan kang rayi, Suhunan Ngalaga aneng Mentaram, wong desa ewuh atine, buh lor embuh kidul, elor gusti kidul ya gusti, dadya sakeh wong desa, pijer huHyang huyung, kewuhan ing atinira, lagi mangko ki santri nora angili, lawase pra bendara.

Ingkang raka atut lan kang rayi, Kangjeng Pangran Kerasatyasira, mesem kabelet guyune, kang wade wos andulu, pengrasane dipun guyoni, dhasar ing tyase ana, dadya lon amuwus, sira iku basakena, tinuturan teka dadak angguyoni, apa rika jeJawat.

Dene warnanira iku sagid, nora weruh duga lan prayoga, geguyu dudu mukrime, dhasar wus lumprahiku, yen wong santri tan wruh ing dugi, yen rika keris ana, pasthi kena siku, yen ajaha santri rika, sun dhedheli mulane wong anom iki, sinahuwa ngawula.

Dadi weruh tata krama iki, lan ngemana marang warnanira, kalamun wus tuwa bae, nyantria maning iku, dadi weruh ing tata krami, dadi santri musthika, kang mangkono iku, bisa ninggal saenira, lamun santri welaka tan ngidhep isin, nanging saene dadra.

Dhasar santri watane priyayi, iya iku musthikaning janma, patut de ombe uyuhe, rika iku abagus, mung cacade teka anyantri, yen dhangan karsanira, lah poma wong bagus, meluwa mring wismaning wang, bagus santri aku gelem ngitik itik, amuruk tata krama.

Kangjeng Pangran mesem ngandika ris, pundi bibi wisma jengandika, lan bibi sinten namane, kang tinanya samahur, desa Padhas wis mengong iki, karan anak kewala, biHyang Cumbring ingsun, paman rika mapan lunga, marang Kudus lawase wus pitung sasi, sun wetara palastra.

Pan Musapir pamanira iki, lunganira tan lawan palastra, adhimu si Cumbring kuwe, marma gering ten ingsun, akeh kang wong padha ngarani, pangling pan katon tuwa, marang awakingsun, sayektine ingsun uga, meksih rare lagi drebe anak siji, sugih pari bras ingwang.

Nora nana rewang ingsun bukti, mapanira dhingin tinggal langgar, balumbang lan padasane, yen sembada puniku, enggenana amalanggring, nging salata kewala, lan drung wis puniku, ingsun kang dadi makmumnya, sandhang pangan aja susah sun saguhi, ning salata kewala.

Lan kalebu pethek ingsun iki, duk meksihe jenate sibiHyang, kaya mengkono ujare, kanggo laki nak ingsun, lembat temen daginge iki, lan kenceng kang wadidang, ujare si buyung, duk jenate paman rika, den ku wayuh ping lima menang pribadi, maruku ting palesat.

Jeng Pangran pan arsa lumaris, ginondhelan kang sijeg gujegan, tinonton dening wong akeh, ni Cumbring nyentan asru, eh wong apa sira tingali, angandheng lakuningwang, dhewe pamit iku, arsa lunga aji kita, mapan nglangut ingsun ora aweh iki, kang nonton samya bubar.

Langkung kewran jeng Pangran kang galih, nulya aris denira ngandika, dawek sampun bibi mulih, ing pundi marganipun, langkung bungah tyasnya ni Cumbring, anulya atetumbas, ulam lawan bumbu, sekar konyoh lan panganan, nulya mangkat ni Cumbring kang munggeng arsi, lampahe lancing lancang.

Sampun prapta wisma nulya aglis, nyelehake kang gedhonganira, nulya anggelar klasane, lan tiga bantalipun, aneng langgar sarwi madhahi, kuweni pelem nongko, lawan ladingipun, Jeng Pangran ngecaning manah, nulya lukar rasukan sineleh aglis, ni Cumbring asrep tyasnya.

Jenger mulat ni Cumbring ningali, pan wespada marang wernanira, katumon mulat baguse, nulya aris umatur, dipun eca lenggah wong sigid, kawula mapan arsa, mususi puniku, mring lepen lawan ambekta, temu pan kinarya lulur nenggih, kawarna jeng Pangeran.

Sapengkere ni Cumbring puniki, nulya kesah sigra Jeng Pangeran, kondur mring Kartasurane, datan winarneng inu, sampun prapta ing Kertawani, lajeng sohan kang raka, jeng Pangran rinangkul, wus katrima lampahira, pan wus murah tedha beras lawan pari, kang rayi aturira.

Pan dewaji kawula pan dremi, anglampahi ayahan paduka, sang nata pangandikane, ya wus tarima ingsun, wus muliha asoha adhi, wus lengser Kangjeng Pangran, sing ngarsa sang prabu, sampun rawuh ka Pugerran, henengena ing Kartasura winarni, negari Batawiyah.

Kapiten tur langkung sugih neki, tumbas lare punika, mapan tan pilih margane, angsalnya dagang hontung, lajeng minggah hedler puniki, dadya lare punika, ingaran pan Hontung, mapan ta ing lama lama, raremanan kelawan nyonyahe riki, donyane ing Nguleran.

Kawenangan wanci pukul kalih, gya cinepeng ki Hontung punika, lajeng kinunjara mangke, nunah nulya sinapu, nging cinendhak caritaneki, ki Hontung nulya minggat, lan sarewangipun, sedaya kang neng kunjaran, wolung dasa lajeng ngamuk kantuneki, nging tiyang kawan dasa.

Kang wong kapir kathah ingkang mati, lajeng mundur ki Hontung punika, tan pisah lan rewange, Welanda wus datan wruh, mring parane ki Hontung iki, lawan sarewangira, mengkana ki Hontung, aneng beteng ngalang alang, gennya dhelik nanging tan eca tyas neki, pan lajeng pirembagan.

Aneng beteng ngalang alang iki, Huntung lawan ing sarewangira, kang sepuh nenggih namane, Bunjaladriya iku,rembug ngungsi Carebon sami, dalu anulya mangkat, lan sarewangipun, datan winarna ing marga, ing Carebon ki Huntung mapan wus prapti, katur dhumateng Sultan.

Pan ki Huntung lajeng kinen ngungsi, marang nagri Kartasura iki, nanging pinaring namane, Den Surapati iku, lawan Sultan ngandika aris, wus pinesthi ta sira, dadi satrunipun, iya marang Welanda, wus mangkata iya ingsun angamini, langkung bungah tyasira.

Surapati dene angsal idi, lawan malih pinaringan nama, nulya atur sembah lengser, mangkat sarewangipun, datan pisah wong kawandesi, datan winarneng marga, Kartasura rawuh, lajeng jujuk kepatiyan, wus ngandikan langkung resep den patih, mring Raden Surapatya.

Sampun katur dhumateng sang aji, wus inganggep lajeng kinasihan, jeng Sunan melas driyane, tinantun mapan purun, yen ingaben lan laknat kapir, mengkana sampun lama, pan kapirsa iku, yen ki Huntung wus karuhan, mapan ngabdi mring Jeng Suhunan Kartawani, Jendral lajeng utusan.

Dipun suwun Jeng Sunan nglilani, nanging kinen nyepenga priHyangga, mengkana tinantun kabeh, sagung Kumpeni iku, mapan datan ana kadugi, anging Kapitan Hetan, punika kang purun, hupsirnya saking nagri ing Betawi, prapta ing Kartasura.

Gangsal atus prajurit Kumpeni, Kangjeng Sunan sampun karya waHyang, Raden Anrang Kusumawe, kinon ngembani iku, mapan dhateng Den Surapati, sinuruwaken nulya, lamun balik iku, purun dhumateng Jeng Sunan, kinen tangled aneng alun alun sami, ningali Kangjeng Suhunan.

Neng sitinggil pepak pra Dipati, ingkang rayi Jeng Pangran ika, Puger kang aneng ngarsane, ingkang ngembani iku, mring Kumpeni Raden Sindurjeki, pan sampun samya prapta, ngalun alun iku, lajeng campuh ing ngayuda, langkung rame Tanana kasoran kalih, mapan samya sudira.

Langkung watos Jeng Sunan kang galih, nulya aris denira ngandika, mring kang rayi Jeng Pangerane, Puger lah areningsun, tuwan ana si Surapati, menang wa katiwasan, nulya awot sampun, lengser saking ngarsa nata, Kangjeng Pangran wus mendha wong ireki, Rahaden Surapatya.

Sawadyanya ka Pugerran sami, mapan mendha wongnya Surapatya, den Surapati duk anon, marang Jeng pangran iku, lawan Raden Nrang Kusumeki, kumpul lan wong KaPugerran, nulya campuh apanggih wadya Kumpeni, langkung pangedrelira.

Lajeng peteng kukuse lang bedhil, mapan samya anusup sedaya, wus pejah bedhil unine, lajeng kuwel acampuh, Kapitan Tan sampun apanggih, lawan Kangjeng Pangeran, linarihan sampun, Kyai Plered kinarya, lajeng niba Kapitan Tan sampun mati, nenggih Kapitan Brisman.

Surapati ingkang amejahi, patrem tepak wau kang kinarya, Welonda wus telas kabeh, sakarine lumayu, telas dening wong dasa sami, Raden Harya Sindurja, kang tatu kinukub, binekta mring loji samya, kawarnaha Jeng Suhunan animbali, mring kang menang ayuda.

Ingkang rayi lan Rahaden patih, katiganya Raden Surapatya, wus prapta neng setinggile, ing ngarsanya sang prabu, ngusweng pada katiga sami, nata mesem ngandika, selamet sireku, kang padha menang ngayuda, adhi emas akurda ingsun tingali, Jeng Pangran aturira.

Mapan amba dremi anglampahi, ajrih lamun boten yektosena, timbalan Kangjeng sang katong, sang nata ngandika rum, iya adhi si Surapati, ing mangko karsa ningwang, sun paringi juluk, Tumenggung Wiranagara, lan si Anrang Kusuma tulusa iki, momong marang Surapatya.

Tur sandika Rahaden apatih, angandika malih Sri Nalendra, mring den Wiranagarane, sun paringi sireku, iya patang nagara iki, iku karyanen kutha, musuh Welandeku, Pasuruhan gembong ika, lawan Bangil Pemalang karyanen iki, bendha mungsuh Welanda.

Wus ta padha mangkata tumuli, Cakraningrat kelawan Jangrana, sira kang dadi semangeng, kalih sandika sampun, wus uninga karsaning aji, samya lengser sing ngarsa, pan sampun misuwur, lamun Raden Nrang Kusuma, balik purun dhumateng Sri Narapati, momong Wiranegara.

Tan winarna marga sampun prapti, Pasuruhan Dyah Wiranegara, lan Raden Nrang Kusumane, Cakraningrat wus wangsul, lan Jangrana pan sampun prapti, negara Kartasura, wus katur sang prabu, solahira aneng marga, Sri Nalendra lajeng akarya pepatih, Raden Harya Sindurja.

Tata tita nenggih kang winarni, Kangjeng Sunan sampun besanan, lawan ingkang rayi mangko, Jeng Pangeran Puger iku, lawan putra Pangran Dipati, angsal Den Ayu Lembah, wus karsa Hyang Agung, datan tulus palakrama, dadya pisah mengkana pan sampun lami, Jeng Sunan nandhang grerah.

Ingkang putra nulya den timbali, Kangjeng Pangran Dipatya wus prapta, byantara nira sang katong, ngandika sang aprabu, marma sira ingsun timbali, poma den eling nyawa, mring wewekas ingsun, iya ing sapungkuringwang, lamun sira arsa tulus dadi aji, amengku Tanah Jawa.

Aja sira nglarakaken ati, pamanira si adhi ta poma, Puger iku wekas ingong, lan Cakraningrat iku, lan Jangrana poma den eling, yen sira tan ngestokena, kaya nora tulus, sira mengku Tanah Jawa, Kangjeng Pangran Dipati nuhun turneki, mugi kula sageda.

Angestokken mring timbalan aji, ri sampunnya memulang Jeng Sunan, sangsaya sanget gerahe, wus karsanya Hyang Agung, Kangjeng Sunan prapta ing jangji, kondur mring Rahmatolah, pan sinare sampun, neng dagangira kang eHyang, ing Magiri kawarna Pangran Dipati, sampun jumeneng nata

Kang peparab Kangjeng Sunan iki, Mangurat mas karsanya sukma, ngelirken ing sawelinge, ingkang rama swarginipun, ingkang paman Jeng Pangran iki, Puger gerah kang manah, lawan mahilipun, nenggih Pangran Cakraningrat, ing Madura cinidra garwanireki, ing resresmi Pakuwatya.

Surabaya Jangrana puniki, mapan arsa pinalih lenggahnya, ing Semarang apadene, Suradimenggaleku, mapan arsa dipun mantuni, Patih Harya Sindurja, dadya sagung pratiwa nung anung sami, sowan mring ka Pugeran.

Mapan sampun samya rembak neki, jeng Pangeran ngaturan lolosa, dhateng ing Semawis mangko, wus dadya rembagipun, Cakraningrat kang pamit dhingin, kalawan ki Jangrana, mapan nuhun mantuk, Mandura lan Surabaya, wonten karya Kangjeng Sunan teka gampil, wus karsanya Hyang Sukma.

Anglilani nanging sampun lami, winaleran sirnaning kang mengsah, sagah punggawa kalihe, budhal sawadyanipun, lan rerepot tanana kari, sampun prapta Mandura, lan Surabayeku, anulya atur nuwala, mring jeng Pangran ngaturan lolosa nuli, wau dhateng Semarang.

Dalu lolos Jeng Pangran nulya glis, garwa putra tan kantun sadaya, geger wong Kertasurane, Jeng Sunan langkung bendhu, mapan nulya kinen nututi, budhal wong Kartasura, kang dados pengayun, Pangran Ngabei kelawan Kangjeng Pangran Surya Mentaram tenapi, Pangran Harya Panular.

Dadya datan wonten purun sami, anglancangi mring Pangeran ika, Ngabei jrih sedayane, wong Kartasura iku, lamun celak kendel puniki, tebih nulya lumampah, dadya eca iku, nulya kapethuk ika, lawan Pangran Cakraningrat Jangraneki, lan Suradimenggala.

Lajeng tata baris anyegati, mring sagunge wong ing Kartasura, Jeng Pangran lajeng lampahe, kendel wong Kartapurun, lajeng samya atata baris, Pangran Ngabei ika, pan sampun angumpul, sawadya wong Pengabehan, lan Madura Surabaya ing Semawis, dadya gung barisira.

Apan menggah wong ing Kertawani, samya mundur rembak tur uninga, lamun tiwas ing lampahe, Pangran Surya Mentaram, lawan Pangran Panular iki, ingkang ngirid undurnya, mapan sampun rawuh, nenggih negri Kartasura, katur nata Kangjeng Sunan kang winarni, lir sinipi bendunya.

Sampun brongta wau kang tinuding, nindhihana mring wong Kartasura, lan Moncanegara kabeh, kerig wong Kartapurun, nulya nembang tengara aglis, budhal sing Kartasura, gantya kang winuwus, Kangjeng Pangran Puger ika, ingkang lagya aneng nagri ing Semawis, papak kang pra Dipatya.

Kangjeng Pangran angandika aris, paran sira adhi Cakraningrat, prayogane laku kiye, Cakraningrat wot santun, abdi dalem sampun kadugi, methuk ing yudanira, wadya Kartapurun, atenapi Ki Jangrana, mapan samya aturnya mangko ugi, nging Suradimenggala.

Gadhah atur inggih leres ugi, aturipun Pangran Cakraningrat, lawan kakang Jangranane, nanging upaminipun, tiyang babat punika singgih, mapan padhang ing ngarsa, ing wingking gurambul, Kangjeng Pangran emuting tyas, angandika mring Pangran Sampang iki, lawan ing Surabaya.

Iya adhi bener aturneki, ingsun rasa Suradimenggala, becik aweh weruh mangko, marang betawi iku, si Welonda tetulung becik, ora mongsa wediya, sadaya jumurung, anulya ki Cakraningrat, kang ingutus lawan Dipati Semawis, sampun mancal bahita.

Tan winarna marga sampun prapti, ing Betawi punggawa kalihnya, panggih Gurnadur Jendral mangko, nulya atanya arum, ingsun arsa tanen sayekti, Pangran Puger ku iya, kang aneng Mentaram, dhingin ran Sunan Ngalaga, pan wus akeh cacade dhingin mring Kumpeni, akeh mateni Welonda.

Kapitan Tan dhingin kang mateni, iya iku numpes wong Welonda, Pangran Puger sabalane, kang ngentekaken iku, pan si Huntung wus kurang thithik, kecandhak marang Hentan, iku kang tetulung, duk meksih aneng Mentaram, pirang pirang Walonda kang padha mati, mapan iku wus tita.

Lamun sengit marang wong Kumpeni, Pangran Puger marma sun tan arsa, Ki Cakrajaya saure, lan Suradimenggaleku, ing tyas ira kelangkung runtik, pan sugal saurira, mapan gustingsun, nadyana entekna Walonda, ing lakune prentahe kang raka dhingin, duk meksih neng Mentaram.

Madeg aji mapan den lurugi, mring kang raka sagung wong Walonda, milu sudi karya mangko, nadyan ing lakon ingsun, iya prapta nagri Betawi, ingutus gustiningwang, anging maringi wruh, iya ingsun marang sira, araja kaget lamun gustingingsun mangkin, arsa madeg Nalendra.

Mapan dhingin ingkang raka iki, mangku Jawa manggya gustiningwang, iya kang gumanti katong, Mangkurat Jawa iku, kendel dangu Gurnadur iki, lajeng samya bicara, lawan deleripun, anenggih rat panidiya, kalih welas wekasan Jendral ing aris, iya wus Cakrajaya.

Tabeningsun aturena iki, mring Kangjeng Pangran lan kekirim ingwang, poma matura mangko, haya kaget ta iku, lamun ingsun kengkenan iki, iya edrel rolas, kang bakal lumaku, lan gawe prajurit kathah, bakal ngangkat olehnya jumeneng aji, Jeng Pangran Puger ika.

Wus mangkata dhingin mring Semawis, edrel nuli nungkak lakonira, lawan kang prajurit kabeh, Cakrajaya pan sampun, nulya pamit kelawan iki, Ki Suradimenggala, wus mancal perahu, tan winarna sampun prapta, ing Semarang wus katur sasolah neki, tan lama praptanira.

Edrel lawan kang pra Hupesir, lan prajurit sewu kathahira, anulya ingangkat mangko, Jeng Pangran Puger iku, pan jumeneng aneng Semawis, Jeng Sinuhun punika, Mengku Buwaneku, Senapati ing Ngalaga, Ngabdurahman Sayidin Panata Gami, kang mangku ing rat Jawa.

Wus muphakat sagung ing wong Jawi, nulya rembag bedhah Kartasura, ingkang dados pengajenge, Jangrana Surengkewuh, nulya Cakraningrat nambungi, sagung wadya Mandura, kang dados pengayun, nulya Kyai Cakrajaya, lawan Kyai Suradimenggala ngirid, sagung Hupsir samya.

Wus kapanggih lawan baris neki, Sumabrongta aneng Bayudanya, wadya Kartasura kabeh, dhadhal pan sampun larut, nulya katur marang sang aji, lamun kasoran yuda, nata langkung bendu, arsa nylirani yuda, Kangjeng Mangkurat Mas busana glis, kesaru praptanira.

Mungsuh ageng dadya geger sami, wadya Kartasura nora kena, lamun tinata barise, ngrerab rebenireku, mapan samya lumajeng sami, ing sapurug priyongga, Kangjeng Sunan iku, mapan sampun tilar bala, nanging kantun kawan dasa wadya ngampil, lan Raden Sumabrongta.

Ingkang mapan kalih sampun balik, Raden Sumabrongta sanget turnya, ngaturan lolos kimawon, pinten banggi ing besuk, lamun wonten pitilung Widi, Kangjeng Sunan semana, wusnurut turipun marang Raden Sumabrongta, lajeng lolos mangetan ing lampah neki, mring nagri Panaraga.

Henengena kang lolos puniki, kawarnaha wadya Surabaya, Mandura lan Kumpenine, wus prapta Kartapurun, mapan kapanggih sepi, anulya Cakrajaya, utusan puniku, tur uning maring Semarang, lamun Kartasura wus kepanggih sepi, Jeng Sinuhun anulya.

Budhal saking ing nagri Semawis, datan kantun lan sagarwa putra, Hedler tan tebih lan rajeng, datan winarna iku, sampun rawuh ing Kartawani, lajeng lumebet pura, jeng sinuhun sampun, jumeneng ing Kartasura, Hedler ingkang asagah amburu iki, mring Susuhunan Mangkurat.

Lajeng budhal saking Kartawani, Hedler lawan sagung Hupsirnya, medal pasisir margane, datan winarna iku, wus utusan mring Panaragi, ngaturi Kangjeng Sunan, wus karsaning Hyang Agung, Kengjeng Sunan Mangkurat mas, teka gampil ngaturan pan sampun kenging, binekta marang Sabrang.

Tata tita nagri Kartawani, mapan lulus jeng sinuhun ika, Mangku Buwana kang drebe, Mangkurat Jawa iku, Cakrajaya tulus kang patih, datan angalih nama, pan meksih puniku, Ki Dipati Cakrajaya, duk semana Tanah Jawi karta neki, Tanana dora cara.

Pan wus lama jumeneng sang aji, lan wus sepuh wau wayahira, kondur mring Rahmatolahe, sinare Magari ku, ingkang putra Pangran Dipati, mapan sampun gumantya, nenggih namanipun, Kangjeng Suhunan Prabu ika, Cakrajaya datan lami nututi, mantuk mring Rahmatolah.

Ing kang putra wau kang gumanti, nama Raden Dipati Danurja, Jeng Sunan kelangkung sihe, tanna selayanipun, barang karsanira sang aji, Rahaden Adipatya, Danurja puniku, mumpuni karsa nata, dadya tulus Tanah Jawa kretaneki, dhasar samya taruna.

 

PUPUH XIV

S I N O M

Mengkana kang cinarita, Jeng Sunan prabu iki, mapan derman sugih putra, jalu kelawan pawestri, nanging ingkang winarni, para putra ingkang jalu, kang sepuh namanira, Pangran Riya ingkang rayi, Pangran Behi anulya Pangran Dipatya.

Ari Pangran Mangkubumya, nulya Pangran Bintareki, nuli Pangran Sumayuda, wuragilira winarni, Pangran Kusumeki, nging sedaya timur, ingkang sampun diwasa, nging Pangeran Riya iki, lan kang rayi Pangeran Ngabehi ika.

Sampun kersaning Hyang Sukma, Kengjeng Suhunan prabu iki, datan panjang yuswanira, kondur mring Rahmatolahi, dadya ingkang ngresahi, kreraton puniku, nenggih Pangeran Riya, nulya Raden Adipati, sampun sarembang lawan kang rat pinidya.

Pangeran Riya ingapusan, binucal mring Sabrang iki, dadya lulus madeg nata, nenggih Pangran Dipati, mapan peparab neki, Kangjeng Suhunan puniku, nenggih Mangku Buwana, mapan wus diwasa iki, lan kang rayi sedaya sampun diwasa.

Nanging wus karsaning Sukma, akathah karsanireki, nora kena ingaturan, dhumateng Raden Dipati, dadya selaya iki, kajuwetan aturipun, Den Dipati Danurja, Jeng Sunan bendu tan sipi, gya cinepeng Raden Dipati binucal.

Anenggih dhumateng Sabrang, ingkang kinarya patih, Pangeran Nata Kusuma, mapan inggih datan lami, binucal Sabrang iki, nging atilar weling iku, Pangeran Nata Kusuma, maring Mangun Honeng puniki, lawan Mertapura kinen ngembanana.

Den Mas Gerendi punika, mituhu punggawa kalih, Kangjeng Sunan kang winarni, mapan sampun karya patih, nenggih Raden Dipati, Pringgalaya namanipun, ing jero Sastrawiguna, dadya sagung pra Dipati, mHyang sentana ingkang tyas alit sadaya.

Mengkana ingkang winarna, Ki Mangunhoneng puniki, lawan Kyai Martapura, nulya tepang Cina sami, ngangkat Den Mas Garendi, pan wus jinenengken ratu, Sunan Kuning kang nama, wus kathah kang bala nuli, nulya rembag anglurug mring Kartasura.

Cina kang dados pengarsa, mangkana pinethuk jurit, Den Dipati Pringgalaya, wau ingkang anindhihi, sagung wong Kartawani, krerigan tanana kantun, mapan wus jeng ajenegan pan anging helet benawi, aparentah Den Dipati Pringgalaya.

Bengawan kinen nasakha, anulya karya wus dadi, gung wadya kinen nyabranga, sadaya aja na kari, nging Mangunhoneng iki, lan Cina sarewangipun, eca kendel kewala, antawis angsal sapalih, wadya Kartasura ingkang sampun nyabrang.

Ki Mangunhoneng anulya, sagung Cina den abani, lajeng anembang tengara, beri geng ingkang tinitir, suwara pating barekik, samya rempeg ajengipun, sampun karsaning sukma, wadya Kartasura sami, langkung gila aningali dhateng Cina.

Pan sinareng tinempuh nulya, lajeng geger kuwur sami, Tanana purun lawana, mundur mapan den cegati, mring Den Pringgalayeki, dadya kathah ingkang nempuh, saking jrih marang Cina, nulya kinen natas aglis, ingkang sasak dadya wong ing Kartasura.

Kathah pejah kentir toya, Cina lajeng lampah neki, Den Dipati Pringgalaya, nitih kuda den cemethi, nander pelajeng neki, wong ing Kartasura mawur, miwah putra sentana, samya ngrebut anak rabi, Sri Nalendra langkung kaget manahira.

Ingkang Cina pan meh prapta, ing alun alun puniki, Mayor Hundur kang winarna, langkung kaget ing tyas neki, lajeng mepak Kumpeni, ing sawonten-wontenipun, naming satus punika kinarya ngawali jurit, anging meksa Cina golong pengamuknya.

Kumpeni datan kuwawa, pan saking karoban tandhing, sedaya wong Kartasura, wus mawut tanan kari, Mayor Hundur anuli, lan Raden Pringgalayeku, angrebut mring sang nata, kalih welas jalan kaki, Sri Nalendra lajeng ingaturan lolos.

Kelangkung dennya kasesa, kathah kang katilar iki, sagunge ingkang pusaka, nanging putra lan garweki, Cina wus ngepung sami, dadya miyos banon gugrug, kang jalan kaki rolas, saangsal-angsal ngawali, kang lumampah aneng wurine Nalendra.

Sampun lepas lampahira, Sunan Kuning kang winarni, pan sampun lemebet pura, wus bedhah ing Kartawani, lajeng ngedhaton iki, jeng Sunan neng Kartapurun, ingkang Cina sedaya, pan lajeng ngenggeni loji, Mertapura ngenggeni ing Pringgalayan.

Mangunhoneng neng jro pura, tunggil lawan sang aji, pirang pirang ingkang brona, tenapi para selir, miwah parekan sami, ingkang kantun lan sang prabu, dadya katungkul samya, kasukan Jeng Sunan Kuning, lawan Cina Mangunhoneng Mertapura.

Kawarnaha wong Kartasura, kang samya lumayu ngungsi, sagung kang putra sentana, mapan rebut paran sami, ana kang ngungsi ardi, nging

Jeng Pangran Behi iku, angungsi mring Semarang, kalawan kang rayi kalih, Kangjeng Pangran Mangkubimi Sumayuda.

Kangjeng Sunan kang winarna, neng Surabaya gen ngungsi, Mayor Hundur kang winarna, utusan marang Betawi, nedha bantu Kumpeni, Jendral ambantoni sampun, gangsal atus Welanda, wus prapta ing Surwesthi, kang sentana punggawa kang samya prapta.

Nusul dhumateng Jeng Sunan, wus pepak wong Kartawani, Mayor lawan Pringgalaya, Kangjeng Sunan den aturi, kondur mring Kartawani, lajeng nembang tengareku, budhal sing Surabaya, mayor kang dadya pangarsi lawan para Hupesir sa prajuritnya.

Datan winarna ing marga, Kartasura sampun prapti, lajeng kaget bala Cina, katungkul amupu sami, miwah Martapureki, Mangunhoneng langkung kuwur, atenapi Jjeng Sunan, Kuning lajeng lolos nuli, Martapura Manguhoneng rebut paran.

Kang Cina pan sampun telas, pinatenan mring Welonda, Sunan Kuning kang winarna, sampun karsaning Hyang Widi, binujuk teka gampil, mring Welonda kenging sampun, binekta dhateng sabrang, semana ing Tanah Jawi, lajeng risak kawarna ing Kartasura.

Jeng Sunan Mangkubuwana, mapan samya den parabi, Sunan Kombul mring wong kathah, mengkana nuju nimbali, kang raka Pangran Behi, lawan kang rayi sedarum, wus pepak munggeng ngarsa, pan sampun samya tinari kardi, Sokawati kanggenan mring Martapura.

Kelangkung ageng barisnya, sapa kang kaduga iki, ngrebut banjur den prentaha, umatur Pangran Ngabehi, kados tan wonten malih, tyanipun adhi puniku, Mangkubumi punika, Kangjeng Sunan ngandika ris, paran sira dhimas Mangkubumi ika.

Apa ta sira kaduga, angrebut ing Sokawati, Kangjeng Pangran aturira, yen wonten karsa sang aji, sandika anglampahi, nanging pangestu pukulun, Sri Nalendra angandika, iya adhi ingsun idini, muga sira adhimas oleha karya.

Nulya ngabekti Jeng Pangran, wus lengser saking ngarsi, sedaya putra sentana, mapan kondur sampun sami, Jeng Pangran Mangkubumi, mapan lajeng mangkat sampun, dhumateng Sokawati, kelawan wadyaneki, tan winarna marga Sokawati prapta.

Lajeng pinethuk ing yuda, langkung ramening ngajurid, sampun karsaning Hyang Sukma, Ki Martapura puniki, wentisira kababit, marang Kalatana iku, gennya nyumed priyongga, mapan lajeng lampah neki, wus karebut Sokawati sedaya.

Dhumateng Kangjeng Pangeran, Mangkubumi kandor nuli, wau dhateng Kartasura, lajeng sohan mring sang aji, katur sasolah neki, jeng Sunan ngandika arum, ya adhi sun tarima tulusa sira duweni, Sokawati adhi sira kang parentah.

Mengkana pan sampun lama, Hedler maring Kartawani, ginubel mring Pringgalaya, kinen mundhut Sokawati, Hedler mapan nuruti, Sokawati wus pinundhut, dhumateng Kangjeng Pangran, nanging sewu ingkang meksih, Kangjeng Pangran kalangkung dennya lenggana.

Nanging Hedler kedah meksa, Kangjeng Sunan anjurungi, mring kajenge Hedler ika, dadya Pangran Mangkubumi, langkung gerah ing galih, dalu nulya lolos sampun, lawan sagarwa putra, dhumateng ing Sokawati, Kangjeng Sunan anreka dhateng kang raka.

Kangjeng Pangran punika, Ngabehi ingkang ngajani, nulya cinepeng kang raka, binucal ing Sabrang iki, dadya sentana sami, langkung giris manahipun, dadya lolos sedaya, tan ana kantun sawiji, lawan Raden Suryakusuma pan kesah.

Langkung bendru Tanah Jawa, sagunging santana sami, wonten nunggil mring kang raka, Kangjeng Pangran Mangkubumi, wonten mawat pribadi, dhumateng ing gunung Kidul, nanging cinedhak kewala, langkung risak Tanah Jawi, duk jenenge Jeng Sunan Kombul punika.

Pan lama denira yuda, Hyang uyung ing Tanah Jawi, Kumpeni pan kathah pejah, mengsah Pangran Mangkubumi, dadya tinulung iki, Gurnadur utusan sampun, pinilih Tanah Jawa, Jeng Sunan narima iki, Kangjeng Pangran Mangkubumi wus narima.

Dadya kekalih punika, Tanah Jawa kraton neki, Tanah Pajang lan Mentaram, Kangjeng Pangran Mangkubumi, ingkang aneng Mentawis, ing Ngayogya nagrinipun, anenggih jejuluknya, Kangjeng Pangran Mangkubumi, Kangjeng Sultan Mangku-buwana katiga.

Ing Kartasura winarna, mapan iya sampun ngalih, kedhaton winestan Sala, Jeng Sunan Kombul winarni, seda mapan wus lami, sinare nglangkunan iku, ingkang putra gumantya, Kangjeng Pangran Dipati, ajejuluk Jeng Sunan Mangkubuwana.

Anenggih kaping sekawan, Pangran Bintara kang winarni, ngapusan lajeng binucal, dhumateng ing Sabrang nuli, nging Surya Kusumeki, langkung prakosa prangipun, mapan wus salin nama, Kangjeng Pangran Mengkunagri, pan tinulung mring Jeng Sunan Surakarta.

Mengakana sampun waluya, ing Tanah Jawa puniki, kawarnaha ing Ngayogya, Kangjeng Sultan kang ngrenggani, pan dreman sugih siwi, putra putri mapan iku, nging kang putra kewala, punika ingkang winarni, namanira Kangjeng Pangran Ngabiha.

Nulya jeng Pangran ika, Dipati arineki, Pangran Demang aranira, nulya Pangran Dipasanteki, mapan arine malih, Pangran Natanusumaku, lan Pangran Sumayuda, PangranHadiwijayeki, nulya Pangran Harya Panular arisnya.

Pangran Mangku Kusuma, Pangran Adi Kusumeki, nuli Pangran Dipasana, Pangran Danu Paya nuli, Pangran Balitar iki, Pangran Sontanusumeku, Pangran Dipati Jaya, pepatihira sang aji, Raden Yudanegara nagri Toya Mas.

Pinundhut kanarya patya, ingalih namanireki, Raden Dipati Danurja, pengulu Pekih Ibrahim, katiga nunggal kapti, ratu patih lan pengulu, marma nagri Ngayogya, kelangkung arjanireki, Patih Jero nenggih Kyai Sindurja.

Wedana Moncanegara, Rahaden Rongga puniki, anenggih Prawiradirja, kelangkung keringan neki, mring praja kanan kering, anenggih ingkang winuwus, Kangjeng Pangran Dipatya, kang putra dewasa sami, ingkang sepuh anenggih pinaring nama.

Wau dhumateng kang EHyang, Kangjeng Pangran Mangkubumi, nulya Pangran Panengah, Pangran Martasona nuli, Pangran Pamot kang rayi, Pangran Pringgalaya, iku nulya Pangran Riyomenggala, nulya Pangran Singasari, kang waruju nama Pangran Anem ika.

Dene ingkang kinasihan, dhumateng kang EHyang iki, nanging Pangran Pangkubumya, langkung kreta Ngayogyeki,Kangjeng Sultan winarni, pan dumugi yuswanipun, menangi buyut ika, Kangjeng Pangran Mangkubumi, drebe putra jalu sareng babarira.

Ing tahun Ehe punika, wulan Mukharam nujoni, tanggal ping wolu kang dina, Jemungah Wage puniki, Alip ingkang lumaris,Kulawu mapan anuju, wektu sahur babarnya, Jeng Sultan ngaturan uning, langkung suka kang buyut pinundhut nulya.

Kangjeng ibu ingkang bekta, prapta ngarsanya sang aji, pinarak neng Prabayeksa, pan lajeng ngiling ngilingi,  Jang Sultan ngandika ris, bok ratu buyutireku, besuk wruhanira, wus karsaning Hyang Widi, mapan pinasthi iya kinarya lampahan.

