Pangeran Surya Mataram
(Ing Basa Jawi)
 |
Pangeran Surya Mataram minangka gelar kang diparingake dening Mangkunegara I marang putune, nanging banjur dadi kontroversi saka Walanda amarga dikuwatirake yen jeneng kasebut bisa nyebabake perselisihan sing anyar lan dawa Surakarta pungkasane dicopot dening putrane Mangkunegara I sing entuk gelar Pangeran Prangwadana, calon penerus Mangkunegara I.
Kahanan Politik Jawa 1755-1757
Perebutan kakuwasan ing Kasultanan Mataram kanthi dalan tumuju perdamaian lan mungkasi konflik sing terus-terusan diwiwiti kanthi sukses Walanda nguwasani kekuwatan Mataram liwat Paku Buwono II minangka wali. Loro pangeran liyane sing legitimasi ing tahta kerajaan wis mudhun ing wiwitan perang bebarengan nglawan Walanda lan Sunan Paku Buwono III nanging banjur pisah kanggo tujuan sing padha. 17 Maret 1757 Pangeran Sambernyawa rukun karo Sunan Paku Buwono III kang diarani Prajanjen Salatiga. Kasultanan Surakarta dipimpin dening Paku Buwono III, Kasultanan Ngayogyakarta dikuwasani dening Pangeran Mangkubumi kanthi gelar Hamengku Buwono I lan Mangkunegaran dipimpin dening Pangeran Sambernyawa kanthi gelar Mangkunegara I. Persaingan kasebut banjur dadi bentuk anyar kayata strategi perkawinan lan pawèwèhing asma marang para Pangran.
Sawise Perjanjian Giyanti (1755) lan Salatiga (1757) Kanthi rampunge Perjanjian Giyanti lan Salatiga, Mataram didegake dening Panembahan Senopati lan digedhekake putrane Sultan Agung dadi kerajaan sing manunggal lan tunggal ing tanah Jawa. Mataram wis dipérang dadi telung kakuwasan lan kakuwasan pulitik; Kasunanan Surakarta, Kasultanan Ngayogyakarta lan Mangkunegaran. Kakuwasan Jawa telu iki padha sesandhingan karo kakuwasan manca VOC utawa Walanda kang padha dadi mediator lan sekutu Konflik bersenjata mau wis diuji lan bisa ngukur kakuwasane dhewe-dhewe lan nuwuhake kahanan sing ora ana siji-sijia unggul lan dominan piyambak. Ing swasana katentreman iki, perebutan panguwasa lan panguwasa mlebu ing dimensi anyar lan saben liyane ora nggatekake anane kraton liyane (MC. Ricklefs, 2002).
Gelar Surya Mataram
Gelar Pangeran Surya Mataram sepisanan diusulake dening Mangkunegara I kanggo asmane putune sing sabanjure nerusake tahta dadi Mangkunegara II. Gelar Pangeran Surya Mataram kang ing sajarah Mataram durung nate ana lan sepisanan digunakake minangka sesebutan Pangeran Surya Mataram kanggo putu Mangkunegara I, nuwuhake rasa prihatin lan panik Walanda. Jeneng lan gelar kasebut mancarake kaluhuran lan Walanda ora pengin Mangkunegara I entuk kaluhuran kasebut amarga cepet-cepet pengaruhe Mangkunegara I dadi mencorong maneh, narik daya tarik kanggo nglumpukake pengikut sing luwih akeh. Walanda lan rong kuwasa liyane ora gelem lan pengin Mangkunegaran dadi gedhe lan duwe pengaruh. Gupuh Walanda uga adhedhasar loro panguwasa liyane sing ngrasa yen sikap agresif Mangkunegara I wis mbaleni maneh, sing nyebabake muncul maneh dhukungan saka Sultan lan pengikut Sunan kanggo Mangkunegara I. Walanda ngusulake supaya jeneng Pangeran Surya Mataram ditarik maneh saka Mangkunegara I lan janji ora bakal nglirwakake tuntutan nyata saka partai Mangkunegaran.
Sumber Referensi :
1. MC. Ricklefs, Sejarah Indonesia Modern 1200-2004
2. Yasadipura Babad Mangkubumi
3. http://grobogan.go.id/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=57
4. Wikipedia
Koleksi Artikel Imajiner Nuswantoro
