Tutur Janantaka
(Naskah Kuno Cerita Rakyat Bali)
Tutur Janantaka adalah teks kuno dalam bentuk tutur atau cerita rakyat yang berasal dari Bali, khususnya membahas pengklasifikasian jenis-jenis pepohonan dan bunga yang terkena penyakit dan yang membutuhkan upacara pembersihan (panglukatan). Teks ini memiliki nilai filosofis, etika, dan upacara yang berkaitan dengan ajaran Hindu di Bali.
Isi dan makna Tutur Janantaka
- Klasifikasi tumbuhan: Menjelaskan jenis-jenis kayu dan bunga yang dianggap tidak "suci" karena terkena penyakit atau sebagai akibat dari tindakan tertentu.
- Pentingnya panglukatan: Menekankan pentingnya melakukan upacara pembersihan (panglukatan) untuk tumbuhan yang memerlukan penyucian agar dapat digunakan untuk upacara keagamaan seperti sesajen atau bangunan pura.
- Pemisahan tumbuhan berdasarkan statusnya: Beberapa tumbuhan, seperti kayu bayur dan gempinis, dan bunga tuludnyuh dan salikonta, tidak bisa di-p-lukatan dan tidak boleh dipakai untuk bangunan suci atau sesajen karena asal-usulnya.
- Nilai pendidikan karakter: Teks ini mengandung nilai-nilai pendidikan karakter yang dapat digali dari pemahaman tentang keseimbangan alam dan keharmonisan hidup.
Salinan lontar Aji Janantaka
Murdha Lontar :Tutur Aji Janantaka
Druwe : Giriya Gunung Payangan
Puput : sukra, wa, wara landep, panglong, 9, sasih karo, rah, 1, tenggek, 3, isaka
Kasalin Olih : Ida Bagus Bajra
Asrama : Giriya Gunung Payangan
1.a. Om Awighnamastu nama sidhyam.
Iti Tutur Aji Janantaka, ngaran, sapenegakna, wuwusan sampun jumenek ring wanamesyam, salawiraning abra sinuhun, mwang kulawargane, sampun magumi ida ring Biluk, Dwarawati, Goja, Jambatrana, Negara, Samban, Drangga, hana sapta desa, sami turun sakeng Blambangan, Surabaya, Banyuwangi, Sumenep, desa ika lontoran Dwarawati, krana, ngaran, suhunlaya, wireh wangde rusake krana akeh turun sakeng wanamesyam. Sigar ibhuwana mesyam, matemahan segara pancar, sapenengakna, wuwusan ring jambatrana, matrakpikang desane, lupya jendronam tuhanalyam. Sapenengakna saksana murah ikang toya, malih eweh jagate gunanti, saluwir tandur hanados. Kuryyang warsaning banogyam. Sapenengakna arig ikang manusa, akweh kesah, keja-/
2.a. -/m bratane, pada ngungsi ketengah, dadyate hana sabda mantara. Ganeku susuni raryyam, gana gunu gini koryyam, gapa gdepe gipe gopyam.
Gamang gumung guming gumyam.
Mangkana sabdane mantara, jatinya kirangan kahyangan widdhi, kahyangan, ngaran, umah, malih penataran tungkub, dunungan, lingga, genah, bale, panca jadnya, ngaran, umah, lingga linggah lungguh linggyam, tata tutu titi tatam, tete tatyam, kamu kimi kimukyam. Sapenengakna, hana kahyangan sepuluh, lwirnya, dhalem tungkub, dhalem prajapati, dhalem puseh, dhalem majapahit, dhalem bangun sakti,