Pan iku luwih lan ingwang, rusake Welonda benjing, wekasan walahu alam, marma bok ratu den becik, momong buyutireki, pan mituhu Kangjeng ratu, marma tan kenging pisah lan kang wayah buyut iki, pan meningi tigang tahun ingkang yusnya.

Kondurnya mring Rahmatolah, Jeng Sultan Mangkubuwaneki, anenggih kang kaping tiga, nulya kang putra gumanti, Kangjeng Pangran Dipati, jemuneng Sultan puniku, nenggih Mangku-buwana, kaping sekawan puniki, ingkang putra Pangran Mangkubumi nulya.

Jumeneng Pangran Diaptya, Pangran Pringgalaya nuli, pan ingelihan namanira, Pangran Mangkudiningrati, Pangran Anem pinaring, nama Mangkubumi iki, dadya lurahing putra, mapan ya iku kekasih, kang sentana kalih lelurahnya.

Kangjeng Pangran Ngabehi ika, lan Pangran Natanusumeki, Kangjeng Ratu Geng winarni, pan asring selaya neki, lan kang putra pribadi, dadya mutung adhudhukuh, babat kang ara ara, mapan lajeng den dalemi, tebihira saking nagri Ngayogya.

Mapan lampahan sa ejam, mengakana pan sampun dadi, winestan Tagelreja, kang wayah buyut tan kari, Kangjeng ratu winarni, pan tetanen remenipun, sinambi lan ngibadah, kinarya namur puniki, lampahira gen brongta marang Hyang Sukma.

Kang buyut tan kenging pisah, sinambi winulang iki, langkung kerta Tegalreja, mapan kabeh tiyang prapti, samya angungsi tedhi, ingkang santri ngungsi ngelmu, langkung rame ngibadah, punapa dene wong tani, henengena kawarnaha ing Ngayogya.

Raden Dipati Danuja, lawan ki Pangulu iki, Pekih Ibrahi, punika, lan Kyai Sindurjeki, Raden pan sami, Prawiradirja puniku, mantuk mring Rahmatolah, taruntunan datan lami, lan Jeng Sultan dadya sepi ing Ngayogya.

Kangjeng Sultan nulya karya, pepatih wayah ireki, Raden Dipati Danurja, Tumenggung Mertanegari, jinunjung nama neki, Raden Dipati punika nunggak semi Danurja, Raden Rongga kang gentosi, ingkang wayah pan inggih kados kang EHyang.

Anama Prawiradirja, Ki Sindurja kang gentosi, Raden Tumenggung ika, Sumadiningrat kang siwi, Sindurja nora dadi, nanging meksih namanipun, Ki Pangulu punika, anenggih ingakng gentosi, lurah Surata nenggih namanira.

Muhamat Sapingi ika, punggawa tiga pan sami, kemantu mring Sri Nalendra, Raden Sumadiningrat iki, ratu bendara nenggih, Raden Dipati puniku, ratu angger kang nama, Raden Rongga pan pinaring, kang weruju Kangjeng Ratu Naduretna.

Katiga samya nemira, dene karsanya sang aji, pan langkung saking kang rama, tenapi punggawa katri, maksiyat carup sami, kalawan agaminipun, Ki Pangulu mangkana, kabeh wong Ngayogya sami, ageng alit awis ingkang lampah nyata.

Jeng Ratu Ageng winarna, langkung susah ingkang galih, asung peling tan ginega, mring kang putra wayah sami, dadya angles sireki, dhasar wancine wus sepuh, jeng ratu ingkang driya, kondur mring Rahmatulohi, Tegalarja kang wayah buyut gumantya.

Kangjeng Pangran Dipatya, pan katiga putraneki, kang sampun samya diwasa, Pangran Diponegareki, Pangran Hadinegari, Pangran Suryabrongta iku, kang mengku Tegalarja, gentosi kang eHyang suwargi, Kangjeng Pangeran Dipanegara.

Nanging wus karsaning Sukma, Pangran Dipanegara ki, kedah momor ingkang EHyang, buyut mapan karsaneki, remen agami, dadya selaya iku, lan Kang EHyang Jeng Sultan, dadya awis sohanneki, nging Garebeg punika kang pesthi ana.

Seprandene kedah meksa, Walonda saha geng alit, saking jrih dhateng kang EHyang, tenapi dhateng sudarmi, nanging kang tyas pribadi, ing agama remenipun, mengkana Tegalarja, langkung duka kang Hyang swargi, kang ngibadah tenapi kathah ing tiyang.

Miwah ingkang wewangunan, sedaya mapan wus salin, Kangjeng Pangran namanira, lamun alelana iki, nenggih Syeh Ngabdul Rakim, kelamun aneng praja gung, Pangran Dipanegara, dadya anama kalih, ingkang yuswa sampun kalih dasa warsa.

Nanging pekaremannya, ingkang den lampahi, mengkana esthining driya, ing siHyang kelawan latri, sepirane dunyeki, dadya karem ingkang, marang purbaning Sukma, nanging sipat ngaral meksih, asring kenging kagodha dhateng wanodya.

Yen kala enget tyasira, marang wekasan dumadi, dadya eca alelana, anjajah sakeh ing Mesjid, mapan tunggil lan santri, kang kathah kathah puniku, langkung amati raga, angagem kang sarwa langip, milanira awis jalma kang uninga.

Lamun iku kawuningan, dhumateng guruning santri, Syeh Dulrakim nulya kesah, nanging ingkang den karemi, tunggil lan santri alit, lan kang samya nisthanipun, anging pondhok punika, marmanipun ngalih ngalih, lamun bosen pesantren ngalih mring wona.

Gunung jurang parang guwa, trekadhang urut pasisir, kelamun wulan Ramelan, ngujalat guwa ingkang sepi, mengkana kang winarni, aneng suka mal panuju, Syeh Ngabdul Rakim ika, linggih neng jro guwa iki, lingsir dalu cobaning Hyang nulya prapta.

Kelangkung awarna warna, coba ingkang andhatengi, Syeh Ngabdul Rakim semana, wus tan drebe tingal kalih, nanging marang Hyang Widi, wus musna coba sedarum, nulya ana kang prapta, jumeneng ngarsanireki, kang wong priya cahyanya sawang purnama.

Aweta Sang Jati Sukma, sayektine Sunan Kali, Seh Ngabdul Rakim semana, cengeng denira ningali, nulya ngandika aris, eh Ngabdul Rakim sireku, wus pinasthi Hyang Sukma, lamun sira iku benjing, dadya ratu iring iring nulya musna.

Nulya musna sang pandhita, pupungun Seh Ngabdul Rakim, kelangkung gegetunira, dene tan ngantos ngabekti, enjing nulya lumaris, lampahnya pan jujur gunung, tan ngetang pringgabaya, salira wun tan katolih, kang kahesthi amung sih ira Hyang Sukma.

Nusup nusup lampahira, mudhun jurang minggah ardi, Tanana ingkang sinedya, langkung liwung ing tyas neki, lamun sayah lumaris, sare sa gen enggenipun, mangkana sampun prapta, ing bengkung Seh Ngabdul Rakim, lajeng kendel ngantos angsal pitung dina.

Seh Ngabdulrakhin wus tedhak, dhumateng Mesjid Magiri,  pan arsa salat Jumungah, mapan nuju samya prapti, sagung kang jurukunci, pan arsa salat sedarum, kagyat samya tumingal, tan pandung mring gustineki, pan kumrubut samya salam sedaya.

Sabakdanira Jumungah, sagung ingkang juru kunci, mapan lajeng samya kurmat, ing sa gadhah gadhah neki, dadya nyare sawengi, ing Mesjid jimatan iku, enjing anulya mangkat, Seh Ngabdurakhim lumaris, turut lepen ika lajeng minggah arga.

Prapta ing guwa seluman, lajeng anyare sawengi, enjing anulya lumampah, nut tirah tirah inga ngardi, mengkana sampun prapti, Seh Ngabdurakhim puniku, guwa Sigala gala, anulya dipun lebeti, kalih dalu nyare neng Sigala gala.

Enjang anulya lumampah, lajeng anede kang wukir, Guwa Langse kang sinedya, Dirgama wus tan kaesthi, mengkana Sampun prapti, Guwa Langse lampahipun, Seh Ngabdulrakhim nulya, neng ngriku amati ragi, awetara neng guwa satengah condra.

Angeningaken kang tingal, wus sirna sagung kaeksi, Seh Ngabdulrakhim semana, nging kantun rumekseng urip, urip rumekseng dhiri, dhiri wangsul urip sampun, kang urip kaya kaya, sampun tan kena winuning, kawarnaha ingkang ngadhaton Samodra.

Ratu Kidul sampun prapta, neng ngarsa Seh Ngabdulrakhim, mapan pandhang jroning guwa, nging jeng ratu wus udani, lamun Seh Ngabdulrakhim, lagya suwung ciptanipun, datan kenging ginodha, dadya umatur ubanggi, lamun benjang prapteng mongsa badhe prapta.

Nanging Seh Ngabdulrakhim, miharsa datan ningali, Ratu Kidul sampun musna, mengkana Seh Ngabdulrakhim, wus ucul tingal neki, mantuk bongsariyahipun, enjing nulya tumedhak, dhumateng Parang Taritis, lajeng sira mahanare Parang Kusuma.

Pitekur sendhehan sela, layap layap miharseki, suwara mapan mengkana, eh ya ta Seh Ngabdulrakhim, ngaliya aran neki, Ngabdul Khamit ta sireku, lan maneh ingsun warah, kurang telung tahun iki, ing bubrahe iya neraga Ngayogya.

Mapan wus karsaning Sukma, wiwit bubrah Tanah Jawi, iya kurang telung warsa, lawan sara iku benjing, mapan iya wus pinasthi, dadi lelakon ing besuk, ingsun aweh prethanda, marang sira Ngabdul Khamit, Panah Sarutama iki sira goha.

Lan maneh wewekas ing wang, marang sira Ngabdul Khamit, lan poma sira den yitna, lamun luput iku benjing, ramanira tan dadi, nanging ta wewekas ingsun, Ngbadul Khamit maring sira, ya gelem sira kinardi, ya Pangeran Dipati marang Welonda.

Mapan wus pesthi duraka, nanging ta ramanireki, Ngabdul Khamit jaganana, olehnya jumeneng aji, tan ana malih malih, nanging sira srananipun, mapan iku tan dawa, nanging kinarya leluri, Ngabdulrakhim wus poma sira muliya.

Byar wungu padhang tingalnya, tan ana jalma kang angling, lajeng ningali gegana, wonten cumlorot lir thathit, dhawah ngarsa nireki, tumanceb ing sela iku, dhawah ngarsa nireki, nenggih ki Sarutama, mapan wus pinundhut nuli, byar rahina Seh Ngabdul Khamit lumampah.

Kinandhut ki Sarutama, pan lajeng urut kikisik, kendel aneng ing sawangan, sakedhap nulya lumaris, prapta Nglipura iki, ing sela gilang puniku, nyare sedalu nulya, enjing pan lajeng lumaris, prapta guwa Secang kendel Jeng Pangeran.

Anyare sedalu ika, enjing pan lajeng lumaris, kondur marang Tegalarja, mengkana pan sampun prapti, lajeng den busanani, Ki Sarutama puniku, rineka cundrik ika, henengena ingkang winarni, ing Ngayogya langkung khathah kang bicara.

Hoprup mapan salin nama, Minister ing namaneki, Hegler namaning Welonda, lawan lenggah jajar sami, lan Kangjeng Sultan iki, lawan mawi songsong iku, pan iku datan lama, nulya Gurnadur Ngejawi, nulya Jendral Dhandhles namanira.

Sampun prapta Surakarta, yun lajeng mring Ngayojeki, Kangjeng Sultan datan arsa, sabab dereng wonten iki, adat kang dhingin dhingin, Jendral Ngejawi puniku, senadyan ngejawiha, pananging kendel Semawis, setun tebih mapan kendel Salatiga.

Nanging Jendral kedah meksa, genira ayun udani, wekasan dadya selaya, sagung wong Ngayogya sami, kinen busana jurit, sampun sumekta sedarum, Den Dipati Danurja, lan Raden tenapi, pra punggawa kang agung agung sedaya.

Kang Jawi dherek sedaya, dhumaten Raden Dipati, mapan kinen mangsulena, lampahe Jendral puniki, Kelathen sampun prapti, tan adangu Jendral rawuh, umiyat wong Ngayogya, amepeti lurung sami, dadya kewran Jendral pan kirang sumekta.

Lajeng lumebet kewala, mring loji Jendral puniki, Raden Dipati Danurja, lan Raden Rongga tenapi, sagung kang pra Dipati, tumut malebet sedarum, lajeng samya tabeyan, kalawan Jendral nuli, abicara Jendral dados manahira.

Pan lajeng wangsul kewala, mantuk dhumateng Semawis, mengkana lama lama, saya kathah bicareki, nanging Raden Rongga iki, ingsah tansah dados catur, mengkana tumpa tumpa, Den Rongga ingkang prekawis, mapan aSring den undang dhateng Semarang.

Den Rongga Prawiradirja, nanging wus prayitna galih, ingkang tyas pan wus uninga, lamun dipun pengarahi, dhumateng ing Kumpeni, dadya tan pegat puniku, langkung prayitneng baya, mengkana mapan wus lami, Jendral meksa ayun uninga Ngayogya.

Wus dadya ingkang bicara, mengkana ingkang winarni, Kangjeng Pangeran Dipatya, ingkang putra den timbali, Pangeran Dipanegari, sampun prapta ngarsanipun, Kangjeng Pangeran Dipatya, mapan angandika aris, lah ta kulup payo padha andum karya.

Wong ing Kadipaten ika, kang padha dadi prajurit, kabeh iku sira rehna, pan sewu cacahe iki, dene ingkang ngiring mami, tumbak kencengireki, mongsa bodhowa siseku, pan ingsun kang bicara, dene ingkang ngiring mami, nging kariya ngampil lan Suranata.

Kelawan Trunaasmara, ponakawan gamel iki, ingkang cekel priyongga, lawan adhinira kalih, dadya kanthinireki, sandika Pangran turipun, anulya tinimbalan, ingkang Wedana prajurit, namanira Rahaden Wiryapuspita.

Lawan Den Jayaminarsa, wus pinaringaken iki, mring Pangran Dipanegara, mengkana pan datan lami, lan Jendral praptaneki, Kangjeng Pangran Dipatyeku, amethuk mring Kalasan, dene ingkang jaga Westhi, ingkang putra Pangeran Dipanegara.

Lawan kang rayi kalihnya, Pangran Hadinegareki, lan Pangeran Suryabrongta, kelawan Wedana kalih, ingkang dados pengarsi, mengkana sampun kepethuk, lan Jendral neng Kalasan, Kangjeng Pangeran Dipati, mapan lenggah sakedhap anulya mangkat.

Kawarnaha Kangjeng Sultan, kang methukne Gawok iki, mengkana pan sampun panggya, lan Jendral Dandeles nunuli, lenggah sakedhap iki, anulya bundhalan kondur, dhateng nagri Ngayogya, lan Jendral pan sampun prapti, mapan kathah bicara kang nora dadya.

Duk semana ing Ngayogya, mapan lagya mempeng neki, sagung kang putra sentana, lawan kang para Dipati, mengkana Jendral iki, mapan menggah kajengipun, kang prajurit sedaya, kalebet moncanegari, ing Ngayogya sedasa ewu pansamya.

Sawangnya lagya gumbira, kejawi pangrembeneki, anging Jendral ing tyasira, kang dinugi bengkalahi, Rahaden Rongga iki, Prawiradirja Madiyun, dadya mantuk kewala, akarya karenah malih, Raden Rongga kang ingangkah kengingira.

Kangjeng Sultan kang winarna, Rahaden Rongga puniki, pan kalilan mantuk ika, lan sagung mocanegari, kawarna sampun prapti, Rahaden Rongga Madiyun, sampun karsaning sukma, Jeng Ratu Maduretneki, babar lajeng seda konduran punika.

Sinare ing Giripurna, Rahaden Rongga puniki, tumut aneng pakuburan, rahina wengi anangis, mapan ngantos alami, saya wuwuh driyanipun, mengkana ing tyasira, angur melu ngemasi, datan saged yen teksih kantun neng denya.

Dadya dilalah karsanya, akeh luput den andhemi, mengkana ingkang winarna, Jendral mapan sampun dadi, rembag lan den Dipati, nulya katir suratipun, dhumateng Sri Nalendra, anuhun Den Rongga iki, pan ingundang ing Jendral dhateng Semarang.

Dilalah karsaning sukma, Kangjeng Sultan teka gampil, pan iku kang dadya marga, rusake Ngayogya iki, Den Rongga den timabali, wus sohan sabalanipun, pan sewu winetara, nanging Den Rongga tyas neki, nanging meksih asmara dhateng kang swarga.

 

PUPUH XV

ASMARADANA

Mapan lajeng dhawuhi, den Rongga Prawiradirja, kalamun ing ngundang mangko mring Jendral dhateng Semarang, mengkana ing tyasira, ingkang gumantung ing kalbu, ngajeng ratu Maduretna.

Mengkana esthining galih, den Rongga Pawiradirja, yen ingsun nuruta bae, lumaku marang Semarang, iya lamun palestra, kalamun tan mati ing sun, dadya andedawa brota.

Baya ngur mulih amami, aluru dedalan apa, saprandene awakingong, neng dunya wus neba bisa, iki dalan utama, sun anusul Kanjeng ratu mengkana ing dalu nulya.

Kang wadya wus den dhawuhi, manuk mring Madiyun nulya, budhal dalu denya bolos, kalawan sawa dayanira, den Dipati Danurja, wus ngaturi priksa iku, dhumateng Srinaranata.

Miwah dhumateng ing loji, mring minister wus sung wikan, nulya karya surat age, kinintukken marang jenderal ingkang aneng Semarang, Kanjeng Sultan kang winuwus, sakelangkung dukanira.

Ingkang tinuding nututi, wedana jero punika, Raden Purwadipurane, lan Pangran Dipakusuma, punika ingkang jaba, lan Raden Pringgalayeku, nging cinendhak kang carita.

Rahaden Rongga puniki, pan sampun kesambut yuda, ingkang ngolani kancane, Adipati Kephadangan, Raden Sumanegara, ingkang layon sampun katur, dhumateng Srinaranata.

Kawarna Jendral Semawis, mapan sampun aputusan, bantu mring Mentaram mangko, mengkana pan samupun prapta, nanging tan angsal karya, Raden Rongga wus kapupu, nulya Pangran Natanusuma.

Ingkang tinerka ngajani, tinedha sampun binekta, dhumateng Betawi mangko, saical lare den Rongga, nenggih nagri Ngayogya, wus tan ana banthengipun, Jendral dugeken tyasira.

Anulya dhateng Mentawis, ambekta sawadya kuswa, Jeng Sultan tan methuk mangko, langkung ayuda ing nala, mengkana sampun prapta, Jendral ing Ngayogya iku lajeng mring loji kewala.

Sampun karsaning Hyang Widi, Jeng Sultan ayuda karsanya, kang putra sentana kabeh, atenapi ingkang wadya, mapan sampun sumenta lamun kinarsa apupuh, ing tyas sampun kaduga.

Nanging wus karsa Jendral Daendels abicara, lan Raden Adipatya Danurja ngaturan iku, Kanjeng Sultan alebet.

Inggih dhumateng ing Ngloji, kepanggih alawan Jendral jeng Sultan tan arsa mangko, dadya langkung ayudanya, mester enggal lan wa bram, mengkana wekasanipun, Jeng Sultan wakil kewala

Miter kalih atureneki, katiga Raden Dipatya, kalamun wonten kajenge, Jendral punapa wus lila, Kanjeng Sultan ngandika, iya mapan lila ingsun, marang sit hole Dipatya.

Mengkana Pangran Dipati, wus ing ngiden mring kang rama, kinen mangggihi jendra le lan wus tilas welingira, nulya lengser sing dhasar, lawan mister kalihipun, mHyang sagung putra sentana.

Tenapi kang pradipati, lawan prajurit sedaya, sampun prapta ngloji mangko, nulya panggih lawan Jendral, Kanjeng Pangran Dipatya, anulya ing ngakat sampun jumeneng sang raja putra.

Nalendra parentah iki, mring sagunge wong Ngayogya, dadya Kangjeng Sultan mangko, mapan kendel amegawan, nanging momong kewala, dhumateng kang putra iku, wus rampung ingkang bicara.

Kanjeng raja kondura glis lajeng sowan mring kang rama, wus katur sanes karane enjangira Jendral nulya, dhumateng ing kerajan, mapan lajeng pamit mantuk, enjingira nulya budhal.

Jenderal Daendels mring Betawi, datan lami kintun bintang, dhumateng jeng raja mangko, pan sinami agengira, lan bintange priyongga, Jendral Dhandels puniku, nanging kantun mawi sela.

Pan mudhel pratondhaneki, saking ing raja Welanda, datan lami gantos mangke, Jendral Dhandeles punika, Jendral Janseng punika, kawarnaha ing Mentarum, laminya jumeneng ika.

Kanjeng Raja Ngayogya di, Kanjeng Sultan kang winarna, mapan kenging pabanguse, marang ingkang gadhah karsa, ingkang putra Priyongga, Pangran Mangkudiningratku, lan Pangran Jayakusuma.

Pangran Sontawijaneki, Jeng Sultan Mindhak sekawan, putra kang diwasa mangko, kang sepuh Pangran Natabaya, anuli arinira, Pangran Slarong puniku, kuli Pangran Sontawijaya.

Pangran Jayakusumeki, punika ingkang taruna, dadya ewa ing manahe, Kanjeng Sultan mring kang putra, Kanjeng raja Nalendra, pan kenging pambangusipun, dhumateng kang putra tiga.

Pangran Mangkudiningrati, punika kang gadhah karsa, nuhun mring kang rata mangko, jumeneng Pangran Dipatya, ingkang rayi kalihnya, Pangran Jayakusumeku, lan Pangran Sontawijaya.

Punika ingkang jagani, ing lebet garwa kalihnya, mapan ingkang mothahake, Kanjeng ratu mas punika, lawan ratu kencana, marma Kanjeng Sultan iku, langkung emeng ingkang driya.

Enengena Ngayogya ki, kang lagya samya kengengan ing Betawi winiraos Jendral Janseng pan tamuhan anenggih kang prang muka, Jendral Ingris wastanipun, Rafflesepe kang bala.

Jendral Janseng atur tulis, marang Kanjeng raja putra, Nalendra nuhun bantune, mapan lajeng binantonan anenggih kang lumampah, mapan Rahaden Tumenggung, Danukusuma kalawan.

Den Menggung Danunegari, Den Menggung Wiryakusuma, dene ingkang lebet mangke, Rahaden Riya Sindurja, lan Raden Ranawijaya, mapan kang sal kang Tumenggung, sewu cacahe kang bala.

Mapan dereng ngantos prapti, Betawi pan sampun bedhah, lajeng baris srandhole, sagung kang wadya Ngayogya, neng gembola Surakarta, pan lestari kawonipun, Welandi Jendral Binucal.

Janseng ingkang angrenggani, Betawi Jendral Botemas, Raffles ingkang jujuluke, mengkana ingkang winarna, nenggih nagri Ngayogya, Kanjeng Sultan Geng tyasipun, dene Welonda wus sirna.

Mapan sampun salin Inggris, pan semana rajeng Sultan, lajeng arsa dhatengake, ingkang dadya deleng ing tyas, mengkana sampun rembag,  kelawan putra katelu, sekawan kang mantu nata.

Lawan ingkang ipe kalih, mapan punika sadaya, kang samya panas manahe, dhumateng Raden Dipatya, kang mantu namanira, den Sumadiningrat, iku ipe Rana Prawiranata.

Prawiradiwirya iki, semana Raoden Dipatya, mapan tinimbalan mengko, sengadinira pinirsa, Inggris ing kabarira pan sampun prapta kedhatun, cinepeng Raden Dipatya.

Mapan lajeng den sedani, atenapi lan kang rama, Raden Danukusumane, mengkana ingkang winarna, Kanjeng raja Nalendra, mapan sampun tanpa bayu, dadya angles ingkang driya.

Sagunging nglawang kinunci, wadya krajan sedayanya, baris banjur andhap manko, lajeng kinen nimbalana, dhumateng ingkang putra, Pangran Dipanegareku, dhumateng ing Tegalarja.

Kawarna Tegalarjeki, Pangeran Dipanagara, mapan tan amirsa watos, kalamun nagri Ngayogya, nenggih wetan punika, jinawil kang mapan iku, nenggih Pangran Natabaya.

Kelangkung kaget kang galih, lan tos dhateng kang rama, KLanjeng Pangran nulya kinon, angambili kang turongga, sampun mapan anulya, tinitih anander iku, datan mawi bekta bala.

Nanging lan gamel satunggil, neng marga kapethuk nulya, lawan kang utusan mangko, ingkang rama Kanjeng raja, tan pantara wus prapta, ing banjar andhap puniku, Pangeran Dipanagara.

Kepanggih sadaya sami, ingkang wadya Kanjeng raja, Pangran Dipanagarane, nimbali den Jasantika, punika ingkang patya, Kanjeng raja kang pinuju, mapan wus salin ping tiga.

Dene patih kang rumiyin, Ki Tumenggung Wiraguna, nulya tilar sepuh mangke nulya Mas Tumenggung ika, nenggih ing Sokawatya, Kertadirja tilar sepuh nulya mas Tumenggung kapan.

Sumadirja ingkang wangi, mapan tilar sepuhika, nulya kekalih patihe, westa Mas Tumenggung ika, nenggih Cakradipura, kalawan Raden Tumenggung, Jayasantika punika.

Nging mas Cakradipureki, tilar sait marganira, kantun satunggal mangko, nenggih Raden Jasentika, kaduk purun kewala, sing mandura wijenipun, ingkang sentana priyongga.

Marma lajeng madek baris, saking prayiteng ing baya, pan lajeng dinukan mangke, mring Pangran Dipanagara, pan kinen bubarena, nging kantuna ingkang sepuh, lurah mantri lan wedana.

Jeng Pangeran nulya manjing, mring panepen ika, kang kori kinunci mangke, anenggih ingkang tengga, kirah manodin lawan, ki Muhamad Usmaniku, sami lan sakancanira.

Kaum lan Suranateki, inggih lajeng dinukan, kori kinen ngengakake, mengkana ingkang winarna, Kanjeng raja Nalendra, yunyunen ing praptanipun, wau dhumateng kang putra.

Pan kinen mariksa nuli, wau dhateng banjar andhap, keparak ing ngutus mangke, Rahaden Wiryapuspitra, mangsuli aturira, mapan sampun rawuh dangu, lajeng duka mring ki lurah.

Sareng sampun andukani, lajeng lumebet kewala, among samita pan age, wangsul matur mring jeng raja, lajeng kinen madosa, mring ing panepen iku, jeng Pangran nulya kepanggya.

Mapan lajeng den timbale, wau dhumateng kang rama, tan pantara prapta mangko, Pangeran Dipanagara, ngasanya Kangjeng raja, ing ngawe lajeng rinangkul, sarwi kumambeng kang wespa.

Mapan ta mangkono maning, Pangeran Dipanagara, pan inggih medal wespane, ri sampun tata kang driya Kangjeng raja ngandika, ingsun kulup aweh weruh, pamanira Danureja.

Ing mangko wus den paeni, iya marang eHyangira, paran polah ingsun mangko, lamun ingsun ing ngandikan iya marang Kanjeng rama, apata ingsun lumaku, paran mangke rembagira.

Pangran Dipanegareki, mapan aris aturira kelamun sedalu mangke, prayogi mopo kewala, Kanjeng raja ngandika, lamun mengkono karepmu, prajurit sira pepakna.

Menawa eHyang ngireki, kebacut supe dukanya, iya marang ingsun mangko, nora wurung bondayuda, Pangeran Dipanagara, wotsekar alon umatur, marma andangu kawula.

Dadak mampir anyrengeni, dhateng paman Jasentika, pan sampun sedhiya mangko, gung abdi dalem sedaya, lajeng ambakon bubarna, nging kantun kang samya sepuh, lajeng mring panepen amba.

Pan inggih mekaten sami, kakirah manodin lawan, ki Muhammad Usman mangke, kaum lawan Suranata, kancanipun sedaya, pan samya sumekteng pupuh, kori sampun tinetegan.

Lajeng kawula srengeni, lan ingkang keti punika, ambaen bucal tetege, mindhak karya salah nyana, Kanjeng raja duk mirsa, ature kang putra iku, dangu datan angandika.

Wekasan ngandika aris, paran kulup karepira, ingsun nora duga mangko, sireki pananging juga, senadyan akulita, tembaga balung wesi ku, otot kawat sungsum gegala.

Mongsa ta gelar iki, mungsuh paman-pamanira, mapan ta kaliwat akeh, Pangeran Dipanagara, pan aris aturira, nedyan mewah malih puniku, anging pangestu paduka.

Yen Kanjeng eHyang upami, meksa dhateng ken wesesa, dhumateng paduka supe, kapanggiha ing kawula, samya den tingalana, sampun wonten tumut-tumut, nulya Raden Jasantika.

Mapan sowan tur upeksi, lamun den Sumadinngrat, lawan Brotanusumane, ing ngutus dhateng sang nata, Kanjeng raja narendra, mapan angandika arum, Dipanagara ywa lunga.

Alingana wuri mami, sun undange uwakira, nulya tinambalan age, ing wiriden Jasentika, sampun prapta ing ngarsa, Kanjeng raja ngandika rum, dika kang ngutus punapa.

Raden Menggung matur aris, dutus maringi uninga, mring jeng rama tuwan katong,lan paduka ing ngandikan, Kanjeng raja ngandika, nggih kakang andika matur, kawula ing sapunika.

Ruhun punten jeng rama ji, mapan dereng saged soan, tan sekeca awakingong, pun kaka dika matura, dhumateng Kanjeng rama, nulya den Tumenggung mundur, kalawan Brongtanusuma.

Kanjeng raja ngandika ris, mring Pangran Dipanagara, paran yen ngandikan ingong, maneh marang eHyangira, Pangeran Dipanagara, tur sembah anulya matur, kawula mapan sumongga.

Kanjeng raja ngandika ris, becik ingsun yen ngandikan ewuh tan seta amangko, kalawan ta adhenira, apa during ana prapta, Pangeran matur wotsantun, mapan sampun samya prapta.

Pan amba ken wangsul sami, pun adhi Adinegara, mapan amba-amba tempahake, ngulatna dhateng pun uwa, pun adhi Suryabrongta, ngulaten paman puniku, Jayakusuma kang dadya.

Kekalih raosing galih,mengkana mapan antara, wonten kawandina mangke, Kanjeng raja ing ngandikan, dhumateng Kanjeng Sultan, Nyai Riyakang ingutus, nulya Kanjeng raja soan.

Tan kantun kang putra iki, kinen kendel ketanggelan, jeng raja manjing kedhaton, wus cundhuk lawan sang nata, jeng raja ngaraspada, pan samya kumembengipun, mengkana pan sampun lenggah.

Kanjeng Sultan ngandika ris wau dhumateng jeng raja, ywa sira liru mangretos, marmane iku sun buwang, benjang sapungkur ingwang, wus sun duga iku kulup, makewuhi marang sira.

Marmane ingsun pateni, pan ingsun iki wus tuwa, ing besuk sapa kang duwe, tinggalane eHyangira, dadya samya pulihnya, ingkang tyas kalihanipun, nanging dereng karya patya.

wus tan ana walangati, saben dina ing ngandikan, jeng raja manjing kedhaton, Pangeran Dipanagara, mapan sampun kalilan, kundur mring Tegalarjeku, mengkana pan ora lama.

Kanjeng Sultan kenging malih, saking agenging panggoda, ewa mring kang putra mangko, mengkana ingkang winarna, Pangeran Suryabrongta, sowan mring kang raka iku, dhumateng ing Tegalarja.

Mapan atur kabar yekti, ingkang warta sampun terang, dadya kumepyur galihe, Pangeran Dipanagara, mengkana kang winarna, ing dina Jumungah iku, Kanjeng Sultan miyos salat.

Kanjeng raja dherek iki, pepak kang putra sentana, pan saben Jumungah mangko, Kanjeng Sultan miyos salat, mengkana sampun lama, Kanjeng Sultan ewahipun, dhateng jeng raja Nalendra.

Sabenda Jumungah iki, Kanjeng raja mapan nulya nimbali kang putra mangke, Pangeran Dipanagara, lan kang rayi ika, Pangran panengahiku, kang samya tinantun karya.

Kanjeng raja ngandika ris, paran adhi pikirira, Kanjeng rama owah tyase tan arsa ningali mring wang, dene pengrasaningwang, barang kinarsakaken iku, sun adhi datan suwala.

Kongsi cinacat wak mami, ingsun adhi mring Welonda, saking dene wediningngong, iya marang Kanjeng rama, Pangran panengah turira, kados boten marem tuhu, yen paduka teksih nama.

Nenggih jeng raja puniki, lan malih kang prentahan, jeng raja ngandika alon, apa adhi sun aturna, Pangran panengah turira, mapan langkung ewedipun, yen paduka angaturna.

Inggih ing kalih prakawis, boten wande yen kapiran, paduka ing nginakake, inggih dhateng pun Welonda, sawung medhot pondhongan, punika upamenipun, inggih dinamel punapa.

Jeng raja ngandika aris, paran adhi kang prayoga, Pangran panengah ature, ingkang kepanggih kawula, sanajan den pundhuta, mapan lun kekahi tuhu, nadyan praptaha ing yuda.

Mapan inggih lun lampahi, rumiyin pan sampun lila, lawan ingkang ngangkat mangko, inggih gupremen Welonda, yen paduka ajriha, pan Welonda sampun tamtu, ewa dhumateng paduka.

Kang lamun lajeng tinampik, kados pundi temahanya, kapinten kalih-kalihe, senadyan bonda ayuda lawan rama paduka, kang punika sababipun, kados nunten tinulungan.

Dhateng gupremen puniki, sabab punika kang karya, jeng raja emeng ing tyase, nulya antun mring kang putra, Pangeran Dipanagara, paran karepira kulup apa nunggal pamanira.

Yen upama durung nunggil lah mara sira matura, Pangran Dipanagarane, mapan aris aturira, pisah nunggil tyas amba, lan paman panedhah tuhu, sumongga tuwan galiha.

Upami sami satunggil, mapan awrat mring sudarma, lamun Kanjeng eHyang yektos, peputra dhateng paduka, tan galih mring kang liya, mapan punika satuhu, ingkang dados kancanira.

Kencenging tyas amba yekti, aluhung ing ngaturena, senadyan silih pamine, dhumatenga ing ngayuda, lamun nunggil sudarma, mengsah lan Welonda tuhu, mapan sae kang carita.

Yen paduka ngantos jurit, inggih kalayan jeng eHyang, mapan ambatur sayektos, kencenge manah kawula, mapan dherek Kanjeng eHyang, milane wonten pukululun, pan inggih saking paduka.

Pan inggih mekaten malih, paduka wonten punika, saking Kanjeng Hyang wijine, nanging kalamun jeng Hyang, tan galih puta liyan, nging punika mawenipun, aluhung ing ngaturena.

Mapan benjing dhateng pundi, inggih bapa dhateng anak, anak mring putu tan wande, kalamun lujeng punika, pan amba mirsa warta, mapan inggih terang sampun, saking adhi Suryabrongta.

Kanjeng eyang sampun galih, suwenge Pangran dipaya, kang badhe kinarsakake, gentosi, paduka, lawan ingkang pasoan, pan Mangkudinigrat tuhu, sampun dados pambag samya.

Nging kantun ngentosi Inggris, yen paduka ngekahana, kados kalangkung ewede, pan Kanjeng Hyang tan sikara, dhateng nama paduka, nanging karya jangkepipun, inggih wicalan Negara.

