SEDULUR PAPAT LIMO PANCER
Ing
Kekayon wayang purwa kang kaprahe kasebut Gunungan, ana kono gambar Macan,
Bantheng, Kethek lan Manuk Merak. Kocape kuwi mujudake Sedulur Papat mungguhing
manungsa. Kewan cacah papat mau nggambarake nafsu patang warna yaiku : Macan
nggambarake nafsu Amarah, Bantheng nggambarake nafsu Supiyah, Kethek
nggambarake nafsu Aluamah, lan Manuk Merak nggambarake nafsu Mutmainah.
SEDULUR
PAPAT LIMA PANCER Njupuk sumber saka Kitab Kidungan Purwajati seratane ,
diwiwiti saka tembang Dhandanggula kang cakepane mangkene :
Ana
kidung ing kadang Marmati Amung tuwuh ing kuwasanira Nganakaken saciptane
Kakang Kawah puniku Kang rumeksa ing awak mami Anekakake sedya Ing kuwasanipun
Adhi Ari-Ari ingkang Memayungi laku kuwasanireki Angenakken pangarah Ponang
Getih ing rahina wengi Ngrerewangi ulah kang kuwasa Andadekaken karsane Puser
kuwasanipun Nguyu-uyu sabawa mami Nuruti ing panedha Kuwasanireku Jangkep
kadang ingsun papat Kalimane wus dadi pancer sawiji Tunggal sawujud ingwang Ing
tembang dhuwur iku disebutake yen ” Sedulur Papat ” iku Marmati, Kawah,
Ari-Ari, lan Getih kang kaprahe diarani Rahsa. Kabeh kuwi mancer neng Puser (Udel)
yaiku mancer ing Bayi.
Cethane
mancer marang uwonge kuwi. Geneya kok disebut Marmati, kakang Kawah, Adhi
Ari-Ari lan Rahsa kuwi?. Marmati iku tegese Samar Mati ! lire yen wong wadon
pas nggarbini ( hamil ) iku sadina-dina pikirane uwas Samar Mati. Rasa uwas
kawatir pralaya anane dhisik dhewe sadurunge metune Kawah, Ari-Ari lan Rahsa
kuwi mau, mulane Rasa Samar Mati iku banjur dianggep minangka Sadulur Tuwa.
Wong nggarbini yen pas babaran kae, kang dhisik dhewe iku metune Banyu Kawah
sak durunge laire bayi, mula Kawah banjur dianggep Sadulur Tuwa kang lumrahe
diarani Kakang Kawah. Yen Kawah wis mancal medhal, banjur disusul laire bayi,
sakwise kuwi banjur disusul Metune Ari-Ari. Sarehne Ari-Ari iku metune sakwise
bayi lair, mulane Ari-Ari iku diarani Sedulur Enom lan kasebut Adhi Ari-Ari
Lamun ana wong abaran tartamtu ngetokake Rah ( Getih ) sapirang-pirang. Wetune
Rah (Rahsa) iki uga ing wektu akhir, mula Rahsa iku uga dianggep Sedulur Enom.
Puser (Tali Plasenta) iku umume PUPAK yen bayi wis umur pitung dina. Puser kang
copot saka udel kuwi uga dianggep Sedulure bayi. Iki dianggep Pancer pusate
Sedulur Papat. Mula banjur tuwuh unen-unen ” SEDULUR PAPAT LIMA PANCER ” 0
Kekayon wayang purwa kang kaprahe kasebut Gunungan, ana kono gambar Macan,
Bantheng, Kethek lan Manuk Merak. Kocape kuwi mujudake Sedulur Papat mungguhing
manungsa.
Kewan
cacah papat mau nggambarake nafsu patang warna yaiku : Macan nggambarake nafsu
Amarah, Bantheng nggambarake nafsu Supiyah, Kethek nggambarake nafsu Aluamah,
lan Manuk Merak nggambarake nafsu Mutmainah kang kabeh mau bisa dibabarake kaya
ukara ing ngisor iki: Amarah : Yen manungsa ngetutake amarah iku tartamtu
tansaya bengkerengan lan padudon wae, bisa-bisa manungsa koncatan kasabaran,
kamangka sabar iku mujudake alat kanggo nyaketake dhiri marang Allah SWT.
Supiyah / Kaendahan : Manungsa kuwi umume seneng marang kang sarwa endah yaiku
wanita (asmara). Mula manungsa kang kabulet nafsu asmara digambarake bisa
ngobong jagad. Aluamah / Srakah : Manungsa kuwi umume padha nduweni rasa srakah
lan aluamah, mula kuwi yen ora dikendaleni, manungsa kepengine bisa urip nganti
pitung turunan. Mutmainah / Kautaman : Senajan kuwi kautaman utawa kabecikan,
nanging yen ngluwihi wates ya tetep ora becik.
Contone;
menehi duwit marang wong kang kekurangan kuwi becik, nanging yen kabeh duwene
duwit diwenehake satemah uripe dewe rusak, iku cetha yen ora apik. Mula kuwi,
sedulur papat iku kudu direksa lan diatur supaya aja nganti ngelantur. Manungsa
diuji aja nganti kalah karo sedulur papat kasebut, kapara kudu menang, lire
kudu bisa ngatasi krodhane sedulur papat. Yen manungsa dikalahake dening
sedulur papat iki, ateges jagade bubrah. Ing kene dununge pancer kudu bisa dadi
paugeran lan dadi pathokan
