SAJATINING URIP / NGELMU URIP KAPING KALEH / LORO = 2
Ngelmu Urip = 2
Pancadane ‘Ngelmu Urip' iku ‘eling', yaiku eling marang ‘sejatining urip' utawa ‘hakekating urip' tumraping manungsa.
Manungsa iku titah pinunjul katimbang titah liyane.
Pinunjule amarga kaparingan ‘perangkat urip' kang ana ing khasanah Jawa disebut ‘cipta-rasa-karsa'. Tinengeran ana ing aksara Jawa :"ha-na-ca-ra-ka" kang tegese ‘utusan' (hananira hananing Hyang) kang diparingi cipta (ca), rasa (ra), lan karsa (ka).
Ya peparing ‘cipta-rasa-karsa' iki kang mbedakake titah manungsa karo titah liyane.
Kang lumrah siklus urip kang dilakoni manungsa iku :
- ‘ana (lair)
- dadi momongan wong tuwane
- dhiwasa (bisa golek pangan dhewe)
- kawin
- duwe anak (momong)
- ngentasake momongane
- mati'.
Siklus kang mangkene iki ora ming tumrape manungsa, nanging titah-titah liyane iya duwe siklus mangkene.
Tegese, mung nglakoni naluri alamiah. Ora ngoperasionalake perangkat urip peparinging Gusti Kang Maha Kuwasa kang njalari manungsa iku disebut ‘titah utama'.
Menawa miturut basa agama Islam manungsa iku dipapanake (diposisikan) dadi ‘Kalifatullah fil ardhi', wakile utawa utusane Gusti Allah neng ngalam donya.
Nanging perlu dieling-eling menawa manungsa kang bisa dadi utusan utawa wakile Gusti Allah iku cetha sing bisa ngoperasionalake ‘cipta-rasa-karsa'-ne kang jumbuh karo kersane Gusti Kang Murbeng Dumadi.
Dudu sing mung operasional naluri alamiahe kaya kang tak aturake ing ndhuwur.
Kanggo bisa operasionalake ‘cipta-rasa-karsa' dibutuhake ‘ngelmu' lan ‘laku'.
Ngelmune kanggo mangerteni (memahami) babagan sejatining ‘cipta-rasa-karsa' iku.
Dene lakune kanggo mapanake pangerten ngelmu dadi watak-wantu.
Menawa dirembuk nganggo basa Inggris ‘watak-wantu' iku nglingkupi :
- knowledge,
- attitude,
- skill,
- aptitude, lan
- habit kang bisa disingkat KASAH.
Ya ing kene iki salah sijine cara kanggo mangerteni unen-unen "ngelmu iku kelakone kanthi laku".
Tegese : ngelmu iku bisa manjing dadi watak wantune manungsa manawa dikantheni laku.
Gandheng ‘cipta-rasa-karsa' iku manggone ana ing manungsa urip, mula ngelmune ya ngelmu urip, lakune ya laku nglakoni urip.
Pitakonane, nek ana ‘ngelmu urip', mesthine ya ana ‘ngelmu mati'.
Pancen ya ana, yaiku ‘ngelmu-ngelmu' sing mentingake kanggo persiapan mati.
Sakabehing dayaning urip kanggo persiapan mati.
Ana kang ‘tata lair', upamane petungan kanggo nyukupi kebutuhane ahli waris njur numpuk bandha kang perlu diwarisake.
Ana kang ‘ranah kebatinan', umpamane ngelmu ‘mati sajroning urip' kang pakertine (cara nglakoni) kanthi nglereni obahing ‘cipta-rasa-karsa'.
Yaiku tapa brata neng papan sepi nyingkir saka bebrayan (masyarakat).
Ngelmu sing kaya mangkono iku ora salah lan ora kleru.
Amarga subyektif banget, kaitane karo ‘persepsi' saben uwong babagan jejibahan urip kang beda-beda.
Mulane ana ing khasanah Jawa, iya ana ngelmu-ngelmu sing mentingake ‘persiapan mati' iku.
Nyuwun pangapunten, babagan ‘ngelmu mati' iki kareben diterangake sedulur liya sing luwih nguwasani.
Jujur bae, ....... ora pati mudheng.
Ngelmu urip iku ora mung ing babagan tata lair, nanging uga ana gegayutane karo kebatinan.
Amarga manut filosofi Jawa, ana gegayutan (hubungan) ‘kosmis-magis' ing antarane jagad cilik (manungsa urip) karo jagad gedhe (alam semesta).
Pangertene ndudut saka ‘kawruh sangkan paraning dumadi'.
Menawa manungsa urip iku kawangun saka unsur telung perkara, yaiku : materi (bumi lan langit), cahya lan teja, sarta suksma sejati (dzat urip, roh).
Katelune unsur-unsur iku asale saka ‘Guruning Ngadadi' kang uga disebut ‘Suksma Kawekas', kang ora liya iya Gusti Kang Murbeng Dumadi sing dadi sesembahane sagunging titah dumadi.
Kanthi andaran kasebut ing nduwur, filosofi Jawa kanyatane kanthi cetha wela-wela nerangake anane ‘Sesembahan' kang disebut ‘Gusti Kang Murbeng Dumadi', ‘Hyang Agung", ‘Hyang Suksma Kawekas', ‘Guruning Ngadadi' lan sebutan-sebutan liyane kang akeh banget cacahe.
Panjenengane R. Ng. Ranggawarsita ngumpulake sesebutan tumrap ‘Sesembahan' Jawa iku ana ing seratane, ‘Paramayoga'.
Dening Ki Sondongmadali