Ratu mapan putraneki, nenggih Pangeran Dipatya, mekaten samya rembage, paduka wus nama raja, mapan raja kewala, aja pecah badhenipun inggih nagari Ngayogya.

Lamun paduka ngekahi, datan wande bondayuda, langkung awon pocapane, lamun tan kinekahana, mapan kelajeng benjang, marma amba kamipurun aluhung ing ngaturena.

Mumpung dereng ngantos ugi, kawentar mring tiyang kathah, lingsem lan punapa mangko, pan saking karsa paduka, priyongga kang ngaturna, mapan wonten tandhanipun pejahe paman Danurja.

Welandi boten nulungi, tur mindhak wewah duraka, lawana tan pocapane, mekaten kadya paduka, upami ngekahana, kalawan ngaturna tuhu, mapan samya ewedira.

Upami benjang nemahi, pinundhut salah sajuga, tan wande aprang temahe, senadyan silih reranga, lamun kalih Welonda, Kanjeng Hyang peputra tuhu, inggih dhumateng paduka.

Kantenan rinebet yekti, tur mindhak angsal utama, lawan saepocapane, mengkana Kangjeng raja Nalendra, karsa nurut putranipun, anulya aris ngandika.

Paran adi massireki, umatur Pangran panengah, inggih lamun meksakane, nanging kula punika, tan sageda nglampahana, kados anak mas puniku, pan adhi watos kawula.

Wus padha mundura dhingin, nging Dipanagara sira, kariya ana panepen, nulya mundur kalihira, nenggih Pangran panenegah, mapan sampun lajeng kondur, nging Pangran Dipanagara.

Meksih neng panepen iki, mengkana ta kangjeng raja, Nalendra mapan wus kinen, nenggih akarya nuwala, tan pantara wus dadya, nulya utusan puniku, animbali Nyai Riya.

Suwonda segonda kalih, tan pantara sampun prapta, ngarsa ingkang jeng raja ge, nulya jeng raja Nalendra, maringaken nuwala, Nyai Riyakang ing ngutus, ngaturken marang sang nata.

Tan pantara nulya prapti, Nyai Riyangarsa sang nata, kang surat wus katur mangke, dhumateng Srinaranata, mapan lajeng binuka, sampun sinukma ing kalbu, langkung suka Srinarendra.

Enjang nulya den timbale, jeng raja putra Nalendra, dhumateng kang rama mangke, tan pantara nulya prapta, jeng raja ngarsa nata, Kanjeng Sultan nulya dangu, mring Kanjeng raja Nalendra.

Kerna sari atur tulis, nyaosaken saneskara, jaluk mulih lir maune, jeng raja putra Nalendra, pan aris aturira, inggih saking lepat ulun, rumiyin kenging rencana.

Sareng sampun lami-lami, kados saru ingkang praja, mengkana sakedhap supe, jeng Sultan mringkang ngubaya, garwa kalih mHyang putra, saking suka ing tyasipun, rinangkul raja Nalendra.

Ya wus eling anak mami, kalamun duwe wong tuwa, Kangjeng Sultan anulya ge, mapan kinen nimbalana, Raden Tumenggung ika, Sumadiningrat prapta wus, lan Raden prawira nata.

Brongtanusuma lan carik, mapan lajeng karya surat, mring loji paring wruh mangko yen Kanjeng raja Nalendra, ngaturken kang panguwasa, tenapi lan naminipun, saking karsanya priyongga.

Ingkang ing ngutus mring loji, Kyai Sindunagara, lan Raden Tumenggung mangko Danunegara punika, pan dereng karya patya, marma kaliwon kang ngutus, mengkana pan sampun prapta.

Lan minister Engglar panggih mapan lajeng winertanan, ingkang serat ijoane, lamun jeng raja Nalendra, nyaosaken kang nama, lawan parentahanipun, wit saking karsa priyongga.

Mapan wangsul nama lami, Kanjeng Pangran Adipatya, kalawan ing pasoane mister langkung gegetunya, tan saged mangsulana, ingkang surat mapan sampun, linajengken marang Jendral.

Nanging sampun salin Inggris, surat sinamur kewala, datan minangsulan mangko, awetara pitung dina, Jeng Sultan nulya karya, pepatih Kyai Tumenggung, sindunagara punika.

Mester mapan den timbale, mapan sakit sengidanya, nging wakil letnan Ki Mangon, wus pepak sagung kaseba, nuju Isnen kang dina, nulya miyos sang ngaprabu, nging letnan lan juru basa.

Ingkang dherek mring sang ngaji, lenggah neng sitinggil ika, Kanjeng Pangran Dipatine, wangsul palenggahan lama, mengkana mapan nulya, kang Kanjeng Sultan ngangkat sampun, mring Kyai Sindunagara.

Mapan kinarya pepatih, anama Kyai Danurja, ngestreni kabeh ika, sagung kang putra sentana, lawan kang para punggawa, nanging letnan datan purun, kalawan kang juru basa.

Ajrih pan datan wineling, dhumateng ing ministernya, pan mengkana sengadine, nanging Kanjeng Sultan ika, pan lajeng karsanira, mengkana pan sampun rampung, pepatih Kyai Danurja.

Anulya luwar sang aji, bubar sagung kang sewaka, ki Adipati nulya ge, lumebet mring loji ika, lan sagung pradipatya, dene kang gentosi iku, anama Sindunagara.

Putranira Ki Dipati, kawarna Pangran Dipatya, kang putra kalilan mangko, kondur marang Tegalarja, Pangran Dipanagara, datan lama praptanipun, minister Jankrepet punika.

Eglar sampun kesah nuli, lawan kang bala Welonda, kantun kang merdika mangko, dadya salin ingkang jaga, nenggih nagri Ngayogya, Inggris lan Sepei iku, mengkana ingkang winarna.

Kanjeng Sultan mundhut iki, mring kang rayi praptanira, Pangran Natanusumane, wau lawan ingkang putra, Raden Tumenggung Natadinngrat wewangenipun, mester nenggih aturira.

Jankerapet anyagahi, mapan nulya kintun surat, Minester Krepet mangko, mring Jendral Betawi ika, anenggih namanira, Raples Botermas puniku, ingkang surat nulya prapta.

Datan lama nulya prapti, Pangeran Natanusuma, mapan kalawan putrane, den menggung Natadiningrat, lajeng katur sang nata, nulya tinimbalan sampun, Pangeran Natanusuma.

Mapan lajeng angabekti, dhumateng Srinaranata, lawan ingkang putra mangko, Tumengung Natadiningrat, mapan sasampunira, dumugi karsa sang prabu, kang rayi kinen kondura.

Marang dalemira lami, lan Raden Natadiningrat, mengkana winarna mangko, mapan saya kathah ika, nenggih nagri Ngayogya, ingkang dados ruwedipun, sangsaya kathah kang warta.

Atenapi songgarunggi, lan jegal jinegal samya, dadya tan karuwan mangko, ingkang amrih kalujengan, mapan nagri Ngayogya, semana susah kelangkung sagung kang putra Santana.

Miwah kang para Dipati, mapan samya tetepangan, sasukane dhewe-dhewe, mengkana moncanegara, ingkang gentosi ika, Raden Rongga sedanipun Pangeran Dipakusuma.

Mapan dados kalih iki, wedana moncanegara, Dipati baurenane, Raden Prawirasentika, mengkana kang winarna, Kanjeng Pangran dipatyeku, mapan langkung kawelas arsa.

Sapraptanira puniki, Pangeran Natanusuma, sagung kang sentana kabeh, ajrih mring Pangeran ika, nenggih Natanusuma, lawan kang tinantun-tantun, mring kang jeng Sultan punika.

Marma sentana samya jrih, lawan malih sampun tepang, lan Pangran Mangkudiningrate, lan Pangran Jayakusuma, sagah kinarya marga, lawan Inggris tepangipun, Pangeran Natanusuma.

Lawan Kanjeng Sultan iki, semana pan wus pracaya, mring kang rayi jumenenge, Pangeran Mangkudinigrat, dadya tulus sang nata, kenging ing rencana tuhu, wus supe marang kang putra.

Kanjeng Pangran Adipati, mengkana ingkang pirembag, mapan lagya ngecakake, linorod lawan binuwang, wong kadipaten samya mapan alit manahipun, wonten kang rayi kalihnya.

Nama Pangran Mangkubumi, lawan Pangran panengah, kang raka kelangkung sihe, kang asring tinantun karya, sampun balik kalihnya, saking jrih kabar kesuwur, mengkana ingkang winarna.

Pangran Dipanegareki, datan arsa mirsakakena, mring sagung ing werta kabeh, tan pantara nulya kesah, saking ing Tegalarja, ngiwa marang guwa iku ing Secang namaning guwa.

Kelangkung prihatineki, watos dhumateng kang rama, pan mengkana pangesthine, Pangeran Dipanagara, muga ta Kanjeng rama, pinaringan tyase amut, tuwekal marang rencana.

Lawan paran polah mami, lamun tan tinulungana, paran baya temahane, lamun prapta ing ngayuda, mapan banget sun miring, sepele ingkang rinebut, anak mungsuh lawan bapa.

Dadya langkung tyas ireki, Pangeran Dipanagara, nging kang rama oneng tyase, dadya datan medal medal, aneng guwa kewala, nenuwun marang Hyang A gung, waluyane ing Ngayogya.

Enengna nenggih kang winarni, mapan nagari Ngayogya, kelangkung surem cahyane, Kangjeng Sultan kawarnaha, arsa dugekaken karsa, ingkang rayi sampun saguh, Pangeran Natanusuma.

Mapan sampun angsal margi, Jankrerapet ing pudhakira, encik amat kekasihe, punika ingkang ing Ngebang, ingkang kinarya marga, sarta ing ngebang Pangran puniku, Natanusuma yen dadya.

Nenggih Pangran Adipati, Pangeran Mangkudiningrat, mapan kathah pangebange, dhumateng encik Amad ika, mengkana kang winarna, Kangjeng Sultan lamun rembug, lawan kang garwa kalihnya.

Ingkang asring angegol-agoli kang ngibu Pangran Dipatya, ratu kedhaton namane, mengkana pan binethekan, aneng ing dalemira, datan kenging miyos iku, kawarna Pangran Dipatya.

Mapan sampun mirsa warti yen kang ibu kawelas arsa, esmu bramatya manahe, lajeng kinen nimbalana, dhumateng ingkang putra, Pangran Dipanegareku, ing Tegalarja tan ana.

Lajeng kinen ngupadosi, kepanggih neng guwa Secang, lajeng lancaran lampahe, tan kondur mring Tegalarja, mapan lajeng kewala, saking kuwatosing kalbu, Jeng Pangran dhateng kang rama.

Tan antara sampun prapti, ing kadipaten semana, mapan nuju bakda ngisane, Pangeran Dipanagara, mapan lajeng kewala, malebet panepen iku, salat sampunira bakda.

Mapan lajeng den timbali, Kanjeng Pangran Adipatya, pinarak neng gedhong pangkeng, Pangeran Dipanagara, pan sampun prapta ngarsa, Kanjeng Pangran sareng dulu, wau dhumateng kang putra.

Kumembeng waspanya mijil, Pangeran Dipanagara, mapan ya mengkono maneh, ring sampunira atata, sakalihan kang driya, Kangjeng Pangran dipatyeku, mapan aris angandika.

Paran ta kulup sireki,, eHyangira kawelas arsa, kang lawang pinepet mangko, nora kena yen manjinga, marang kedhaton ika, margane mengkono iku, kulup iya eHyangira.

Pan kagawa ingsun yekti, wus sun duga Kanjeng rama, marang ingsun sida supe, pratondha iku kewala, iya marang eyangira, paran ta kulup sireku, ingkang dadi karepira.

Sapira ingsun pribadi, apadene eHyangira, mapan wis wareg rasane, kulup kamuktene donya, nadyan silih matiya, apan wus sedheng nakingsun, nanging sira kaya ngapa.

Lan adhi adhinireki, paran baya olahira, mengkana Pangran duk anon, pangandikane kang rama, apan ing tyas mengkana, marmaning ana wakingsun, iya teka Kangjeng Rama.

Kanjeng rama ana iki, iya teka Kanjeng eHyang nanging Kanjeng eHyang mangko, mapan darbe putra liya, lan wayah, pasthi iya, dadya ngadegsuranipun, Pangeran Dipanagara.

Anulya matur wotsari, wau dhumateng kang rama, yen mekatenna karsane, Kanjeng Hyang yektos punika, supe dhatengpaduka, nging amba nuwun pangestu, sasaged-saged kawula.

Bilih menawi marengi, wonten pitulunging suksma, Kanjeng Pangran ngandika lon, ya kulup sakarepira, sun amini kewala, dene ingsun iki kulup, mapan Hyang wus nora kena.

Yen meluwa bicareki, wus mongsa bodhowa sira, nadyan silih upamane, tumeka lara palastra, ingsun melu kewala, lan tan darbe anakingsun, saliyane nanging sira.

Nanging adhinira siji, si bagus mongsa bodhoha, sun titip marang sira bae, apa ing sakarepira, ingsun pasrah kewala, Pangran Dipanegareku, mapan aris aturira.

Bilih marengi dewaji, anuhun pamit kawula, mantuk mring Tegalarjane, derapon sampun kawentar, dhumateng tiyang liyan, lawan malih amba suwun, pun paman Jayasantika.

Kenging kawula kanthi, nulya Raden Jasantika, tinimbalan prapta age, mapan lajeng kinawuhan, wus tepang kalihira, Kangjeng Pangran dipatyeku, wus pracaya mring kalihnya.

Pangran Dipanegareki, lan Raden Jayasantika, kalilan kalih wus lengser, saking ngarsane kang rama, kondur mring Tegalarja, dadya langkung repetipun, gung rembag tan wonten nyana.

Kanjeng Pangran Adipati, tan owah pasoanira, mengkana winarna mangko, den menggung Jayasantika, pan kinen lumebeta, mring Pangran Dipanegareku, mring loji pan sampun panggya.

Lawan Jankerrapet iki, dene kang kinarya marga, mring den Jayasentikane, anenggih Kapitan Cina, pun Jingsing ingkang nama, nulya mretelakaken iku, Rahaden Jayasantika.

Ing sanes karanya sami, punapa dene kang nama, Kanjeng raja narendrane, marma cinaosken ika, sabab kathah rubeda, Jankerapet terang sampun, sagung kasturi Ngayoja.

Pan samya sukareneki, Jankreapet denya sobat, lan den Jayasantikane, nanging langkung repitira, yen wis prapta ing wisma, lajeng atur surat iku, dhumateng ing Tegalarja.

Mabarang bicara sami, mapan ajrih ngrampungana, Raden Jayasantikane, sengadi atur uninga, mengkana ingkang winarna, Jankrerapet mapan sampun, tur surat dhateng Jeng Sultan.

Anyereg mabarang iki, sagung ingkang karya susah, Kanjeng Pangran Dipatine, mengkana wangsulanira, Kanjeng Sultan punika, eh Yankrerapetsireku aja ta salah karya.

Nadyan ingsun srengen iki, marang sithole Dipatya, mapan putraningsun dhewe, lan ratu kedhaton ika, garwaningsun priyongga, mengkana wangsulanipun, mester Lir Yudakenaka.

 

PUPUH XVI

YUDAKENAKA

Jankrerapet sareng mirsa,k ang wangsulan Kanjeng Sultan puniki, kalangkung bramatyanipun, kang jaja lir medaldahananya, nulya malih karya iku, kang surat uni mengkana, dhumateng Kangjeng sang aji.

Yen tan kenging ing ngewahan, tanpa karya kawula jaga nagri, aneng Ngayogya puniku, punapa kinen jaga, asu gancet kimawon jaga puniku, mapan amrih wilujengnya, samya ecane kang galih.

Ing titiyang sanegara, dadya nurut Jeng Sultan saha turneki, mester Jankresrapet iku, nanging meksih kang driya, denya ngangkah kang putra panglungsuripun, mengkana pan datan lama, Jendral Raples prapteneki.

Nenggih negari Ngayogya, Kanjeng Pangran Dipatya methuk iki, aneng ing Kalasan iku, aneng gowok Kanjeng Sultan, nulya Jendral prapta ing kalasan iku, wus pangggih Pangran Dipatya, lajeng nitih kreta nunggil.

Jendral lan Pangran Dipatya, neng jro kreta Jendral ngajak ubanggi, sami nunggil kareh tuhu, nanging Pangran Dipatya, kendel datanya uloni Jendral iku, mengkana pan sampun prapta, ing Gowok Jendral wus panggih.

Nenggih kelawan Jeng Sultan, lajeng mangkat tan arsa nunggil nenggih, Jendral nging piyambak iku, aneng ngajeng kang kareta, Kanjeng Sultan lawan mister puniku, Kanjeng Pangran Dipatya, lawan suketaris Adim.

Tan pantara sampun prapta, loji kebon kang palenggahan iki, pan sampun tinata iku, kursi ageng kalihnya, nging Jeng Sultan tan arsa lenggah puniku kedah dhampar ken ngajengna, nging Jendral tan suka iki.

Pan lajeng selayanira, Jendral Raples nyandhak Krerangireki, ing pedhang arsa den unus, Kanjeng Sultan mengkana, kang curiga ing ngasta lan dheyanipun, sagung kang putra santana, tenapi kang pradipati.

Pan sampun ngadeg sedaya, kang pra upsir kang baris malebet sami, dadya jejel kantor iku, mapan pipit-pipitan, yen lajeng ngaprang kados tan saged iku angempakena gegaman, pedhang atenapi kreris.

Sagung kang putra santana , mHyang upsir Bupati carup sami, mengkana ing kang winuwus, Kanjeng Pangran Dipatya, aneng tengah anapih kaliyanipun, ingkang rama lawan Jendral, lawan Jankrerapet iki.

Mapan marmaning Hyang Suksma, pan rahayu sadaya datan nganti, nibakaken gamanipun, lajeng sareh kalihnya, Jendral ngawon Kangjeng Sultan sampun tamtu, alenggah aneng dhedhampar, Jendral lenggah aneng kursi.

Mengkana Jendral atanya, sapa ingkang tinuding anggenteni, jumeneng Ngayogya iku, lamun Sultan tan ana, Kanjeng Sultan nulya angandika iku, iya ki Dipati ika, nanging lamun tulus becik.

Jendral Botermas saurnya, becik ora dhingin katon punapi, yen mengkono ingsun jaluk, iya kang tondha asta, lawan tamtu ingya kang urupan iku, sagung bumi tanah Jipang, lawan preraHyangan iki.

Kanjeng Sultan angandika, mengko sore iya ingsun ngirimi, Jendral anyauri asru, mengko iki kewala, ewuh apa iya iku tandhanipun, yen tan siji karsanira, esmu lingsem Sri Bupati.

Nulya paring tondha asta, lawan Jendral iya nandhatangani, mengkana pan sampun rampung, lamun Pangran Dipatya, yen tan ana Kangjeng Sultan gumantya ku, lan wonten malih bicara, ning Jeng Sultan arseki.

Pan besuk esuk kewala, ing saiki wis banget sayah mami, Kanjeng Sultan lajeng kondur, sareng enjing winarna, Kanjeng Sultan utusan mring loji iku, ki Adipati Danurja, kang ing ngutus sampun panggih.

Lan Jendral mapan mengkana, sampun ewah kados adat puniki, Jendral manjinga kedhaton, lampah samanya, pan gentosan dene kang bicara agung, kepanggih wingking kewala, sabab sampun kaping kalih.

Jeng Sultan genira lenggah, dhateng loji methuk sapisaneki, manggihi ping kalihipun, marma wayah paduka, mapan sanget ing pangajeng-ajengipun,  Jendral Raples Abottremas, mesem sendhu denira ngling.

Mengkone pratelanira, lamun nora kena ginawe becik, Sultan ing saujaripun, ing wingi saguhira, mapan iki ing dina pan ayun wangsul, wekasan ingsun den undang, lah Danurja luwih becik.

Ing besuk-esuk kewala, ingsun manjing kedhaton iku becik, wus tutura mengkono ku, nulya Kyai Danurja, sampun mundur saking loji, prapta iku, lajeng matur mring sang nata, sagah Jendral benjing enjing.

Manjing mring kedhaton nulya, pukul tiga dalu Jendral puniki, budhalan sawadyanipun, mantuk kebut sedaya, nanging kantun kang jaga lir adatipun, mester Jankresrapet ika, kalawan sawadyaneki.

Mengkana ingkang winarna, Kanjeng Sultan saantukira iki,  Jendral mapan sakelangkung, prihatin ingkang driya, nanging ingkang sinanguran jroning kalbu, kang putra Pangran Dipatya, wus dinuga tepang batin.

Lawan Jendral Abotremas, nanging meksih ayuda penggalihneki, dene tan ana kang patut, wong Kadipaten ika, lamun kongsi ing ngandel Welonda iku, ana siji sun kon buwang, kang liya tanana maning.

Mapan kinen ngupadosa, nanging repit langkung datan nyanani, dadya tan kepanggih iku, mengkana Kangjeng Sultan, mapan nemah mengsah lawan Ingris iku, den menggung Samadininggrat, ingkang binobat ing kardi.

Atepang lan Surakarta, nging Jeng Sunan pitajeng mring kang rayi, Pangran Mangkubumi ku, lawan ingkang papatya, den Dipati Cakranagara puniku, mapan lajeng prajangjeyan, ing benjang kalamun jurit.

Lawan Inggris Surakarta, mapan sagaha nyabet saking wuri, mapan samya sumpah sampun, kang sata liru patra, tondha nama wus dadya ubayanipun, mapan ing samongsa mongsa, mengkana ingkang ubanggi.

Enengna kang wus ubaya, Kangjeng Sultan pan kalih karsaneki, ingkang binobot puniku, dhatengaken kang karsa, rapetipun lawan Inggris malih iku, lawan tulus dadenira, nenggih Pangran Adipati.

Pangran Mangkudiningrat, ingkang rayi wau sampun nyagahi, Pangran Natanusumeku, mengkana karsanira, Kanjeng Sultan mring mester pamundhutipun, kang putra Pangran Dipatya, tiga sinrahakeneki.

Linorot lawan binucal, lan sinedan mongsa borong Inggris, punika mapan pinuju, lan Raden Jasentika, Pangran Natanusuma ing praptanipun, ing loji pan tap-untapan, nging den menggung kang rumiyin.

Jankrerapet mapan nulya, den Tumenggung nginggahken loteng nuli, langkung dene repitipun, mring Raden Jasentika, Pangran Natanusuma bicara iku, sebarang kang den bicara, den Jayasantika uning.

Mapan datan mawi taha, Pangran Natanusuma bicareki, lawan Jankresrapet iku, dinuga mongsa jalma, kang wruh nulya pinaringke iku, ingkang nuwala Jeng Sultan, barang karsa kawrat sami.

Kang nuwala gya binuka, sampun terang genira maos tulis, mesem Jankrerapet muwus, dene dadak bebakal, gih Pangeran mapan luwih begjanipun, kawula puniki drema, langkung begjane pribadi.

Pangeran Mangkudiningrat, napa sami lawan Pangran Dipati, atawa liya ing galihipun, Pangran Natanusuma lon saurnya, kados boten semonipun, nanging saking jrih kawula, marmane kula lampahi.

Ing mangke mapan sumongga, dados boten mongsa borong puniki, mesem Jankreapet muwus, najan kula gih derma, mongsa borong Jendral Raples karsanipun, pun Pangran dika matura, marang Kanjeng Sultan puniki.

Kondur Pangran Natanusuma, Jankrerapet nulya angundang iki, den Jayasantika iku, sing loteng ken mudhuna, sampun mudhun nulya tinedahan iku, kang surat karsa Jeng Sultan, pan lajeng tinedhak nuli.

Jankrerapet ris atanya, Raden Jayasantika kula niki, pan dereng precaya tuhu, dhumateng jengandika, ing satutur andika wara puniku pan dereng wonten kang tondha, saking Jeng Pangran Dipati.

Rahaden Jayasantika, ris aturnya kawula pajar sayekti, Kanjeng Pangran dipatyeku, pan wus kenging supata, datan kena yen derbe akarsa tuhu, marma lamun datan ana, kang manira kawelas asih.

Nadyan puniku wus nyata, lamun ingkang rama niaya yekti, datan ewah karsanipun, nging pinrerah mring kang murba, Jankrerapet mapan aris sabdanipun, yen mengkono Jasantika, karsaningsun tanpa kardi.

Sapa ingkang nampanana, barang jaji lan kang pratondha yekti, kalamun tan ana iku, sun mongsa den andela, marang Jenderal Raples iku temahipun, nebda Raden Jasantika, kawula pajar sayekti.

Ingkang angutus kawula, yektosipun ingkang putra puniki, Kanjeng Pangran dipatyeku, kang dalem Tegalarja, Pangran Dipanagara jejulukipun, punika ingkang pinasrahan, dhumateng kang rama yekti.

Sagunging konca kawula, kang misesa waos kenceng nya yekti, kang rama tan tumut-tumut, senadyan kang bicara, sampun pasra dhumateng ka putra tuhu, nging tan arsa kawentar, dhumateng ing kathah yekti.

Leres lepat ingkang rama, wus precaya inggih sedya nglabuhi, dhumateng kang putra tuhu, Jankrerapet semana, langkung kagyet pira kehe umuripun, sumaur den Jasantika, kalih kula kaot kedhik.

Pira kehe umurira, tigangdasa Kanjeng Pangran puniki, kalih dasa gangsal iku, ingkang rama yuswanya, kawandasa langkung tiga krapet muwus, yen mengkono iku tiga, lagya sedheng mongsaneki.

Mempenging ing karyanira, Jankrerapet mesem amuwus aris, mapan ta kapengin weruh, mring Pangran Dipanagara, Raden Jayasantika aris amuwus, mokal tuwan dereng wikan, lamun wonten karyaneki.

Tan pisah lawan kang rama, nanging iya Jayasantika mami, iya wus kelinganingsun, nging durung pajagongan, lan caturan Jayasantika amuwus, langkung ewed yen panggiha, kados nunten tan dumugi.

Wantonipun tiyang kathah, Jankrerapet mesem amuwus aris, ggih sampun Raden Tumenggung, kula liwat precaya, nanging kedah kawula mapan nenuhun, mring Pangran Dipanagara, pratondha kang rama yekti.

Lamun ora mangkonoha, tan ingandel marang Jendral tur mami, bakal sun tohpati tuhu, sira iku uninga, Pangran Natanusuma kinongkon iku, mring Sultan nganggo pratondha, den Jayasantika angling.

Inggih badhe matur kula, dhateng Pangran Dipanagara yekti, nuhun kang pratondha iku, Kanjeng Pangran Dipatya, nulya mundur den Jayasantika iku, mapan lajeng mring Tegalarja, lingsir dalu wayah neki.

Sampun panggih lan Jeng Pangran Raden Jayasantika ris turneki, ing saneskara wus katur, Pangran Dipanagara, ris ngandika ya paman ing besuk-esuk, ingsun seba Kangjeng rama, wus paman mulih adhingin.

Enjing Pangran lumampah, datan mawi nenggih abekta abdi nanging lawan gamel iku, lan ponakawan sajuga, sampun prapta kadipaten mapan jujuk, awis ingkang wong uninga, panepen pan sampun prapti.

Nulya katur mring kang rama mapan lajeng tinimbalan puniki, mring gedhong pangkeng wus cundhuk, nulya matur niskara, lampahira den Jayasantika iku, Jankrerapet panuhunya, pratondha Pangran Dipati.

Nanging Jeng Pangran Dipatya, ajrih lamun kagepok cidraneki, nging pinaringken tinurun, dhumateng ingkang putra, Raden Jayasantika ingkang anurun, tan pantara sampun dadya, Kanjeng Pangeran Dipati.

Wus tan tumut ika, kang bicara mHyang tumbak kencengneki, nanging langkung repitipun, awis kajalma wikan, lamun kadipaten kang misesa iku, Pangeran Dipanagara, mengkana, ingkang winarni.

Rahaden Jayasantika, mapan dalu wus kinen malebet loji, lawan Jankrerapet pangguh, anulya tinakenan, gowa laying apa Jasantika iku, lan apa oleh pratondha, Jayasantika nauri.

Nggih sampun pinaring kula, kang pratondha punika ingkang kang warni, nging suratan bekta tuhu, mekaten welingira, saudara Pangran Dipanegareku, punapa tuwan kang karsa, kawula kinen nyagahi.

Prajangji ingkang prayoga, mongsa borong sok sampun ewuh ugi, kalawan ingkang rumuhun, Prangran Dipanagara, mapan sampun kelangkung pracayanipun, inggih dhumateng paduka, Jankrerapet duk miarsi.

Tuture den Jasantika, dadya langkung suka parenaneki, nulya rembag kalih sampun, tiga Kapitan Cina, karya surat dhumateng Jendral puniku, mungel Pangeran Dipatya, pan sampun den pretandhani.

Kankrerapet aris nebda, Jasantika aku lunga pribadi, marang Betawi tetemu, lan Jendral abicara, nanging ingsun ajangji lawan sireku, semangsane ingsun prapta, ora kena ora iki.

Pangeran Dipanagara, katemuwa pribadi lawan mami, mapan sinagahan iku, mring Raden Jasantika, sampun dadya sebarang prejanjenipun, Jasantika sampun medal, Jankrerapet anulya glis.

Mangkat mring Betawi nulya, datan lama Krerapet sampun prapti, ngundang Jasantika sampun, lawan Kapitan Cina, winetanan sagung kang bicara iku, pan sampun dados sadaya, nanging Jendral karsaneki.

Linorod pisan Jeng Sultan, Kangjeng Pangran Dipatya kang genteni, jumeneng Sultan amengku, negara ing Ngayogya, ingkang putra Pangran Dipanagaraku, genteni, Pangeran Dipatya, kang dadya karsanireki.

Jendral Raples Abutemas, yen tanggunga menawa kaya dhingin, karya kasusahan iku, tuwan Jendral tan arsa, kaya Jendral Danles karepanipun, yen Inggris meksih neng Jawa, kaya uga nora wani.

Kalamun kaganti Wlonda, mapan iku ingkang den kuwatiri, sabab padha karepipun, lan Sultan satunggal, nora wurung karya susah maning iku, Rahaden Jayasantika, mapan aris anauri.

Kados lamun mekatena, karsanipun tuwan Jendral puniki, boten wande aprang iku, Jankrerapet saurnya, nadyan aprang wong amrih utoma iku, Jendral pan mongsa wediya, nging Jayasantika iki.

Pangeran Dipanagara, aturana katemu lawan mami, sun duga tan lawas iku, Jendral anuli prapta, Raden Jayasantika pan sampun metu, kelawan Kapitan Cina, mengkana ingkang winarni.

Pangeran Dipanagara, mapan nuju neng kadipaten iki, den Jayasantika matur, sagunging saneskara, mapan sampun pinuju sedayanipun, nanging bab Pangran Dipatya,  Jeng Pangran lumuh kepati.

Lah paman sira tutura, mring si bapak Jankresrapet den yekti, mapan ingsun banget lumuh, iya lamun kinarya, kang Pangeran Dipatya pan ana iku, iya adhening sun juga, nging samengko maksih cilik.

Den Mas Ambyah namanira, mapaniku dadya penjaluk mami, gumantya jeng rama iku, dadya Pangran Dipatya, dene sagung ingkang pakaryereku, kala meksih cilik ika, mapan meksih sun  saguhi.

Lawan maneh Jasantika, bab patemon banget pakewuh mami, menawa konangan iku, dadi murung lampahan, mapan ingsun wus pracaya mring sireku, yen besuk prapta ing mongsa, kaya tan wurung kepanggih.

Lan maneh mongsa bodhoha, mring si bapak Jankrepet sun yekti, angger ora owah tuhu, ana dene jeng rama, mapan ingsun sebarang ingkang ananggung, iya ing piturutira, marang guprenemen Inggris.

Mengkana den Jasantika, sampun lingsir dalu lumebet ngloji, lan Kapitan Cina sampun panggih lan mester nulya, winertanen sebarang wawelingipun, Pangeran Dipanagara, kelangkung ngungunireki.

Minister Krapet ika, dangu kendel wekasan ngandika ris, iku paran marmanipun, ingsun nora anduga, gung bicara mapan sinaguhan iku, kinarya Pangran Dipatya, dene banget lumuhneki.

Ingkang aran den Mas Ambyah ing saiki sapira umurneki, den Jayasantika muwus, pan lagya tigang warsa, Jankrerapet gedheg-gedheg malih muwus, kaya paran ingkang mawa, Jasantika anauri.

Kawula boten uninga, ingkang rama tan wonten malih malih, ingkang pinrecayan tuhu, lawan sepuh priyongga, lawan ering ingkang rama yektosipun dhateng kang putra punika, kelangkung denira asih.

Nging yektos tan karem donya, yen tan wonten pakarya kang matosi, nging nenepi karemipun, tan remen lalenggahan, yen ngandika sapisan tan kenging wangsul, punika dugi kawula, ingkang dadosa babneki.

Nulya wonten surat prapta, sing Betawi yen Jendral badhe prapti kang sarta bekta wadya gung, mester kinen sumeka, tandho uwos badhe ingon saradhadhu, sampun ngantos kakirangan, Jankrerapet anulya glis.

Amawrat Kapitan Cina, Jingsing sagah Jankrerapet ring malih, mring den Jayasantika iku, lah iya Jasantika, sira weruh iki Jendral laHyangipun, ing besuk samongsa prapta, ora kena ora iki.

Pangran Dipanagara, katemuwa iya kalawan mami, Raden Jasantika mantuk, lajeng sowan kewala, mring panepen mengkana pan sampun cundhuk, lan Pangran Dipanagara, nuju alenggahaneki.

Lan kirahmanodin ika, Amat Ngusman den Jayasantika glis, matur saneskara sampun, Pangran Dipanagara, lon ngandika kaki Rahmanodin ingsun, lawan sira Amad Ngusman, padha seksinana mami.

Menawa lali tan ingwang, pan sun karya eling ugering ngati, aja ta kinarya ingsun, iya Pangran Dipatya, nadyan silih sun banjur kinarya ratu, lamun kaya Kangjeng rama, utawa Kangjeng Hyang mami.

Sun dhewe mapan tan nedya, tobat marang Pangeran kang luwih, pira lawas neng don nyeku, tan wurung mapan dosa, mapan tumungkul katiga tan saged matur, mengkana wus tan winarna, Jendral datan lami prapti.

Langkung kathah ingkang wadya, wong Ngayogya, pan wus sadhiya sami, ing gegamaning  prang pupuh, pan samya gregutira, den Tumenggung Sumadiningrat punika, ingkang kekah aturira, kang remen dandosi jurit.

Nanging Jeng Sultan kang karsa, langkung ewet mapan tan sah predongdi, ingkang putra tiganipun, Pangran Mangkudiningrat, Pangran Jayakusuma Sontajayeku, remen nora dados yuda, wus ngandel kang paman yekti.

Pangeran Natanusuma, lawan sagung pawertane wong kaji, lamun Inggis praptanipun, badhe anyepeng ika, Kanjeng Pangran Dipati anom puniku, binekta dhumateng sabrang, marma Kanjeng Sultan iki.

Langkung kewran ingkang nala, Kanjeng Pangran Dipati kang winarni, wus tan derbe karsa iku, nanging nrah kang putra, Pangran Dipanagara sakayunipun, ingkang rama wus tanedya, yen nelayan ana kapti.

Mengkana ingkang winarna, Raden Jayasantika kinen iki, ngaturi manjing puniku, Pangran Dipanagara, marang loji Jankrerapet ngayun ayun, lan Jendral Raples Botermas, Jeng Pangran dika aris.

Paran paman Jasentika, olih ingsun bisa manjing mring loji, wet ning ya kapingin ingsun, katemu lawan Jendral, padha dhewe sun duga lamun iku, Kanjeng rama karusakan, lamun kongsi tiwas iki.

Iya sapa kang rinebat, banget temen pakewuhe tyas mami, upama Jeng rama iku, banjur sun gawa ika, manjing loji arerempon temahipun, lamun nora rerempona, wus pesthi panduga mami.

Mawut sakeh wong Ngayogya, nora wurung abot sangganing jurit, mangkene bae katengsun, pan iya wus jinaga, Jasantika lamun amrih dhanganipun, kang dadi panjalukingwang, eHyang Natanusumeki.

Malebuwa dhingin ika, marang loji yen wus sun duga mami, menawa bisa katengsun, nanging ya pirangbara, Jasantika ing dalu nulya katemu, lawan Jankrerapet ika, wus winertanaken sami.

Sagunging kang niskara, Jankrerapet asru denira angling, yen mengkono karepipun, Pangran Dipanegara,  Jasantika antekena besuk-esuk, Pangeran Natanusuma, jam lima malebu ngloji.

Lamun ora malebuwa, pan wus pesthi sun bakar omahneki, tutura mangkono iku, lah wis sira muliha, tan winarna Raden Jayasentika iku, Pangeran Natanusuma, sareng pukul lima manjing.

Ngloji saputra garwanya, sampun katur dhateng Jeng Sultan nuli, kelangkung denira bendu, sagung wong Natanusuman, ingkang kantun wus kinon nyepeng sedarum, mapan samya sinakitan, mengkana ingkang winarni.

Rahaden Jayasantika, pan tinagih mring Krapet ingkang jangji, Pangran Dipanegareku, mapan pinrah manjinga, dhateng ngloji den Jayasantika muwus, tuwan kedhik karyanira, mapan kathah susahneki.

Pangeran Dipanagara, datan gadhah pangandika kekalih, yen sampun pitajeng sampun, yen sampun pitajeng sampun, pan inggih tan prebeda, panggih lawan boten mapan samya tuhu, tuwan punapa kang karsa, sagunge ingkang prejangji.

Kawula kang banggem para, nggih mungela Kanjeng Pangran Dipati, den Jayasantika sampun, binekta ngarsanira, Jendral Raples Botermas nenurat sampun, sebarang ing karsanira, prajangji wus kawrat sami.

Mapan lajeng pinretandhan, Raden Jayasantika wus nHyanggemi, sabarang prajangjinipun, mengakana sampun dadya, mapan lajeng ing ngaturan surat iku, mring Pangran Dipanagara, kawarna ing dalu malih.

Raden Menggung Jayaningrat, mapan langlang ketangggor lawan Inggris, samya nglang-nglang karsanipun, lajeng campuh kewala, sami purun den mengggung Janingrat tatu, Inggris satunggal kang pejah, lajeng dados bicareki.

Enjing Jendral kengkenan, juru basa panggih neng Srimenganti, lawan Kanjeng Sultan iku, pepak putra santana, Kanjeng Pangran Dipati kang munggeng ngayun, nging sagung ingkang punggawa, tanapi moncanagari.

Sedaya wus datan ana, nanging kantun Raden menggung puniki, Sumadiningngrat puniku, kangmunggeng ngarsa nata, kang sedaya wus mapan panggenanipun, kang badhe nindhihi yuda, mengkana jurubasa ngling.

Wau dhumateng Jeng Sultan, karsa boten Jeng Sultan den aturi, linorod rumiyin iku, kalamun gadhah karsa, pan jumeneng malih mundhuta puniku, inggih dhumateng ing Jendral, lawan malebeta ngloji.

Dados boten kang bicara, winangenan lampah kawula puniki, nanging saejam pan sampun, Jeng Sultan langkung duka, jurubasa datan kangge aturipun, pan dereng ngantos saejam, jurubasa den susuli.

Ing ngundang mring loji nulya, Jendral glis pipan sampun den dhawuhi, lamun datan dadi iku, iya ingkang bicara, pan saejam nulya, kinen nyumed iku, mariyem pan sampun jungal, nulya Jeng Sultan dhawahi.

Ing kadipaten punika, ingkang kinen amalesa rumiyin, Kartawijaya kang Tunggung Tumenggung Menaksela, mapan lajeng amales nyuled puniku, ing lopji anulya surak, ing ngayogya wus nimbangi.

Dadya rame mariyeman, den Tumengggung Sumadiningrat aglis, mapan wus kalilan metu, nadhahi ing ngayuda, Raden Riya Sindurja pinatah sampun, anyegat bantu kang prapta, lawan den Mertalayeki.

Aneng jenu genya nyegat, sakancannya prajurit mapan sami, aprang sagen enggenipun, mengkana kang winarna, Kadipaten kang den rosani puniku, mariyem sing loji ika, pan amrih medalireki.

Kanjeng Pangran Dipatya, lan kang putra Pangran Dipanegari, mengkana ingkang winuwus, kang dados senapatya, Kadipaten Pangran Dipanegareku, Sultan nan senapatiya, Pangran Mangkudiningrati.

Pangeran Dipanagara, nuwun bantu mapan panggih pribadi, lawan ingkang paman iku Pangran Mangkudiningrat, mapan aneng Srimenganti barisipun den Menggung Sumaduwirya, aneng pagelaran baris.

Sagung kang putra santana, neng setinggil Brajanala gen baris, lawan kamandhungan iku, Pangran Mangkuningrat, mapan nujune kemandhungan apangguh, lan Pangran Dipanagara, dangu apredudon iki.

Pangeran Mangkudiningrat, angandika mring Pangran Dipanegari, ing nguni prajangji ingsun, anak mas lawan sira, wus bubuhan ing kene katempuh ingsun, ing kadipaten ya sira, nguni mapan wus nyaguhi.

Pangran Dipanagara, ris turira najan samangke inggih, mapan dereng oncat tuhu, Kadipaten kawula, nanging kedah asung uning awratipun, nadyan tan binanton ana, ning sampun  tinetah ugi.

Saking keron kawula, tiyang kedhik kathah ajenganeki, mengkana binanton sampun, nenggih putra santana, pan sekawan Pangran Mangkubumi iku, lan Pangran Aryapanengah, Pangran Abubakar iki.

Sekawan Pangran panular, lajeng samya minggah ing Baloreti, dadya rame mriyemipun, ngloji mapan kalawan Kadipaten petar pinetar kelangkung, tan ana ingkang kuciwa, ing ngalunalun winarni.

Den menggung Sumadiwirya, mapan arsa ngangseg dhumateng ngloji, sabab dinuga katungkul, sampun karsaning sukma, kenging elor mriyem kontal den Tumenggung, tan pasah luntan ludira, ing Kadipaten winarni.

Tumenggung Kartawijaya, selamanik kenging pelor puniki, mriyem suku kalihipun, tan pasah lumpuh ika, kadya sampun pinasthi karsa Hyang Agung, dadya sagung wong Ngayogya, sedaya alit tyasneki.

Kang baris setinggil ika, mapan kathah katiban pelor sami, dadya kathah ingkang lampus, giris putra santana, nulya lajeng nglempak mring kedhaton iku, munggeng ngarsanya Nalendra, ing Kadipaten winarni.

Meksih rame mariyeman, paning dalu kang baris ngandhap iki, Raden Jayasantikeku, lan mas Tumenggung Kartadirja Sokawati dhadhal lawan sagung, mantri sepuh moncasura, lawan saprajuritneki.

Inggris lan Sepei nulya, samya minggah ngandhani Baloreti, lingsir dalu wayahipun, pan sareng ajengira, ingkang baris pelatar titindhihipun, prajurit setabelira, Kanjeng Pangran Mangkubumi.

Lawan Pangran panengah, ingkang bantu wetan tetindhihneki, Pangran Muhamad puniku, Bubakar pan kalawan, Pangran Aryapanular titindhihipun, kelangkung pengkuh pan samya, nging meksa rinangsang iki.

Kathah Sepei kang pejah jinojohan waos saking ing nginggil, nanging meksih meksa iku, kagyat Pangran Bubakar, mulat lamun pojoki kidul wetaniku, Inggris Sepei wus minggah, anulya mundur tur uning.

Lawan Pangran Panular dhateng Kanjeng Pangran Dipati, mengkana pan aturipun, Inggris sumonggga karsa, abdi dalem sedaya pan sampun mundur, baloreti sadayanya, pan sampun kancikan Inggris.

Inggris Sepei punika, rayi dalem anak mas Mangkubumi, lan panengah sampun mundur, mapan sareng kawula, kendel baris neng Tanjunganom sadarum, lan sagung prajurit samya, kawula kinen tur uning.

Kanjeng Pangeran Dipatya, ris ngandika anantun mring kang siwi, paran karsanira kulup, Dipanagara turnya, yen marengi kalawan karsa pukulun kawula kang methuk yuda, paduka kantuna ngriki.

Pun adhi Adinegara, pan kantuna atengga padukeki, nging Suryabrongta puniku, ingkang kawula bekta, Kanjeng Pangran Dipatya ngandika arum, tan gelem ingsun kariya, lara pati lumuh keri.

Pangeran Dipanagara, langkung kewran ing tyas nemah turnya ris, yen mengkatena pukulun, inggih karsa paduka, pejah gesang aluhung nunggila tuhu, inggih kalawan Jeng eyang, Kanjeng Pangeran Dipati.

Aris denira ngandika, ingsun kulup mapan sedya tutwuri, iya pakarsanireku, mengkana nulya budhal, saking kadipaten mring kedhaton iku, nadyan silih rerempona, neng kedhaton karsa mami.

Nging sampun karsaning sukma, kori ketanggelan wus den butoni, sela kang kinarya iku, mapan umpak sekawan, gotong kalih dasa pan satunggilipun, Pangeran Dipanagara, langkung kewran ing tyasneki.

Mundur malih wus tan bisa, lurung kebak wong Kadipaten sami dadya medal dukanipun, Pangeran Dipanagara, nyandhak agem waos pusaka puniku, Kyai Rondha namanira, kang kori cinocok nuli.

Nulya kapitulung sukma, kori menga kang sela piyak sami, prapta Srimenganti sampun, kang kori ing ngineban, nanging menga kedhik nenggih ingkang tunggu, Pangeran Jayakusuma, Kanjeng Pangeran Dipati.

Arsa manjing cinegatan, pan mengkana Pangeran aturneki, yen paduka karsa malebu, kenging nanging priyongga, pan anak mas sedaya kantuna iku, Pangeran Dipanagara, langkung bramantya tyasneki.

Nging kaselak enget ika, wus pinuwus lamun karsaning Widi, kang rama ngaturan laju, mapan dhumateng taman, angampiri sagung rerepot sedarum, mapan lalos sedyanira, nging anut lembaking ngati.

Prapta taman gya tinata, kang prajurit wus kinen munggeng ngarsi, sentana satunggal iku, Pangran Arya Panular, ingkang lajeng dherena Pangran dipatyeku, lampahira sampun prapta, ing palengkung Tamansari.

Kori meksih tinetegan, Pangran Dipanagara anulya glis, prentah ngengakaken pintu, sepalih kawetara, ingkang sampun medal saking beteng iku, pan kasaru pratanira, Inggris kelawan Sepei.

Ing nglurung jawi kebekan, balowreti nginggil sampun den goni, saking gadhing inggahipun, punika pan sedaya, mentas saking Sumadiningratan iku, den mengggung Sumadiningrat, mapan sampun prapteng sabil.

Pan kathah angsalnya tela, Inggris lawan Sepei ingkang mati, mangkana gentya winuwus, Kanjeng Pangran Adipatya, apan kantun dhumateng kang putra iku, Pangeran Dipanagara, dene wus tan bisa mijil.

 

PUPUH XVII

M  I  J  I  L

Kanjeng Pangran Dipatya nebda ris, paran kulup mangko, kang prajurit wus tan kantun kabeh, Pangran Dipanagara turneki, kelamun marengi, pan prayogi wangsul.

Dhateng ngalun-alun kidul malih, senadyan rerempon, aneng ngrika pan wiyar papane, ingkang rama pan lajeng nuruti, lumampah neng ngarsi, lan lare wot sedarum.

Pangran Dipanagara neng wingking, lawan ngampil mangko, Suranata kelawan gamele, nging punika ingkang meksih kari, lan kang rayi kalihya, prajurit wus mawut.

Lagya prapta aneng Tamansari, katututan mangko, mring wong Inggris lawan Sepeine, pan ing ngedrel lawan den suraki, kang neng balowreti, ngandhap sing palengkung.

Dadya lingsem Pangran ing tyasneki, nuwun pamit mangko, mring kang rama mengkana ature, pan kawula nuhun pamit mati, isin den suraki, tan saget angrungu.

Dadya kendel Jeng Pangran Dipati, angandika alon, yen mengkono karepira kuwe, wus ta payo padha bareng mati, ing saolehneki, padha bareng ngamuk.

Pangran Dipanagara turneki, lun coba rumuhun, tuwan kendel ningali kemawon, lamun sampun kawula ngemasi, sumongga dewaji, ing sakarsa tuhu.

Dadya kendel Jeng Pangran Dipati, nging tyas nedya rempon, yen tumeka kang putra sabile, nging anedya belani kang siwi, Pangran Suryabrangti, mengkana umatur.

Mring kang raka boten saged keri, tan tinolih mangko, sarwi muwus aneng ing wurine, Pangran Dipanagara wus prapti, marang lurung malih, gya ing ngedrel iku.

Ingkang mimis lir pendah grerimis, nging karsa Hyang Manon, tan tumama mring Kangjeng Pangrane, pengraosnya lir sinawuran wedhi, peteng kukusneki, sendawa kelangkung.

Langkung kewran Jeng Pangran tyasneki, mengkana winuwos, ingkang baris nginggil pangiride, Jendral glis pi ing nglurung winarni, kang dados pangirid, nenggih Mayor Daltun.

Pan kalawan suketaris Adim, pan wus tita mangko pangedrelnya datan pawekase, Jeng Pangeran pan eca mendhiri, aneng satengahing, lelurung puniku.

Mayor Daltun suketaris Adim, amrepeki mangko, mapan lawan saradhadhune, wus kinepung Pangran Dipanegari, mayor Suketaris paman sampun cundhuk.

Pangran Dipanagara nulya glis, nyandhak tangan mangko, suketaris lawan sru sebdane, suketaris payo bareng mati, sira lawan mami, pan wus sedhengipun.

Lamun sira mati lawan mami, yen Jeng rama mangko, nora estu iya ing dadine, anggenteni Kangjeng eHyang pasthi sun pelaur mati, Adim mentan ampun.

Pan kawula langkung kilap yekti, winestanan mangko, Kanjeng Sultan punika yektose, ing semangke kawula aturi, lajeng manjing ngloji, pan sinumpah sampun.

Jumenengnya Pangran Dipati nulya mamayor Daltun, aparentah senjata kendele kawarna Kanjeng Pangran Dipati, wus awas ningali, kang putra kinepung.

Winestanan kalamun wus sabil, sedya bela mangko lan kesawur ing kukus petenge, saking jawi wus datan kaeksi, yen kang putra mengsih, mengkana winuwus.

Pangran Dipanagara ningali, mring kang rama mangko, nulya ingkang rayi lajeng kinen, Pangran Suryabrongta angaturi, lawan atur uning, lamun sae sampun.

Saradhadhu ingkang ngepung sami, gya piniyak mangko, Kanjeng Pangran Dipatya nulya ge, rawuh lawan karepit ngiring, suketaris Adim, lawan mayor Daltun.

Kalih pisan tanganya pan sami, cinepengan mangko, mring Pangeran Dipanagarane, sampun katur mring kang rama nuli, pan lajeng prejangji, suketaris matur.

Tuwan Jendral Glaspi wonten nginggil, balereti mangko, nulya Pangran Dipanagara ge, Jendral Glispi lajeng den purugi, pan sampun kepanggih, ngadeg ngandhapipun.

Ing kamuning cinandhak asteki, wus karsa Hyang Manon, Jendral Glispi eka nurut bae, mapan lajeng tanganya kinempit, nulya binekteki, tumedhak anurut.

Sampun prapta ing ngarsanireki, Pangran Dipatya nom, Pangran Dipanagara ature, mringkang rama tuwan tedhak ugi, saking ing turanggi, puniku pukulun.

Mapan Jendral paduka prejangji, Jeng Pangran duk anon, ing ngature ingkang putra mangke, nulya tedhak saking ing turanggi, wus cundhuk prajangji, lan Jendral glispiku.

.Jendral glispi pan lajeng nyagahi, barang karsa mangko, lajeng meling suketaris bae, mapan kinen dherekna mring loji, Jendral glispi nuli, lawan mayor Daltun.

Pamit lajeng sareng lampahneki, tan winarna mangko, Kanjeng Pangran Dipatya lampahe, mapan sampun prapta aneng ngloji, Jendral Raples iki, methuk jawi plengkung.

Sampun cundhuk wejangan dipati, lawan Jendral mangko, mapan lajeng kekanthen lampahe, Jendral lawan Pangran Dipati, nulya lenggah kalih, ngloji ageng iku.

Nulya medal Jeng Pangran sing loji, nitih kuda mangko, ki Gunawan titihan namane, sagung ngampil samya dherek sami, ngalun-alun prapti prapti, mengkana kapethuk.

Aneng kidul wringin kurung iki, lan kang eHyang mangko, Kanjeng Sultan tumungkul lampahe, ginarebeg sagung usar sami, dene ingkang nganthi, Jankrerapet iku.

Dene putra kang dherek tigeki, kalih senaneku, kang Bupati sekawan kathahe, putra Pangran Mangkudiningrati, Pangran Mertasani, Pangran Dipajayeku.

Kang sentana Pangran Demang iki, lan Pangran Mangku, Sumayuda iku Bupatine, Raden Menggung Sumaduwiryeki, den Mertanegari, den Wiryatruneku.

Lan den menggung Yudawijayeki, mengkana duk anon, Pangran Mangkudiningrat ta mangke, mring kang putra Pangran Dipanegari, nulya matur aris, mring jeng Sultan iku.

Pan punika wayah tuwan ugi, Jeng Sultan nulya non, mring kang wayah kumembeng wepane, ris atanya kulup ana ngendi, ramanireki, Pangran duk andulu.

Mring kang eHyang langkung kawlas-asih, pan meh supe mangko, mring pratingkah kang kelakon kabeh, nanging enget punika kang wiji, ngadeg ing tyasneki, pan arsa rinebut.

Nulya wonten pitulung Hyang Widi, Pangran nulya emot, mring kang rama yen wus neng nglojine, lan wus dadya sagung kang prejangji, datan wande ugi, samya risak ipun.

Nanging teksih ketawis netyeki, nulya matur alon, mring kang eHyang kawula yektose, pan binandhang dhateng tiyang Inggris jeng rama tan uning arsa tedhak iku.

Saking kuda Mayor Daltun nuli, apitutur alon, sampun tedhak saking turanggane, mapan tuhu wong tuwa puniki, nging cilaka ugi, nging sampun tan patut.

Dadya Pangran tan saged ningali, mring kang eHyang mangko, mapan nulya nyumethi kudane, nander wangsul dhateng ngloji malih, kebon kang winarni, Kanjeng Sultan sampun.

Manjing ngloji ageng kang winarni, mengkana pan sampun, Pangran Dipanagara karsane, dumugeken denira ngulati, mring kang eHyang malih, nanging dharat iku.

Ingkang ngering nanging pan satunggil, ki Surajayaku, sampun prapta kedhaton lampahe, Pangran Dipanagara wus panggih, lan kang eHyang iki, lenggah ngandhap anggur.

Pan rinubung mring Inggris Sepei, gya piniyak mangko, mring Pangeran Dipanagarane, langkung elok kodrating Hyang Widi, pan mengkana maning, Pangran lebetipun.

Mapan anglir pendah wong angimpi, satingkahnya mangko, mapan miyak kimawon lebete, wit setinggil mapan ngantos prapti, prabayeksa iki, kebak Inggris iku.

Apa dene ingkang kori-kori, wus karsa Hyang Manon, Jeng Pangeran mapan lujeng bae, datan ana ingkang rupa kardi, wong Jawa sawiji, wus tan ana iku.

Ingkang lanang ki Emban winarni, wus tan saged anon, saking jrihe dadya mirembae, Kanjeng ratu sareng aningali, ingkang wayah prapti, anulya rinangkul.

Sarwi muhun riwus atanya ris, ramanira mangko, ing saiki neng ngendi enggone, Pangran Dipanagara turneki, sampun wonten ngloji kawula ing ngutus.

Ngupadosi mring paduka yekti, lan tur uning mangko, Kanjeng rama sapun wilujenge, sampun ngantos paduka rudatin, Jeng ratu nulya glis, ing ngatur ran kondur.

Mring kang wayah Jeng ratu nuruti, sampun lenggah mangko, Pangran Dipanagara nulya ge, wonten Inggris pan litnan sawiji, kinen tengga iki, dhumateng Jeng ratu.

Ris wusnya Jeng Pangran nulya mit, mring kang eHyang mangko, nuwun wangsul dhateng ngloji maleh, ingkang eHyang pan sampun nglilani, nging adhinireki, Suryabrongta iku.

Kinon tunggu iya marang mami, sandika lengser wus, tan winarna loji prapta mangke, ingkang rama mapan sampun ngalih, ngloji kebon iki, lan jumeneng sampun.

Ingkang rayi den Mas Ambyah iki, pan sampun gumantos, nama Pangran Dipati ing mangke, Pangran Dipanagara apangggih neng ngajengan, ngloji, lan Raden Tumenggung.

Jasantika lan kapitan Jing Sing, lajeng dherek mangko, mring Pangeran Dipanagarane, nulya cundhuk kalawan sang aji, pan wus katur sami, saneskaranipun.

Lawan welingira kang eHyang iki, kelamun amundhot, wayah juga kinen tengga mangke, Pangran Suryabrangta den dhawahi, tengga kang eHyang iki, aneng kedhatun.

Wus lumampah pan datan winarni, pra Dipati mengko kalih dalu antawis praptane, samya soan dhumateng ing ngloji, ngirid ki Dipati, Danurja puniku.

Lawan Pangran Mangkudiningrati, ing ngatur ken mangko, mring Jeng Sultan Jankrerapet rembage, Kanjeng Sultan mapan anuruti, winedalken nuli, saking gedhong iku.

Jankrerapet kang ngirid pribadi, sampun prapta mangko, Kanjeng Sultan pan aris sebdane, wus ta adhi aja keh pinikir, wus karseng Hyang Widi barang lakon iku.

Mapan ingsun derma anglakoni, wus karsa Hyang Manon, Pangran Mangkudiningrat ature, inggih lamun paduka sayekti, boten angowahi, lir nguni sedarum.

Dadya kanggek Jeng Sultan sayekti, lajeng kendel mangko, Pangran Dipanagara ing tyase, langkung denya bramatya miarsi, mring ngatur tan yekti, dadya ngandika sru.

Mring kang paman pangucap punapi, dene lir puniku, lamun paman meksih cuwa tyase pan sumongga samangke puniki, kawula ngladosi, nulya kesah iku.

Dhateng kantor ing dalu puniki, Jendral pista mangko, nging Pangeran Dipanagarane, datan tumut pista anjageni, gung rerepot sami, nging kang rayi iku.

Pangran Adinagara lan sagunging, putra santana mangko, ingkang sampun along prapta mangke, sami kinen tumut pista sami, Jendral karsaneki, lan Raden Tumenggung.

Jasantika lan kapitan Jing Sing, Krerapet nebda lon, eh sagunge ingkang pista kabeh, ngetokena Jendral karsaneki, Jasantika iki, ing mangke jinunjung.

Iya mapan kinarya pepatih, kaya kang kelakon, Adipati Danurja arane, Pangran Mangkuningrat anuli, kesah animbali,Gondadurwiryeku.

Sareng bubar pista manggon sami, Jasantika mangko, mapan nunggil lan Jing Sing pondhoke, mapan Gondaduwirya tutwuri, nora den nyanani, lajeng dalu ngamuk.

Raden Jayasantika aguling, pan cinolong mangko, dhuwung ingkang wasiyat nulyage, linarihan pan lajeng ngemasi, sambat datan mawi, Gondaduwiryeku.

Lajeng ngiwud denira nyuduki, dadya kathah mangko, ingkang mati kelangkung gegere, Jing Sing iya mapan sampun kanin, Gondaduwiryeki, mapan sampun lampus.

Kinarubut mring sakeh Sepei, wus karsa Hyang Manon, Raden Jayasantika praptane, jangji marga cinidreki, dadya cuwa sami, Jendral langkung bendu.

Mring Pangeran Mangkudiningrati, winangsulken mangko, marang gedhong tan winarna maneh, kawarnaha Kangjeng Sultan iki, genya wonten loji, ngantos pitung dalu.

Nulya kondur Kadipaten malih, tigang dina mangko, pan ngentosi kedhaton resike, sareng sampun resik mapan nuli, ngedhaton winarni, Kanjeng Sultan sepuh.

Linajengken mring sabrang kang ngiring, putra kalih mangko, Pangran Mangkudiningrat lan maleh, Pangran Martasana kang ngupati, kang lajeng sawiji, Rahaden Tumenggung.

Sumadiwirya sedaya pan sami, linuwaran mangko, ing ngaturken mring Jeng Sultan maleh, Pangran Natanusuma winarni, lan saputraneki, pan kedah lumebu.

Dadya wong nya gupremen Inggris, tinurutan mangko, lajeng salin ika jejuluke, Pangran Mangkualam namaneki, ingkang putra kalih, sami nama iku.

Raden Menggung Natadiningrati, anama mangko, Pangran Suryaningrat pan arane, Raden Mas Salya nenggih nameki, Pangran puniki, Suryaningprang iku.

Sampun tata Jendral nulya mit, mring Jeng Sultan mangko, Jendral glis pikantun ngentosake, labet pelor lengen kenging mimis, dadya antukneki, elet tigang dalu.

Sampun pepak wong Ngayogya sami, kang kelajeng mangko, ingkang tebih iya pangiline, Kanjeng Pangeran Arya Mangkubumi, mapan sampun prapti, lajeng ngalih iku.

Dalemira lan satanahneki, ing ngurup pan mangko, mring Pangeran Mangkualame, dadya sampun sami ngalihneki, Pangran Dipanagari nuhun pamit iku.

Mring Jeng Sultan arsa kondur iki, mring Tegalarjoku, ingkang rama tan nglilani mangke, dadya lami nunggil neng jro puri, ane gedhong kuning, pesanggrahanipun.

Pangran Adinegara anggentosi, ing daleme mangko, ingkang dadya wedana jro mangke, monca nagri Dipatya ing rawi, nama den paringi, Pringgadiningrat iku.

Kang nggentosi mring parentahneki, ing Raden Tumenggung, Sumadiningrat kawarna ing mangko, Pangran Dipanagara wus lami, nunggil neng jro puri, mapan sanget rikuh.

Nuwun kondur mring Tegal Arjeki, tan kalilan mangko, sawab dene asanget tebihe, dadya nuhun pesanggrahan Jawi, sampun den lilani, aneng mijen iku.

Saung ingkang micanten ing ngloji, Kangjeng Sultan mangko, mapan sampun pitajeng putrane, Kanjeng Pangran Dipanegareki, Kya Adipati, Danurja puniku.

Lamun mentas sowan dhateng ngloji, lajeng sowan mangko mring Pangeran Dipanagarane, pinanggih aneng mandhungan iki, lan sagung Bupati, kang ageng sedarum.

Bab lelintoning moncanagari, lan prahyangan mangko, Pangran Dipanagara karsane, sab sampun dados kang prejangji, lan kang eyang rumiyin, nanging geseh tuhu.

Datan timbanging karsanireki, guprenemen mangko, lintonana ing sapa medale, mring sagunge kang moncanegari, lawan bandar iki pan sareng sinuhun.

Pinaosan mapan saben warsi, tigang ngatus ewu mangko, pasmatika pan sampun jangjine, lan kang eHyang sareng moncanagri, tanah jipang sami, lan prahyangan urup.

Ingkang bandar pan lajeng lestari, nging monca nagriku, Pangran Dipanagara karsane, kang ulup pan iku pan tinampik, maosi puniku.

Pinaringken kang samya derbeni, ki Danurja mangko, nulya wangsul maring loji maneh, lawan sagung kang para Dipati, ingkang nyepeng sami, parentah puniku.

Jankretapet mapan sampun panggih, ki Danurja mangko, sakancanya amertelakake, ingkang karsa saneskara sami, dadyarenaneki, Jankrerapet iku.

Dadya surup mangkya amaosi, tanah Jipang mangko, sampun rampung bandar lan Jipange, Jankrerapet nulya nembung maning, tanah Kedhu iki, tinedha puniku.

Serep linton bondha beyaneki, ing prang nguni mangko, yen wis cukup iya mulih maneh, pan wus muni ing nglayang prejangji, ingkang anyaguhi, lan kang layang iku.

Ana Pangeran Dipanagareki, ki Danurja mangko, nulya medal sakancane kabeh, saking ngloji lajeng sowan panggih lan Jeng Pangran nuli, sedaya wus katur.

Lajeng samya sowan Sri Bupati, mring kedhaton mangko, sampun katur ing sanes karane, Sri Nalendra nyarah mring kang siwi, Pangran Dipanegari, ing Kedhu wus rampung.

Ki Dipati Danurja wus bali, mring loji wawertos, lamun Kedhu wus kalilan mangke, Jankrerapet langkung sukaneki, pirena tyasneki, pan wus tan cinatur.

Tata tiga ing Ngayogya iki, pan wus katur mangko, Jing Sing pan wus ginanjar namane, Raden Menggung Secadiningrati, mengkana winarni Jeng Pangeran iku.

Neng Ngayogya mapan sampun lami, kalih tengah taun, nyuwun pamit mring Tegalarjane, ingkang rama lami tan nglilani, kedah kinen iki, lajeng dalem ngriku.

Tegalarja karsanya sang ngaji, kinen karya kebon, Pangran Dipangara karsane, kedah kondur mring Tegalarjeki, sabab ingkang nagri wus waluya iku.

Sagung bicara ingkang matosi, wus tan ana mangko, marga Kangjeng Pangeran karsane, dumugekaken genira nenepi, bolos kondurneki, mring Tegalarjeku.

Kanjeng Sultan sareng miyarsi, yen kang putra bolos, meksa kondur mring Tegalarjane, langkung cuwa ing tyasnya sang aji, gya pinupus iki, yen karsa Hyang Agung.

Yen kang putra tanremene nagri, wus karsa Hyang Manon, nanging pendhak garebeg sowane, lawan lamun wonten kang prakawis, ingkang amatosi, tinimbalan iku.

Lamun kathah ruweding nagari, lajeng datan kondur, nunggil aneng jroning pura bae, lamun kedhik ingkang rama asring, mapan mikawoni, Kangjeng Sultan iku.

Tedhak marang Tegalarjeki, mengkana winuwus, Jankrerapet anuwun gantine, ingkang patih Kangjeng Sultan yekti, kyai Adipati, Danurja wus sepuh.

Sringkalan tubarang bicareki, Jankrerapet watos, bokmenawa amemecahake, Kanjeng Sultan pan maksih predongdi, lan kang putra iki, karsa dereng ngumpul.

Kanjeng Pangran Dipanegareki, kang pinilih mangko, nenggih Pangran Dipakusumane, ingkang rama Kangjeng Sultan iki, datan arsa iki, angandika arum.

Mring kang putra Pangran Dipanagri, kulup ingsun sungwroh, uwakira Dipakusumane, pan wus akeh iya cacatneki, lan kambine maning, maksih anggoniku.

Nanging iya ming kari sathithik, lan pepatih mangko, dene ingkang wus dadi karepe, Jankrerapet uwakira iki, Prigadiningrati, Jeng Pangran umatur.

Mapan sanget amba mopo yekti, mring punika mangko, pan kelangkung inggih pakewede, dadya lami kendel datan kardi, mengkana winarni, Jankrerapet iku.

Kedah nedha gentose pepatih, Cadiningrat mangko, kang kinenken mring Tegalarjane, Kanjeng Pangran Dipanegareki, lagya grerah iki, Cadiningrat cundhuk.

Mapan ngiras juru basa iki, juru basa mangko, penggarapan sampun boten kangge, mring jeng Pangran aris aturneki, kula ngutus gusti, dhumateng sang prabu.

Lawan saudara tuwan gusti, Jankrerapet mangko, estu nyuwun pepatih gentosa, Kanjeng rama tuwan Sri Bupati, nanging nrerah pribadi mring paduka tuhu.

Pan kekalih rancangan pepatih, ingkang sampun dados, Pangran Dipakusuma tan kangge, kang punika pundi tuwan pilih, Pringgadiningrati, Sumadipureku.

Kanjeng Pangran angandika aris, lamun wis mangkono, Sadiningrat Jeng rama karsane, lan sibapak Jankrerapet iki, iya kang sun pilih, Somadipureku.

Nanging ingsun durung bisa iki, aseba ing mangko Cadiningrat matur mengkono, wus muliha Cadiningrat nuli, lengser saking ngarsi, mapan lajeng pangguh.

Jankrerapet sampun den werteni, ing karsa sang anom, lamun mas Tumenggung ing Japane, kang pinilih mring Jeng Pangran yekti, Jankrerapet aglis soan mring sang prabu.

Cadiningrat mapan datan kari, wus manjing kedhaton, sampun cundhuk lan jeng Sultan mangke, Jankrerapet nulya matur aris, yen pareng sang aji, inggih sampun tamtu.

Ingkang dados sumedi pureki, Jeng Sultan nebda lon iya uwis besuk senen bae, ingsun mapan yun temu pribadi, mring Tegalarjeki, Jankrerapet wus mantuk.

Kanjeng Sultan sampun tedhak nuli, mring Tegalarja mangko, sampun panggih lan kang putra mangke, Kanjeng Pangran Dipanegareki, Jeng Sultan nebda ris, paran sira kulup.

Teka dhemen sumadi pureki, ku uga wong anom, lan wong desa iya kapindhone, kaping telu misih sanak mami, menawa ku dadi, pocapan ing besuk.

Lawan ora tau prentah yekti, mring wong gedhe mangko menek angling semi ku dadine, beneh lawan Pringgadiningrati, wus tuwa kang dhingin, lan maning wus tau.

Aparentah mring sapadhaneki, lan wus tau momong, marang putra santana kung kabeh, Pangran Dipanagara tur bekti, sampun leres ugi karsa Jeng Sinuhun.

Nging tyas amba tan pitajeng yekti, kang sampun kelakon, datan wonten mantep ing ngujare, sae kawit awon temahneki, somadipureki, pan bebadhe tuhu.

Bilih kenging winulang prayogi, nging tyas ambayektos, kang pitajeng ing punika mangke, Kangjeng Sultan angandika aris, yen meksa sireki, kulup ingsun turut.

Besuk senen pa bisa sireki, seba mring kedhaton, kados boten Kanjeng Sultan mangke, sampun kondur senen miyos iki, miyos neng sitinggil, Jankrerapet ing ngayun.

Pepak sagung putra santanaji, myang punggawa sagung, Kanjeng Sultan nulya dhawahake Ki Danurja pan linorot iki, pinaring wewangi, Kyai Purwa iku.

Mas Tumenggung ing Japan pinaring, pan anama mangko, Raden Adipati Darnurjane, Krapet sampun angestreni, wus lumrah sagunging, wong Ngayogya iku.

Sampun luwar sang nata tinangkil, myang sagunging kang wong, tata tita nagri Ngayogyane, sampun kerta mapan winetawis, angsal tigang warsi, Kanjeng Sultan winuwus.

Ingkang putra Pangran Dipanagri, pan tinari mangko, karma nanging tan arsa lamine, langkung susah tyasira sang ngaji, mengkana marengi, Jeng Pangran anuju.

Tinimbalan mring kedhaton prapti, ing ngarsa sangkatong, Jeng Pangeran Dipanagarane, paning ngutus karsanya sang aji, kinen nari ugi dhumateng kang ibu.

Kanjeng ratu bandara puniki, meksih ayu anom, mapan dereng gadhah putra mangke, Kanjeng Sultan welas mring kang rayi, marma kinen nari, krama lamun ayun.

Nulya lengser Pangran Dipanagri, sing ngarsa sangkatong, kinen miyos ing keputren bae, soan dhateng ingkang eyang  iki, wus karsa Hyang Widi, Jeng Pangran andulu.

Neng keputren myat putri siji, pan jumeneng mangko, ingkang kori butulan panepen, nanging sang dyah mapan tan udani, pan lagya marengi, dyah jumeneng pungkur.

Kanjeng Pangran sareng aningli, marang sang dyah sinom, dagu kendel amespaosake, saking wingking tuhu jung karangin, pan kapareng ugi, noleh sang retna yu.

Mapan anglir panjang putra iki, dhawah sela rempu, sakaliyan tanpa jamugane, sang kusuma tan saged lumaris, langkung wiraneki, dadya dhodhok iku.

Kanjeng Pangran pan mengkana maning, meh supe ing ngutos, sareng myat mring sang dyah warnane, trenyuh ing tyas angler ngemasi, mengkana tyasneki, sun durung andulu.

Aneng donya wong wadon lir iki, dene sarwi patut, nora nana kang winaon kiye, sapa baya ingkang darbe siwi, mengkana winarni, ingkang dherek iku.

Nyai lurah keparak kekalih, among semiteku, lawan nyai among mirutane, mulat lamun Jeng Pangran ningali, jumeneng tan osik, dadya lon umatur.

Pan punika gusti den tingali, dene kendel dangu, pan kang wonten ing kori wiyose, rayi dalem punika pribadi, katilaran ugi, nenggih Kanjeng ratu.

Maduretna sampun ta ginalih, dhuh gusti kedangon, lamun karsa kados boten wande, dhasar samya sembrona kekalih, abdi dalem lami, marma purun matur.

Kangjeng Pangran angandika aris, sarwi mesem mangko, lah iya ingsun iki meh kelalen, tanbuh-tanbuh ingkang dipun pikir, wisma tura dhingin mung Kangjeng eyang iku.

Lamun ingsun ingsun ingutus ramaji, ayun seba ing ngong, mung semi talengser sing ngarsane, Kanjeng ratu ageng kang winarni, lagya grerah iki, nging tan sanget iku.

Sampun matur angandika nuli, Jeng Pangran wus rawoh, Kanjeng ratu ageng ngandikane, kulup sira kinongkon pa iki, mring ramanireki, Jeng Pangran wotsantun.

Pan ingutus ingih nantun krami, dhateng ibu mangko, kinenantun ngarsa dalem ugi, bokmenawi Allah amarengi, teksih paring wiji gya ngandikan rawuh.

Kanjeng ratu bandara neng ngarsi, nira ingkang ibu, Kanjeng ratu ageng ris sabdane, anakira ku ing ngutus nini, mring kakangireki Jeng Pangran umatur.

Ibu kula pan ing ngutus ugi, mring jeng rama katong, kinen nantun den krana Allahe, Kanjeng rama awelas ningali, mring paduka yekti, dereng gadhah tuwuh.

Bilih Allah meksih paring wiji, mring paduka mangko, Kanjeng ratu bendara nebda lon, iya kulup matura sireki, marang Sri Bupati, ing sih wus kasuwun.

Mapan ingsun wis asrah ing tekdir, bekjane wakingong, nanging ingsun nuhun pangestune, mring Jeng Sultan juga awak mami, kinuwatna ugi, ring ngibadah ingsun.

Lawan ingkang supangat jeng nabi, pirangbara ingong, lamun temu lan wakira tembe, dene iku iya mati sabil, nanging ana siji, adhinira kulup.

Wus diwasa iku dadi ati, durung ana patot, ingkang mengku iya prayogane, lawan kappa …….mring ngibadah yekti, yen sembada ugi, aturna sinuhun.

Mring Jeng Sultan jodhone nak mami, Jeng Pangran tur nya lon, sarwi mesem jrih kawula mangke, lamun atur mapan sanes kardi, bilih den westani, salah kardi tuhu.

Kanjeng ratu ageng ngandika ris, bener gakireku, lamun sira duwe karep kuwe, anakira ngur tutura maring, bak ayunireki, ratu kencaneku.

Pangeran Dipanagara nulya glis, mundur sing ngarsa wus, ingkang eyang lan kang ibu mangke, ing samarga mapan mandhek nolih, kang kaesthi galih, kang neng kori iku.

Nyai lurah kalih matur malih, dhuh gusti kedangon, tedhak kondur salah weweng bae, pijer kori ingkang den tingali, pan wonten punapi, kalih nya gumuyu.

Kanjeng Pangeran mesem gya lumaris, sampun prapta mangko, ing kedhaton ngarsane sang rajeng, Kanjeng Sultan dangu ngarsi arsi, dereng ewah iki, genya lenggah wau.

Kanjeng Sultan atanya mring siwi, sira suwe mangko, apa baya kang rinembag kabeh, Kanjeng Pangran matur awotsari, mapan kathah ugi, Jeng eyang karsanipun.

Lawan Kanjeng ibu sami ugi, niskara wus katur, Kanjeng Sultan aris angandikane, iya sokur alkamdulilahi, yen ibunireki, kuwat luwih patut.

Nyai lurah kalihaneng wingking, pan samya geguyon, kalih pisan samya sembranane, Kanjeng Sultan sareng aningali, nulya atanya ris, pasira guguyu.

Nyai lurah kalih atur bekti, putranta sang katong, boten dangu soan mring kang eyang yektos, pijer salah wengweng wonten margi, wus kadugeng galih, mesem jeng sinuhun.

Pan tumungkul Pangran Dipanagri, nanging tyas wus yektos, kang katingal nanging kori bae, kang sinuhun mesem ngandika ris, wis ta kulup dhingin, mulih anakingsun.

Kanjeng Pangran wus lengser sing ngarsi, nira jeng sang katong, lajeng kondur mring Tegalarjane, sarawuhnya mapan mujung guling, nanging kang kaeksi, sang retnaning ngayu.

Kang tumanceb aneng pulung ngati, pan tansah katongton, pantes temen warna tenagane, pasemone tuhu mandhitani, sotyaning pawestri, baya kang tumurun.

Midering ngrat sun durung ningali, sesotyaning wadon, ingkang memper pan sathithik bae, leleng ing tyas datan mijil mijil, kawarna sang ngaji, aputusan iku.

Kanjeng ratu kancana pribadi, kang lumampah mangko, tedhak marang ing Tegalarjane, sampun prapta mapan nulya panggih, kang Pangran tinari, krama lajeng ayun.

Inggih lamun tinari akrami, pan selaminipun, Kanjeng Pangran mesem lon ature, salamanya dereng angsal ugi, kadang tingal yekti, dyah anglir puniku.

Mesem ratu kencana nulya mit kondur mring kedhaton, sampun rawuh matur ing sang rajeng, langkung suka Kanjeng Sri Bupati, lon ngandika ris, ya bener anakmu.

Nadyan ingsun ya durung ningali, kang memper wong wadon, lan ibune dhasar becik si beng, ing Ngayogya ana ana kekalih, lan tetekoneki, jatmika tur patut.

Dhasar pantes iya anderbeni, Tegalarja mangko, lan kang lanang padha tetekone, kapandhitan padha den karemi, sun duga ing ngati, wus kanthine iku.

 

PUPUH XVIII

K I N A N T H I

Duk ing dingin duryatipun, kala aneng ing swargadi, mengkana Srinaranata, mapan lajeng ken dhawuhi, Raden Dipati Danurjan sagung sentana sami.

Wulan kang Ji mapan nuju, sagunging sentana sami, tugur aneng Tegalarja, Kanjeng Pangeran Dipati, atengga dhateng kang raka, lawan Pangran Mangkubumi.

Pangeran ngabei iku, tan wenggan ming atuwi, Pangeran Dipanagara, apan iya nora mijil, neng Selareja kewala, kang neng dalem ingkang rayi.

Pangeran Dipati iku, lawan Pangran Mangkubumi, angentiaken kasukan, sedaya ingkang nyegahi, Pangeran Adinagara, lan Pangeran Suryabrangteki.

Pangeran Adisuryeku, sadaya pan wus wineling, wau dhumateng kang raka, sakarsa-karsanireki, anelasna kang kasukan, marma datan ta asami.

Ing kadhaton kang winuwus, sagung ingkang para putri, mapan pepekan sadaya, tan sanes Tegalarjeki, samya sinegah kasukan, mring Kangjeng Srinaranati.

Mengkana ingkang winuwus, wus prapta semayaneki, ing dinten Isnen punika, mapan nulya den timbali, Jeng Pangran Dipanagara, dhumateng Kanjeng sang ngaji.

Pan ing ngiringaken sagung pra putra santana sami, sampun prapta ing Ngayogya, lajeng ngandikaning puri, sampun pepak prangulama, tanapi kang pra Dipati.

Sadaya ngandikan sampun, ingkang ageng ageng sami, ngulama alit sadaya, tenapi Bupati alit, pan kinen kantun punika, sedaya neng Srimenganti.

Kangjeng Sultan lenggah sampun, aneneg ing panepen iki, lan kyai pangulu ika, tenapi kawrangu lamu, Kanjeng Pangran lenggah bangsal, ing ngandikan sampun prapti.

Ing panepen ngiring sagung, praputra santana sami, myang sagunging pra Dipatya, ingkang ageng ageng ngiki, Kanjeng Pangran nulya ningkah lan sang dyah retnaning puri.

Mapan sinaid sampun, mring sagung para ngulami, pragat denira aningkah, nulya kinen medal sami, kyai pangulu kalawan, myang sagung kang prangulami.

Kanjeng Sultan miyos sampun, saking ing panepen iki, angiringaken kang putra, langkung tyas marwata siwi, lenggah neng bangsal sekedhap, nimbali Raden Dipati.

Kalawan Raden Tumenggung, Pringgadiningrat puniki, tan tebih lawan kang putra, Pangeran Dipanagari, sinandhing ngandhap dhedhampar, lawan jeng Pangran Dipati.

Ingkang praputra sedarum, soan neng tratag sami, tunggil lan Raden Dipatya sang nata ngandika aris, ing mengko sore Danurja, pukul telu pepakneki.

Jola lan jempana iku, pepakna magangan iki, lan Pringgadiningrat sira, den pamekta kang jajari, sagung ing prajurit ika, sandika atur nyakalih.

Ngandika malih sang prabu, aruming Raden Dipati, lan Raden Pringgadiningrat, ing mengko tyas ingsun iki, bareng wis gelem rabiya, nakingsun Dipanegari.

Pan wus padhang atiningsun, tan ana ingkang sun pikir, dadya wus bersih tyasingwang, nanging keri mring Hyang Widi, ing wuri Walauaklam, wus padha mundura iki.

Tur sembah kalihwus mundur, kawarna jeng Sri Bupati, teksih lenggah aneng bangsal, lan sagung pra putra sami, Kanjeng Sultan angandika, mring Pangran Dipanagari.

Wus sira banjura kulup, marang ing karaton becik, metuwa kene kewala, keputren dandana iki, ing daleme eyangira, tur bekti mundur sing ngarsi.

Ing ngiring kang rayi sagung ing kreraton sampun prapti, jeng ratu ageng winarna, mapan lagya grerah iki, marma tan saged tumuta, nenggani kang wayah krami.

Kanjeng Pangran ngandika rum, dhumateng kang rayi katri, Pangeran Adinagara, lan Pangeran Suryabrangti, tiga Pangran Adisurya, wis padha mulih adhingin.

Mring Tegalarja katelu poma aja angling semi, katiga matur sandika, nulya lengser saking ngarsi, kang kantun ngladosi ika, kang rayi Pangran Dipati.

Lawan ingkang rayi sagung, ingkang meksih timur sami, ri sampunira busana, mengkana ingkang winarni, sang retna sekaring pura, neng kedhaton mapan sami.

Binusanan kang pra ibu, sagung ratu pepak sami, tanapi putri sadaya, sang dyah tan lengganeng kapti, pan bangun turut kewala, Kanjeng Sultan anenggani.

Ri sampun busana iku, tan kena winarneng tulis, kadya murca kedhepena, tuhu piturun sing swargi, musthikaning tanah Jawa, keh pawestri lengleng brangti.

Senadyan kang para ratu, sedaya pandung ningali, tan ana tetundhanira, sagung putri tanah jawi, Kanjeng Sultan pan mengkana, wus bekjane anak mami.

Pinaringan ing Hyang Ngagung, jodho punjul tanah Jawi, derma ratu Maduretna, anglairaken puniki, mendah dene menangana, ibu lan ramane iki.

Mengkana Jeng Sultan sampun, lenggah bangsal kencana di, ing ngayap sagung biyada, sang retna gya den timbali, tedhak saking prabayeksa, jeng ratu bandara ngiring.

Lawan sagung ratu ratu, tenapi kang para putri, angayap mring sang kusuma, lir esri tedhak sing swargi, ngiring sagung widadara, Dewi Uma ingkang ngirid.

Ratih lan Supraba iku, Wilutama pamineki, kang para putri sadaya, pra putri lir widadari, Kanjeng Sultan lir utama, Hyang Jagadnata mantesi.

Lenggah Jonggring Selakeku, sang pinenganten wus prapti, lenggah andher neng teratag, mengkana Srinarapati, aputusan Nyai riya, animbali mring kang siwi.

Lan sagung parekan iku, Nyai Riyasampun prapti, ngarsanya Kanjeng Pangeran, Dipanagara lumaris, ing ngayap sagung parekkan, lan Kanjeng Pangran Dipati.

Lan kang rayi rayi sagung, ingkang meksih timur sami, miyos ing kaputren ika, lir Bethara Wisnumurti, tedhak saking Suralaya, wus prapta ngarsa sang ngaji.

Kinen lenggah jajar sampun, anglir Wisnu lawan Sri, kathah wanodya kagiwang, ningali mring sang serimbit, sang nata langkung marwata, ningali kang putra kalih.

Pan arsa pinaring iku, wedang nanging datan nganti, sampun karsaning Hyang Sukma, kathah pawestri Kanjeng lali, saweneh nangis punika, kang kelajeng nora eling.

Dadya cuwa sang aprabu, aningali mring kang siwi, dereng dugi karsanira, selak keh pawestri brangti, nulya aris angandika, wus kulup mangkata nuli.

Kangjeng Pangran nembah mundur, kinen kanthen lan sang dewi, sang retna datan suwala jeng ratu bendara ngarsi, lan ratu ratu sadaya, pra putri grebeg wuri.

Kangjeng Sultan mapan tumut, yun uning mring angkatneki, ing ngaturan datan kena, mring ratu kancana iki, kelawan Kangjeng ratu mas, mengkana pan sampun prapti.

Ing magang pan sampun rawuh, risang pinenganen kalih, katiga ratu bandara, ingkang anunggil sajoli, pra ratu kang anem samya, lan sagung kang para putri.

Samya nitih jempaneku, mapan iya warni-warni, mengkana pan lajeng budhal, prajurit kang aneng ngarsi, mrerapit ing keringkanan, ing tengah sagung pawestri.

Lawan upacaranipun, risang pinenganten kalih, lan para ratu sedaya, tanapi kang para putri, ampilan titihanira, ki Kramadaya nameki.

Kinarung ngarsa joliku, gambira samargi-margi, miyos plengkung gadhing ika, supenuh ingkang ningali, gamelan samarga-marga, Kangjeng Sultan kang winarni.

Dadya kelajeng puniku, mundhut titiyan tutwuri, saking tyas dhateng kang putra, kang dherek Pangran Dipati, miyos balowarti ika, wau denira ningali.

Kang aneng joli winuwus , Kangjeng Pangran tiyasneki, kaya ge–ageya prapta, saking rempuning kang galih, anglir katiban musthika, saha lan donya upami.

Kangjeng ratu bendareku, ingkang alenggah neng ngarsi, ing sawingking patahira, nulya sang lesmaning puri, Kangjeng Pangran wingking pisan, ing samarga uthak-uthik.

Nging sang dyah lemining santun, kendel datan aningali, eca alenggah kewala, jeng ratu bendara nglirik, mring solahe ingkang putra, langkung suka jroning galih.

Mengkana pan sampun rawuh, ing Tegalarja anuli, sagung kang putra santana, amethuk pasoan jawi, ingkang dados pangiridnya, Kanjeng Pangran Mangkubumi.

Raden Dipatya puniku, angirid sagung Bupati, kang kodhok ngorek tinembang, bareng lan gamelan muni, tambur salompret wurohan, tan parungyan piniarsi.

Ing Tegalarja supenuh, tan petung kathah ing jalmi, rising pinenganten nulya, tumedhak saking ing joli, pinondhong sang dyah kusuma, tan suwala sang retnadi.

Mapan linenggahken sampun, aneng babut prang wedani, lir wisnu lan Sri ika,  jajar remen gung ningali, anglir tan manungsa donya, kalih lir musna kaeksi.

Kangjeng ratu bendareku, lawan para ratu sami, angapit ing kering kanan, lan sagung ingkang praputri, ing jawi ingkang winarna, Kanjeng Pangran Mangkubumi.

Kang manggihi sagung tamu, kang rayi katiga sami, nanging ngladosi kewala, kelangkung kasukaneki, denya abujaderwina, tanana tinaha sami.

Mengkana ingkang winuwus, risang pinenganten kalih, pan samya salin busana, sinjang cindhe dhasar wilis, samekan jing garinenda, mawi rinumpoka adi.

Asingsim inten jumerut, mirah barleyan sineling asengkang panata brongta, cundhik manik amantesi, pasaja satingkahira, datan patya lamun angling.

Tuhu musthikaningayu, piturun saking swargadi, datan kena yen cinondra, panjal mane Dewi Sri, tan sarwa patut sedaya, samya estri lengleng brangti.

Kanjeng Pangran kang winuwus, mapan lenggah aneng wingking, tansah ngresahi kewala, nging sadah datan ningali, mengkana nulya binekta, miyos lalenggahan malih.

Sang retnayu bangun turut, lajeng samya dhahar iki, risampun anulya bubar, sagung ingkang para putri, nging kantun ratu bendara, ing kantun anenggani.

Nulya pasang kelir sampun, ing jawi durwina sami, sagung nging putra santana tenapi kang pra Dipati, mapan samya nenayuban, angenting kasukaneki.

Ing dalem ingkang winuwus, jeng ratu bendara uning, mring semune kang atmaja, mesem angandika aris, wus kulup padha asoa, mapan ingsun arsa guling.

Jeng Pangran lega tyasipun, mesem angandika aris, nanging sang lesmining pura, esmu awrat ing tyasneki, mengkana ratu bendara, kondur mring panepen dhingin.

Sareng kang ibu wus kondur, Jeng Pangran angarih-arih, dhumateng sang lir supadma, nulya ing ngemban sang dewi, dyah retna datan suwala, binekta mring tilamsari.

Sampun prapta tilamsantun, sinareken sang retnadi, nanging tan arsa anendra, lenggah aneng tepaswangi, kasorotan dening pandam, salira lir mas sinangling.

Jeng Pangeran ing tyasnya trenyuh, non mring kang sawang sasi, dadya alon angandika, dhuh mas mirah ingsun gusti, punapa tan arsa nendra, dadya prihatining ngabdi.

Bendara kawulanipun, datan nedya anyidrani, nanging anrerah kang karsa, kalamun cidra kang ngabdi, sumongga den tengerana, suka lamun den dukani.

Dadya nurut sang retna yu sare aneng tilamsari, nanging ing tyas tan precaya, dadya ing ngeletan guling, pan saben dalu mengkana, jeng ratu bandara iki,.

Nenggani pan kalih dalu, kondur Jeng Sultan winarni, miyos dhateng Tengalarja, bekta kasukan puniki, bedhayan kalawan beksa, enting tyas Srinarapati.

Riwusnya kondur sang prabu, Kanjeng Pangeran winarni, langkung tyas dhateng kang garwa, nanging sang retnaning puri, pan dereng karsa ngandika, nanging lamun kathah jalmi.

Mapan langkung bangun turut, mengkana nuju marengi, sang retna jumeneng ika, aneng sangandhap kamuning, lan ngasta sekar cepaka, sinjang prang rusak mantesi.

Semekanira gadhung, tinepi kadya tan jalmi, ariri mong cindhe sekar, aneng satepining warih, balumbang ing patamanan, Jeng Pangran ngindhik-indhiki.

Sangking wingking sang retna, mapan dahat tan udani, jumeneng Kanjeng Pangeran wus dangu aneng ing wingking, ingkang tyas mapan sangsaya, trenyuh denira ningali.

Mring sangdyah lesmining santun, dadya kadumuk sang dewi, nolih pan lajeng ing ngaras, langkung wira ingkang mindha Sri ing tyas mapan trerataban, deprok neng ngandhap kemuning.

Kanjeng Pangeran anambut, ing ngemban kang mindha sasi, mider aneng petamanan, nging sang dyah tyas ira meksih, katongtoni wirangira, dene dangu tan udani.

Mring kang raka rawuhipun, dadya wepanira mijil, nulya mulat Jeng Pangeran, laun kang rayi prihatin, binekta mring pesareyan, rinepa ing ngarih-arih.

Dhuh bendara pepujanku, punapa kang dados rujit, kang abdi tan ngraos dosa, nging kedhik ngaget–ageti, ing mangke mapan sumongga, dhinendha inggih ngladosi.

Nging mas mirah abdenipun, nenuhun den andikani, neng Tegalarja wus lama, pan tansah den pitambeti, pinten banggi pinaringan, esmu usadaning agering.

Kang abdi matur saestu, sarawuh paduka gusti, wonten nagri Tegalarja, mapan lir upamaneki, ginanjar inten kawula, saha lamdonya puniki.

Marma ing mangkya budinipun, bendara tan ngraos krami, kawula mindha ngawula, rumiyin duk aningali, gusti mring  warna paduka, prapta wisma lir ngemasi.

Ing mangkya pan gesang sampun, satemah den pitambeti, mengkana sang dyah kusuma, sareng amiharsa iki, mring sebdanira kang raka, dadya keh wirang kaeksi.

Mengkana tyasnya sang ayu, dadya ingsun iki dhingin, kaya ana gadhang wong lanang, adol marang rupa mami, dadya adres ingkang wespa, kang jeng Pangran aningali.

Lamun sang murtining ing rum, sangsaya ingkang priatin, mengkana Kangjeng Pangeran, sangsaya mangarih-arih, dhuh gusti punapa marma, kang wespa saya dres mijil.

Punapa gusti kaduwung, angabdekaken mringkang dasih, kawula matur estunya, lamun tan ngapunten abdi, nah angger dhateng sumongga, ing Tegalarja puniki.

Pun kakang pan amit lampus, supados marganing pati, mengkana sang mindharetna, sareng miarsa tyasneki, kumepyur pan lajeng sirna, sadaya kang dados runtik.

Dadya mesem ngandika rum, betah temen lamun angling, sarwi malerok sang retna, ngendi ana wong pawestri, iya winehan nagara, bisa temen amek ati.

Tur mongsa mantepa iku, mengko thithik nuli salin, kaya tan weruh le danya, Kangjeng Pangeran miyarsi, mring pangandikaning sang retna, kumepyur tyas matur aris.

Sarwi mesem ngrepeku, yektos gusti duk rumiyin, ing mangke punapa karsa, nah angger dhateng nglampahi, tanedya malih akrama, nging nuhun kang ngabdi gusti.

Ing sih paduka satuhu, sarwi ing ngaras sang dewi, tangkis gelung sang kusuma, kenging pamidhanganeki, malengos sang dyah ngandika, marmane gelema mami.

Iya gelema celathu, larangan den pengarahi, palali ujare ika, nreracak ira andadi, Kanjeng Pangeran ngandika, sarwi mesem ngastaweni.

Gusti sampun limrahipun, ingkang ngabdi mapan dremi, parentah Allah tangala, mergi nurunaken wiji, premila estu awisan, nging dasih wus den lilani.

Pan sinung wawenang sampun, kantun paduka pribadi, nah angger kang tan kalilan, marma nenuhun kang ngabdi, mugi ta linilanana, manjing jroning tamansari.

Lamun tan kalilan tuhu, tan wande pun kakang mati, dinukan dhateng Hyang Sukma, ing ngutusan angsal kardi, mesem sang retna ngandika, dhasar botoh bisa angling.

Iya sapa bisa iku, madoni wong kudu amrih, pan sampun karsaning Sukma, panggih jodho donya akhir, sampun lejar ing tyasira, sang retna wus asrah dhiri.

Kanjeng Pangeran andulu, mring sang dyah wus lejar tyasning, nulya sinabut sang retna, tanpa jiwa kalihneki, wus lintu asmaragama, ing ngemban sang mindhasari.

Pan wus karsaning Hyang Agung, panggih jodho jalu estri, dadya sami trisnanira, tan kenging benggang sanyari, mapan lir pendah mintuna, langkung remen kang ningali.

Aneng na kang among kayun, Kangjeng Sultan kang winarni, pan sampun karsaning sukma, grerah celeb tan punapi, pan sampun angsal sacondra, nanging miyos setu meksih.

Mengkana ingkang winuwus, Kanjeng Pangran amarengi, arsa soan mring kang eyang, sampun lami grerahneki, kapethuk lawan kang rama, Kanjeng Sultan pan marengi.

Arsa ameng-ameng iku, ningali kang baluwerti, kang dherek nging ponakawan, Kanjeng Pangran datan uning, tinerka dede kang rama, dadya tan wedhak sing wajik.

Tinerka kang rayi tuhu, sing tebih katingal alit, kapethuk pal kung kaputran, Jeng Pangran kagyat ningali, wau dhumateng kang rama, mesem Kangjeng Sri Bupati.

Lawan angandika arum, sira sengguh sapa mami, Kangjeng Pangeran aturnya, lun seguh dhimas Dipati, dadya samya ngluhur kuda, mesem sang nata nabda ris.

Arep mring di sira kulup, Jeng Pangran umatur aris, ayun soan Kangjeng eyang, Jeng Sultan ngandika malih, wus kulup sira banjura, nging nginepa aja mulih.

Sesuk seba waden esuk, aja nganti sun timbali, kaputren sesuk metuwa, sibeng apa melu iki, Kanjeng Pangeran aturnya, inggih tumut wonten wingking.

Kangjeng Sultan sampun laju, kur ungkuran lampahneki, ing dalu enjing winarna, ing dinten Senen marengi, Jeng Pangran ngantos ngandikan, utusan keparak kalih.

Nyai Amongsemiteku, lawanya isoka prapti, ngarsanya Kangjeng Pangeran, tur sembah samya turneki, gusti paduka ngabdikan, jeng rama dalem ngentosi.

Ngajeng-ajeng sampun dangu lenggah wonten jamban gusti, paduka kinen lajenga, Jeng Pangran nulya lumaris, mapan datan kekampuhan, kering nyai lurah kalih.

Miyos kaputren wus rawuh, gedhong mrerapat kang kori, ing ngajenge gedhong jamban, Kanjeng Sultan lenggah kori, sendhean korining jamban, sareng kang putra kaeksi.

Sampun karsaning Hyang Agung, Jeng Sultan wespanya mijil, Kanjeng Pangeran miarsa, yen kang rama wespa mijil, ingkang tyas lir binethota, nging tanbuh kang dados galih.

Dadya tumut mijil iku, ingkang wepa kalihneki, Jeng Sultan lan Jeng Pangeran, mengkana lurah kekalih, kelajeng tumut karuna, sareng mirsa gustineki.

Kekalih samya tyasipun, mengkana pitulung Widi, kalih ical kang sungkawa, emut mring purbaning Widi, manungsa yen nora bakal, Jeng Sultan ngandika aris.

Kulup sun undang sireku, sun iki lara sayekti, nanging tanora ngopaha, iya ing rasaning sakit, nanging tyas sun wus karasa, kaya na karsaning Widi.

Ing wuri wus pasrah ingsun, mongsa bodhoa sireki, kabeh adhi adhinira, ing mengko dhingin sayekti, ingsun ta ningali liyan, nanging sira anak mami.

Sampun karsaning Hyang Ngagung, Jeng Pangran lomba tyasneki, datan nyana lamun arsa, nenggih tinilar tumuli, wau dhumateng kang rama, mengkana atur ireki.

Nanging pangestu pukulun, rumiyin dalah samangkin, tan wonten ingkang suwala, dhumateng prentah bayekti, Kanjeng Sultan angandika, ya kulup pracaya mami.

Lah ta wis muliha kulup, metuwa ing kene becik, iya jroning prabayeksa, pelataran akeh kaki, sagung wongkang padha seba, sun pirsa wus akeh prapti.

Sira tan basahan iku, pan saru yen akeh uning, ingsun arsa nemonana, mring sagunging bocah Bupati, wis kulup sira muliha, Jeng Pangran lengser sing ngarsi.

Prapta ing keraton sampun, ngarsanya kang eyang malih jeng ratu ageng atanya, den undang apa sireki, kulup marang ramanira, Jeng Pangraan umatur aris.

Nanging datan weca tuhu, menawa kang eyang prihatin, sawab sawek nandhang grerah, sanget tan saged lumaris, lan malih wus sepuh marma, Jeng Pangran watosing galih.

Sampun lami grerahipun, mengkana aturireki, mapan tan wonten punapa, nging kangen timbalaneki, nulya pamit mring kang eyang, kondur mrig tegalarjeki.

Lawan sang retnaning ayu, tan kenging bengggang sanyari, langkung dening sih-sinihan, mengkana ingkang winarni, mapan wus karsaning sukma, Kanjeng Sultan prapteng jangji.

Nanging elet kalih dalu, lawan genira mameling, wau dhumateng kang putra, ing dinten Kemis marengi, paing nenggih pasaranya, kondur mring rahmatollahi.

Langkung oreg ngayojeku, surudnya Srinarapati, sab sagung kagyat samya, tan wonten nyana sayekti, Kanjeng Sultan tilar donya, kondur marang ngalam gaib.

Residhen garnam kelangkung, wau genira anangis, meksih enggal langkung cuwa, dhumateng Srinarapati, genira ngladosi ika, sinare jimat tan nunggil.

Kalawan kang eyang iku, Kanjeng Sultan Ngayogya di, ingkang Jumeneng sapisan, mengkana Pangran Dipati, datan pisah lan kang raka, jeng Pangran Dipanegari.

Anulya bicanten sampun, jumeneng Pangran Dipati, nanging mawi winakilan, Pangran mangkualam iki, wus tentrem nagri Ngayogya, jeng Pangran wus kondur nuli.

Mring Tegalarja pan sampun mengkana ing lamilami, Jeng Sultan sampun diwasa, supit mapan nulya krami, duk supit kang mangku iya, minester Garnam pribadi.

Kang raka Jeng Pangeran iku, kang nutupi netraneki, duk krama marengi ika, Jankrerapet dados malih, neng masjid ageng ningkahnya, pan angsal tilaraneki.

Raden Dipati puniku, kang seda kedhaton dhingin, ratu angger kang atmaja, mapan sampun nama iki, tanenggih ratu kancana, jeng ratu kancana ngalih.

Mapan nama ratu ibu, sabab ratu ageng meksih, jeng ratu ageng tinarna, sampun karsaning Hyang Widi, sareng surud ingkang putra, grerah nya waluya sami.

Dadya panjang yuswanipun, amomong kang wayah iki, mengkana kang parentahan, sampun ing ngaturken malih, wa dhumateng Jeng Sultan, Pangran Mangkualam iki.

Mapan sampun kendel iku, genira dados wewakil, kathah kesturi Ngayogya, nanging tan dados punapi, Jeng Pangran Dipanagara, dadya langkung sekelneki.

Kanjeng Sultan kang winuwus, ingkang cinela keniki, Raden Dipati Danurja, lan Raden Wiranegari, Rahaden Pringgadiningrat, mapan sampun angemasi.

Sampun karsaning Hyang Agung, asanget maksiyatneki, nanging yen wonten kang raka, Kanjeng Sultan meksih ajrih, Inggris wus salin Welonda, residhen nausna meki.

Karemanya mangan nginum, lan Arja cara Welandi, nadyan kang putra santana, ingkang nganem-anem sami, pan sampun katut sedaya, batal karam wus tan olih.

Mengkana karya kolektur, nanging tan atur upeksi, mring Pangran Dipanagara, dene kang kinarya gajih, amundhuti artanira, marang sagung wong sanagri.

Dene karyanya kolektur, ajaga Raden Dipati, pan sampun rembag sadaya, minister Kaus ngidini, lawan anuwun pratondha, ecap Jeng Sultan pribadi.

Pan sampun pinaring iku, mengkana ingkang winarni, sagung kang putra santana, ingkang sepuh sepuh sami, tanapi sagung Dipatya, Ngayogya pan susah sami.

Mapan rembag samya matur, mring Pangran Dipanagari, mengkana Kanjeng Pangeran, langkung kagyat ing tyasneki, nulya tedhak mring Ngayogya, ing kedhaton sampun prapti.

Lajeng panggih lan kang ibu, Jeng Pangran atanya aris, punika wonten pakarya, dene tan aparing uning, ibu dhumateng kawula, karya susah wong sanagri.

Jeng ratu ibu lingnya rum, kawula pan datan uning, dadosing rembag punika, kula tanya sampun werti, inggih dhateng jengandika, jeng Pangran atanya aris.

Sultan neng pundi genipun, jeng ratu ibu nabda ris, wonten bangsal panggung ika, Kangjeng Pangran nusul nuli, panggih kalawan Jeng Sultan, Jeng Pangran ngandika aris.

Sultan marma prapta ingsun, ayun tanya mring sireki, pan ingsun angrungu warta, sira karya kolektur iki, iku apa karyanira, Kangjeng Sultan matur aris.

Danurja kang gadhah rembug, lawan pun Wiranegari, sabab kirang kang kengkenan, dene karyanipun malih, anglempaken sagung arta, pacumpleng punika sami.

Kalih kula tanya sampun ngaturi uninga ugi, inggih dhumateng paduka, werti yen sampun marengi, Jeng Pangeran angandika, iku pasthi goroh yekti.

Sultan yen sira nora wruh, iku tapa ngrasa mami, liwat lakuning durjana, tan wurung karya ku pesthi, iya marang kasusahan, ing besuk wekasaneki.

Marang wong cilik ku besuk, lan apa pangane iki, kolektur pira cacahnya, lawan padinane iki, ing ngendi pasebanira, Srinata umatur aris.

 

PUPUH XIX

SRINATA (DHANDHANGGULA)

Tedhenipun mapan ngiras, sawidak tiyang satunggil lurahipun kalih belah, cacah tiyang kawandesi, mapan langkung kekalih, lurah kang kalih puniku, pasowanya sadaya, wonten kang danurjan sami, lamun telas gandhek punika tambelnya.

Karyanipun saben mongsa, medal mring dhusun pan sami, mundhut pacumpleng punika, Kanjeng Pangran dikanya ris, sarwi mesem puniki, wus talidok ujar ingsun, mengkono maneh Sultan, yen ora nguruka bumi, gunung iku bae suku rangkep ingwang.

Duk dhingin su(wa)rgi jeng rama, gunung wus sun suwun iki, ilange kabeh ku iya, dene dadi susahneki, sagung wong cilik-cilik, kang sun karya ganti iku, suku bae lan uwang, dhuwit bandar kabeh iki, wis sun duga turah pan mongsa kuranga.

Dene kang parentah desa, muliha kaya kang dhingin, duk swargi eyang buyut ika, Kanjeng rama wus nglilani, nanging semadosneki, angigentoni sataun, kinarya isi ika, sabauwang pura enting, durung nganti Kangjeng rama selak seda.

Ing mengko iki ta sira, malah rep sira wuwuhi, sagung susahing wong desa, lah kaya apa sireki, Jeng Sultan matur aris, sampun kelajeng puniku, cap kawula punika, sampun kinarya ngecapi, kang nuwala badhe parentah mring desa.

Lah Sultan sira jabela, yen durung kebanjur iki, undangen Wiranagara, Kanjeng Sultan anulya glis, putusan animbali, Raden mayor prapta sampun, Kanjeng Sultan ngandika, mayor kaya apa iki, tuturira dhingin wus atur uninga.

Mring kang mas pan wus kalilan, mangko ingsun den dukani, tumungkul Wiranegara, tan saged matura iki, nulya ngandika malih, ing mengko layang sun pundhut, kolektur wus wurunga, Wiranagara turneki, kula ajrih sampun kelajeng nuwala.

Wonten residhen punika, kewedan Jeng Sultan iki, dadya kendel tan ngandika, Jeng Pangran bendu tyasneki, ngandikaning kang rayi, wus Sultan pilihen ingsun, iki nanging wong juga, lan loro kapilih endi, lamun sira amilih kang loro iya.

Wus layang sira banjurna, lamun sira milih mami, jaluken nuwalanira, dene residhen ku ugi, lamun asrengen iki, aja sira melu melu, yen milih loro sira, iya Sultan luwih becik, nanging ingsun wus tan melu melu ika.

Umatur Wiranegara, kados pundi nggen mangsuli, mungel wonten kitap ugi, nasi kang talmulukki, yen ratu ngandika sampun, tan kenging mangsulana, Kangjeng Pangeran miyarsi, mring ature tumengggung Wiranagara.

Dadya medal dukanira, jinewer kupingnya kalih, dhinupak asru ngandika, eh ya mukidinsireki, Jawane memurukki, pan kitap kang sira ampung, sireku luwih bisa, wong kabeh tan ana uning, ala becik ingkang weruh nanging sira.

Kanjeng Pangeran ngandika, Sultan sun tanya sayekti, sira paja Raden nyata, sapa ingkang duwe pikir, lamun sira pribadi, iku atas lo ilahpul, lamun rembug wong liya, mesthi kena den owahi, iku setan Sultan ingsun nora lila.

Kanjeng Sultan ris aturnya, pan saking tiyang kekalih, Danurja Wiranagara, lawan kula pitaneni, pan sampun matur ugi, dhateng paduka satuhu, mila kula precaya, lajeng kawula ngidini, pan tumungkul Tumenggung Wiranagara.

Kanjeng Pangran angandika, iku wus tetela yekti, lamun setan angrencana, pan kitab karya ling aling, jeng Sultan ngandika ris, lah matur ramaning iku, mayor marang kakang mas, lamun sira maksih wani, babing kitab ingsun arsa mirsakena.

Den Mayor Wiranegara, tan saged matura malih, Kanjeng Sultan angandika, wus sida sun pundhut iki, wurung kolektur dadi, wus sira metuwa iku, Mayor Wiranegara, tur sembah lengser sing ngarsi, Kanjeng Sultan umatur dhateng kang raka.

Suwawi kondur kakangmas, dhahar kedhaton rumiyin, alih tan sareng lumampah, lenggah, wonten gedhong kuning, jeng ratu ibu prapti, lan jeng ratukencaneku, lajeng amundhut dhahar, Nyai Riya kang ngladosi, Kanjeng ratu ibu aris atetanya.

Paran Sultan dadinira, prekara kolektur iki, Kanjeng Sultan aturira, inggih tamtu boten dadi, jeng ratu mesem angling, Sultan sun pajar satuhu, ingkang duwe negara, ing Ngayogya iki yekti, raka dika Pangeran Dipanagara.

Mapan sun wus dhinawuhan mring rama dika ing nguni, duk meksih kadipatenya, mengkene timbalaneki, dena yu sun pajari, ja ngarep-arep anakmu, ingkang dadi tyas ingwang, nakingsun kang tuwa yekti, atur kula mring rama dika sumongga.

Esmu lingsem Kangjeng Sultan, sabab kathah tiyang uning, mengkana ing ngaturira, sampun napa duka wreti, kulasampun udani, Kangjeng rama welingipun inggih dhateng kawula, Jeng Pangran mesem nabda ris, ibu ratu pan kados lare paduka.

Ngandika wados punika, pan katah tiyang udani, mesem jeng ratu kancana, ris sampunira dumugi, dhahar anulya pamit, Kangjeng Pangeran wus kondur, dhumateng Tegalarja, mengkana mapan wus lami, Kanjeng ratu ageng grerah sanget ika.

Anuju ing wulan Ramlan, sagung putra wayah sami, tugur kreraton sadaya, anapi kang pra ngulami, kipangulu ngaturi, jukah siyam Kangjeng ratu, nanging mesa tanarsa, kadya wus sinedya galih, sareng ngajengaken bakda supe nulya.

Jeng Sultan matur kang raka, kados pundi benjing enjing, prekawis grebeg punika, Kangjeng Pangran ngandika ris, aja sira ngowahi, ya dene ingkang atunggu, Kanjeng Eyang ingsun uga, lan bu ratu bendareki, ratu angger kabeh padha garebega.

Ki Mangkubumi sampeyan, gih sowana benjing enjing, Kangjeng Sultan ris aturnya, bilih kula tan menangi, Jeng Pangran ngandika ris walahualam ing sesuk, nanging panduganingwang, Kangjeng ya kaya ngenteni, mrig pepake kang putra wayah iki iya.

Mengkana pan kalampahan, sampun karsaning Hyang Widi, Kangjeng ratu surudira, sampun bakda grebek iki, putra wayah wus prapti, tenapi kyai pangulu, myang sagung pra ngulama, mapan sampun pepak sami, sinareken jimatan tunggil kang putra.

Riwus kawandasa dina, jeng ratu ibu gumanti, ratu ageng namanira, dalemira kang ngenggoni, jeng ratu bendareki, mengkana ingkang winuwus, ri sampun nira lama, wonten cobaning negari, pan kreraman anama Sinduratmeja.

Mapan ngembani punika, Pangeran dipasaneki, Kanjeng Pangran wus uninga, wawreta saking wong desi, nanging maiben yekti, dene langkung boten rukun, Pangeran Dipasana, rehpot jompo lawan alit, lan kelangkung kang manah remen maksiyat.

Nanging ragi grerah manah, duk kala timur ireki, marma datan linegewa, mengkana nuju marengi, Kanjeng Pangran nimbali, abdi kinen maos iku, nama suk batu liman, lawan Muhammad Bunari, kitab Nasikatul muluk kang winaca.

Lenggah bale sawuh ika, paseban sela rejeki, tan pantara nulya ana, utusan saking kang rayi, Jeng Sultan atur uning, anenggih ingkang ing ngutus, Raden Sasrawiraga, lan Sasrabau tur bekti, pan kawula gusti ngutus Srinarendra.

Kinen ngaturi uninga, dhumateng paduka gusti, ing Kedhu wonten pakarya, kretaman ageng kang baris, dhusun bendha geneki, Sinduratmeja nameku, estri ingkang satunggal, sampun mejahi Welandi, Jeng Pangeran mesem aris angandika.

Lah iya Sasrawirana, Sultan apa wus bantoni, aturnya Sasrawirana, inggih sasampun kang lumaris, Raden mayor pribadi, lan Raden Ritmester iku, bekta sakancanira, sareng akatipun sami, lan residhen nausa dinten punika.

Iya wis sasrawirana, sira amulih adhingin, ing mengko ingsun pan arsa, marang kedhaton pribadi, lawan ayun udani, Adinagara memantu, nulya Sasrawirana, tur sembah lengser sing ngarsi, Kanjeng Pangran tan pantara nulya tedhak.

Prapta kedhaton wus panggya Jeng Pangran lawan kang rayi, Jeng Sultan matur niskara, Jeng Pangran mesem nabda ris, ya wus ingsun udani, ingkang karya reka iku, lamun residhen prapta, Eyang Dipasana den aglis, wenehena yaiku kang gawe gendra.

Wus laju Kangjeng Pangeran, mring Adinagaran prapti, Pangeran Adinegara, meh wande mementu iki, Kangjeng Pangran nabda ris, wis tutugna amemantu, antawis tigang dina, residhen Naus wus prapti, tur uninga lamun kraman Kedhu bubar.

Nulya Pangran Dipasana, cinepeng binuwang nuli, wau dhumateng ing sabrang, mengkana ing lami-lami, saya kathah seturi, nagari Ngayogya iku, nanging datan punapa, Jeng Pangran langkung prihatin, datan kondur neng Selaraja kewala.

Jeng Sultan ingkang winarna, yen marengi kangen iki, wau dhumateng kang raka, nusul mring Selarejeki, mengkana amarengi, Kanjeng Sultan prapta iku, kangen dhateng kang raka, Kangjeng Pangeran marengi, lenggah aneng kulah mileh ingkang tigan.

Klangenan ulam wader bang, munggeng sela gilang iki, Kangjeng Sultan nulya prapta, pan lajeng tumut milihi, kang dherek Pangran kalih, samya kang raka puniku, Pangeran Suryabrongta, lawan Suryawijayeki, Kanjeng Pangran sampun karsaning Hyang Suksma.

Ingkang tyas langkung pracaya, wau dhumateng kang rayi, Kangjeng Pangeran ngandika, payo Sultan padha ngalih, lungguh ing gedhong iki, Kangjeng Sultan dherek sampun, lawan kalih kang raka, Pangran Suryabrongta iki, pan kalawan Pangeran Suryawijaya.

Kangjeng Pangeran ngandika, sarya mesem mring kang rayi, Sultan sun pajari sira, sakehe ingkang prejangji, duk dhingin alam Inggris, mapan meksih ana ingsun, kedhaton nora nana, nging kontrak kang ana iki, lan prejangji pametune kang nagara.

Dene sakeh pepanggreran, meksih ana kene yekti, kang dadi watir tyas ingwang, manawa ingsun ngemasi, apa dene sireki, nora wurung iku besuk, mapan dadi brewala, nakira lan anak mami, lamun nora nana pitulung Hyang Suksma.

Dene mengko karsaningwang, layang sun weneh ken iki, Sultan iya marang sira, nanging ingsun Sultan titip, mring sakeh anakireki, kelamun ngemasi ingsun, Sultan mongsa bodhoha, Jeng Sultan aturireki, pan sandika Kangjeng Pangeran ngandika.

Mring Pangeran Suryabrongta, lawan Suryawijayeki, sira karo lumakuwa, suwunen layang prejangji, marang bakyunireki, tur sembah kalih wus mundur, saking ngarsa kang raka, tan pantara nulya prapti, ingkang surat wus katur marang kang raka.

Tinampan nulya ngandika, ya Sultan wruhanireki, layang iki ingkang nyerat, pan Jendral Raples pribadi, kang sisih Jawa iki, Cadiningrat nulis iku, wis nya sira gawaha, nanging poma wekas mami, pan mung iku kang dadi watir tyas ingwang.

Jeng Sultan matur sandika, kelangkung panuwun iki, nulya pinaring kang surat, Kanjeng Sultan gya nampani, langkung suka tyasneki, Jeng Sultan nulya minto kondur, mapan sampun kalilan, mundur sing Selarejeki, ingkang serat mapan binekta priyongga.

Datan winarna ing marga, kedhaton pan sampun prapti, pan sampun karsaning suksma, Kanjeng Sultan datan lami, saking geng rencaneki, setan kang sami bebidhung, kang serat ing ngaturan, basmi pan datan prayogi, yen teksiha menawi bilih menawa.

Kadya wus tekdiring suksma, Jeng Sultan gampil nuruti, mring atur ingkang tan yoga, mengkana surat binesmi, sampun karsa Hyang Widi, tan lami Jeng Sultan iku, lawan antaranira, genira ambesmi tulis, prapteng jangji Kangjeng Sultan lajeng seda.

Mapan datan mawi marga, ing grerah saking sakedhik, tan kendel genya pesiyar, nanging ingkang dadya margi, dhahar tur aturneki, Raden Dipati puniku, pan lagya ngunjuk jangan,  sareng konjuk pan cumekik, sareng dhawah Jeng Sultan pan lajeng seda.

Salira abuh sekala, langkung geger Ngayojeki, pan samya kaget sedaya, ingkang raka sampun prapti, nanging datan menangi, lan putra santana sagung, jalu estri pepekan, lir grerah swaraning tangis, saking gunge pawestri sajroning pura.

Tanapi sagung punggawa, mapan sampun pepak sami, ki pangulu sakancanya, mapan nuhun den sirami, tan suka suket aris, abu ken ngentosi iku mapan lagya utusan, nusuli sidhenireki, kang marengi Baron selus namanira.

Pan lagya kesah mring Sala, ingkang kinen angenteni, lagya jinujul punika, Jeng Pangran welas ningali, mring layon ingkang rayi, nulya pineksa puniku, pan kinen nyiram ana, anulya dipun sirami, ring sampunnya sinareken Prabayeksa.

Sadinten sadalu ika, taron Baronselus dereng prapti, sareng enjing tinabela, suketaris tan suka malih, nanging pineksa malih, mring Kangjeng Pangeran iku, sampunnya tinabela, tinengga neng bangsal sami, Baron selus jam sawelas praptinira.

Pan lajeng kinen ngangkatna, jeng ratu ageng puniki, langkung sanget panuwunnya, ing ngaturan datan kenging, ngantos kaku tyasneki, Baron Seilus puniku, mapan kekanthen asta, lan Pangran Dipanagari, prapta ngalun alun kidul wangsul samya.

Sedaya wus prapteng pura, ingkang datan dherek sami, sagung kang putra santana, residhen Selus nebda ris, Pangran Dipanagari, sampeyan bok sampun kondur, lajeng ngatengga pura, Kanjeng Pangran ngandika ris, nora gelem sun mulih bareng lan sira.

Pan suketaris kewala, lan sidene iku becik, kariya atunggu pura, lawan Kyai Mangkubumi, Baron Selus nuruti, mapan samya bubar sampun, sagung putra santana, kang tugur nanging Bupati, Kangjeng Pangran wus kondur mring Tegalarja.

Ingkang dherek mring jimatan, sedaya pan sampun prapti, sinarekaken Jeng Sultan, pesereyan enggal dadi, tan tunggilkang rameki, mengkana ingkang winuwus, Jeng Sultan tilar putra, pan songa kathahireki, kang winarna nanging kang jaluk kewala.

Den Mas Manol namanira, sawek yuswa tigang warsi, nangis sampun pinaringan, nama Pangeran Dipati, mengkana ngantos lami, mapan dereng dadi iku, den mas Gathot arinya, den Mas Mursada puniki, den Mas Mangun kang jalu sekawanira.

Ingkang putri mapan gangsal, mengkana ingkang winarni, Jeng Pangran Dipanagara, mapan asring den aturi, ing residhen mring loji, nanging awis karsanipun, lawan malih menawa, risidhen mring kenya puri, ing ngaturan Kangjeng Pangran awis kersa.

Lawan Sritiniti ika, mring risidhen yuswaneki, kalamun marengi karsa, ing ngaturan dhateng ngloji, langkung risidhen iki, genira met galihipun, lan asring ing ngaturan, lenggahan sami pribadi, pan residhen ingkang ngladosi priyongga.

Mabarang kang dinangua, Baroselus aturneki, Tegalarja Selaraja, Kangjeng Pangran Mangkubumi, grahita jroning galih, mangkana pan tedhak iku, dhumateng Tegalarja, apan sampun ape panggih, lan kang putra neng jro gedhong Selaraja.

Kangjeng Pangran angandika, kulup tan kaduga mami, Baronselus karepira, banget kayuyunireki, kulup marang sireki, kaya na atine iku, ngenteni karepira, menawa dhangan sireki, sun celathu Kangjeng Pangeran ngandika.

Sampun gemampil paduka, pan kawula lumuh yekti, kalamun mergi punika, puruna sampun rumiyin, mongsa kaselana ugi, inggih dhumateng pun bagus, Kangjeng Pangran ngandika, wau dhumateng kang siwi, paran kulup banget temen water ingwang.

Iya manawa kaliya, kaya paran polah mami, Kangjeng Pangeran aturnya, sarwi mesem sokur iki, lamun purun ngowahi, kyai maring jangjenipun, aluwung mekatena, boten angewed-ewedi, pan kawula anglindhung purbaning suksma.

Sampun kondur Jeng Pangeran wetara let pitung ngari, den Mas Menol pan ing ngangkat, jumeneng mapan gentosi, mring ingkang rama swargi, nanging mawi wakil iku, anenggih kang kinarya Kanjeng Pangeran Mangkubumi, pan kelawan Kanjeng Pangeran punika.

Ariya Dipanagara, lawan ratu kencaneki, ratu ageng sekawanya, Jeng Pangran luluh kepati, nanging pineksa iki, dadya sanget lingsemipun, tan saged mulat jalma, ngantos tugel pocotneki, ingkang kepuh genira nitih kareta.

Datan katolih kapidak, suketaris ingkang nganthi, anglir seda asekala, pan sampun prapta ing ngloji, kontrak winaos nuli, den Mas Menol sambatipun, kajeng pamuhunya, nanging emoh gemang wedi, nanging meksa risidhen pengangkatira.

Lan ratu ageng kang meksa, risampun kondur tumuli, lenggah setinggil sakedhap, lajeng mring kedhaton sami, lenggah bangsal puniki, Baronselus mapan asung, kang surat prejangjeyan, Kanjeng Pangeran tanapti, kinen maos kewala sagah tan bisa.

Tinedhenan tondha asta, ngandika tan bisa nulis, tinedha ing kapratondha nora gawa ecap mami, Pangran Mangkualam iki, mesem karasa tyasipun, Pangran Dipanagara, dadya saya lingsem neki, pan rumaos lamun ing ngesem-eseman.

Dadya mabara pakarya, Kanjeng Pangran Mangkubumi, ingkang nadhahi sadaya, risidhen narima iki, riwus abubar sami, mengkana ingkang winuwus, Pangran Dipanagara, kondur mring Tegalarjeki, sapraptanya langkung denira sungkawa.

Nanging kagagas lingsemnya dene nora katon jalmi, kinarya wakiling bocah, bok iya nganggo tinari, pinadhaken sun iki, lir wong ngempek-empek iku, dol gawe luru pangan nora kaya awak mami, kudu temen delap urip ana donya.

Kelangkung rempu tyasira, Jeng Pangran Dipanagari, lajeng manjing pesarehan, panedya anganyut urip, wus nir sagung kaeksi, saking sanget wirangipun, mengkana sang dyah retna, kumepyur tyas aningali, mring kang raka ingkang tyas pan tan kaduga.

Dene langkung sekelira, apa kang dadi wiyadi, mengkana sangdyah kusuma, tan eca raosing galih dadya anusul nuli, sang retna tri tilam arum, tumingal mring kang raka, yen arsa angenyut urip, sang lir retna nyungkemi medal kang wespa.

Pegat-pegat angendika, kang mas nora bisa kari, sarwi nungkemi prenaja, ngur ingsun matiya dhingin, paran sun lamun kari, sampun karsaning Hyang Agung, Jeng Pangran tingalira, mantuk mring bongsa riyahi, duk miarsa sesambate sang kusuma.

Dadya ucul tingalira, sang retna sinambut ririh, pinangku sang lir supadma, kelawan ngandika aris, wus ta kendela gusti, wurung mati abdenipun, sang dyah aris turira, punapa kang dados rujit, dene kantos padu karsa tilar donya.

Kanjeng Pangeran ngandika, mas mirah gusti wong kuning, sesotyaning tanah Jawa, pun kakang pajar sayekti, langkung wiranga urip, aneng ing donya wakingsun, dene tan pedah jalma, kinarya wakil bebayi, nora montra kelamun katon manungsa.

Den bebungah lir wong corah, dene liwat mejanani, kelamun ingsun gelema, dadya ratu pan wus dhingin, mengko kinarya wakil, dene liwat nistha iku, abanget ingsun wirang, den runggah ken emban mami, dadya mesem sang retna aris turira.

Nuwuna punten kawula, den ageng dhumateng abdi, mokal paduka kilapa, menggah utamaning margi, kang dhateng ngalam gaib, datan mekaten pukulun, pan rumiyin paduka, ngandika margi utami, pan kawula teksih emut sapunika.

Mapan kawula tanedya kelamun kantuna yekti, dhateng ngalam kelanggengan, kawula nuhun rumiyin, tan sageda ningali, kelamun kantun saestu, inggih dhateng paduka, kawula sampun sayekti, anenuwun dhateng rabilngalamin.

Lawan pangestu paduka, supangat andika nabi, Muhamatdinil Mustapa, benjing prapta ngalam suci, kawula kang rumiyin, lawaning margi puniku, utami ingkang wiyar, lawan gumantung ing tekdir, kang kasesalan sabar mongsa sanesa.

Nanging kantun sautama, kang sabar punika ugi, mapan kathah cariyosnya, lan mindhak ngamalnya yekti, yen kaleresan ugi, lawan pitulung Hyang Agung, mapan kawula nedya, ing ngawal dhumateng ngakhir, anyenyethi inggih dhumateng paduka.

Paduka yun nyupet karsa, tan rila kukuming Widi, pananggih mongsa wandeya, nanging kantun sautami, sakit wiring donyaki, yen tan ewah niyatipun, dados ngamal sedaya, mertantu cobaning Widi, pan sedaya sih nugrahaning suksma.

Mapan kawula punika, marma purun matur yekti, rumiyin saking paduka, inggih ingkang amejangi, nuhun lumangkung ugi, bilih kasupen pukulun, Kangjeng Pangran duk mirsa, marang ature kang rayi, dadya mesem lir sinapu sungkawanya.

Sang retna sinambut nulya, Kanjeng Pangeran nebda ris, dhuh mas mirah ku bendara, kang mindha inten ing ngukir, piturun saking swargi, nugrahanira Hyang Agung, musthikaning wanodya, satanah Jawa puniki, tanbuh tanbuh nah angger sun rasakena.

Sayekti yen bener sira, banget kasupen kang ngabdi, kang iman upama surya, ati upama lir langit, coba rencana iki, mapan anglir mega mendhung, kang jasmaniku dewa, anglir upamane bumi, iya lamun nora katibanan udan.

Paran margane thukula, sagung wiji kang neng bumi, pan ngamal becik bendara, yeku upamane wiji, marma ingkang jasmani, bisa ngumpul imanipun, lan ati katelunya, iku wutuh dadi siji, iya dene sababe ingkang panrima.

Tegese ingkang panrima, cukule sakeh ing wiji, lamun nora mengkonoa, tanpa pedah wong ngaurip, wong aneng ing donyaki, mas mirah kang utameku, kang gedhe cobanira, nging lawan nugrahan jati, yen kuwawa yeku kekasih Hyang Suksma.

Kelamun nora kuwawa, kang wiji bosok upami, pan datan tuwuh sadaya, dadi tuna wong ngaurip, angur duk kala bayi, matiya wus datan ketung, nah angger kang utama, papat dadiya sawiji, ngamal ngelmu ngalmimaklum mapan nunggal.

Panuju ingsun bendara, ana nugrahan Hyang Widi, ilang coba teka sira, meh kelalen ingsun gusti, enengna wus tan winarni, Ngayogya ingkang winuwus, Kanjeng Pangeran ika, Mangkubumi mapan meksih, pan pinerdi menggah capira kang putra.

Baronselus tanarima, mring cap kang tiga sami, kedah nedha jangkepira, sekawan meksih angudi, mengkana ujarneki, najan tan anaha iku, ingkang telu ku iya, yen ana ingkang sawiji, iku bae Pangeran Dipanagara.

Dene kang tetelu ika, mapan ya minongka saksi, lamun nora nana ika, iya cap ingkang sawiji, mapan tan kena manjing, kang dhuwit bandar sedarum, pasthi tan aweh ingwang, dadya Pangran Mangkubumi, pan ginubel dhateng wong gedhe titiga.

Sabab tan saged balonja, dadya Pangran Mangkubumi, tedhak marang Tegalarja, mengkana ingkang winarni, Jeng Pangeran amarengi, lenggah aneng bale kencur, pan lagya kinen maca, Arjunawijaya iki, pan kinarya anglipur rujiting driya.

Ingkang abdi kalihira, Raden Wiryadikrameki, kang sawiji namanira, Mas Astrawinangun iki, Jeng Pangran Mangkubumi sareng rawuh lajeng nusul, dhumateng Selaraja, panggih lalenggahan sami, balekencu Kangjeng Pangran angandika.

Kulup marma ingsun prapta, atutur susah ing nagri, dhuwit bandar nora kena, sun jaluk lan bakyu iki, lawan adhinireki, ratu kancana captelu, kudu jaluk capira, malah ingsun den srengeni, mring residhen paran mengko karepira.

Jeng Pangran Dipanagara, esmu duka jroning galih, marma rumiyin kawula, tan purun dados wewakil, kadya buruh upami, awade ing nama tuhu, selamenipun dadya, pan dereng kawula kardi, angecapi nanging sawek kaping tiga.

Punika pan raja pejah, Kangjeng Pangran Mangkubumi, mapan aris angandika, kaya paran polahneki, sanak sanakireki, pa dene prajurit iku, ingkang padha belanjan, pasthi padha susah iki, lamun nora dhuwit bandar malebuwa.

Jeng Pangeran Dipanagara, langkung kewran ing tyasneki, mengkana lajeng anemah, marang kawirangan yekti, nanging geseng tyasneki, mesem angandika arum, kyai mapan sumongga, nanging kawula aseksi, cap punika mapan lajeng kula bucal.

Dados sampun mantun nama, kawula Dipanagari, Ngabdulkamit nama kula, Kanjeng Pangran Mangkubumi, ngandika esmu ajrih, ya kulup karsanireku, sapa wani malanga, pinundhut ecap wus prapti, lajeng ngaturaken dhumateng kang rama.

Kangdjeng Pangeran ngandika, meling punika kiyai, kalamun prakawis arta, sampun mawi kula malih, Jeng Pangran Mangkubumi, mapan angandika arum, ya kulup sun kaduga, yen ana pretondha iki, nulya pamit kondur pan wus tan winarna.

Kangjeng Pangeran tyasira, sang saya gesengireki, kinarya anglipur tedhak, marang daleme kang rayi, Pangran Suryabrongteki, anyuwitaken putranipun, jenengi Kangjeng Pangran, lajeng anyare sawengi, mapan lenggah petamanan ASuryabrangtan.

Lan sagung pra putri samya, sedalu tan arsa guling, meng-amengan catur ika, lawan kang eyang ngladosi, Raden ayu puniki, danuku, suma kang sepuh, enjing kundur Jeng Pangran, dhumateng Tegalarjeki, sang dyah retna amethuk wonten teratag.

Sinambut sang lir purnama, binekta mring tilamsari, Kangjeng Pangran lajeng nendra, supe salat dhahar iki, sadinten ngantos latri, ajrih mungu sang retna yu, nging tinengga kewala, wancinira tengah wengi, nulya dhawah tedhak bindunira Hyang Suksma.

Ardi Mrapi murub ika, anglir sundhul ing wiyati, kadya kebyukan Ngayogya, kang ngakasa kadi geni, kang suwara gegirisi, gemleger lawan gumludhug, brama pating pancurat, kelangkung geger pan sami, ting kudhandhang ngupados pangungsen samya.

 

PUPUH XX

DHANDHANGGULA

Tanbuh tanbuh kang samya den ungsi, ing ngawiyat langkung petengira, mengkana kang winiraos, Jeng Pangran dereng wungu, langkung eca denira guling, sang retna pan kewedan, esmu maras iku, menawi tinilar seda, mring kang raka arsa mungu langkung ajrih, pan tinengga kewala.

Sang kusuma mengkana tyasneki, mespaosken dhumateng kang raka, lamun lajeng seda mangko, nging nyipta bela iku, tuhu lamun tan nedya kari, mengkana kang winarna, sang retnaning ayu, mapan kagungan parekan, langkung denya sembrana tan pirsa ngajrih, bok buwang namanira.

Langkung ajrih ningali wiyati, lawan swara tanbuh polahira, dadya jerit jerit mangko, lawan parekanan agung, gustenira kalihan sami, meksih aneng jro tilam, mengkana winuwus, Kangjeng Pangran duk miarsa, mring suwara parekan pating jalerit, kagyat wungu tumulya.

Aningali sang lesmining puri, lenggah dagan Jeng Pangran atanya, ana apa nah ing ngangge, sang dyah aris umatur, tan uninga kawula yekti, pan dereng medal medal, Jeng Pangran nulyaku, miyos akekanthen asta, lan sang retna pelataran sampun prapti, ningali ing gegana.

Lamun ardi ingkang murub iki, lawan obahira kang buntala, mesem Jeng Pangran duk anon, kalawan aturipun, sagung para parekan sami, mapan awerna-werna, mengkana nulyeku, Jeng Pangran nambut sang retna, pan binekta wangsul marang tilam sami, dumugeken kang karsa.

Riwus sira Jeng Pangran nulya mit, mring sang retna kondur Selaraja, mengkana kang winiraos, ing Ngayogya puniku, pan kelangkung gegerireki, jeng ratu ageng ika, kang tyas langkung kuwur, tan ana sinambat-sambat, nging kang putra Jeng Pangran Dipanegari, saben ana wong prapta.

Pan lajengan pan tineka iki, yen kang putra Jeng Pangeran prapta, dede langkung cuwa tyase, nging suketaris abu, lawan Pangran Mangkubumi, dene Raden Dipatya, den mayor puniku, Baronselus nora nana, lagya kesah mengkana wus tan winarni, sanget nya tigang dina.

Kawarnaha ingkang anrubangti, Kangjeng Pangran aneng Selaraja, wus tan kerasaning tyase, aneng donya puniku, langkung denya kabetahneki, mengkana kang winarna, mapan ta panuju, ing taun edal punika, sirah tunggil wulan ramelan nujoni, ping salikur tanggalnya.

Jeng Pangeran aneng guwa iki, pan ing Secang anane punika, saben wulan ramellane, mengkana karsanipun, Kangjeng Pangran ngunjalat iki, aneneng sajronig guwa, pan tan kondur-kondur, mangkana panuju ika, lenggah aneng sela gilang wetaneki, anenggih ngambar maya.

Pan punika kelangenan sami, jroning guwa minongka dalemnya, beji jroning kulahe, jerijis telaganipun, kumerancang sumur upami, widara kandhang ika, pan pasoanipun, kori geng gebang tinatar, Kangjeng Pangran liyep-liyep kadya guling, mengkana nulya ana.

Wong sawiji prapta ngarsaneki, mapan sareng kalawan maruta, sampun prapta ing ngarsane, ingkang pengangge iku, kang pinendhang lir pendah kaji, kagyat Kangjeng Pangeran, angandika arum, ingsun tambuh marang sira, wong ing ngendi kang tinanya atur bekti, kawula tanpa wisma.

Prapta amba ingutus nimbali, mring paduka Jeng Pangran ngandika, sapa kang kongkon arane, lan ngendi omah iku, wong punika aris turneki, pan inggih tanpa wisma, rat Jawi sedarum, punika minongka wisma, ingkang samya jinulukan ratu adil, ikang ngutus kawula.

Animbali mring paduka yekti, pan ing mangke jumeneng punika, sapucake ngardi mangko, saking ing ngriki iku, kidul wetan prenahing ngardi rasa muni punika, nging paduka iku, tan kalilan bekta rencang, gya lumampah Kangjeng Pangeran ing ngiring, dhateng tiyang punika.

Kadya sampun karsaning Hyang Widi, Kangjeng Pangran anurut kewala, tan pantara prapta mangko, sangandhap ardi iku, kang nimbali musna tan kaeksi, mengkana kang winarna, ratu adil iku, jumeneng pucaking ngarga, rebut sorot lan Sang Hyang Pretonggapati, dangu surem Hyang Ngarga.

Kangjeng Pangran tan kuwasa uning, aningali marang kang wedana, sang ratu adil cahyane, kasor ing ngarga tuhu, nging busana awas ningali, Kangjeng Pangran sedaya, ijem srebanipun, arasukan jubah seta, lan celana seta ngagem sebe abrit, ngaler ngilen ajengnya.

Pan jumeneng neng pucaking ngardi, munggeng sela malinas kewala, tan wonten atub-atube, myang suketan kadulu, resik kadya dipun saponi, Kangjeng Pangran ing ngandhap, pan tumenga iku, ngidul ngetan ajengira, ratu adil nulya angandika aris, eh Ngabdulkamid sira.

Marmanira sira sun timbali, wadyaning sun kabeh sira duwa, ing Jawa retuten mangko, lamun ana wong iku, atetanon marang sireki, nuwalanira Ku’ran, kon goleki iku, Jeng Ngabdulkamid aturnya, amba nuhun sampun tan kuwawa jurit, lawan tan saged ika.

Aningali dhumateng pepati, lawan malih rumiyin kawula, sampun nglampahi yektose, pan damel awon kelangkung, inggih sami samining jalmi, sang ratu adil nebda, nora kena iku, wus dadi karsaning sukma, tanah Jawa pinasthi marang Hyang Widi, kang duwe lakon sira.

Datan ana iya maning maning, ri sawusnya kumepruk swaranya, mapan anglir upamane, panjang binanting batu, nulya musna kalih aneki, dadya pan datan kena, winarna puniku, mengkana mapan anulya, pangraosnya kangdjeng Pangeran pribadi, ingkang jumeneng ngarga.

Datan ewah jumenengireki, ngaler ngilen wau ajengira, Jeng Pangran langkung getune, myang ngraos jajanipun, kadya konang pating parelik, mengkana kagyat nulya, bocak bacik iku, mapan lawan puthut lawa, alok-alok semudra murub puniki, lan gumledhug kang swara.

Lan gumuruh lir ardi merapi, Kangjeng Pangran tedhak miyos ika, tumut aningali mangko, mapan wus tan cinatur, bakda kondur Jeng Pangran iki, dhumateng Tegalarja, mengkana winuwus, nenggih nagari Ngayogya, saya kathah ruwed ing nagaraneki, ki pangulu winarna.

Pan selaya lan Raden Dipati, Baron Selus wus ganti punika, semitsar iku arane, lan suketaris abu, sampun salin ingkang genteni, suwaliye punika, suketaris ipun, mengkana Raden Dipatya, lawan kyai pangulu kelajeng sami, wau genya sulaya.

Wulan Ramelan ki pangulu iki, genya boyong marang Tegalarja, ambruk neng Selarejane, lawan ra repotipun, neng pasoan selarejeki, angendhih ingkang griya, mas Kertajayeku, Kanjeng Pangran datan mirsa, pan marengi wonten guwa Secang malih, mengkana sampun lama.

Ki Pangulu pan sinuprih mulih, nanging sampun tan purun punika, nulya ginentenan mangko, ketib ngigahken iku, ketiban nom-nomane iki, Jeng Pangran sinuwun idi data payun, mengkana malih winarna, Kangjeng ratu ageng asupena iki, mireng swara mengkana.

Ratu ageng ratu kancaneki, temokena lawan wali ika, wedhar lor kulon wismane, yen tan kelakon iku, pati rusak ing tanah Jawi, sun pundhut nyawanira, mengkana pan iku, ngantos jangkep kaping tiga, mapan samya ujare ingkang swareki, jeng ratu langkung jrihnya.

Sampun tita tan salin swareki, Kangjeng ratu angaturi nulya, Jeng Pangran Mangkubumine, prapta kedhaton sampun, panggih Kangjeng ratu nebdaris, Pangeran paran karsa, kawula mirseku, kang swara sajroning nendra, ngantos jangkeping tiga punika sami, tan mawi ewah-ewah.

Pra sampeyan ratu kancaneki, mapan inggih kinen manggihena, lan putra sampeyan mangko, Pangran Dipanegareku, lamun boten kelakon pesthi, risak ing tanah Jawa, lan kula pinundhut, umur kawula neng donya, kados pundi kang dados prayogineki, kawula pan sumongga.

Mesem Kanjeng Pangran Mangkubumi, ris turira pan langkung prayoga, kalamun ajeng pun thole, yen tan ajeng puniku, mapan mindhak ngisin-isini, sinten purun meksaha, jeng ratu nebda rum, pan kados pundi Pangeran, boten wande lamun kawula ngemasi, lan risak ing Ngayogya.

Kangjeng Pangran alon aturneki, yen marengi pan rayi sampeyan, den ayu kula kengkene, yen dhangan gampil tuhu, yen tan dhangan tan anglingsemi, pan anglir pagujengan, kimawon puniku, kawula ajrih kalintang, mring pun thole jeng ratu ngandika aris, inggih sinten puruna.

Nulya Kangjeng Pangran Mangkubumi, aputusan dhumateng kang garwa, Raden ayu sepuh mangke, mapan den ayu sepuh, ingkang purun gujengan iki, lawan Kangjeng Pangeran, wus wineling iku, wau dhumateng kang raka, nulya mangkat ing Tegalarja wus prapti, panuju Jeng Pangeran.

Lenggah lawan sang lesmining puri, Raden ayu sepuh mesem turna, punika bok supamine, rayi paduka tuhu, pinaringan rakit prayogi, kang samya sepuhira, lawan ayunipun, lir ratih lawan supraba, mendah dene remen kawula ningali, mesem Kangjeng Pangeran.

Gya sinambut ingkang mindha rantih, pan sinandhing ing lus kang Srinata, mesem Jeng Pangran nebda lon, mirah nyai nglindur, sare lawan alenggah iki, den ayu sepu mirsa, malerok basengut, lajeng bengis angandika, marganane oleh bok memanas ati, wong lenggah jare nendra.

Jeng Pangeran angandika aris, pundi wonten kang memper kewala, anglir gustinahing ngangger, nugrahaning Hyang Agung, pan piturun saking swargadi, musthikaning wanodya, tanah Jawa tuhu, tumedhak ing Tegalarja, pan ginanjaraken ing kawula yekti, dora lamun wontena.

Nggih wanodya ingkang animbangi, Raden ayu sepuh bengis nabda, mundhak dipepanas bae, nggih sampun kula mantuk, nulya kondur wus tan winarni, mengkana kang winarna, Jeng Pangran anuju, tedhak mring kedhaton ika, lan kang rama Jeng Pangeran Mangkubumi, lenggah angsal kancana.

Lan kang ibu ratu ageng iki, Kangjeng Pangran amit tuwi ika, mring kraton wetan mangko, dhumateng ingkang ibu, ratu emas gerah sakedhik, sapungkurnya Jeng Pangran, pirembagan iku, jeng ratu ageng kelawan, ingkang rayi Kangjeng Pangran Mangkubumi, prakawis kang supena.

Lamun prapta sampeyan mangkin, kula remen paduka pajara, supena sanes karane, menawi wonten iku, kagelipun dhateng nagari, kula sampun kengkenan, rayi padukeku, den ayu sepu lumampah, mapan mindhak den gegujeng mawon iki, dhateng putra sampeyan.

Tan pantara Jeng Pangeran prapti, nulya samya lenggahan katiga, jeng aru ageng nebda lon, pajar supenanipun, ingkang dadya watiring galih, sampun telas niskara, Jeng Pangran nebda rum, inggih pandugi kawula, kados jajal kimawon ibu sayekti, yen wangsit satuhunya.

Inggih lamun benjing prapta malih, sampeyan ken kepanggih pribadya, kalawan kawula mangko, jeng ratu ngandika rum, nyok sampuna kawula warti, kangge boten punika, kawula pan sampun, boten katitipan basa, Kanjeng Pangran ismu sungkawa tyasneki, tegese wali wedhar.

Pan sinamur mesem atanya ris, mring kang rama punapa artinya, kyai wali wedhar mangke, Pangran Mangkubumiku, mesem lon ngandika aris, tegese wali wedhar, iya iku wurung, Jeng Pangran Dipanagara, sareng mirsa saya sungkawa tyasneki, wirang marang Hyang Suksma.

Nulya samya pamit medal kalih, lajeng kondur marang Tegalarja, Kangjeng Pangran sapraptane, tan mampir dalem iku, lajeng dhateng selarejeki, langkung wirang mring suksma, manjing gedhong sampun, mapan ngantos tigang dina, datan ngaos miyos dhumateng surambi, ki pangulu graita.

Wus dinuga yen sungkawa yekti, Jeng Pangeran ki pangulu nulya, soan pan pinuju mangke, lenggah Jeng Pangran iku, wonten ngajeng ing gedhong iki, munggeng sela gegilang, ing ngauban iku, kemuning ngideran kulah, mawi pulo tinaneman kang waringin, pethetan warna-warna.

Ngajeng gedhong balumbang ngideri, toya wening Srikathah minanya, mapan warna-warna mangko, kering padasan agung, ki pangulu umatur aris, gusti punapa marma, sungkawa lun dulu, inggih sarawuh paduka, sing kedhaton Kajeng Pangran ngandika ris, kipangulu manira.

Banget wirang marang ing Hyang Widi, wus jinarwa ingkang saneskara, ratu ageng supenane, kalawan jarwanipun, Pangran Arya Mangkubumi, ingkang dadya sungkawa, mesem ki pangulu, umatur sanes punika, pan teggese wali wedhar punika yekti, inggih wali angiras.

Cinepengan adil mring Hyang Widi, pan punika inggih tegesira, pan punika upamine, pra nabi satus ewu, lan patlikur ewu pranabi, anenggih ingkang wedhar, nging nenem puniku, nglairken karsaning suksma, nabi Adam nabi Nuh Nabi Ibrahim, sekawan nabi Musa.

Nabi Isa nenem kang mekasi, Kangjeng nabi Muhamad punika, ing Jawi pan upamine, wali kang wedhar iku, mapan inggih sinuhun Giri lawan Jeng Hyang paduka, Kanjeng Sultan agung, punika kang samya ngiras kasih ing Hyang dene paduka pribadi, inggih Walaualam.

Karsa Allah ing wekasaneki, Kangjeng Pangran keraos tyasira, kala pinanggihan mangko, mring ratu adil iku, pan mengkana raosing galih, dadi wus nora kena, gumingsira ingsun, nanging datan angandika, pan sinamur mesem angandika aris, kaki Alkamdulillah.

Pan wong urip punapa den anti, lamun kaki datan angantiya, pakarya kang luwih abot, kyai pangulu matur, inggih gusti lamun kuwawi, pan langkung utaminya, nugrahan satuhu, Kangjeng Pangeran ngandika, dawek kaki padha sokur mring Hyang Widhi, muga den lestarekna.

Mapan sampun tan winarna iki, Kangjeng Pangran wus pulih tyasira, nanging meleng mring Hyang Manon, ben enjing miyos iku, Jeng Pangeran dhateng surambi, pan samya darus Kur’an lan kyai pangulu, mengkana panuju ika, wulan Ramellan Jeng Pangeran ngunjalat iki, dhumateng guwa Secang.

Lan kinarya nglelipur tyasneki, mider-mider aneng pakebonan, ing guwa saneskarane, mengkana mapan nuju, Jeng Pangeran alenggah iki, neng ngandhap kajeng gurda, bakda ngasar iku, kang kebon winestan modang, mirsa swara lamat-lamat pan dumeling, eh Ngabdulkimet sira.

Aranira mengko den paringi, iya marang rabilngalamina, Jeng Sultan Ngabdulimede, Herucakra Sayidu, Panatagamaning ing Jawi, kalipahrasulollah, samta sira iku, ri sampun ical kang swara, Kangjeng Pangran wektu mahrib kondur nuli, dhumateng guwa Secang.

Bakda Traweh Jeng Pangeran mijil, mapan lenggah neng sela gegilang, ing kanan kori prenahe, ingkang soane ngayun, mapan punakawan kekalih, puthut lawa kelawan, puthut guritneku, bocak-bacik Suracona, lan Muhyidin Wirya Sumita pan sami, aneng pawon kiwala.

Pitilikur malem anujoni, taun Ebe sampunira dhahar, Jeng Pangeran kelajeng sare, neng sela gilang iku, puthut kalih samya nenggani, lajeng kalihan nendra, neng dagan puniku, mengkana Kangjeng Pangeran, jroning nendra supena aneng guweki, kadya neng Selaraja.

Lenggah aneng sela gilang iki, pulo wringin mengkana nulyana, jalma wolu prapta mangke, dhestar koncer sedarum, kang neng ngarsa bekta nuwali, sinongga kalih astha, Jeng Pangran andulu, tedhak mapan nedya kurmat, esmu ajrih kawolu kacahya sami, lir wulan kang purnama.

Kangjeng Pangran jumeneng ngurmati, ingkang prapta tan preduli ika, lajeng jujuk blumbang bae, Jeng Pangran nulya tumut, pan sedaya ngadeg neng tepi, ingkang gangsal neng wetan, tiga kang neng kidul, jeng Pangeran tumut ika, kang neng kidul dadya sekawan puniki, majeng ngaler sadaya.

Kang neng wetan ngilen ajengneki, ingkang bekta nuwala neng ngarsa, kalih sisih pengapite, nulya winaos iku, kang nuwala ungelnya sami, lawan swaraning modang, mungel kang sinuhun, pan Kajeng Sultan punika, Ngabdulkamid Herucakra kang Sayidin Panata ing Ngagama.

Kang lipat rasullollah sami, ingkang aneng iya tanah Jawa, samya mengkana Jawabe, ngalaihisalamu, ingkang maos nyendhu nebda ris, iku luput Jawabnya, kang sinendhu matur, kados pundi panembahan, Jawabipun kang nyandhu ngandika aris, iki prakara dadya.

Jebeng Jawa balaisalami, mapan bakal dene kang wus dadya, pan nanging tekbir Jawabe, lajeng samya puniku, maos tekbir kawolu iki, songa Kangjeng Pangeran, tumut tekbir iku, kang surat mapan anulya, cinemplungken balumbang amblesing warih, pan wus datan katingal.

Jalma wolu musna tan kaeksi, saking genya jumeneng punika, angling kukus upamine, Kangjeng Pangeran iku, katon gona jejer pribadi, mengkana pan wus enjang, Jeng Pangran winungu, wau dhateng puthut lawa, dhahar saur lajeng salat subuh sami, mapan wus tan winarna.

Bakda kondur mring Tegalarjeki, riwusira dhateng Selaraja, mengkana kang winiraos, nenggih kyai pangulu, mapan sampun miarsa warti, lamun Kangjeng Pangeran, pan ing ngangkah iku, inggih dhumateng Welonda, kabar terang pawarta saking semawis, kyai pangulu nulya.

Sowan manjing mring Selarejeki, Jeng Pangeran mapan nuju lenggah, munggeng ing sela gilange, kyai pangulu matur, kula gusti miarsa warti, kabar saking Semarang, sampun terang tuhu lamun paduka ing ngangkah, saradhadhu mapan sampun kathah gusti, kang prapta ing Semarang.

Kados pundi karsa kang sayekti, lamun estu kang warti punika, Jeng Pangran mesem nebda lon, paran prayoganipun, pan manira tan dosa iki, lamun puniku nyata, swarga ginawe yu, goleleki dalam punapa, lan maninge kaki napa dika lali, ratu ageng impenya.

Mbok menawa wahananyaneki, dhingin dika ingkang aweh jarwa, kula tan dosa yektine, nging lamun karya dudu, pan manira kaki tan wedi, kyai pangulu tur nya, pan sarwi tumungkul, lawan kumembeng kang waspa, sampun leres yen wangsit punika sidik, nging pengraos kawula.

Boten wande karsaning Hyang Widhi, nanging sampun margi saking yuda, Kangjeng Pangeran nebda lon, paran prayoganipun, ki pangulu aris turneki, lamun estu punika, gusti wartenipun, prayogi nurut kewala, sakajenge panganiaya Welandi, kadosa eyang paduka.

Kang sinuhun sepuh duk rumiyin, dados boten karya karisakan, dene Hyang Suksma karsane, tan pilih marga tuhu, dene kula tanedya kari, sakit dhumateng pejah mapan dherek saestu, nanging lamun margi yuda, pan kawula wus sepuh datan kuwawi, kantun mongsa sageda.

Jeng Pangeran mesem ngandika ris, kula kaki mapan remen yuda, matiya becik ucape, kyai pangulu matur, yen mekaten sakarsa gusti, kawula amit kesah, pan tan saged dulu, inggih kaji dhateng Mekah, Jeng Pangeran mesem angandika aris, kaki luwih prayoga.

Sokur kaki dika kula jangji, lamun besuk dika prapta Mekah, poma aja mulih mangko, matiya aneng ngriku, yen manira tan oleh kardi, dika kabar-kabarna, lan dika nenuwun, pan dongane para Amin, muga kula oleha supangat nabi, lan karilaning Allah.

Den kuwatna anglawani kapir, lan den banget andika nenedha, sujud neng kabatolahe, nenuwun mring Hyang Agung, lestarine ing tanah Jawi, dadya balad agama, kaki lamun estu,  wonten pitulung Hyang Suksma, ki pangulu den kebat andika mulih, kyai pangulu turnya.

Pan sandika nging pangestu gusti mugi kulapan sageda prapta, dhumateng kabahtolahe, Kanjeng Pangeran nebda rum, gih pun kaki kula jurungi, muga ta kari lana mring Allah kang agung, mengkana wus tan winarna, Kyai Rahmanodin mapan sampun pamit mring wong gedhe sadaya.

Nulya mangkat prapta ing Semawis, tan winarna ki pangulu ika, Tegalarja winiraos, Kangjeng Pangeran iku, langkung denya prihatin galih, dene miarsa warta, pan lir pamenipun, karubuan kang ngakasa, nanging kang tyas sampun tan nedya gumingsir, nging anglindhung Hyang suksma.

Dadya tegalas agunging prihatin, nanging pati kang den arsa-arsa, sang retna mengkono maneh, mapan tan sedya kantun, mring kang raka awal myang akhir, mengkana ingkang dadya, bebuka puniku, mapan negri Tegalarja, pinathokan pan datan atur upeksi, arsa kinarya ratan.

Dadya sampun karsaning Hyang Widhi, tanah Jawa risake punika, pan iku dadya margane, mengkana kang winuwus, Kangjeng Pangran tan mijil-mijil, neng gedhong Selaraja, mengkana panuju, bakda ngasar wayahira, Kangjeng Pangeran bakda salat miyos iki, dhumateng pesabinan.

Sajawine ing Selarajeki, nama sabin pun montro punika, mawi palenggahan pinggire, kinubeng blumbang iku, gendhayakan uba-ubaneki, kalawan Kangjeng Soka, lenggah sela iku, Ki Soban kang nganeng ngarsa, wektu iku Kangjeng Pangran yuswaneki, pan sampun kawandasa.

Langkung kalih kagyat aningali, lamun anarubung-rubungika, Jeng Pangran atanya mangko, suban apa rinubung mring wong akeh ingsun tingali, kisuban atur sembah, pan tiyang sedarum, badhe karya reradinan, utusane di dalem Raden Dipati, pan sampun tigang dina.

Kados telas Tegalarja gusti, mapan dados radinan sadaya, badhe maranem wertine, pan pinathokan sampun,  Jeng Pangeran bendu tyasneki, sareng mirsa aturnya, Ki Suban puniku, branjang kawat kang dinuta, animbali dhumateng ingkang pepatih, Mas Bei Mangunarja.

Mangunarja sampun prapta ngarsi, Jeng Pangeran anulya tetanya, Mangunarja pakarane, sira tan matur mring sun, dene ana mengkono iki, Mangunarja tur sembah, abdi jrih pukulun, inggih kelamun matur, pan punika tan mawi pratela gusti, inggih dhateng kawula.

Pan miyarsa kawula kang warti, saking abdi dalem lit sedaya, tan pinartelan yektosa, marma ajrih umatur, Jeng Pangeran ngandika malih, lamun mengkono ika, wus pengingen iku,  yen tan kena bedholana, Mangunarja sandika lengser sing ngarsi, mapan lajeng pepanggya.

Lan utusanira den Dipati, pan pinenging meksa datan kena, ajrih residhen saure, Mangunarja nulyeku, aparentah kinen bedholi sagung pathok sadaya, ingkang neng lor kidul, wetan kulon binedholan, lajeng malih kengkenan Raden Dipati, Raden Brongtanusuma.

Lurah gandhek duta wijayeki, bekta pathok lan kerek punika, lajeng pinendhet dhuwunge, dhumateng tiyang dhusun, ing tompeyan namane iki, Raden Brongtanusuma, tan kenging lumayu, pan lajeng binujung samya, lajeng wreti dhumateng Raden Dipati, bramatya ing tyasira.

Nulya margi kang kinen buntoni, ing jagalan westane punika, mregi mring Ngayogya mangko, sareng kapirsa iku, mapan lajeng kinen bubrahi, yen kang bubrah wus kesah, malih kinen buntu, ngantos jangkep kaping tiga, pan binubrah lajeng kinen buntu malih, wus katur mring Jeng Pangran.

Lamun margi meksa den buntoni, kados pundi gusti karsa tuwan, mapan dalu pambuntune, yen siyang datan purun, mapan meksih ulun tenggani, lamun mantuk kawula, wingking pan bununtu, Jeng Pangran bindu, jeng Pangran bendu tyasira, yen mengkono, Mangunarja kaya uwis, nging tan kena mundura.

 

PUPUH XXI

D  U  R  M  A

Kanjeng Pangeran sarwi mesem angandika, Mangunarja sireki, lah den ngatya-atya, lawan sakancanira, yen kaya mengkono ugi, ingkang reratan, karya bebuka iki.

Sayektine apan arep nganiaya, ingsun tan sedya gingsir, sajanganing ngajang, lah mara Mangunarja, padha timbalana iki, kang tuwa tuwa, marang ing ngarsa mami.

Pepakena Mangunarja tur sandika, wus lengser saking ngarsi, prapta ing pasoan, mapan sampun pepekan, sagunging kang tuwa sami, kendel ing lurah, sedaya wus miarsi.

Werti saking pawong sanaknya sadaya, lamun Tegalarjeki, pan arsa rinusak, datan pantara prapta, sagunging kang para mantri, tuwa buru samya, tan nganti den timbali.

Lawan demang kang celak celak wus prapta, samya pawartaneki, mengkana anulya, Mas Bei Mangunarja, sadaya lajeng den irit, mring Selareja kendel pasowan sami.

Sagung mantri tanapi kang para demang, neng bale sawu sami, Jeng Pangran winarna, mapan lenggah neng sela, gegilang pulo waringin, Ki Soban ngarsa, lan Karti seser iki.

Mangunarja wus prapta sakancanira, sowan andher ing ngarsi, alon aturira, gusti kula tur priksa, abdi dalem konca mantri, lan konca demang, kang celak samya prapti.

Lawan bekta sadedameling ngayuda, gusti kula taneni, mapan samya turnya, lawan konca sedaya, sampun weradin kang werti, lamun paduka, badhe dipun ayoni.

Kangjeng Pangran mesem aris angandika, ing mengko ana ngendi, kabeh kancanira, mantri kalawan demang, Mangunarja atureneki, wonten pasowan, bale sawoh ing jawi.

Kangjeng Pangran mapan aris angandika, ya wus tarima mami, nging padha den nyata, mengko padha dhawuhna, ingsun tan bisa nemoni, pan wus precaya, ingsun marang sireki.

Mangunarja atur nya inggih sandika, Jeng Pangran nulya nari, mring abdi kang tuwa, Raden Kretadiwirya, lawan Mas Singaarjeki, lan Martayuda, den Wiryadikrameki.

Pangulunya Muhammad Bahwi kang nama, ilarane kang swargi, kang eyang buyut ika, wus sepuh wayahira, nanging ingkang tyas puniki, langkung gumbira, lamun tinari jurit.

Mengsah lawan titiyang kapir punika, suka matiya sabil, sedaya mangkana, mapan samya aturnya, Jeng Pangran dika ris, padha sun trima, aturira mring mami.

Nanging poma wekas sun mring sira padha, aja na kang miwiti, lamun kapir sida, iya niayanira, sandi kaaturnya sami, padha metuwa, lan den yitna sireki.

Atur sembah wus lengser sing Selaraja, lan sagung kang pra mantri, lan kang para demang, pan samya ngatya-atya, lan ngupados daya sami, eneng winarna, Kangjeng Pangeran malih.

Saundure kang samya soan sedaya, mapan lenggah pribadi,nging lawan Ki Soban, Murdiyah lagya prapta, lawan Ki Muhammad Ngarip, Muhamad Musam dadya tan kondur iki.

Dhahar salat neng Selagilang kewala, tan arsa nendra iki, sendhen neng sela, mirsa swara mengkana, wanci nira bangun enjing, dumeling kang swara, eh kabirulmukminin.

Aja sira prihatin mungsuh Walonda, Hyang Suksma kang nulungi, lamun ana ika, wong kang tan melu sira, wus pinasthi mring Hyang Widhi, pocot imanya, sagung wong tanah Jawi.

Sampun sirna kang swara enjing winarna, Pangran Mangkusumeki, mapan tuwi ika, anulya pinanggihan, aneng Balesawo iki, aris atanya, mas putu kados pundi.

Benjing grebeg punapa boten tedhaka, mring pagelaran iki, Jeng Pangran ngandika, ing pundi margenira, mapan sampun den buntoni, kula ken bubrah, inggih binuntu malih.

Pangran Mangkukusuma malih atanya, punika ayun kardi, inggih kang radinan, punapa tan mawiha, punika atur udani, Jeng Pangran nebda, pindho damel puniki.

Yen wartiya eyang pandugi kawula, datan dados prekawis, Pangran Mangkukusuma, pan aris aturira, mas putu kawula panggih, lan nak Danurja, kawula pitaneni.

Saguhipun sedaya atur uninga, dados dora sayekti, nulya pamit ika, Pangran Mangkukusuma, mengkana wus tan winarni, kang kawarnaha, tiyang kang samya prapti.

Mapan ngantos lelampahan tigang dina, mas demang sampun prapti, Pajang wismanira, bekta sakula wongsa, mapan kekapalan sami, seket wetara, lan sagegamaneki.

Atenapi sagunging wadya Ngayoja, Wates Tumenggung iki, mapan sapengandhap, kang sampun samya prapta, Kangjeng Pangran Mangkubumi, ingkang winarna, langkung water tyasneki.

Nulya tedhak dhumateng ing Tegalarja, lajeng nusul puniki, dhateng Selaraja, mapan sampun apanggya, samya alenggahaneki, neng Selagilang, Jeng Pangran Mangkubumi.

Angandika aris kulup ingsun tanya, paran karsanereki, ingsun tan kaduga, dene keh temen jalma, apa karane ta iki, banget tyas ingwang, kuwatir mring sireki.

Jeng Pangeran Dipanagara aturnya, pan punika kiyai, jalma ingkang prapta, mapan samya kajengnya, pribadya tan ngundang yekti, inggih kawula, sampeyan pitaneni.

Pan punika kepalanipun sadaya, sampun samya neng ngriki, lan sadedamelnya, mapan sampun samekta, Kangjeng Pangran Mangkubumi, nulya atanya, mring sagung ingkang jalmi.

Sira pada prapta kene iku apa, iya karyanireki, sedaya aturnya, kawula mirsa warta, lamun putra dalem yekti, arsa ing ngangkah, inggih dhateng Welandi.

Tiyang Jawi sedaya pan boten lila, lamun ngantos sayekti, binekta Walonda, suka tumepes sedaya, Kangjeng Pangran Mangkubumi, aris ngandika, dene sun tan udani.

Iya warta ingkang kaya tuturira, Jeng Pangran Mangkubumi, pan aris ngandika, dhumateng ingkang putra, paran kulup karsaneki, apa ta sira, bisa nanggung ku yekti.

Lamun karya rusuh marang ing nagara, Jeng Pangran matur aris, gih kyai sampeyan, punapa ta sageda, ananggel kados kang warti, wau punika, lamun saged kyai.

Pan samangke kajengipun tiyang bubar, sedaya kula ken sami, Jeng Pangran ngandika, kulup ingsun tan bisa, ananggung lir warta iki, Jeng Pangran nebda kula saget kyai.

Inggih nanggel dhumateng tiyang sadaya, kelamun angriyini, nging kyai punika, lamun kinriyinana, sayaktos kula tan ajrih, ngajang ing ngajang, siyang dalu ngladosi.

Jeng Pangeran Mangkubumi ris ngandika, wus kulup ingsun mulih, yen mengkono iya, wus ruwed kang prakara, pirang bara ingsun kaki, menawa ana, pitulung ing Hyang Widhi.

Bisa karya padhange ingkang negara, wus kondur tan winarni, yata kang winarna, Raden Wiryadikrama, ginubel marang sagunging, para kepala, nuhun pratondha sami.

Ingkang tebih tebih punika sedaya, pasisir moncanagri, Pagelen Sokawatya, samya nuhun sedaya, prabondha dadining jurit, wus katur nulya, Jeng Pangran dika ris.

Jarot ingsun mapan tan duwe pratondha, ana Ki Mangkubumi, lamun sira peksa, lah suwunen priyongga, iku kalamun marengi, Wiryadikrama, nulya lumampah nuli.

Tan winarna Mangkubumen sampun prapta, nuli sinuhun niki, wau kang pratondha, sampun karsaning sukma, Kangjeng Pangran teka gampil, ingkang pratondha, mapan sampun pinaring.

Nanging meling lamun uwis ulih ena, kene cotho kepati, lamun ora nana, iku ingkang pratondha, dhuwit ora kena manjing, pratondhaningwang, lan bakyu nora dadi.

Raden Wiryadikrama matur sandika, tan winarna wus prapti, nenggih Tegalarja, lajeng karya nuwala, sagunging kepala sami, wus pinaringan, bondha dadining jurit.

Nanging mawi tinengeran ungelira, mariyem lamun muni, pan samongsa mongsa, nadyan dalu siyanga, mengkana sampun weradin, ingkang parentah, jalma saya keh prapti.

Kadya sampun karsaning Allah taalla, risake tanah Jawi, pan margi punika, brandhal tanpa wilangan, mapan samya prapta iki, dedamelira, penthung lawan saligi.

Sambatira sedaya tan wonten trima, pan sedya bela gusti, bandhil sabukira, lan samya ngandhut sela, mengkana ingkang winarni, Kangjeng Pangeran, sampun pasrah Hyang Widhi.

Lara pati mapan iya nora bakal, lohkilmahpul pinasthi, nulya Jeng Pangeran, kondur ing Selaraja, saking kathah kang sumiwi, dadya tan kawrat, kalih dinten antawis.

Kondurira Jeng Pangran sing Selaraja, nulya Raden Dipati, putusan tur surat, ungelnya tanbung lampah, Jeng Pangran tan arsa iki, kinen mangsulna, tigang dinten antawis.

Nulya ana serate residhen ika, ingkang ambekta iki, Mas Astradimeja, pepatihnya kang rama, Kangjeng Pangran Mangkubumi, mapan ungelnya, pitanen karsaneki.

Kangjeng Pangran estu yen tan darbe karsa, nulya kinen mangsuli, kang rama priyongga, nanging wangsulanira, amundhut Raden Dipati, residhen ika, datan mangsuli malih.

Mapan lajeng adandan mariyem kewala, tukang besi kinerig, riwusira dadya, tukang besi sadaya, mapan lajeng atur uning, mring Tegalarja, yen loji sampun rakitya.

Dadya enggart yasira wadya sedaya, lamun sida kang kardi, mengkana Jeng Pangran, mapan nuju alenggah, aneng paregolan iki, kang ngadhep ika, Kyai Muhammad Bahwi.

Ki Subatuliman lan Ki Nur Ngaliman Murdiyah Amad Ngarip lan Muhammad Mursam, Muhammad Santri ika, lawan Muhammad Jelani, pan bakda Ngasar, ana utusan prapti.

Sing kedhaton lurah keparak puniki, Nyai Soka nameki, prapta atur sembah, gusti abdi dinuta, dhumateng bu dalem gusti, mapan paduka, sakedhap den timbali.

Kangjeng Pangran mesem aris angandika, rejeb matura iki, wus sun nora bisa, kalamun lunga-lunga, pan sira weruh pribadi, akeh ing jalma, menawa neba ngreti.

Dadi ewuh, tan wurung dadi prekara, yen ibu nedya becik, angur mareneya, wayahe den gawaha, kabeh aja ana kari, wus ta muliha, Nyai Soka turneki.

Kawula jrih pan sampun dalu punika, gusti kawula mriki, bekta konca tiga, samya wangsul sedaya, langkung ajrih aningali, dhateng berandhal, kebak mepeti mregi.

Pan kawula lumampah nusup kewala, Suryabrangtan sapriki, pan sampun kebekan, kula merem kewala, lamun mantuk kang gusti.

Kangjeng Pangeran mesem kinen nimbalana, kepala brandhal sami, marga ewuh ika, Singabarong namanya, sela bagasela miring, pan sampun prapta, kinen ngaterna sami.

Nyai Soka mengkana wus tan winarna, enjang Jeng Pangran iki, lenggah neng pandhapa, pukul wolu wetara, Kangjeng Pangran Mangkubumi, ing rawuhira, Jeng Pangran aningali.

Yen kang rama rawuh pinethuk tumulya, tedhak saking pendhapi, ngandhap sawo prapta, panggih Jeng Pangran nulya ingkang putra den arasi, rinangkul agya, pan sarwi den muhuni.

Mapan meksih samya jumeneng kewala, kang rama den aturi, nulya tatalenggah, riwus nulya ngandika, Kangjeng Pangran Mangkubumi, marma sun prapta, kulup kinongkon mami.

Mring residhen arep katemu sadhela, kulup lawan sireki, pan sira den undang, marang loji sadhela, Jeng Pangran mesem tur nya ris, kyai sumongga, nging kula sapuniki.

Sampun dados melikipun tiyang kathah, sampeyan tantun pribadi, punika sadaya, inggih kalamun suka, suwawi mangkat Kyai Jeng Pangran nulya, nantun mring kang sumiwi.

Paran sira kabeh ingsun tari padha, gustinya den aturi, mring resi dhen sadhela, sedaya aturira, mapan samya mopo iki, suka ngabena, pejaha ing ngajurit.

Kangjeng Pangran nulya, matur mring kang rama, kyai kados pundi, gen kula lumampah, ing ngriki lir punapa, Kangjeng Pangran Mangkubumi, aris ngandika, kulup sun pajar yekti.

Mapan ingsun wus tan bisa mulih nyawa, ing ngloji pan wus rakit, mapan Mangkualam, sahanak prajuritnya, wus padha ana ing ngloji, ingsun tan duga, kang dadi karepneki.

Marmaning sun gelem kinongkon yektinya, sedaya metuwa mami, mati lan uripa, sun sedya labuh sira, nging iman sun rebut yekti, ingsun wus tuwa, mongsa anoma maning.

Jeng Pangeran mapan aris aturira, gih alkimdulilahi, kiyai kawula, mapan dermi kewala, kinarya lampahan yekti, karsaning sukma, sampeyan kados pundi.

Duk rumiyin sagah nepangaken kula, lawan risidhen malih, Jeng Pangran ngandika, kulup wus bener sira, tan kena karsaning Widi sapraptaning wang, tek ing kene dhingin.

Mapan bacut den undang residhen ingwang, ingsun den tetanoni, kulup sun belaka, suketaris kang ana, dene Cadiningrat iki, residhen tanya, apa karepireki.

Sauring sun datan karep apa-apa, nuli residhen angling prahipun beciknya, amrih ilange ika, ingkang dadi nepsuneki, pan sauringwang, kejaba den turuti.

Ingkang dadi nepsuneki ki Danurja, residhen saurneki, pan ewuh Pangeran, niku uga baturnya, gupremen kawula wedi, pan sauring wang, gih dika jaluk ugi.

Mring gupremen residhen pan saurira, bok saliyane ugi, kula boten inga, suketaris angucap, menawa jaluk dadya ji, wonten tandhanya, tan remen neng wismeki.

Saba alas gunung parang lawan guwa, saenggon-enggon ngabekti, nuli ingsun mujar, eh suketaris ira, aywa mengkono sireki, ing wong sembahyang, saenggon–enggone dadi.

Saba alas dhemene sing cilik mula, yen gelema dadya ji, pan wus dhingin mulya, iya iku kang dadya, yen nora ngandel sireki, mara tanona, mring si Kapitan Jiping.

Iku ana kang weruh prekaranira, duk kala alam Enggris, Cadiningrat mujar, suketaris andika, sampun anyana kadyeki, lamun karsaha, dadi ratu pun dadi.

Mongsa silih ingkang rayi jumenenga, kang dados teleng galih, inggih ingkang rama, Kangjeng Pangran punika, Jankrerapet mekaten malih, mapan kawula, kang ing ngutus rumiyin.

Mapan ngantos minuhunan mring kang rama, ngimeksa datan apti, dene gung bicara, sedaya sinagahan, sabab Pangeran Dipati, enggen bicara, kang rayi meksih alit.

Pan residhen banjur anambungi mujar, kaya paran ta iki, pan ing Tegalarja, wong wus tanpa wilangan, kang bare loro ku yekti, ana kang lunga, ana kang gitik loji.

Cadiningrat pan mengkana saurira, inggih kabar kekalih, peng pengraos kawula, mapan dora sedaya, lamun punika yektosi, salah satunggal, purun dipun jejuwing.

Mapan kawula kang purun nanggel punika, sampun ingkang karya pati, lamon karsaha, rusuh mawon tan apti.

Pan residhen mangkene ujare ika, marma ewuh ta mami, banjurna mring ingwang, kados pundi Pangeran, saur ku sumongga iki, residhen mujar, sampun ta benjing-enjing.

Dika wonten kedhaton ing pukul songa, kawula badhe benjing, bareng pukul songa, residhen nuli teka, kalawan Danurja iki, Wiranegara, dene residhen angling.

Kados pundi ratu ageng ingkang karsa, ratu ageng nauri, pan mongsa bodhoa, kula pun boten bisa, lawan Pangran Mangkubumi, residhen mujar, ingkang katemu mami.

Dika kula Pangran Mangkubumi tiga, samya lumampah iki, dhateng Tegalarja, priye kowe Danurja, apa ta prayoga iki, Danurja mujar, kelangkung ewedneki.

Boten wande dados salang serep ika, wantu wus kathah jalmi, banjur ingsun mujar, pun ta dika kewala, lawan kawula pribadi, mongsa wontena, ing kawekasaneki.

Lamun manggung den rembag-rembag kewala, kejaba den tekadi, dika karo kula, nggih wong loro kewala, saure residhen iki, dika Pangeran, nanggung punapa wani.

Lamun wonten dudune inggih punika, saur sun mangkeneki, inggih mati dika, kula mongsa karia, yen den undang duga mami, mongsa satekoa, wong pun mekoten ugi.

Saurira residhen gihpun Pangeran, andika benjing enjing, jampi tumanjinga, daweg padha marika, ngoji bareng esuk mami, mring ngloji ika, wus beneh patrapneki.

Paman Mangkualam saha nak prajuritnya, bareng katemu mami, lan residhen ika, mangkene ujarira, Pangeran dika pribadi, kang lumampata, kawula ewed iki.

Mapan kula wakile Jendral punika, sayekti datan keni Lamun marikaha, dene putra andika, prapta tan prapta ha iki, katempuh dika, lamun tan bisa yekti.

Prapta kula tuturaken Jendral ika, marma ingsun prapteki, mesem Jeng Pangeran, miarsa kang pawarta, nulya Pangran Mangkubumi, nimbali ika, dhumateng kang pepatih.

Mas Ngabei Astradimeja namanya, lajeng kinen nimbali, mring sagarwa putra, datan pantara prapta, sedaya Tegalarjeki, anulnya ana, Herdenas saking ngloji.

Ngenggalaken dhumateng Kangjeng Pangeran, nging winangsulan iki, balika kewala, datan pantara prapta, kengkenan sing kenya puri, ki suranata, mapan inggih nimbali.

Kangjeng Pangran Mangkubumi wus tan karsa, lawan ngandika aris, eh ta suranata, apa ta lali sira, bener iki anak mamu, ing lairira, nanging kang derbe siwi.

Mapan nyata iku sedulur ku tuwa, marma ingsun labuhi, lawan ngrebut iman, wus ta sira matura, pirang bara nemu urip, ki Suranata, wus lengser saking ngarsi.

Kangjeng Pangran Mangkubumi miris atanya, dhumateng ingkang siwi, paran karsanira, sakeh repot ku iya, apa nora kon sumingkir, banget tyas ingwang, kuwatir aningali.

Mara kulup rongga pabener tyas ingwang, Pangran rongga turneki, pan leres paduka, repotira kagawa, Pangran rongga atureneki, pan sampun prapta, sedaya wonten ngriki.

Ingkang rayi wus prapta sedaya, nanging kinen kondur sami, nging Pangeran rongga, kinen kondur tan arsa Kangjeng Pangeran tur nya ris, dhateng kang rama, sumingkir dhateng pundi.

Yen kawula gadhaha kajeng punika, pesthi karya rumiyin, gen rerepotan samya mila ing tyas kawula, mapan tanedya gumingsir, nadyan pejaha, mapan sampun prayogi.

Wonten ngriki patilasane Kangjeng Hyang, ewed punapa estri, tan umut punapa, ngriki sampun prayoga, kinarya enggen ngemasi, Kanjeng Pangeran Mangkubumi nimbali.

Mapan dhateng abdinira ingkang putra kang sepuh sepuh sami, pan samya aturnya, langkung kuwatosira, tan wande ngewed-ewedi, yen wonten karya, kang rembag sampun gilig.

Kanjeng Pangran lajeng nuruti kang rama, nging salesming puri, asanget lenggona, nadyan dhateng palastra, kawula menawa keri, datan uninga, Jeng Pangran Mangkubumi.

Nulya wangsul ngandika dhateng kang putra, paran kulup nakmami, si beng nora kena, sun tuturi priyongga, prapta pati lumuh kari, Kangjeng Pangeran , nulya tedhak murugi.

Dhateng dalem nulya pangih lan kang garwa, sang retna anungkemi, padane kang raka, adres medal kang wespa, nanging tan saged angling, Jeng Pangran nebda, dhuh mirah ingsun gusti.

Ingkang abdi nenuhun den turutana, menawi manggih urip, sadinten punika, yen nak angger tan arsa, sampun tamtu yen ngemasi, dinten punika, bendara ingkang abdi.

Dadya nurut sang retna jumeneng nulya, lumampah pan aririh, sarwi ngemu waspa, sampun budhal sadaya, sagung kang rerepot sami, Kangjeng Pangeran, ngateraken ing kori.

Mring Selarong budhalnya repot sedaya, ingkang kinen angiring, wong lanang kang tuwa, Tegalarja sedaya, pan sampun tan wonten kari, pitulung sukma, lampahira lesari.

Tan kapethuk lan mengsah pan tunggil marga, rong panginang petawis, lawan praptanira, Bupati kalih ika, Mas Sindunegara iki, lan Mas Mandura, mapan ambekta tulis.

Ingkang serat saking residhen punika, Jeng Pangran ngandika ris, sun tan bisa maca, rong galah tampanana, Pangran rongga anampani, lajeng winaca, sampunira dumugi.

Saneskara Kangjeng Pangeran ngandika, mring Mas Sindunegari, eh Sindunagara, ingsun tan derbe karsa, den undang tan gelem mami, sun dudu bocah, dadak rep den apusi.

Mas Tumenggung Sindunagara tur sembah, gusti lamun marengi, residhen punika, pinundhut supaosnya, Kangjeng Pangran ngandika ris, supata apa, ingsun tan derbe kapti.

Yen paduka gusti estu datan karsa, nging nuhun wangsul tulis, Jeng Pangran ngandika, lah iya tulis apa, mapan sun wus nora apti, Kangjeng Pangeran, Mangkubumi nebda ris.

Nora kulup becike ya wangsulana, sauni-unineki, kubae Danurja, sida jaluken ika, tur mongsa aweha ugi, Jeng Pangran turnya, pan sumongga kyai.

Ingkang serat inggih sakarsa paduka, kyai amangsuli, Kanjeng Pangran nulya, nimbali carik ika, lagya angsal gangsal larik, nulya miarsa, swarane bedhil muni.

Kaping tiga pan samya kaget sedaya, nulya Sindunegari, kalawan Mandura, pamitan samya gah, amirsa unining bedhil, sampun kalilan, gya lengser saking ngarsi.

Tan pantara nulya rame kang sanjata, lawan mariyem neki, nulya Jeng Pangeran, wadya kang samya sowan, sedaya wus kinen mijil, tetulung yuda, duk ngunipan pinenging.

Tata tata tinanggel Sindunagara, lamun tan saeneki, sareng samya medal, sampun tan angsal papan, panuju kepala sami mantuk sedaya, tinerka datan dadi.

Ingkang kantun ing Samenjaya Menggala, lawan kang para manri, tuwa buru samya, lan demang sahananya, punika ingkang nindhihi, sangsal-angsal mapan pinara kalih.

Ingkang medal sawetaning Tegalarja, anenggih kang nadhahi, den demang ing Pajang, lawan sakulawarga, nanging karomban kang tandhing, anulya prapta Raden nata Dirjeki.

Lan kang rayi Rahaden nata Prawira, lan den Jasentaneki, tetulung ngayuda, ing nguni mapan sowan, neng ngarsa Jeng Pangran sami, Mas Mangunarja, lan mas Brojadirjeki.

Ki Si Batuliman lan Muhamad Mursam, ki Murdiyah puniki, lan ki Martayuda, tulung Jayamenggala, nging meksa karoban tandhing, lan wus kapapan, nging meksa panggah sami.

Kanjeng Pangran dereng ewah denya lenggah, aneng pandhapa meksih, lawan ingkang rama, kang rayi Pangran rongga, punika kang munggeng ngarsi, lan ponokawan, ngampil gamel kang meksih.

Sowan ngadhep dhumateng Kangjeng Pangeran anulya natur uning, kyai Dermajaya, lurah ngawin punika, di dalem kaseser sami, kathahen lawan, ing pandhan sampun prapti.

Nanging inggih meksih samya tinangledan, Jeng Pangran datan angling, pan kendel kewala, wangsul ki Dermajaya, Kanjeng Pangran Mangkubumi, aris ngandika, paran kulup karseki.

Apa nora metu iya tata-tata, Jeng Pangran matur aris, neng ngriki kewala, medal mendhet punapa, lamun dhateng tekdirneki, neng ngriki ngrika, mongsa wande ngemasi.

Wonten ngriki yen tinulungan Hyang Suksma, inggih sampun prayogi, nulya Dermajaya, wangsul sarwi karuna, umatur dhuh gusti mami, abdi paduka, sampun boten kuwawi.

Saking gene mengsah palengkung pan prapta, Jeng Pangran Mangkubumi, pan datan ngandika, anulya ingkang putra, cinandhak astanereki, binekta medal, kori butulan iki.

Nulya prapta jawi kilen Tegalarja, aneng lurunging sabin, mengsah tan uninga, yen jeng Pangran kalihnya, kalamun sampun neng jawi, gya nitih kuda, ki gethayu nameki.

Cemeng pancal panggung sukunya sekawan, belalak netraneki, langkung geng inggilnya, ingkang rama kudanya, pan lagya kasingsal iki, anitih tundhan, saking kasesaneki.

Bulu cemeng bathi lan kelangkung kera, pan samak larabneki, wus karsaning suksma, sagung ingkang dandanan, sadaya pan padha keri, nanging pusaka, lan kang titihan sami.

Datan kari nulya Kangjeng Pangran ngasta, ingkang pusaka iki, waos kyai rundhan, ingkang rama mengkana, kyai jimat wus pinandhi, Pangeran rongga, datan nitih turanggi.

Pan gendholan sampeyanira kang raka,  Jeng Pangran Yunudani, dhumateng kang mengsah, tan kantun ingkang rama, Kangjeng Pangran Mangkubumi, sareng katingal, usar anandersami.

Tina dhahan mring Kyai Subatuliman, lan ki Martayudeki, Mas Brojadireja, Murdiyah lan Saliman, Muhammad Mursam puniki, Jayamenggala, ing samen kang nindhihi.

Tinumbakan usar mapan kathah pejah, nging sanget korbaneki, lan inging les kuda, saliyanya punika, mapan sampun nyabrang sami, kang wong sedaya, dhumateng kilen kali.

Ingkang sampun dhumateng ing tekdirira, mas bei brojadirjeki, lurah Wirabroja, pandhita ki Murdiyah, ngulama Muhamad Mursim, kang ponakawan, bekel saiman sabil.

Pan sedaya sekawan kang sampun prapta, Subaboliman kanin, kyai Martayuda, lan Jayamenggala, angsal pitulung Hyang Widi, datan tumama, nging kasayahan sami.

Dadya dhawah katiga neng pasabinan, tinerka wus ngemasi, pan lajeng tinilar, suwaliye lur kalawan, dene awas aningali, mring Jeng Pangeran, kalih nulya ngabani.

Sagung usar pan lajeng nander sadaya, suwaleya kang ngirid, nulya jeng Pangeran, mapan kinandhang-kandhang, lawan kinarutug bedhil, ingkang titiyan, gethayu eca nyirig.

Langkung enggar mapan anglir ginamelan, Kangjeng Pangran tyasneki, mapan ta mangkana, yen ingsun matenana, mring sakehe usar iki, datan pakarya, lir mateni cecindhil.

Meneng bae ingsun meksa binedhilan, dadya Jeng Pangran iki, tedhak saking ratan, lumampah pesabinan, nanging meksa den tututi, mering sagung usar, tan kendel ambes tuli.

Pun Gethayu kelangkung denya tenaga, lir penganten upami,den arak punika, kang rayi Pangran rongga, tan usul genya nyepengi, sampeyanira, ingkang raka puniki.

Tan keraos gerahnya pitulung suksma, Jeng Pangran Mangkubumi, nenggih kang winarna, langkung akas kudanya, tan sembada lan warneki, kuda nya usar, tan saged anututi.

Lamun wonten satunggil kalih kang celak, ngancaran lawungneki, usar lajeng giwar, dadya tan angsalika, Kanjeng Pangeran ningali, dhateng kang rama, langkung suka tyasneki.

Dene gagah cengkiling kyai astanya mengkana mapan sami, ingkang usar kathah, wangsul dhateng radinan, pananging lit nang sawiji, langkung kendelnya, lawan sanget angudi.

Mring Jeng Pangrantan kendel pambestulira, gethayu eca nyirig, mengkana jeng Pangran, mapan estu kewran, pan arsati kunjung iki, rumaos nestha, anulya aningalli.

147.Wonten brandhal tetiga ing ngawe prapta, jeng Pangran ngandika ris, iki patenana, Walonda tan pangrasa, brerandhal katiga sami, matur sandika, sareng tumandang katri.

Wonten saler ing dhusun sumberan ika, Kangjeng Pangranjenegi, kinarubut ika, bestul medhang tan angsal, kineracok lajeng modir, lawan kudanya, Kangjeng Pangeran nuli.

Tedhak dhateng radinan tunggil kang rama, suwaliye udani, yen lanangnya pejah, lajeng wangsul sedaya, sesanderan usar sami, mring Tegalarja, ngrisak lawan besmeni.

Sampun telas sagung brona Tegalarja, nengna gentya winarni, nenggih Jeng Pangeran, mapan esmu sayahan, lawan maliha ngentosi, kang dereng prapta, langkung asmara kingkin.

 

PUPUH XXII

ASMARADANA

Sampun risak mapan sami, negari ing Tegalarja, Kangjeng Pangran winiraos, akaliyan ingkang rama, aneng tengah radinan, meksih manggung neng kudeku, sarwi leyangan landheyan.

Angentosi mring kang abdi, mapan ingkang dereng prapta, mengkana sareng praptane, Rahaden Natadireja, lan Raden demang Pajang, Raden Nataprawireku, lan Raden Jayasentana.

Dinangu pan lajeng sami, nging Welonda kathah pejah, wolungdasa watarane, Jeng Pangran kadya supena, mengkana ingkang rama, titiyanira wus pangguh, lajeng aris angandika.

Paran kulup karsaneki, Jeng Pangran aris ngandika, kawula sumongga mangko, tiyang sampun tanpa wisma, Jeng Pangeran ngandika, kulup saparan paranmu, pan ingsun mongsa kariya.

Mapan iki ya wus wengi, Kangjeng Pangeran aturnya, kyai kajeng kula mangko, ngupados putra sampeyan, ing pundi panggenanya, Kangjeng Pangeran nebda rum, wau dhumateng kang putra.

Mring Selarong duga mami, mau rembungya mengkana, sakehe rerepot kabeh, Kangjeng Pangeran turira, dhumateng ingkang rama, kyai salat rumuhun, pan wektu mahrib punika.

Lan ngaso sakedhap kyai, pan kawula sanget sayah, yen sampun bakda Mahribe, suwawi kyai lumampah, anulya samya salat, neng lepen Bayem Sedarum, bakda Mahrib gya lumampah.

Sampun karsaning Hyang Widi, pan samya bingung sedaya, pan saking sanget petenge, dadya kelajeng lampahnya, medal sumampir ika, dadya sanget sayahipun, lan luwe arip sedaya.

Dadya kendel tan dumugi, neng ngiring gunung kewala, mapan samya nendra mangko, sareng enjing pan lumampah, prapta ing lepen Soka, Kangjeng Pangeran andangu, marang demang lepen soka.

Panggenan repot sagunging, kyai demang aturira, nglempak neng Selarong mangke, nulya kinen nimbalana, datan pantara prapta, mapan lir supamenipun, sedaya anglir supena.

Ri sampunya samya panggih, lawan kang repot sedaya, gya pinernah dhewe-dhewe, mapan cekap lepen Soka, Kangjeng Pangeran nulya, tedhak maring Slarong iku, tan kantun lawan kang rama.

Kanjeng Pangran Mangkubumi, kang rayi Pangeran Rongga, kinen tengga repot bae, lawan wong kang tuwa tuwa, ingkang kinen rumeksa, repot lawan dhaharipun, mas ngabei Mangunarja.

Mengkana wus tan winarni, sagung kang repot sedaya, mapan wus sae enggone, Kangjeng Pangeran winarna, kang lawan ingkang rama, nengggih pasanggrahanipun, neng Slarong ing wismanira.

Ki Demang Arjatayeki, wonten malih kang winarna, ingkang rayi nusul mangko, Pangeran Adinagara, bekta prajurit ika, mandhung lawan patangpuluh, kalih atus winetara.

Lajeng pinasrahan iki, wau dhumateng kang raka, dadya ngiras patih mangko, lawan nyuwun salin nama, Pangeran Suryengngalaga, kang raka nglilani sampun, laning ngiden mring kang rama.

Kanjeng Pangran Mangkubumi, datan lama linurugan, saking ing Ngayogja mangko, kinerig sagung wong Yogja, mantra lawan Dipatya, suwaliye tindhihipun, lawan sagunging Walonda.

Ngayogya tan ana kari, nging kari residhen ika, lan putra santana mangko, lan Raden Dipati ika, Pangeran Mangkualam, mapan ingkang tumut iku, nenggih Pangran Suryaningprang.

Lajeng pinethuken iki, mring sagung wong desa ika, Jayamenggala tindhihe, kalawan Onggawikrama, lawan ki Bauyuda, langkung rame juritipun, gentho titir awurohan.

Barung lan Mariyem muni, sanjata lit berondongan, dadya saya kathah mangko wong desa kang samya prapta, lajeng tulung sedaya, kang tander begaman iku, bandhil alu pan binekta.

Pan sampun karsaning Widi, bandhil purun lan senjata, dadya kelangkung ramene, mengkana Kangjeng Pangeran, langkung marma tyasira, kang rayi kinen tutulung, wau kalawan kang putra.

Pangeran Suryenglageki, lawan Raden Antawirya, Raden Natadirja mangko, lan Raden Nataprawira, Raden Jayasantana, lawan mandhung patangpuluh, dadya kawal ing ngayuda.

Mariyem wus datan muni, ing samenjaya mengala, mapan langkung pangyuke, grogol Ki Bauyuda, wong Yogja kathah pejah, sampun karsaning Hyang Agung, Bupati kathah gebandhang.

Mapan lajeng teluk sami, kang tan teluk dhinedhelan, kinantunken kathok bae, dadya samya kawirangan, kang tan kecandhak ngajang, datan pinejahan iku, Welonda pan kathah pejah.

Suwaliye mamapan kanin, kenging bandhil dhengkulira, tiba saking kuda lempoh, lajeng binekta lumajar, wus mundur wong Ngayogja, langkung kathah angsalipun, bandhangan pan warna-warna.

Kanjeng Pangeran ningali, wau kalawan kang rama, neng ngardi wijil namane, mapan katingal sedaya, solahe kang ngayuda, lamun estu sampun unggul, Jeng Pangeran nulya tedhak.

Mring kembung putih aneki, lenggahaneng pekarangan, datan dangu prapta mangke, kang rayi lawan kang putra, ngirid sagung bupatya, ingkang samya teluk iku, mring kang sinembah ngayuda.

Den menggung Martalayeki, den Menggung Danukusuma, den Menggung Wiryakusumane, Raden Menggung Natayuda, Raden Wiryataruna, Raden Yudawijayeku, den Menggung Purbakusuma.

Den Menggung Dipadirjeki, lawan den Riya Sindurja, den Menggung Sumadirjane, sedaya wus tinarima, gya ngujung gentya gentya, riwusnya anulya kondur, risang sinembah ngayuda.

Marang pesanggrahaneki, wau kalawan kang rama, Jeng Pangran Mangkubumine, nulya Pangran Suryenglaga, ngaturaken bandhangan, mapan warna-warna iku, nulya kinen maringena.

Dhumateng kang angsal sami, poma ja kaliru ika, saolehe dhewe-dhewe, lawan iya Suryenglaga, padha mupakat ena, si Jayamenggala iku, ingsun ganjar aran ika.

Raden Jayanegareki, lawan si Sumadikdaya, anunggaka semi bae, marang wa Sumadiningrat, Raden Sumadiningrat, lan si jawi nata iku, paman anemakilan.

Pangran Suryenglageki, tur sembah nuhun sandika, nulya aluwaran mangko, ing dalu pan samya prapta, kang pra putri sadya, repotnya kang samya nungkul, dadya geger ing Ngayogja.

Dhasar mentas kawon jurit, putri kathah samya medal, residhen tanbuh polahe, nulya dalu malih ika, Pangran Jayakusuma, Pangran Balitar puniku, Pangran Muhkamad Bubakar.

Pangran riya menggaleki, lan Pangeran Adisurya, Pangran Adiwinatane, lan Raden Mangkuwijaya, Raden Mangkudireja, Raden Dipayana iku, lan Raden Dipataruna.

Lawan Raden Singasari, tenapi sarip sedaya, kang ji lawan ngulamane, pan sampun sowan punika, myang sagunging pandhita, putra santana kang kantun, meksih aneng ing Ngayogja.

Mapan samya den cepengi, ginedhong ngoji sedaya, nging Pangeran Mangkualame, ingkang tan ginedhong ika, lawan saputranira, mengkana ingkang winuwus, Selarong langkung arjanya.

Mapan wus dadya negari, ngayogja ngalah punika, kang peken kelangkung genge, murah kang sarwi tinumbas, pajeng tiyang wadeyan, dadya samya rena sagung, tanana kang dora cara.

Risang pramudeng ngajurit, mapan lagya siniwaka, munggeng atarub agunge, pepak kang putra santana, lan sang pra pratiwa, nung anung pan munggeng ngayun, tuwin kyai lan ngulama.

Lan para pandhita sami, ingkang rama datan tebah, Jeng Pangran Mangkubumine, ingkang munggeng ngarsanira, Pangeran Suryenglaga, risang pramudyeng ngapupuh, mapan aris angandika.

Suryenglaga karsa mami, si adhi Mangkuwijaya, sun paringing aran mangko, Pangeran Mangkudiningrat, si adhi Mangkudirja, Pangeran Nataprajeku, payung kuning anganggoha.

Lawan si Martayudeki, aranana Wiryanagara, si Jarot iku arane, Tumenggung Wiryadireja, demang Pajang arana, Kreta Pengalasan iku, kang rayi matur sandika.

Pangeran Suryenglageki, tur sembah nuwun kang karsa, pan punika sadayane, anerang dhateng kawula, nuhun ingkang pakarya, ri sang pramudyeng ngapupuh, mapan aris angandika.

Eh iya Suryenglageki, si Tumenggung Danukusuma, maringa Pagelen mangko, ngembanan putraningwang, ya si Dipanagara, lan putrane kyai iku, iya si Mangkuatmaja.

Arane ingsun paringi, Pangeran Suryakusuma, ingkang ngembanana mangko, iya si Astradimeja, ingsun paringi aran, Tumenggung Resaprajeku, ing gelen den rataha.

Paman Adiwinateki, maranga ing Kedhu ika, Mangundipura kanthine, kalawan si Natayuda, eyang Muhkamad ika, Bubakar lawan Lowanu, dene ingkang ngembanana.

Si Subatuliman iki, arana Tumenggung ika, Jayamustapa mangko, lan si adhi Adisurya, baris sakulon Yogja, kelawan anakireku, si Dangdang iya arana.

Pangran Sumanegareki, dene ingkang ngembanana, ya si Wiryanegarane, kalawan si Trunajaya, ing Gamplong ya arana, Cakranegara Tumenggung, lan paman Jayakusuma.

Ana alor Ngayogjaki, dene ingkang ngembanana, si Suradilaga mangko, eyang Balitar barisa, iya ing Wonayasa, dene kang ngembani iku, Tumenggung Sumadiwirya.

Mangkudiningrat sireki, kalawan si Natapraja, lan sedulurira kabeh, sambirata barisa, ingkang ngembani, ika, si Ranupati Tumenggung, kalawan si Suraarja.

Suryenglaga nakireki, si Bancak sun pundhut ika, arana Pangeran Mangko, Suryanagara barisa, sawetaning Ngayogja, dene kang ngembani iku, iya si Suranegara.

Lan Suradinegareki, dene kene iki iya, cukup Janegara bae, kang lawan Sumadiningrat, katelu jiwanata, sing Singasari yaiku, Gunung Kidul den rataha.

Sun paringi araneki, Pangeran kang ngembanana ya si Warsakusumane, ing Pajang ingkang ngrataha, iya si Martalaya, lan Wiryakusuma iku, Sindurja lan Dipadirja.

Kertadirja Sokawati, pasisir si paman serang, ingkang angrataha mangko, dene ing moncanegara sun tempuhake iya, kabeh kang ngrataha iku, iya si Mangunegara.

Sandika sedaya sami, langkung enggar ing tyasira, nuli atur salam mangko, kang eyang lawan kang paman, kang rayi lan kang putra, samya ngaraspada iku, lan sagung kang pra Dipatya.

Kang samya pinaring kardi, mring risang maseseng prang, nulya aluwaran mangko, kondur dhateng pesanggrahan, tan kantun ingkang rama, mengkana ingkang winuwus, kang samya pinaring karya.

Mapan arudhalan sami, sareng sadinten sadaya, mring prenahe dhewe-dhewe, samya sal pitulung sukma, lajeng tata barisnya, sadina-dina prang pupuh, mengkana wus tan winarna.

Ramening prang tanah Jawi, anulya na bantu prapta, saking ing Kedhu margine, kalihatus winetara, lan ngiringaken arta, gangsal leksa kathahipun, prapta ing lor gorok ika.

Ingkang baris aneng margi, Kyai Muhammad Ngarepah, lawan Mulyasantikane, kagyat  non Welonda liwat, nulya nembang tengara, wong desa kelangkung gregut, lajeng genthong titir samya,

Nulya campuh ing ngajurit, saradhadhu ngedrel nulya, nanging mulya santikane, tan praduli mring sanjata, lajeng kuwel kewala, dadya kang kathah samya mbuk, bantu kalihatus telas.

Nging gangsal welas wetawis, kang samya lumajeng gesang, nanging sampun tatu mangko, anulya Mulyasantika, arta lawan busana, sanjata pan lajeng dinum, mring sagung kang melu yuda.

Pan lajeng ing ngangge sami, sruwal kalawan rasukan, myang sanjata sadayane, langkung enggartyasna samya, lajeng soan sedaya, dhumateng Selarong iku, kalih belah winetara.

Samya ngangge lir Welandi, sanjata sangkuan samya, nulya ing Selarong kaget, tinarka Welonda prapta, arsa pinethuk yuda, Amad Ngarepah nulyeku, ananderaken turongga.

Kancanira kendel sami, pan kinen baris sadaya, ring sampun pratela mangke, mring Pangeran Suryenglaga, lajeng dadya tontonan, pan samya suka sedarum, wadya Selarong punika.

Muhammad Ngarepah nuli, kalawan mulya santika, lajeng ngrid sowan mangko,mring Pangeran Suryenglaga, marang sang pramudyeng ing prang, lajeng ginanjar nameku, Tumenggung Secanagara.

Muhammad Ngarepahneki, arinya mulya antika, pan ginanjar nama mangko, Tumenggung Kretanegara, lan kinen angradina, ing Kedhu wetan ngelo ku, kalihnya matur sandika.

Langkung enggar tyasnya kalih, wus kalilan mantuk samya, pan wus tan winarna mangko, kawarna bantu prapta, saking ing Surakarta, medal wetan margenipun, prajurit Mangkunagaran.

Pinethukaken tumuli, mring Tumenggung Surareja, aneng Ngrandhugunting mangko, langkung ramening ngayuda, telas Mangkunegaran, tetindhihira kecakup, anama Raden Suwongsa.

Nulya sinaos ken iki, dhumateng Selarong ika, risang kelangkung welase, wektu meksih lare ika, mapan nangis kewala, pinaringan busaneku, lajeng kinen ngaterena.

Mantuk dhumateng seleki, mengkana ingkang winarna, rising murtining parugon, kelangkung prihatinira, kagagas ing wardaya,, nanging wangsite Hyang Agung, nuwala Kur’an punika.

Tan kalilan angewahi, punapa saparentahnya, kinen anglampahi mangko, marma prihatin tyasira, rising murtiningyuda, ingkang rama kang winuwus, tyasira mapan tan duga.

Nulya angandika aris, paran kulup marmanira, ingsun tan kaduga angger, ingkang dadya prihatinya, wadyanira kunyawa, pan wus tan kuciwa iku, anadhahi ing ngayuda.

Ri sang murtining ngajurit, mapan aris angandika, gih kyai satuhune, ingkang dadya tyas kawula, inggih lampah punika, tan prehatin dening mungsuh, inggih senadyan wewaha.

Tinelasna tiyang kapir, mapan kawula temaha, yen tansih kakersakake, kiyai dados lampahan, nanging karya punika, rumiyin kawula estu, mapan kinen ngangkat Kur’an.

Tan kenging lamun ngewahi, dhateng parentah ing Kur’an, nging kawula saestune, dereng sumerep sedaya, Kuran parentahira, marma tyas kula kelangkung, ajrih bilih kalepatan.

Kanjeng Pangran Mangkubumi, mapan aris angandika, kulup tan ngapa akuwe, mapan akeh pra ngulama, kang sumurup Jawanya, ing Kur’an parentah iku, wong nanging drema kewala.

Kulup marang ing sireki, endi kang sira kersakna, wong ngalim Ngayogja akeh, mesem risang kang misesa, aris denya ngandika, kiyai leres puniku, nging kula kirang precaya.

Kyai sampeyan rencangi, nenuwun dhateng Hyang Suksma, rumiyin kawula anon, tiyang kekalih punika, amulang wonten Maja, ing Kwaron satunggilipun, punika kula precaya.

Dene sawangipun kalih, pan samya pekir lakunya, kados ajrih mring Hyang Manon, kalamun angewahana, mring Kur’an parentahnya, Kwaron tiyangipun sepuh, ing Maja anem punika.

Kanjeng Pangran Mangkubumi, mapan aris atetanya, pa sira wus temu angger, risang sarwi angandika, inggih sapunya pisan, nulya pitulung Hyang Agung, tan pantara Kyai Maja.

Prapta lan sanak rabi, tenapi lan kula wongsa, risang sokur mring Hyang Manon, lawan aris angandika, kyai kirang satunggal, nulya marmaning Hyang Agung, ki Kwaron ing praptanira.

Mapan nanging let salatri, bekta sanak putunya, rabi myang kulawergane, ri sampun prapta sadaya, sagung kang pra ngulama, risang siniwakeng pupuh, siniwa ing mesjid nulya.

Pepak sagung ingkang nangkil, ingkang rama  datan tebah, Jeng Pangeran Mangkubumine, ingkang rayi munggeng ngarsa, Pangeran Suryenglaga, mapan aris angandika.

Eh sagunge sanak mami, sakehe para ngulama, sarip kalawan kajine, yen ing Mengko karsaningwang, iya si paman Maja, pan ingsun lilani iku, yen matura marang ingwang.

Sabarang parentah iki, ingkang muni jroning Kur’an, poma aja wedi mangko, Ki Maja matur sandika, risang malih ngandika, eh sagunge sanak ingsun, pandhita para ngulama.

Sarip atenapi kaji, lah payo padha tuntunan, ngangkat adiling Hyang Manon, sedaya matur sandika, risang nulya luwaran, mengkana Ki Maja iku, mondhok neng masjid kewala.

Lan Kyai Kuwaron iki, nging repotira sedaya, nunggil neng lepen Sokane, winarna nagri Ngayogja, mapan wus dadya wona, bong-obongan siyang dalu, wus telas sagunging griya.

Ageng alit tan na kari, nging kantun kedhaton ika, loji kalawan masjide, Danurjan Mangkualaman, lawan Wiranegaran, sedaya wus sirna iku, kinepung nagri Ngayogja.

Mapan wus tan kena mijil, senapati samya ngatas, ayun binedhaha mangko, risang mapan tan kalilan, kinen ngepang kewala, pan sinuprih engetipun, sagunging ingkang sentana.

Mengkana, wus medal sami, kang rayi rayi sadaya, tan karilan pangulune, ketib modin lan merbotnya, nging kantun kalihika, Pangeran Suryabrangteku, lan Pangran Suryawijaya.

Lan ingkang putra satunggil, Pangeran Dipakusuma, ginedhong neng loji, mangko, myang satung kang eyang-eyang, lawan kang paman paman, ingkang meksih samya kantun, langkung denya kangelas arsa.

Nanging ingkang paman kalih, kang saget nusul punika, nulya pinaring namane, ingkang sepuh pinaringan, Pangeran Mangkudipura, ingkang anem namanipun Pangeran panengah ika.

Lawan ingkang rayi sami, den mas Songeb pinaringan, Pangran Adinegarane, den mas Grontol namanya, Pangran Suryadipura den mas Madang namanipun, Pangran Suryadi punika.

Den mas Jengkik namaneki, pan Pangeran Tepasota, Selarong langkung arjane, mengkana secanagara, mapan atur uninga, ing dimaya baris agung, mapan saking Kedhu ika.

Ingkang ngirid Welandeki, Raden Menggung Danuningrat, langkung kalihewu mangko, marmanya atur uninga, rumaos tan kuwawa, Secanagara puniku, kelawan Kartanagara.

Mapan lajeng den bantoni, nama prajurit Bulkiya, pan tigangatus kathahe, langkung tigawelas ika, kang dados pangiridnya, ki Muhammad Bahwi iku, pangulu duk Tegalarja.

Sampun sepuh wayahneki, nanging kang tyas langkung sura, tan kalilan meksa bae, kepingin pejah punika, ing ngaprang sabillolah nulya pinaring nameku, Mukamad Usman Li basah.

Tumenggungira kekalih, prajurit Bulkiya ika, kaji Ngabdulkadirane, asisih kaji Mustapa, kalihnya langkung sura, lawan binektanan iku, ngulama menggung kalih ika.

Kyai guru memalangi, Muhammad Salim namanya, lan ki guru Kasongane, Ngabdulrakup ingkang nama, pandhita kang satunggal, Ngabdulatib namanipun, mengkana pan lajeng budhal.

Saking ing Selarong iki, gangsalatus wataranya, sedaya kalempakane, sampun prapta ing dimaya, lajeng ayun-ayunan, pan sampun tinata iku, Bulkiya kang dadya dhadha.

Tumenggung Secanagari, kang dadya pengawat kanan, kering kartanagarane, nulya Usman Alibasah, ngabani kancanira, Bulkiya pan sareng maju, arempek pengamukira.

Tengara bedhug tinitir, gong siyem munya gegana, sing kutha windu asalle, kyai Usman Alibasah, wus mandhe kang paringan, waos pusaka puniku, awesta ki Barububa.

Mapan lajeng murub iki, marma gung wadya Bulkiya, tan wonten uwas manahe, mariyem wus kalancangan, nging mungel kaping tiga, saking rikat ajengipun, ngedrel wus tan linegewa.

Pan lajeng kuweling jurit, sanjata wus datan munya, caruk waos lan sangkuhe, pedhang lawan dhuwung ika, Rahaden Danuningrat, ing yuda apan kepangguh,lan ki NgUsman Alibasah.

Langkung ramening ngajurit, kepanggih samya sudara, nanging karsaning Hyang Manon, den Danuningrat kuciwa, mapan sampun palastra, bathang saadhadhu tumpuk, kedhik kang gesang lumayuwa.

Mapan samya den tututi, kekecer enggen genya, Islam lumajeng sedayane, nanging wus karsaning suksma, kyai Melbangi prapta, sabilolah margenipun, kenging lantan ing sanjata.

Saradhadhu ingkang bedhil, pan saking kasesanira, tan ngantos mendhet lantane, nulya tinumbak santrinya, saradhadhu wus pejah pan kathah bandhanganipun, mariyem lawan sanjata.

Obat lawan mimisneki, atanapi kang sandhangan, ki Ngusman tan mantuk mangke, kalawan sakancanira, nging tur surat kewala, yen lujeng sakancanipun, lajeng baris Kedhu ika.

Neng dhusun pesantren iki, Bulkiya nenggih barisnya, mengkana tanah Jawane, langkung ramening ngayuda, mapan saenggenira, pasisir moncanagriku, pajang lawan Sokawatya.

Gunung Kidul jawi kori, ledhok gowong lan toya mas, mengkana kang winiraos, ing Kedhu wonten satunggal, Raden Sumadilaga, ing Parakan nagrenipun, ingkang tan sedya gurisa.